Mepuzho Afuma ku Batanga
Yesu Kilishitu byo atumine batumwa banji 12 na kusapwila, nanchi wibambijile kusenda tumama ne kuvwala makwabilo nyi?
Bamo bamba amba mashimikila asatu a Mambo Awama aamba pe Yesu kuba amba watumine batumwa banji apusenamo. Pano bino inge twabalaula bulongo biji ano mashimikila, twakonsha kutana mukumbu wawama. Patanshitu monai byanembele Mako ne Luka. Jishimikila ja kwa Mako jaamba amba: ‘[Yesu] wibazhijikile’mba, kechi musende nangwa kacheche ka pa lwendo ne, poso kamama konka; nangwa mali mu kikwama kyenu ne; kabiji muvwale ne makwabilo: kechi muvwale mikangyo ibiji ne.’ (Mako 6:7-9) Luka wanembele amba: “Kechi musende kintu kya pa lwendo lwenu ne, nangwa kamama, nangwa fukuta, nangwa shinkwa nangwa ndalama nangwa mikangyo ibiji muntu umo ne.” (Luka 9:1-3) Bino byambo bimweka nobe byapusenamo. Kwesakana na byaambile Mako, batumwa bebambijile kusenda kamama ne kuvwala makwabilo, pano bino byambo byanembele Luka bimwesha amba kechi bafwainwe kusenda kintu kimo, nangwatu kamama ne. Kupusanako na byanembele Mako, Luka kechi watongwelepo makwabilo ne.
Pa kuba amba mumvwishe Yesu kyo akebelenga kulumbulula pa kyokya kimye, akimonai byambo byo tutana mu Mambo Awama onse asatu. Ano mashimikila aambiwapo ne joja jitanwa mu Mateo 10:5-10, amwesha kuba amba batumwa kechi bebambijilepo kuvwala nangwa kwikala na “mikangyo ibiji” ne. Kyamweka batumwa bonse bavwalangatu mukangyo umo. Onkao mambo, kechi bakebewenga kusenda mukangyo wa bubiji pa lwendo ne. Po pamotu bavwajilenga ne makwabilo. Mako waambile pa buneme bwa “kuvwala makwabilo” ko kuba amba makwabilo onka o bavwalanga kala. Ibyepi pa mambo a tumama? Buku wa Jewish Encyclopedia waamba amba: “Kyamweka kyajinga kisho ku Bahebelu bakala kusenda kamama pa lwendo.” (Nte. 32:10) Mako waambile amba batumwa ‘kechi basende nangwa kacheche ka pa lwendo ne’ kanatu kusenda kamama ko bajinga nako kimye kibapele Yesu mukambizho. Onkao mambo, banembi ba Mambo Awama bapitulukilengatu mu mukambizho wa kwa Yesu wakubula kubanda pa kuya pa lwendo na mambo a kusenda binkobwankobwa.
Kabiji kino kishinka bekyambapo ne kwi Mateo wiumvwijilenga mwine na matwi anji kimye Yesu kyo apainenga uno mukambizho kabiji wamunembele. Yesu waambile amba: “Kechi mwikebela mali nangwa a ngolode, nangwa a siliva, nangwa a mukuba a mu bikwama byenu ne; nangwa fukuta wa lwendo nangwa mikangyo ibiji, nangwa makwabilo, nangwa kamama ne: mambo wa mwingilo wafwainwa kajo kanji.” (Mat. 10:9, 10) Pano twakonsha kwamba amba ka pa mambo a makwabilo avwajile batumwa ne tumama to bajinga nato mu maboko? Yesu kechi wibambijile kwela bintu byo bajinga nabyo kala abo bene ne, pano bino wibambijilenga amba kechi bafwainwe kukeba bino bintu ne. Mambo ka o ebapelejile uno mukambizho? Mambo “wa mwingilo wafwainwa kajo kanji.” Muno mo mwatajile mukambizho wa kwa Yesu wayijilemo na lujimuno lwa mu Jashi janji ja pa Mutumba lwa kuba amba kechi bafwainwe kubambisha michima yabo na mambo a kajo, bya kutomatoma, nangwa bya kuvwala ne.—Mat. 6:25-32.
