Kukepeshako Makatazho—Kintu Kyawama Bingi
“Iyai ko nji, anweba bonse basulwila na mingilo ne kunemenwa, ne amiwa nkemukokolosha.”—MATEO 11:28.
1, 2. (a) Mu Baibolo muji bika byakonsha kwitukwasha kukepeshako makatazho? (b) Mafunjisho akwa Yesu akwashishenga byepi?
ATWEBA bonse twayukishatu kuba’mba kijikila inge kyakizhamo kyatama; mambo kileta malwa. Baibolo yamba’mba bantu bonse baji bingi nabibanemena kyakuba bavula basusubalatu nakupembelela kwibapokololako mubwikalo bwamakatazho bwaano moba. (Loma 8:20-22) Binembelo byatongolapo mashinda motwakonsha kukepesheshako makatazho pakino kimye. Twakonsha kukepeshako makatazho umvwe ketulondele lufunjisho nebyubilo byamuntu wajingako myaka biumbi bibiji byapita. Wajinga kalipentala, pano bino watemwisheko bantu kukila nkito yoaingilanga. Wasangajikilenga michima yabantu, kwibakwasha mumakatazho abo, kukwasha bakoka, nekutekenesha bapopomejilwe. Kukila pabino byonse, wakwashishe bavula kuyuka byakumupashi. Mujino jishinda bataine mwakukepesheshako makatazho, byonka neanweba byomwakonsha kuba.—Luka 4:16-21; 19:47, 48; Yoano 7:46.
2 Uno muntu, Yesu mwina Nazala, kechi waingijishenga maana akatazha obafunda mumasukulu akukyalo nabiji oa afunjilepo bamo kala mu Loma, Atena nangwa mu Alekesandiliya ne. Bino nangwa byonkabyo mafunjisho anji ayile bingi nkuwa. Mutwe wao wajinga: kafulumende Lesa yeakalaminamo bulongo ntanda. Kabiji Yesu wafunjishe nemafunde akatampe amwakwikela—mafunde akingila kyakine nelelo jino. Aba bafunda nekwingijisha byafunjishe Yesu pakino kimye bamwenamo mfweto nekukepeshako makatazho. Nanchi kuba mwasangalala nakino nenyi?
3. Yesu waichile ñanyi lwito?
3 Mwakonsha kuzhinauka’mba, ‘nga muntu wajingako kala keene wakonsha kunkwasha byepi mubwikalo bwami lelo jino? Kyawama, akyumvwai byambo byalwito lwakilela byakwa Yesu: “Iyai ko nji, anweba bonse basulwila na mingilo ne kunemenwa, ne amiwa nkemukokolosha. Tambulai kikonkoji kyami ne kufunda kwi amiwa; mambo amiwa ne kimote ne kukoka pa muchima: ne anweba mukamona kukokoloka kwa michima yenu. Mambo kikonkoji kyami kyawama, ne kisendwa kyami kyapela.” (Mateo 11:28-30) Wikitazhizhe muka? Twayai tubalaule bino byambo nekumona byobyakonsha kwimukwasha kukepeshako makatazho.
4. Yesu waichilenga bañanyi, kabiji mamboka banteleki banji okibakatezhe kuba byoebabujile?
4 Yesu waichilenga bantu bavula bebikilengako kulondela mizhilo bino ‘banemenwe’ namambo abantangi ba Bayudea baalwile bupopweshi kekisendwa kyanemesha. (Mateo 23:4) Bakizhizhemo mizhilo yakuzhijika bintu mubwikalo bonse. Nanchi kuba kimufita kumuchima umvwe samumvwatu’mba “kechi wafwainwa kuba” kino nangwa kyokyanenyi? Kupusanako nakino, lwito lwakwa Yesu lwajinga lwakwichila bantu kubukine, kubololoke, kubwikalo bwawama umvwe bamumvwina. Ee, jishinda jakuyukilamo Lesa javwangilemo kumvwina Yesu Kilishitu, mambo mwiaye bantu bakonsheshe—kabiji bakonsha—kumona Yehoba byoaji. Yesu waambile’mba: “Awa wammona amiwa wamona ne Batata.”—Yoano 14:9.
Nanchi Muji Namakatazho Avula Mubwikalo Bwenunyi?
