“Kuji Kimye kya Kuzhindaminamo”
KISHIMPI kimo kya kala kya ku ntanda ya bantu ba ku musela kyaamba’mba: “Ñambilo ijitu pamo nobe siliva, pano kuzhindamapo kuji nobe ngolode.” Buku umo washimuna mu Kihebelu amba, bino byambo byaesakanatu pamo na kwamba’mba: “Kyawama kuteleka saka ukyangye kwamba, mambo kanwa kalobejile mutwe.” (Brewer’s Dictionary of Phrase and Fable) Kabiji Solomone Mfumu wa maana wa bena Isalela ba kala wanembele’mba: “Bintu byonsetu biji na myaka yabyo; kabiji ko kiji kimye kya mambo onse aji pano panshi . . . kuji kimye kya kuzhindaminamo, ne kimye kya kwambilamo.”—Sapwi. 3:1, 7.
Pano kimye ka kyawama kuzhindaminamo kukila kwamba? Kyambo kya kuba’mba “kuzhindama” ne kya “kuzhindaminamo” bitanwa bimye byavula mu Baibolo. Mukuku muji bino byambo umwesha mashinda asatu o twafwainwa kuzhindaminamo mu bwikalo bwetu. Twayai twambe pa kuzhindama byo kumwesha mushingi, maana ne milangwe, kabiji ne byo kupana kimye kya kulanguluka langulukapo.
Kumwesha Mushingi
Kuzhindamapo kumwesha mushingi ne munema. Ngauzhi Habakuka waambile’mba: “Yehoba uji mu nzubo yanji yazhila, bonse baji pano pa ntanda bazhindame mu kyenyi kyanji.” (Ha. 2:20) Bapopweshi ba kine bafwainwa ‘kwilupembelela lupulukilo lwa Yehoba kasa batekanya.’ (Jila. 3:26) Nyimbi wa masalamo waimbile’mba: “Uzhindame nzo kwi Yehoba, ne kumupembelela saka utekanya: Kulukusha muchima wobe na mambo a yewa ushukwatu mu jishinda janji ne.”—Sala. 37:7.
Abya twakonsha kumutota Yehoba kwa kubula kwamba nyi? Kimo kimye tukumya pa kumona bilengwa bya kitambo kya kuba twakankalwa ne kya kwamba ne. Kulanguluka pa buno bukata ke jishinda ja kutotelamo Mulenga wetu mu muchima wetu. Nyimbi wa masalamo Davida watendekele lwimbo wanji umo amba: “Kutotwa kwimupembelela, [kuzhindama nzo] anweba Lesa, mu Ziona; Kwi anweba ko kikobiwa akya kyo twachipile.”—Sala. 65:1.
Twafwainwa kunemeka byambo bya Yehoba byonkatu byo tumunemeka ne aye mwine. Kya kumwenako, kimye ngauzhi wa Lesa aye Mosesa kyo aambile byambo byanji bya kupezhako ku mukoka wa bena Isalela, aye ne bañanga bakambizhe bonse batainwepo amba: “Zhindamai . . . , Onkao mambo mukakokelenga jiwi ja Yehoba Lesa wenu.” Ne baana ba bena Isalela nabo bafwainwe kuzhindama na kuteleka kimye kyapwijile bena Isalela pamo na kumvwa byatangilwenga Mizhilo ya Lesa. Mosesa waambile’mba: ‘Mukebakonkanye bantu, banabalume, ne banabakazhi, ne baana . . . namba bafunde.’—Mpitu. 27:9, 10; 31:11, 12.
Ne mu ano moba etu kyanema bingi kuba’mba bapopweshi ba Yehoba bakokelenga mikambizho yo bafunda ku kupwila kwa bwina Kilishitu, kubikakotu ne ya ku kushonkena kwa nkambi! Umvwe bukine bwa mu Baibolo ke bebufunjishe pa mutuntamo, nanchi kechi kyakonsha kumwesha kubula mushingi ku Mambo a Lesa ne jibumba janji inge ke twisambe na bakwetu bintu byabula kunema nenyi? Kimye kyo tubena kupwila, kyawama kuzhindamapo ne kuteleka.
Nangwatu muntu ubena kwisamba na muntu mukwabo kyawama kwiteleka mambo ko kumwesha mushingi. Kya kumwenako, mushakulu Yoba waambijile boba bamushinawijilenga amba: “Mfunjishai bulongo ne amiwa nsakuzhindama.” Yoba wafuukwile kuzhindamapo kimye kyo baambilenga. Kabiji kimye kyanji kya kwamba byo kyafikile, wibambijile’mba: “Bazhindametu, ne amiwa ñambe.”—Yoba 6:24; 13:13.
Kumwesha Maana ne Milangwe
Baibolo waamba’mba: ‘Awa ulama kanwa kanji bulongo ye wa maana.’ “Muntu wa milangwe uzhindama.” (Mana. 10:19; 11:12) Akilangulukai Yesu byo amwesheshe bulongo maana ne milangwe kimye kyo azhindaminepo. Byo amwene’mba kwamba ku balwanyi banji kafwako ne kisakukwasha ne, “Yesu wazhindaminepotu.” (Mat. 26:63) Palutwe kacheche, byo ajinga kwi Pilato, Yesu “wazhindaminepotu.” Walekele kuba’mba mingilo yo aingijile ku bantu ishimune ine.—Mat. 27:11-14.
