BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • bsi07 Kitango 28 pp. 11-12
  • Buku wa mu Baibolo Nambala 28—Hoseya

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Buku wa mu Baibolo Nambala 28—Hoseya
  • “Binembelo Byonse”—bya Kine Kabiji Byawama
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • ENE MAMBO O AWAMINA
  • Bishinka Bikatampe Kufuma mu Buku wa Hoseya
    Kyamba kya Usopa—2007
  • Funjilai ku Bangauzhi—Hoseya
    Mwingilo Wetu wa Bufumu—2013
“Binembelo Byonse”—bya Kine Kabiji Byawama
bsi07 Kitango 28 pp. 11-12

Buku wa mu Baibolo Nambala 28—Hoseya

Nembi: Hoseya

Mpunzha ko Anembejilwe: mu (Nkambi ya) Samaliya

Kupwisha Kumunemba: panyuma ya 745 B.C.E.

Kimye Mwamwekejile Bintu: mwaka wa 804 saka akyangye kufika kabiji ne panyuma ya 745 B.C.E.

MABUKU 12 apelako mu Binembelo bya Kihebelu javula atelwa’mba “bangauzhi babacheche.”a Bino byambo byafwainwa mambo kino kechi kilumbulula’mba ano mabuku akepa mu buneme ne, nangwa kya kuba kwiabika pamo onse kechi akonsha kwesakana na buku wa Isaya nangwa wa Yelemiya mu kubaya ne. Mu Baibolo wa Kihebelu, abikilwetu onse pamo kwikala buku umo watelwanga’mba “The Twelve” (“Jikumi na Abiji.”) Kwiabika pamo kampe wajinga mulanguluko wa kwiasungilamo na mambo a kuba kwialekatu mu kamuvungilo kamo kamo akonsheshe kweleka. Byonka byo kiji ku ae mabuku onse 12, buku mutanshi naye watelwa na jizhina ja nembi mwine, Hoseya. Jino jizhina jaipipishiwa kufuma ku jizhina ja kuba’mba Ho­shaiah, kulumbulula’mba “Kupulushiwa kwi Yehoba; Yehoba Wapulusha.”

2 Mu uno buku watelwa na jizhina janji, kechi mwaambiwapo byavula pe Hoseya ne, mwaambiwatu’mba wajinga mwana Beli. Bungauzhi bwanji bwaamba kikatakata pa bena Isalela, bena Yuda baambiwakotu pacheche. Byo kiji kuba’mba Hoseya kechi watongolapo Yelusalema ne, mukoka mukatampe wa bena Isalela wa Efelaimu watongolwamo pa jizhina bimye 37 kabiji ne Samaliya muzhi mukatampe wa bena Isalela bimye 6.

3 Kyepelo kitanshi kya uno buku kitubula’mba Hoseya waikele ngauzhi wa Yehoba pa kimye kikatampe bingi, kutendekatu kwipi na mpelo ya bukalama bwa Mfumu wa bena Isalela aye Yeloboma II shoo ne mu kimye kya bukalama bwa Hezekiya mfumu wa bena Yuda. Kino kyajinga mwaka wa 804 B.C.E. saka akyangye kutendeka kufikatu ne panyuma ya 745 B.C.E. Papichile myaka nobe 59. Kwa kubula nangwa kuzhinauka ne, mwingilo wanji wa bungauzhi watwajijile kufikatu ne mu myaka ya bukalama bwa kwa Yeloboma II ne bwa kwa Hezekiya. Mu kyonka kino kimye Amosi, Isaya, Mika ne Odeda bajinga bangauzhi bakwabo bakishinka ba kwa Yehoba.—Amo. 1:1; Isa. 1:1; Mika 1:1; 2 Moba. 28:9.

4 Bukine bwa buno bungauzhi bwamweshiwa kupichila mu kwibwambapo bimye byavula bingi mu Binembelo bya bwina Kilishitu bya Kingiliki. Yesu waambilepo byambo biji mu Hoseya 10:8 kimye kyo aambilenga pa lukabisho lwaishijilenga Yelusalema amba: “Ponkapo bakatatula kwambila mitumba’mba, Tuponenai; ne ku tutumbatumba’mba, Tuvwetai.” (Luka 23:30) Abye byambo bintutu bimo byaambiwako ne pacheche mu Lumwekesho 6:16. Mateo waambile byambo bijipo mu Hoseya 11:1 kumwesha kufikizhiwa kwa bungauzhi bwa kuba’mba: “Mu Ijipita mo mo naichile mwanami.” (Mat. 2:15) Bungauzhi bwa kwa Hoseya bwa kubwezhiwa kwa bena Isalela bonse bwafikizhiwe mu kuba’mba bavula ba mu bufumu bwa mikoka jikumi benungile ku bena Yuda saka bakyangye kutwalwa mu buzha kabiji baana babo bajinga pa boba babwelele kufuma mu buzha. (Ho. 1:11; 2 Moba. 11:13-17; 30:6-12, 18, 25; Ezela 2:70) Kufumatu ku kimye kya Ezela, uno buku wabikwa po afwainwa kwikala mu mutanchi wa mabuku aitabizhiwa a Kihebelu kwikala ‘byambo byo aambile Yehoba mwi Hoseya.’—Ho. 1:2.