5, 6. Ñiñijilo nemali obafolanga bantu mumoba akwa Yesu aesakana byepi nañiñijilo nemali afola bantu lelo jino?
5 Kino kyakonsha kwimupa bingi kijikila mambo mutundu wankito yenu yomwingila nangwa kisemi kyenu byokiji byakonsha kwimukatazha bingi. Nangwa mingilo ikwabo yakonsha kumweka kushupa. Umvwe byoibyo, muji nobe bantu bakishinka Yesu boatananga nekwibakwasha. Kyakumwenako, akilangulukai palukatazho lwakumwena mwakujila. Lelo jino bantu bavula babena kufuyuka bingi nakino, byonka byafuyukanga bavula mukimye kyakwa Yesu.
6 Kala pakyokya kimye, muntu wingila mwingilo wafuyukanga nakwingila maawala 12 juba jimo, pamoba 6 mumulungu umo, kwingijilatu ndenali imo juba jonse jituntulu. (Mateo 20:2-10) Ano mali keinga umvwe mwiesakanya naomufola nangwa afola balunda nenu? Kyashupa bingi kwesakanya mali obafolanga kala naafola bantu lelo jino. Jishinda jimo jakwiayukilamo keja kumona bintu byomwakonsha kupotamo. Shayuka umo waambile’mba mumoba akwa Yesu lofu umo washinkwa walengwanga namakapu ana abunga bwafulaulo wapotwanga mali asebezelanga bantu awala umo. Shayuka mukwabo naye waambile’mba kapu umo wa waini yawama wapotwanga mali obasebezelanga maawala abiji. Mubino bintu twamona kuba’mba bantu pakyokya kimye nabo bafuyukanga bingi pakuba’mba bamone mwakujila. Bakebelenga bukwasho nekukokoloka byonka byotukeba neatweba. Umvwe mwingila nkito kimo kimye kwikala kwibikako nekwingila nangovu’mba apo kampe nsakumwenamo pakatampe. Javula kechi twikalapo nakimye kyakulangulukishapo bulongo pakuba bintu byotukebane. Mwakonsha kwitaba’mba mubena kukeba bukwasho.
7. Bantu baumvwine byepi pakumvwa lwito lwakwa Yesu?
7 Kyakine, lwito lwakwa Yesu lwakwita bonse ‘basulwijile namingilo ne kunemenwa’ lwibasangajikilenga bingi bantu bavula bamutelekelenga pakyokya kimye. (Mateo 4:25; Mako 3:7, 8) Kabiji vulukai kuba’mba Yesu wanungilepo nemulaye wakuba’mba “nkemukokolosha.” Awo mulaye nelelo jino ukingila. Wakonsha kwingila bingi bulongo nekwiatweba inge tubena ‘kusulwila na mingilo ne kunemenwa.’ Kabiji wakonsha kwingila nekubatemwe betu, baji mubwikalo bwayenka uno mutundu.
8. Kukomesha baana nebukote kunungako byepi makatazho?
8 Kuji nebintu bikwabo bibena kunemena bantu. Kukomesha baana kemwingilo wakatazha bingi. Nangwatu kwikala mwana nako kwashupa bingi. Bantu bavula bamafumbi apusana-pusana batanyiwa mumisongo yakukolwa mumilanguluko nemalwazhitu akwabo. Kabiji nangwa kyakuba bantu bekala kimye kyabaya, umvwe kebakote batatula kupita mumakatazho, nangwa kyakuba kuji michi yavula yapangwa kubuka bantu.—Musapwishi 12:1.
Kwingila Nakikonkoji Kyakwa Kilishitu
9, 10. Mubimye byakala, kikonkoji kyajinga kiyukilo kyakika, kabiji mamboka Yesu oaichijile bantu kusenda kikonkoji kyanji?
9 Mwaji kumona mubyambo byafuma mu Mateo 11:28, 29 Yesu moaambile’mba: “Tambulai kikonkoji kyami ne kufunda kwi amiwa.” Kala, bantutu beumvwanga nobe babena kwingila nakikonkoji. Kutendekatu mubimye byakala, kikonkoji kyajinga kiyukilo kyabuzha. (Ntendekelo 27:40; Bena Levi 26:13; Mpitulukilo ya mu mizhilo 28:48) Juba nejuba, Yesu watananga bamingilo bavula saka basenda bipe byanema kubikonkoji pabipuzhi byabo. Kwesakana nampangilo yapangijilwemo kyokyo kikonkoji, kibekelenga bulongo pabipuzhi nangwa kibashubawilenga. Yesu byoajinga kalipentala, kampe neaye wayukile mwakulengela bikonkoji “byawama.” Apo kampe bibese byakikonkoji byaikelanga pamapuzhi, wakashilangapo biseba nangwa bisapi kuba’mba panekenengako.
10 Yesu byoaambile’mba, “Tambulai kikonkoji kyami,” kampe wiesekenyenga kumuntu walenganga bikonkoji byalengwa bulongo kabiji ‘byawama’ kumuntu wamwingilo pakwibisenda panshingo nepa bipuzhi. Yesu kyokyo anungijilepo kwamba’mba: “Kisendwa kyami kyapela.” Kino kibena kulumbulula’mba kikonkoji kechi kyatamine kwikingijishane, kabiji nemwingilo naye kechi wajinga wabuzhane. Kyakine, byoaichilenga bantu bamutelekelenga kwiya nakutambula kikonkoji kyanji, Yesu kechi wibakuujilenga ponkapotu kumakatazho onse ajingako pakyokya kimyene. Pano bino, mulanguluko yeebapele wibamwineko kubimo. Kupimpulako bwikalo bwabo nemashinda mwakubila bintu kwibakepeshejileko makatazho. Kabiji kyakila mukunema, luketekelo lwakosa lwakine lwibakwashishe kumona bwikalo bwabula makatazho avula.
Mwakonsha Kukokoloka
11. Mamboka kwamba kwakwa Yesu okwabujile kulumbulula kupotanzhanya bikonkoji?
11 Monai kuba’mba, Yesu kechi waambilenga’mba bantu bapotanzhanyenga kikonkoji kimo nakikwabone. Mambo pakyokya kimye bena Loma bakilaminenga yoya ntanda, byonka makafulumende byoabena kulama byalo muji bena Kilishitu lelo jino. Bena Loma basonkeshanga misonko. Makatazho akubela-bela neamwakutaina mali ajinga konka. Bumbulwakoloka nebundengamambo bwatwajijile mubantu. Bino nangwa byonkabyo, bafwainwe kukokoloka kupichila mukumvwina lufunjisho lwa Yesu byonka neanweba byomwakonsha kukokoloka lelo jino.
12, 13. Kika Yesu kyoatentemeshele’mba kyokikokolosha bantu, kabiji bamo baubilepoka?
12 Kusenda kikonkoji kyakwa Yesu kulumbulula kwingila mwingilo wakulenga baana babwanga. Kino kechi kyakuzhinaukane, mambo mwingilo mukatampe wakwa Yesu wajinga wakufunjisha bakwabo nekutentemesha Bufumu bwa Lesa. (Mateo 4:23) Onkao mambo, byoaambile’mba, “Tambulai kikonkoji kyami,” kino kyavwangilemo kumulondela nakwingila yenkao mwingilo. Mambo awama amba’mba Yesu watundaikile bantu bakishinka bavula kwalulula mingilo yabo, akyo kiji lukatazho lukatampe mubwikalo bwabavula. Vulukai byoaichile Petelo, Andeleo, Yakoba ne Yoano amba: “Ndondelai, kabiji amiwa nkemwalula ke bamwingilo wa kukwata bantu.” (Mako 1:16-20) Wibalumbulwijile aba bakwata masabi byokyakonsheshe kwibasangajika umvwe kebengile mwingilo yeatangizheko aye mubwikalo bwanji, saka ebatangijila nekwibakwasha pakumwingila.
13 Bayudea bamo bamutelekelenga baumvwine lufunjisho loebafunjishe nekwilwingijisha belwingijishe. Fwanyikizhai kyamwekele kukitulu kyakalunga kyotutanga mu Luka 5:1-11. Bakwata masabi bana baubiletu kabakanee bufuku bonse kukankalwapotu neyamubi. Kyaubatu nobe kukopa kwa jiso makonde abo ayulatu paa! Ano masabi kechi afwilemotu ene ne, Yesu yewiafungijilemo. Byobatajile kukitulu, bamwene jibumba jabantu bakebeshenga kumvwa mafunjisho a Yesu. Kino kibakwashishe kuyuka Yesu byoebabujile bano bantu bana amba: “Pano mukwatanga bantu mukwibapulusha.” Baubilepoka? “Bakokejile mato abo ku kitulu, balekele byonse, ke bamulondele.”
14. (a) Twakonsha kukokoloka byepi lelo jino? (b) Ñanyi mambo awama akokolosha Yesu oasapwijilepo?
14 Neanweba mwakonsha kuba byonkabyo. Mwingilo wakufunjisha bantu bukine bwa Baibolo ukingijiwa. Bakamonyi bakwa Yehoba nobe 6 milyonyi mwaya ntanda yonse baumvwina lwito lwaita Yesu lwa ‘kutambula kikonkoji [kyanji];’ babaikale pano ke ‘bakukwata bantu.’ (Mateo 4:19) Bamo bamwalula uno mwingilo kewa kwingila kimye kyonse; bakwabo nabo bamwingilako aku sabengila mingilo ikwabo. Bonse bamumona’mba ukokolosha, nebwikalo bwabo kechi bwa bijikila byavulane. Bafunjishako bakwabo “mambo awama a bufumu” obafunda. (Mateo 4:23) Kekintu kyalusekelo bingi kimye kyonse kwamba kikatakata paano mambo awama. Baibolo iji namafunjisho anema otwafwainwa kukwashishamo bavula kuba’mba bekale bwikalo bwabula makatazho avula.—2 Timoti 3:16, 17.
15. Mafunjisho akwa Yesu pamambo abwikalo akonsha kwimukwasha byepi?
15 Mambo a Bufumu bwa Lesa akwasha bingi bavula, kuvwangakotu neboba batendeka kwiafunda katataka, kikatakata aa amba pabwikalo bwa bantu. Bavula bemwena abo bene mafunjisho akwa Yesu byoebakokolosha nekwibakwasha kupimpula bwikalo bwabo. Mwakonsha kwimwenena anweba bene kino mukubalaula mafunde amo aji mumashimikila abwikalo nemwingilo wa Yesu, kikatakata mu Mambo awama anembele ba Mateo, Mako ne Luka.
Jishinda Jakukokolokelamo
16, 17. (a) Mwepi mumo momwakonsha kutana mafunjisho akwa Yesu akatampe? (b) Kika kikebewa pakuba’mba tukokoloke pakwingijisha mafunjisho akwa Yesu?
16 Mu 31 C.E., kisalo, Yesu waambile jashi jaya bingi nkuwa mwaya ntanda yonse lelo jino. Jitelwa’mba Jashi japa Mutumba. Janembwa mu Mateo kyapitala 5 kufika neku 7 kabiji nemu Luka kyapitala 6, jatongaula mafunjisho avula akwa Yesu. Mwakonsha kutana nemafunjisho akwa Yesu mumabuku akwabo a Mambo awama akwabo. Bintu byavula byoaambile kebyobya muntu byoafwainwa kuba mwine, nangwa kyakuba kyakatazha kuba byobyo. Tangai bino byapitala bulongo nekwibilangulukapo. Bulume bwa bino byambo bwimwalule mundangulukilo nemu byubilo byenu.
17 Kyakine, mafunjisho akwa Yesu akonsha kutanchikwa mumashinda apusana-pusana. Twayai tutanchike mafunjisho atakampe-akatampe kuba’mba pajuba pajuba muñondo mwingijishengapo lufunjisho lumo mubwikalo bwenu. Twakonsha kwiatanchika byepi? Kyawama, kange mwiapitemotu bukiji-bukijitu byonkabyotune. Vulukai byaubile ndamakyalo umo nonshi waipwizhe Yesu Kilishitu’mba: “Lelo ngube ka namba, ntambule bumi bwa myaka?” Yesu byoatongawile jibiji mizhilo ikatampe mu Mizhilo ya Lesa, uno muntu wakumbwile’mba ino mizhilo wiyuba. Pano bino wavulukile kuba’mba wafwainwa kuba byavula. Yesu wamubujile’mba ebikeko kwingijisha bulongo mafunde a Lesa pakuba’mba ekale mwana wabwanga watambulwa. Kimweka nobe uno muntu kechi wakonsheshe kuba byobyone. (Luka 18:18-23) Onkao mambo, muntu ukeba kufunda mafunjisho akwa Yesu lelo jino wafwainwa kuyuka’mba kwietabatu nekwioba kwapusana, mambo kwioba kulengela kukepeshako makatazho.
18. Lumbululai byomwakonsha kwingijisha bulongo kabokoshi kaji muuno mutwe pakuba’mba kemukwashe.
18 Nobe kyakutendekelakotu kubalaula nekwingijisha mafunjisho akwa Yesu, monai pakishinka 1 mukabokoshi kaji muuno mutwe. Kabena kwamba pa Mateo 5:3-9. Kyakine, atweba bonse pamuntu pamuntu twakonsha kwikala nakimye kyakulanguluka-langulukapo pamafunde awama aji muano mavesi. Kumonatu paonse byoaji, kika kyomwalangulukapo pamambo abyubilo? Umvwe kyakine mubena kukeba kwiamunako kumakatazho mubwikalo bwenu, kika kyakonsha kwimukwasha? Mwakonsha kukwashiwa byepi kupimpula bwikalo bomujimo umvwe mwatesha muchima kubintu byakumupashi, nekwibilangulukapo javula? Abya kujipo lukatazho lumo mubwikalo bwenu lomwakonsha kubula kuteshako muchima kuba’mba muteshe maana kubintu byaku mupashinyi? Umvwe saka muba byobyo, kikemunungilako lusekelo lonka luno.
19. Mwakonsha kuba byepi pakuba’mba mwikale namaana nemilangwe yavujilako?
19 Paji bikwabo byomwakonsha kuba. Isambai ano mavesi nabakalume ba Lesa bakwenu, nabiji mwina kwenu, mulongo wenu, nangwa mulunda nenu. (Byambo bya Mana 18:24; 20:5) Vulukai kuba’mba awa mwanamulume nonshi wakepwizhe Yesu pabintu bimo. Mukumbu yebamukumbwile wafwainwe kumunungilako lusekelo lwanji neluketekelo lwabumi bwamyaka. Mupopweshi mukwenu yemwakonsha kwisamba nanji ano mavesi kechi uji pamo nobe Yesu ne; bino nangwa byonkabyo, mwisambo wamafunjisho akwa Yesu wakonsha kwimukwasha bonse bwenu. Esekai kuba kino bukiji.
20, 21. Mutanchika yemwakonsha kulondela pakufunda mafunjisho akwa Yesu, kabiji mwakonsha kuyuka byepi’mba mubena kwialondela?
20 Monai jibiji mukano kabokoshi kaji muuno mutwe wa “Mafunjisho Akwimukwasha.” Ano mafunjisho atanchikwa kuba’mba pajuba jimo mufundengapo lufunjisho lumo. Patanshi mwafwainwa kutanga byaambile Yesu muano mavesi anembwa. Apa bino mulangulukishe pabino byambo byanji. Langulukishaipo byomwakonsha kwibingijisha mubwikalo bwenu. Umvwe mwamona’mba byobyo mubena kuba, langulukishaipo jibiji mumone bikwabo byomwakonsha kuba pakuba’mba mwikale mwayila lufunjisho lwa Lesa. Esekai kwingijisha lolo lufunjisho pajojo juba. Umvwe kimushupa kwilumvwisha nangwa kumona momwakonsha kwilwingijishisha, bwelaipo jibiji nejuba jikwabo. Pano bino vulukai kuba’mba kechi mwafwainwa kubatu’mba kikulu nekiyuka mwaya palufunjisho lukwabone. Pajuba jalondelapo, mwakonsha kufunda lufunjisho lukwabo. Kumpelo yamulungu, mwakonsha kumona byomwauba bulongo pakupituluka mumafunjisho akwa Yesu ana nangwa atanu. Mumulungu wakibiji funjilaipo neakwabo pajuba pajuba. Umvwe mwamona kuba’mba mafunjisho amo kechi mwiengijishane, kange mulefulwene. Byokimweka nekubena Kilishitu bonse. (2 Byambo bya Moba 6:36; Masalamo 130:3; Musapwishi 7:20; Yakoba 3:8) Twajijilai nakwingijisha ano mafunjisho mumulungu wabusatu newabuna.
21 Muñondo umo nangwa kukilapo, mwakonsha kufunda bishinka byonse 31. Mukomvwa byepi? Nanchi kechi mukasangalala bingi, pakumona byobimukwasha nenyi? Nangwa kyakuba mukawamyako pacheche mubwikalo bwenu, mukamona’mba mwakepelwako makatazho, nangwa mukayuka mwakubila bulongo nalukatazho, kabiji mukekala najishinda jakutwajijilamo kuba byonkabyo. Kange muvulame kuba’mba kuji nebishinka bikwabo byawama mumafunjisho akwa Yesu byabula pauno mutanchine. Kebakebaipo bimo nekweseka kwibingijisha.—Filipai 3:16.
22. Kika kyakonsha kufuma mukulondela mafunjisho akwa Yesu, bino ñanyi lubaji lukwabo lotwafwainwa kuyuka?
22 Abya kamwamona’mba kikonkoji kyakwa Yesu nangwa kyakuba kechi kyanemane, kyakine “kyawama” nyi? Kisendwa kyalufunjisho lwanji nekyakwikala mwana wabwanga kyapela. Mutumwa Yoano mulunda nanji yeatemwishe Yesu byoaikele myaka 60, waambile’mba: “Kutemwa Lesa ko ko kuno, amba, tulame mikambizho yanji: kabiji mikambizho yanji kechi yakatazha ne.” (1 Yoano 5:3) Neanweba mwakonsha kwikala naluketekelo lwayenka uno mutundu. Umvwe mwatwajijila nakwingijisha mafunjisho akwa Yesu, popo mukamona’mba bintu bilengela makatazho mubwikalo bwabantu bavula kechi bikemukatazhanga anwebane. Mukamona kuba’mba mwaamukako kubimo. (Masalamo 34:8) Pano bino, kuji nelubaji lukwabo kukikonkoji kyawama kyakwa Yesu lomwafwainwa kuyuka. Yesu waambile’mba “ne kimote nekukoka pa muchima.” Kino kitufwainwa byepi mukufunjila kwi Yesu nekumulondela? Tukafunda kino mumutwe walondelapo.—Mateo 11:29.
Musakukumbula’mbaka?
• Mamboka otwafwainwa kuketekela mwi Yesu pakukeba kukokoloka kumakatazho?
• Kikonkoji kyajinga kiyukilo kyakika, kabiji mamboka?
• Mamboka Yesu kyoechila bantu kusenda kikonkoji kyanji?
• Mwakonsha kukokoloka byepi kumupashi?
[Mabulañano pa peja 9]
Kinembelo kyamwaka kya Bakamonyi bakwa Yehoba mu 2002 kekyakuba’mba: ‘Iyai konji, . . . ne amiwa nkemukokolosha.’ —Mateo 11:28.
[Kitenguluzha/Kipikichala pa peja 10, 11]
Mafunjisho Akwimukwasha
Ñanyi bintu byawama byomwakonsha kutana mu Mateo kyapitala 5 kufika neku 7? Mubino byapitala muji mafunjisho afunjishe Yesu, Mufunjishi Mukatampe kumutumba wamu Ngalilea. Mwane tangai ano mavesi amweshiwa panshipo mu Baibolo wenu, mwiipuzhenga anweba bene ano mepuzho aipuzhiwa.
1. 5:3-9 Kino kibena kumbulaka pabyonji? Nakonsha kuba byepi kuba’mba ngikale muntu walusekelo lukatampe? Nakonsha kutesha byepi muchima kubyonakajilwa kumupashi?
2. 5:25, 26 Kika kyawamapo kukila kulonda byubilo byalutobo bijipo nabavula?—Luka 12:58, 59.
3. 5:27-30 Byambo byakwa Yesu bikonkomwena byepi pamilanguluko yakukana kuba bukende? Kukana milanguluko yauno mutundu kwakonsha kumbaishila byepi lusekelo nemutende mumuchima?
4. 5:38-42 Mamboka onafwainwa kwibikilako kuchina kushinkanya kuba bavula?
5. 5:43-48 Nakonsha kumwenamo byepi mfweto mukwipwiluluka nabantu bonamonanga’mba balwanyi bami? Nga kino kyakonsha kukepeshako byepi kwishikwa?
6. 6:14, 15 Umvwe kimo kimye kembule kulekelako bakwetu mambo, nanchi kichima nebukaji byobindengela’mba ngubenga byobyonyi? Nakonsha kuleka byepi kuba kino?
7. 6:16-18 Nanchi ntatu muchima kumwekelo yami yapangye kukila byonji mukachinyi? Nafwainwa kutesha muchima kukyepi?
8. 6:19-32 Kika kyakonsha kufumamo umvwe natesha muchima kumali nebipe? Kika kyonafwainwa kulangulukapo kyakonsha kunkwasha kubula kutemwisha bino bintu?
9. 7:1-5 Ñumvwa byepi inge nji nabantu batemwa kuzhachisha bakwabo, kwibakalakanya nekukeba bilubo mobaji? Mamboka okyanemena kwiamiwa kubula kwikala nobe abo?
10. 7:7-11 Umvwe mikoyo yawama pakulomba bintu kwi Lesa, ibyepi mumbaji ikwabo yabwikalo?—Luka 11:5-13.
11. 7:12 Nangwa kyakuba Muzhilo Wawama namuyuka, jinga jongingijisha luno lufunjisho mubyonguba nabakwetu?
12. 7:24-27 Byonefuukwila kuba bintu amiwa mwine mubwikalo bwami, nakonsha kwinengezha byepi bulongo kushinda makatazho akatampe? Mamboka onafwainwa kulangulukilangapo jimo lonkaluno?—Luka 6:46-49.
Mafunjisho akwabo onakonsha kulangulukapo:
13. 8:2, 3 Nakonsha kumwesha byepi lusa kubalanda byonka byaubile Yesu?
14. 9:9-38 Kumwesha lusa kuji nañanyi lubaji mubwikalo bwami, kabiji nakonsha kwilumwesha byepi?
15. 12:19 Kufunjila kubungauzhi bwaambilenga pe Yesu, nanchi nebikako kuchina mapatanyi?
16. 12:20, 21 Buwameka bonakonsha kubila bakwetu mukubula kwibazhingijisha nabyambo nena byubilo byami?
17. 12:34-37 Bintuka byonatemwa kwamba kimye kyonse? Nayuka namba umvwe nafina jiolingi, mufuma mema, onkao mambo nga mamboka okyangwamina kulanguluka patanshi kasa nkyangye kwamba kintu?—Mako 7:20-23.
18. 15:4-6 Nafundamoka mubyambo byakwa Yesu byakunemeka bakikulumpe?
19. 19:13-15 Nafwainwa kwikalapo nakimye kyakwisamba nebañanyi?
20. 20:25-28 Mamboka okyaikela kyatuutu kukeba bukulumpe? Nakonsha kulondela byepi Yesu paano mambo?
Mafunjisho akwabo anembele Mako:
21. 4:24, 25 Mamboka okyanemena kubula kuzhachisha bakwetu?
22. 9:50 Umvwe bintu byoñamba nekuba bijitu bulongo, mwakonsha kufuma bika byawama?
Mafunjisho akwabo anembele Luka:
23. 8:11, 14 Umvwe naalula kijikila, bunonshi, nebyakisangajimbwe kwikala bintu bikatampe mubwikalo bwami, kika kyakonsha kufumamo?
24. 9:1-6 Nangwa kyakuba Yesu wajinga nabulume bwakubuka bakolwa, kika kyajinga kintu kikatampe koaji?
25. 9:52-56 Nanchi mpelawizha kuzhingilanyi? Nanchi nchinuzhuka byubilo byakushinkanyanyi?
26. 9:62 Nafwainwa kumumona byepi mwingilo wami wakusapwila Bufumu bwa Lesa?
27. 10:29-37 Nakonsha kumwesha byepi’mba nemuntu wawama wabula misalululo?
28. 11:33-36 Lupimpuka lonafwainwa kuba pakuba’mba bwikalo bwami bupeleko?
29. 12:15 Nanchi muntu wakonsha kumwena bumi mubintu byoanonkanyi?
30. 14:28-30 Umvwe naikala panshi nakupima bulongo bintu byonsaka kuba, bintuka byonafwainwa kuchinuzhuka, kabiji mukuba kino mwafwainwa kufuma ñanyi mfweto?
31. 16:10-12 Mfwetoka yonakonsha kwikala nayo umvwe sansunga bulumbuluke?
[Bipikichala pa peja 8]
Mwingilo wakupulusha bantu nakikonkoji kyakwa Yesu ukokolosha