Nangwa kya kuba mashimikila a mu Mambo Awama kimyetu kitanshi akonsha kumweka nobe apusenamo, onse aambatu pa kishinka kimo. Batumwa bafwainwetu kuta muchima pa lwendo lwabo kechi kutabataba na bintu bikwabo ne. Mambo ka? Mambo Yehoba wakonsheshe kwibamwena bintu byo bakebelenga.
“wamukazhi, nangwa amba ba bakazhi” bo aambilengapo Solomone bajinga bañanyi?—Sapwi. 2:8.
Kechi twakonsha kuyuka ne, pano bino bano bakonsha kwikala banabakazhi bayukanyikilwe Solomone bo asambakene nabo mu kipango kyanji kya bufumu.
Mu Musapwishi kitango 2, Solomone watongolamo mingilo yavula bingi yo aingijile, kubikakotu ne mwingilo wa kushimika. Kabiji waambile ne kuba amba: “Nabungizhizhe ne siliva ne ngolode ne bya buneme byafumine ku bamfumu ne ku byalo; nemwenejile ne banyimbi, ba balume ne ba bakazhi, ne byonse bisekesha bantu ne [wamukazhi, nangwa amba ba bakazhi].”—Sapwi. 2:8.
Bantu bavula balanguluka amba “ba bakazhi” baambilengapo Solomone ke boba banabakazhi bafumine mu byalo bingi ne bantombo boasongwele mu myaka ya kulutwe, bamulengejile kupopwela balesa ba bubela. (1 Mfu. 11:1-4) Pano bino ino ndumbulwilo kechi yailamo ne. Kimye Solomone kyo anembelenga bino byambo saka ayuka kala “wamukazhi, nangwa amba ba bakazhi.” Kabiji pa kyokya kimye watalwanga bulongo kwi Yehoba, mambo Lesa wamukwashishenga kunemba mabuku a mu Baibolo. Kino kechi kyailamo na bwikalo bwanji bwa kulutwe kimye kyo asongwele banabakazhi bitota bafumine mu byalo bingi ne bantombo bamulengejile kulondela mpopwelo ya bubela ne.
Mu buku wa Musapwishi, Solomone waambile amba “waesekele kutana byambo byatobala, ne kunemba wanembele bulongo byambo bya bukine.” (Sapwi. 12:10) Kino kimwesha amba wayukile mwatajile byambo bya kuba amba ‘mukazhi,’ “bamuka mfumu” ne “bantombo” mambo wibingijishe mu byambo byanji byanembwa na mupashi. (Mana 5:18; 12:4; 18:22; Sapwi. 9:9; Lwimbo. 6:8, 9) Pano bino pa Musapwishi 2:8, bino byambo kechi bebingijishapo ne.
Byambo bya kuba amba “wamukazhi, nangwa amba ba bakazhi” (umo nangwa bavula) kechi bebyambapo javula mu Baibolo wa Kihebelu ne. Bashayuka bamba amba ndumbulwilo ya bino byambo kechi yayukanyikwa bulongo ne. Bantuntuluzhi ba Baibolo bavula batuntulula byambo bya pa Musapwishi 2:8 kwamba pa banabakazhi, kabiji bamwesha amba wajinga umo nangwa bavula. Ino ntuntulwilo imwesha amba mo mwatala byambo bya kuba amba “wamukazhi, nangwa amba ba bakazhi.”
Solomone wayile bingi nkuwa kya kuba mfumu wamukazhi wa ku Sheba wafumine ku bufumu bunonshi waumvwine ino nkuwa ne kwiya na kumumona kabiji waumvwine bingi bulongo. (1 Mfu. 10:1, 2) Kino kyakonsha kumwesha mwatazhizhe Solomone byo aambile pa “wamukazhi, nangwa amba ba bakazhi.” Kimye kimo waambilenga pa banabakazhi bo asambakenenga nabo mu kipango kyanji pa myaka yavula yo akitajilwenga bulongo kwi Lesa.