5 Mambo ka Yehoba o atumijile Hoseya kwikala ngauzhi wanji ku bena Isalela? Kyajinga na mambo a kubula bukishinka kwa bena Isalela ne kwitamisha na kupopwela Baela, kuzhilulula lulayañano lwa Yehoba. Mu Ntanda ya Mulaye, bena Isalela baikele ke banjimi, bino mu kwikala bino batendekele kulondela bwikalo bwa bena Kenana ne kwitumpa mu bupopweshi bwabo bwa kupopwela Baela, lesa wa kifwanyikizho wa kumenesha bijimwa ne kusemesha banyama. Mu moba a Hoseya, bena Isalela balekele kupopwela Yehoba ne kwalukila ku bijiilo bya kiwowo mwavwangilwe byubilo bya bulalelale na bapite batanwanga ku nzubo yazhila. Bena Isalela batotanga Baela amba ye ubena kwibalengela kubila. Bamwalukijilemo Yehoba kabiji kechi bamufwainwe ne, onkao mambo bafwainwe kukambulwa. Yehoba wakebelenga kwibamwesha’mba bunonshi bwabo kechi bwafuminenga kwi Baela ne, byonkabyo watumine Hoseya kuya na kujimuna bena Isalela pa kyakonsheshe kwibamwekela umvwe babula kulapila. Yeloboma II byo afwile, bena Isalela beamwene a kusesula. Bwikalo bwa kususubalatu na mambo a bamfumu baipaiwenga bwatwajijile kufikatu ne byo batwajilwe mu buzha ku bena Asilya mu 740 B.C.E. Pa kino kimye, batendekele kulwa mulwabo, jibumba jimo jakebele kwikala balunda na bena Ijipita kabiji jikwabo na bena Asilya. Ano mabumba onse abiji, kafwako nangwa jimo jaketekejile mwi Yehoba ne.

6 Nembelo yo anembelamo Hoseya yasolola byavula. Pavula wanemba byambo byawama bibula kuzhingijisha bantu ne kubwezhabwezhapo bingi kwamba pa butemwe bwa Lesa bubula kwaluka ne lusa. Waamba pa tuyukilo tucheche tonse twa kumwesha lulapilo to amwenenga. Byambo byanji pamo pamo byaumvwanyika bya bukaji ne kufikatu kwaluka ponkapo. Bintu byo abula kulumbulula bulongo pa kwamba, wibyamba na jiwi jakosa. Waamba byambo na jiwi jakosa kabiji ne kwalula milanguluko bukiji bukiji.

7 Ku ntendekelotu ya mwingilo wanji wa bungauzhi, Hoseya wakambizhiwe kusongola “mwanamukazhi pite.” (1:2) Yehoba wajinga na nkebelo mu kino. Bena Isalela bajinga kwi Yehoba nobe mukazhi wapondoka ne kuba bulalelale. Bino wamutemenwe ne kweseka kumubwezha. Mukazhanji Hoseya, aye Goma wamwesheshe kino bulongo. Kyayukanyikwa kuba’mba panyuma ya kusemwa kwa mwana mutanshi, Goma wapondokele kabiji kampe wasemene ne baana bakwabo ba mu bukende. (2:5-7) Kino kyamweshiwa mu byambo byaamba’mba ‘wamusemejile [Hoseya] mwana wa mulume,’ bino pa mambo a kusemwa kwa baana bakwabo babiji kechi kwaambiwapo’mba uno ngauzhi wamusemejile bobo baana ne. (1:3, 6, 8) Kitango 3, byepelo 1-3, kibena kumweka kwamba pe Hoseya kubwezha Goma, kumupota uba nobe muzha, kabiji kino kyayilamo bingi bulongo na byaubile Yehoba kubwezha bantu banji panyuma ya kulapila ku bulalelale bwabo.

8 Bufumu bwa ku kabeta ka ku buyeke bwa bisaka jikumi bya bena Isalela, bwaambiwapo pakatampe mu byambo bya bungauzhi bwa kwa Hoseya, bwatelwanga jikwabo amba Efelaimu, kulondela kisaka kyabayile mu bufumu. Ano mazhina a kuba’mba Isalela ne Efelaimu, aingijishiwa onse abiji mu uno buku kulumbululatu kintu kimo.

