-
Mukambizho Wawama Ujitu Konse KonseKyamba—2001 | December 1
-
-
Mukambizho Wawama Ujitu Konse Konse
“Bintu byonse byo musaka’mba, bantu betubile, ne anweba sa mwibobila byonkabya.”—Mateo 7:12.
YESU yewaambile bino byambo mu Jashi janji jayukanyikwa bingi japa Mutumba myaka biumbi bibiji byapita. Pamyaka yavula yapitapo kufuma kimye kyaambiwe bino byambo, paambiwa nekunembwa bintu byavula bingi pamambo abyobya byambotu bicheche. Kyakumwenako, byatakaikwa bingi amba “ke byambo byakilamo kunema mukino Kinembelo, bena Kilishitu byobafwainwa kubila bakwabo” kabiji “ke mukambizho wanema kubonse.” Uno mukambizho wayukanyikwa bingi, kyokyo echilwa nekwichilwa’mba Mukambizho Wawama.
Kechi bena Kilishitu bonkatu baitabila uno Mukambizho Wawamane. Bayudea, Babuddha, nebatemwamaana Bangiliki nabo bamutongolanga uno mukambizho mumashinda avula. Kikatakata byambo byayukanyikwa kubantu bamubyalo byaku Far East kebyobya byanembele Confucius, muntu wakinjikwa bingi kubantu bamubyalo byaku Musela amba muntu wamaana kabiji mufunjishi waya bingi nkuwa. Mu buku wa The Analects, buku wabusatu pa Four Books oanembele Confucian, muji byambo bimo byanembwa jisatu. Pakukumbula jibiji mepuzho obamwipwizhe kubaana basukulu, Confucius wakumbwile’mba: “Bintu byoubula kukeba’mba bakwenu babulenga kukubilabyo, neobewa kechi wafwainwa kwibobilabyone.” Pakimye kimo mwana wasukulu wajizhina ja Zigong byoetotele’mba “Bintu byombula kukeba bakwetu kunguba neamiwa kuba nebobabyone.” Mufunjishi wamukumbwile’mba: “Ee waambatu kine, pano obewa kechi byoubane.”
Pakutanga bino byambo, muntu wakonsha kulanguluka’mba byambo byakwa Confucius byapusenshatu nabyakwa Yesu. Lupusano lujipo kelwa kuba’mba Mukambizho Wawama waambile Yesu ukebewa kuba bintu byakine byakukwasha bakwenu mukwibobila byawama. Akilangulukai, umvwe kyakuba bantu bonse kebobe bintu byonka byaambile Yesu, nabiji kuvulukapo bakwabo, kukwasha bakwabo, pajuba pajuba sabengijisha uno mukambizho, nanchi kino kechi kyakonsha kwalula inontanda keyawama nenyi? Kine ibyo.
Nangwa kyakuba uno mukambizho bamwambila mujishinda jakubilamo byawama nangwane, nangwatu mujishinda jabyepi nangwa jabyepi, kintu kyanema kyotwafwainwa kuyuka ke kyakuba’mba bantu mumapunzha avula nepabimye byapusana-pusana kabiji bakomena munkomeno yapusana-pusana baketekela uno Mukambizho Wawama. Kino kimweshatu patoka kuba’mba byambo byaambile Yesu mu Jashi janji japa Mutumba kebyambo bimo byayukanyikwa bingi kubantu konse konse bibakwasha mubwikalo bwabo.
Ishikishai anweba bene: ‘Abya mubukishinka nkeba kunnemeka, kubula kunnsalulula, kummwesha bukishinkanyi? Nanchi kuba natemwa kwikala muntanda mwabula misalululo yabikoba, bumbanzhi, nemakondo nenyi? Abya kuba kyangwamina kwikala mukisemi kyakuba bonse betemwa bene nabene nenyi?’ Kwambatu kine, ñanyi wakonsha kukana bino bintu? Bantutu bacheche bobekala mubwikalo bwauno mutundu. Bavula kechi beketekelapo’mba kwafwainwa kwikalapo bwikalo bwauno mutundune.
Mukambizho Wawama Bamutamisha
Mubwikalo bwabantu pamyaka yavula, bantu bamanyikwa bingi nabumbanzhi kwakubula nekwibomvwinako lusa. Kino kyavwangamo nebusulu bwajingako bwakusulusha bazha kufuma mu Africa, makampu ajingako abena Nazi mobaipailanga bantu, kuyanjisha banyike, nekwipaya bantu mumapunzha avula. Bintu byamalwa byavula bingi, kubala kukoka.
Mumoba etu alelo, kimye kuji biñamba-ñamba byavula byakatazha byalengwa, bantu bavula betatu muchima abo bene. Bantu bacheche bobavulukatu bakwabo inge kyakuba bumi bwabo bwaikala mukizumba. (2 Timoti 3:1-5) Nga mamboka bantu bavula kyobaikela nalwiso, bashinta, babula lusa kabiji betatu muchima abobene? Nanchi kechi mambo akubula kukokela Mukambizho Wawama nangwa kyakuba wayukanyikwa konse konse bino bamusula’mba watutu, wakala nenyi? Bino kekyabulanda bingi pakumona’mba nebantu bavula bamba’mba baitabila Lesa nabo bamusula. Kabiji kutalatu bintu byobibena kuya, kibena kumweka nobe bantu babena kuyatu nakwita muchima kwapwa.
Onkao mambo, mepuzho anema akulangulukapo keano: “Kuba bintu mwayila Mukambizho Wawama kulumbululaka? Nanchi kujipo bamo balondela uno mukambizho? Abya kukekalapo kimye bantu bonse kyobakobanga kimye kyonse byamba Mukambizho Wawama nyi? Pakuba’mba muyuke mikumbu yakine, mwane twimulomba namba tangai mutwe walondelapo.
[Kipikichala pa peja 3]
Confucius nebakwabo bafunjishe bintu byavula bingi pamambo a Mukambizho Wawama
-
-
Mukambizho Wawama Wingila BingiKyamba—2001 | December 1
-
-
Mukambizho Wawama Wingila Bingi
Nangwa kyakuba bantu bavula balanguluka’mba Yesu yewafunjishe Mukambizho Wawama wabyubilo byawama, aye mwine waambile’mba: “Kufunjisha kwami kechi kwamitu ne, nanchi kwa aye wantuma.”—Yoano 7:16.
KINE ee, Mwine mwina byambo byafunjishe Yesu, kuvwangakotu ne Mukambizho Wawama, ke Yehoba Lesa, Mulenga watumine Yesu.
Mulanguluko wa Lesa muntendekelo wajinga wakuba’mba bantu bonse bafwainwa kubila bakwabo byonka byobakeba abo kwibobila. Wamwesheshe kyakumwenako kyawama bingi kyakubila bakwetu lusa mujishinda joalengejilemo bantu: “Lesa walengele bantu mu kipasha kyanji, monka mu kipasha kyanji mwine mo mo ebalengejile. Wibalengele mwanamulume ne mwanamukazhi.” (Ntendekelo 1:27) Kino kibena kulumbulula’mba mubutemwe bwanji mwine, Lesa wapele bantu bulume bwakwikala nabyubilo byanji byawamisha pakuba’mba bekalenga mutende, kabiji nalusekelo kasa babena kumvwañana myaka nemyaka. Jiwi ja muchima jibapele Lesa, umvwe kyakuba jafunjishiwa bulongo, jafwainwa kwibatangijila kubila bakwabo bintu byobakeba abo kwibobila.
Baikele Nalwiso
Bantu bajingatu bulongo kuntendekelo, pano kika kyaubiwe? Batatwile kwikala nabyubilo byalwiso nekukeba kwitolwela. Bantu bavula bayuka byaubile bantu batanshi byonka byaamba Baibolo mu Ntendekelo kyapitala 3. Byobatundaikilwe kwi Satana ukana mafunde aoloka a Lesa, ba Adama ne Evwa nalwiso lwabo bakaine bukalama bwa Lesa nekukeba’mba beikele abo bene. Lwiso lwabo nebyubilo byabo byabunsatuki kechi bibaletejiletu malwa abo bonkane, bino nebaana babo. Kino kyamwekeshatu patoka kuba’mba basujile malwa aji mukusula lufunjisho lwaishile kutelwa’mba Mukambizho Wawama. Kyafuminemo, “bundengamambo byo bwatwelele panopantanda ku muntu umo, ne lufu nalo lwatwelele na bundengamambo, kabiji byonkabyo ne lufu lwakumbene ku bantu bonse, mambo bonse balengele mambo.”—Loma 5:12.
Pano bino nangwa kyakuba bantu bakaine mizhilo yabutemwe ya Yehoba Lesa, aye kechi wibasankijilepone. Kyakumwenako, Yehoba wapele mukoka wabena Isalela Mizhilo yanji yakwibalamawizha. Ibafunjishe kubila bantu bakwabo bintu byobakeba abo kwibobila. Mizhilo ibafunjishenga byakulama bazha, baana babula bashabo, nebanabakazhi bafwilwa. Ibafunjishe byobafwainwe kuba umvwe muntu wakozhañana, wabombola muntu, nebyakuba bangivi. Mizhilo yakwikala nabutooto ibakwashishe kulangulukilako butuntulu bwamubiji bwabakwabo. Kwajinga nemizhilo pamambo akwilaala. Yehoba wavwangile Mizhilo yonse pamo nekubula bantu amba: “Ukatemwe mukwenu pamo byonka byowitemwa obe mwine, “ kabiji ne Yesu naye wibyambilepo bino byambo kulutwe nalwendo. (Bena Levi 19:18; Mateo 22:39, 40) Kabiji Mizhilo yaambile nepabyakulama benyi bajinga mukachi kabena Isalela. Mizhilo ibakambizhe’mba: “Kumanyika mwenyi ne; anweba mwayuka muchima wa bwenyi, mambo mwajinga benyi mu kyalo kya Ijipita.” Kokuba’mba bena Isalela bafwainwe kubila benyi kifyele.—Kulupuka 23:9; Bena Levi 19:34; Mpitulukilo ya mu mizhilo 10:19.
Kimye bena Isalela kyobalondejilenga Mizhilo, Yehoba wibapesheshe. Mubukalama bwakwa Davida ne Solomone, uno mukoka waikele bingi bulongo kabiji bantu bajinga bingi nalusekelo nekutondwa nabyobajinga nabyo. Jishimikila jamumpito jitubula’mba: “Bena Yuda ne bena Isalela bavujile bingi nobe musenga wa ku kalunga kamema; kabiji bajilenga ne kutoma, ne kusangalala basangalelenga. Kabiji bena Yuda ne bena Isalela baikajiletu bulongo mu mutende, kufuma ku Danyi kufika ne ku Belesheba, bonse pa muntu pa muntu baikajile munshi ya miñanzañanza yabo nangwa munshi ya mikuyu yabo.”—Bamfumu 4:20, 25.
Pano bino kyabulanda, mutende wabo nekuvimbilwa kwabo kechi byakulaijilene. Nangwa kyakuba bajinga na Mizhilo ya Lesa, bena Isalela kechi beikokejilengane; lwiso lwabo lwibalengejile kubula kuta muchima kubakwabo. Kino, kubikapo nekupondoka mulwitabilo, kibaletejile malwa abo bene pamuntu pamuntu nemukokatu yense. Kyapeleleko, mumwaka wa 607 B.C.E., Yehoba waswishishe bena Babilona konauna bufumu bwa bena Yuda, muzhi wa Yelusalema, nenzubo ya Lesa yabuuya yajingamo. Mamboka? “Onkao mambo Yehoba wa mabumba waamba bino amba: Byo mwabula kumvwa byambo byami, umvwai, amiwa nkatuma jiwi ku muntu wami wa mwingilo yenkaye Nebukaneza mfumu wa Babilona, ja kwiita mikoka yonse ya ku kabeta ka ku buyeke, namba beye balwishe ino ntanda ne bekalamo ne mikoka yonse yazhokolokako, mu kwibonaunatu pelu, ne kwibalula ke ba kukankamika bantu pa kwibamona ne ba kwichilwa milozhi, ne ba kwendelekwa myaka ne myaka.” (Yelemiya 25:8, 9) Byobamwenepo malwa namambo akusha bupopweshi bwakine bwa Yehoba!
Kyakumwenako Kyotwafwainwa Kulonda
Yesu aye kechi wafunjishengatu Muzhilo Wawamane, bino wamulondejilenga nekumulondela. Kwakubula kubepa bubela waubijilenga bantu lusa. (Mateo 9:36; 14:14; Luka 5:12, 13) Juba jimo byoafikile kwipi namuzhi wa Naina, Yesu wamwene mwanamukazhi wafwilwa waubile bingi bulanda namambo akufwisha mwananjitu umo wamulume. Baibolo yamba’mba: “Aye Nkambo pa kumumona, wamubijile lusa.” (Luka 7:11-15) Kwesakana na Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words, byambo byakuba’mba “wamubijile lusa,” bilumbulula’mba “waumvwinenga nobe kiji peaye.” Naye waubile kinyenge kyajingapo nauno mwanamukazhi kumuchima, kabiji kino kyokyamulengejile kubapo kimo pakuba’mba apwishe kinyenge kyayewa mwanamukazhi. Awa mwanamukazhi wafwilwa byoasangalelepo kimye Yesu asangwile mwananji wamulume ‘nekumulubula kwi inanji’!
Kepo, monka mwaila kyakebele Lesa, Yesu wipaine aye mwine kumanama nekupana bumi bwanji kenkuulo pakuba’mba ikuule bantu kubuzha bwa bundengamambo nelufu. Kino kyajinga kyakumwenako kikatampe kyabwikalo bwakulama Mukambizho Wawama.—Mateo 20:28; Yoano 15:13; Bahebelu 4:15.
Bantu Balondela Mukambizho Wawama
Nanchi mukino kimye kyetu kyalelo kujipo bantu balondela Mukambizho Wawamanyi? Ee kobaji, kabiji kechi bamulondelatu jimo babwela bekilekane. Kyakumwenako, kimye kwajinga Nkondo yakibiji ya Ntanda yonse yaba Nazi ku Germany, Bakamonyi bakwa Yehoba basungile lwitabilo lwabo mwi Lesa nekutemwa bantu bakwabo, kabiji bakanyishetu kusankilapo Mukambizho Wawama. Akya kyalo byokyakoseshe mukwekele wakushikwa nekuyanjisha Bayudea, Bakamonyi abo batwajijile kukokela Mukambizho Wawama. Nangwatu kimye kyobajinga mumakampu alumanamo, batwajijile nakubila lusa bakwabo bantu, nekupapo Bayudea nebabujile Bayudea kajo kabo nangwa kyakuba kajinga kacheche. Kikwabo, nangwa kyakuba Kafulumende wakambizhe amba bepayenga bakwabo, abo kechi bekyubilepo nangwa pachechetune, byonkatu nabo byobabujilenga kukeba kwibepaya kubakwabo. Bakonsheshe kwipaya byepi bantu bobafwainwe kutemwa byonka byobetemwa abo bene? Namambo akukana kwabo, bavula bebakashile mumakampu alumanamo nekwibepaya.—Mateo 5:43-48.
Byomubena kutanga uno mutwe, mubena kufunda kyakumwenako kikwabo kya Mukambizho Wawama ubena kwingila. Bakamonyi bakwa Yehoba bayuka kuba’mba bantu bavula lelo jino bayanda bingi kwakubula luketekelo kabiji kwakubula newakwibakwashako. Namambo akino, Bakamonyi bepana abo bene kukwasha bakwabo amba bafunde luketekelo nekuyuka mizhilo yawama iji mu Baibolo. Luno lonse kelubaji lwamwingilo walufunjisho ubena kwingijiwa panopantanda ponse. Kika kibena kufumamo? Byonka byokyaawilwe pa Isaya 2:2-4, “bantu ba mitundu yavula,” bakila pa 6,000,000 kuzhokoloka ntanda yonse, ‘Yehoba wibafunjisha mwakwendela nekwendela mumashinda anji.’ Mubukifwanyikizho, bafunda ‘kubunda mapoko abo ne kwialula ke bya kujimako ne mafumo abo bealula ke mapoko akutokeshako mu bichi.’ Batana mutende nekuvimbilwa mubino bimye byakatazha.
Nga Anweba?
Akitulumanaiko nzoo kakimye kacheche mulanguluke pamambo abulanda nelumanamo luji nabantu lwafuma mukubula kukokela Mukambizho Wawama kutatulatu kimye kyalusatuko lwaletele Satana Diabola mu Edena. Kyaswa muchima wa Yehoba kekubwezha bwikalo bwawama katataka. Muñanyi jishinda? “Onka ano mambo o bamumwesheshe Mwana Lesa, amba, onaune mingilo ya Diabola.” (1 Yoano 3:8) Kino kikobiwa mubukalama bwa Bufumu bwa Lesa, buji mumaboko a Yesu Kilishitu wafunjishe nekulondela Mukambizho Wawama.—Masalamo 37:9-11; Danyela 2:44.
Mfumu wabena Isalela aye Davida waambile’mba: ‘Najinga mwanyike, pano kanji mukote; byonkabyo kechi namwenepo waoloka bamulekelela ne, nangwa baana banji saka balomba kajo ne. Juba jonse, aye uba bya lusa, ne kukwashañana na byanji. Ne baana banji baubilwa bibusa.’ (Masalamo 37:25, 26) Nanchi kechi mwaswa kuba’mba lelo jino bantu batemwa kupukula bintu byabakwabo mukifulo kya ‘kuba lusa, ne kukwashañana nabo’ nenyi? Onkao mambo, kulondela Mukambizho Wawama kwakonsha kukwasha muntu kwikala mutende nekulamawizhiwa, mambo kulengela muntu kumona byawama pakino kimye nekimye kyakulutwe mu Bufumu bwa Lesa. Bufumu bwa Lesa bukangatapo byubilo byalwiso nebubi bonse bwaino ntanda, nekupingizhapo bwikalo bwawama pabuno bwikalo bwayula mizhilo yabantu. Kepo bantu bonse bakasekela nekutwajijila nakulondela Mukambizho Wawama.—Masalamo 29:11; 2 Petelo 3:13.
[Bipikichala pa peja 5]
Yesu kechi wafunjishengatu Muzhilo Wawamane, bino wamulondejilenga nekumulondela
[Bipikichala pa peja 7]
Kulondela Mukambizho Wawama kwakonsha kwitukwasha kwikala namutende wakine nekwitulamawizha
-