Ne atweba twafwainwa kuzhindama, kikatakata inge betubala. Kishimpi kimo kyaamba’mba: “Awa ubanda kuzhingila ye uji na milangwe yavula; pakuba awa upelawizha kuzhingila umwesha patoka kukosama kwanji.” (Mana. 14:29) Inge muntu wapelawizha kukumbula saka paji lukatazho, wakonsha kwamba byatama byakonsha kumulengela wakoka ne ngala ku mabwe. Mu bimye bya uno mutundu, byambo byetu byakonsha kumvwanyika nobe byatutu, kabiji muchima wetu wakonsha kumanama bingi.
Ke kintu kya maana kulama byambo byetu inge tuji pa bantu batama. Umvwe bantu ke betwendeleke mu mwingilo wetu, kyawama kuzhindamapotu. Kabiji kyawama kuzhindamapotu inge kya kuba bakwetu mo tufunjila sukulu nangwa bo twingila nabo nkito baamba byambo byatama, mambo inge twasekapo kimwesha’mba twaswisha byobyo byambo. (Efi. 5:3) Nyimbi wa masalamo wanembele’mba: “Nkalama kanwa kami na nshimbi, Aye mubi pa kwikala ku meso ami.”—Sala. 39:1.
Muntu wa “milangwe” kechi usolola bintu bya bufyamfya ne. (Mana. 11:12) Mwina Kilishitu wa kine kechi wafwainwa kubula muntu mukwabo bintu bya bufyamfya ne. Bakulumpe mu kipwilo ba bwina Kilishitu bafwainwa kuyuka bingi mwa kubila na bino bintu pa kuba’mba bakwabo mu kipwilo bebaketekele.
Nangwa kya kuba kuzhindamapo kechi kumweshapo kintu ne, bino kulengela bintu kwenda bulongo. Munembeshi umo wa Kizungu aye Sydney Smith wajingako mu myaka kitota kya bu 19, byo aambilenga pa muntu umo wajingako mu kimye kyanji wanembele’mba: “Kimo kimye uzhindamapotu, kino kimulengela kwamba byambo byawama.” Byo byo kikala ne ku balunda babiji babena kwisamba, bafwainwa kwitelekanga. Muntu wayuka kwisamba bulongo ke yewa uteleka byamba bakwabo.
Solomone wajimwine amba: ‘Mu kuvula kwa byambo kechi mwabula bya kupusa ne; pakuba awa ulama kanwa kanji bulongo ye wa maana.’ (Mana. 10:19) Onkao mambo, inge muntu waamba byambo bicheche, ne byambo byo akonsha kupusa ke bichechetu. Kyakyo ee, ‘nangwa kilubi, umvwe wazhindamatu, bamutela’mba wa maana; pa kubula kwamba bamulanguluka’mba ye wa milangwe.’ (Mana. 17:28) Onkao mambo, twayai tumubulenga Yehoba mu lulombelo amba ‘alame kibelo kya kyakanwa ketu.’—Sala. 141:3.
Kupana Kimye kya Kulanguluka Langulukapo
Binembelo byaamba pa yewa muntu ulondela jishinda ja bololoke amba “monka mu buku [wa Lesa] wa mizhilo mo alangulukila mute ne bufuku.” (Sala. 1:2) Bimye ka byakonsha kulengela muntu kulanguluka langulukapo?
Izaka, mwana mushakulu Abalahama, ‘mabanga wayile mungye na kulanguluka.’ (Nte. 24:63) Wasajile kimye kyawama ne mpunzha yazhindama ya kuya na kulangulukilako. Mfumu Davida naye walanguluka langulukanga mu bilo bya bufuku saka kwazhindama. (Sala. 63:6) Yesu muntu walumbuluka waingijile papelele bulume bwanji kwikalako bunke na kulanguluka langulukapo ku mpunzha kwabujile bantu, ku mitumba, mu kiselebwa, ne ku mapunzhatu akwabo kwa bunke.—Mat. 14:23; Luka 4:42; 5:16.
Kuzhindama kulengela muntu kwikala bulongo. Kwitulengela kwitalatala atweba bene bulongo pa kuba’mba tumone po twafwainwa kuwamisha. Kwakonsha kwitulengela kwikala na milanguluko yawama. Inge ke tulanguluke langulukepo kimye kyo kwazhindama kyakonsha kwitulengela kwikala bepelula kabiji ne kusanta pa bintu byanema kya kine mu bwikalo.
Nangwa kya kuba kuzhindamapo kwawama, pano bino kuji ne “kimye kya kwambilamo.” (Sapwi. 3:7) Bapopweshi ba kine lelo jino baswikwa bingi na kusapwila mambo awama a Bufumu bwa Lesa “panopantanda ponse.” (Mat. 24:14) Kiwowo kya lusekelo kibena kuyatu na kumvwanyikisha na mambo a kuvujilako kwa bapopweshi. (Mika 2:12) Onkao mambo, twayai twikale pa boba baji na mukoyo wa kusapwila mambo awama a Bufumu ne kwamba pa bintu byawama byauba Lesa. Byo tubena kwingila uno mwingilo wanema, lekai bwikalo bwetu nabo bumweshenga amba kuzhindamapo kimo kimye kwawama.
[Kipikichala pa peja 3]
Kimye kya kupwila kwetu kwa bwina Kilishitu, twafwainwa kuteleka ne kufunda
[Kipikichala pa peja 4]
Kuzhindamapo jo jishinda jawama kukumbwilamo boba betunena mu mwingilo wetu
[Kipikichala pa peja 5]
Kuzhindamapo kwitulengela kwikala na kimye kya kulanguluka langulukapo