ENE MAMBO O AWAMINA

14 Buku wa Hoseya ukosesha lwitabilo mu bungauzhi bwa Yehoba bwanembeshiwa na mupashi. Bintu byonse Hoseya byo aawile pa mambo a Isalela ne bena Yuda byafikizhiwe. Bena Isalela bebashile ku batemwe babo ba mu mikoka yapopwelanga bankishi yo batentakene nayo kipi kipi ne konaunwa mu kakimyetu kacheche ku bena Asilya mu 740 B.C.E. (Ho. 8:7-10; 2 Mfu. 15:20; 17:3-6, 18) Nangwa byonkabyo, Hoseya waambijile jimo kuba’mba Yehoba ukobila lusa bena Yuda ne kwibapulusha, bino kechi na bulume bwa nzhita ne. Kino kyafikizhiwe kimye malaika wa Yehoba kyo aipayile bena Asilya 185,000 bachinyishenga Yelusalema. (Ho. 1:7; 2 Mfu. 19:34, 35) Nangwa byonkabyo, bena Yuda nabo bavwangiwemo mu lukabisho lwaambiwa mu Hoseya 8:14 lwa kuba’mba: “Nkatuma mujilo mu mizhi yabo, ne uno mujilo ukasoka masakwa abo.” Buno bungauzhi bwaishile kufikizhiwa kimye Nebukaneza kyo aonawine Yuda ne Yelusalema mu 609-607 B.C.E. (Yele. 34:6, 7; 2 Moba. 36:19) Bungauzhi bwavula bwa kwa Hoseya bwa kubwezhiwa bwafikizhiwe kimye Yehoba kyo akonkenye pamo bena Yuda ne bena Isalela, ne ‘kufuma mu kyalo’ mo baikele bazha mu 537 B.C.E.—Ho. 1:10, 11; 2:14-23; 3:5; 11:8-11; 13:14; 14:1-9; Ezela 2:1; 3:1-3.

15 Byambo bya bungauzhi bwa kwa Hoseya byaambiwapo na banembi ba Binembelo bya bwina Kilishitu bya Kingiliki nabyo byawama bingi kwibibalaula atweba lelo jino. Kya kumwenako, Paulo waingijisha bingi bulongo Hoseya 13:14 kimye kyo aambilenga pa lusanguko amba: “Obewa lufu, kushinda kobe kuji pi? Obewa lufu, lumuna obe uji pi?” (1 Ko. 15:55) Byo aambilenga pa bupe bwa Yehoba bwamweshiwa mu bijiilo bya lusa, Paulo waambile byambo biji mu Hoseya 1:10 ne 2:23 amba: “Monka mo aambila ne mu Hoseya amba, Amiwa nkebatela namba, bantu bami aba babujilwe bami; kabiji namba, Mutemwe, awa wabujilwe mutemwe. Kabiji ponkapa po kibambijilwe’mba, Kechi mwi bantu bami ne, Po ponka po bakatelwa’mba, baana ba Lesa mumi.” (Loma 9:25, 26) Petelo waambilepo bino byambo bintutu bimo kufuma mu Hoseya amba: “Kala mwabujilwe bu bantu, pakuba pano mwi bantu ba kwa Lesa: kala mwabujilwe kumona lusa, pakuba pano mwilumona.”—1 Pe. 2:10.

16 Onkao mambo, bungauzhi bwa kwa Hoseya bwamweka kuba’mba kechi bwafikizhiwetu kimye kyabwelele bashajilepo mu moba a Zelubabele ne, bwafikizhiwa ne mu lusa lwa Yehoba lwa kukonkanya pamo bashalapo ba ku mupashi babaikale ke ‘baana ba Lesa mumi bo atemwa.’ Kupichila mu mupashi wa Lesa, Hoseya wamwene bikebewa ku bano bantu. Kupopwelatu konka kechi ko kukebewa ne, kikebewako ke bintu biji mu byambo bya mu Hoseya 6:6 (Yesu naye byo abwezhezhepo mu Mateo 9:13 ne 12:7) amba: ‘Nakeba butemwe bwa kine kechi bitapishotu ne, kabiji nakeba ne maana a kungyuka amiwa Lesa kukila milambo ya kusoka.’

17 Kya kumwenako kya mwanamukazhi pite kyamumwekejile kya kine Hoseya mu bwikalo bwanji, kimwesha’mba Yehoba washikwa boba bamuvundamina ne kwalukila ku bankishi ne ku bupopweshi bwa bubela. Kuba kino ke kuba bulalelale bwa ku mupashi. Muntu yense walenga mambo wafwainwa kubwela kwi Yehoba ne kulapila kya kine kabiji ne ‘kulambula byambo bya lutotelo nobe milambo.’ (Ho. 14:2; Hebe. 13:15) Bano bantu bakonsha kusekela pamo na bashalapo ba baana ba bena Isalela ba ku mupashi mu kufikizhiwa kwa mulaye wa Bufumu mu Hoseya 3:5 amba: “Kulutwe bena Isalela bakabwela ne kumukeba Yehoba Lesa wabo, ne Davida mfumu wabo; mu moba akapelako bakeya kwi Yehoba kasa bazakama amba: Tutambule bibusa byanji.”

[Tubyambo twa mushi]

a Monai Kabokoshi pa peja 32.

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu