Kubula Kwimvwanga mu bya Bumulwila Ntanda mu Ntanda Yaabenamo

1. Twakonsha kukookela byepi Lesa kabiji ne makafulumende a bantu?

BAIBOLO witufunjisha kukookela makafulumende a bantu, bino witubuula ne kuba’mba twafwainwa kukookelanga Lesa kimye kyonse. (Byubilo 5:29; Titusa 3:1) Twakonsha kuba byepi bino? Yesu walumbulwile jifunde jitukwasha kuyuka ye twafwainwa kukookela. Waambile’mba twafwainwa kupana “bintu bya kwa Kesala kwi Kesala, kabiji bintu bya kwa Lesa, kwi Lesa.”^[1] (Monai byambo bikwabo.) (Mateo 22:21) Tupana “bintu bya kwa Kesala kwi Kesala” kupichila mu kulondela mizhilo ya kafulumende, kunemeka bantangi ba mu kafulumende, ne kupana misonko. (Loma 13:7) Bino inge kafulumende witubuula kuba kintu kyakanya Lesa, tukana, bino na mushingi.

2. Tumwesha byepi amba kechi twivwanga mu bya bumulwila ntanda ne?

² Jishinda jimo jo tupainamo “bintu bya kwa Lesa kwi Lesa” ke kubula kwivwanga mu bya bumulwila ntanda. Kechi twikalamo na lubaji mu bino bintu ne. (Isaya 2:4) Na mambo a kuba Yehoba waswisha makafulumende a bantu kulama, kechi twialengulula ne. Kabiji kechi twivwanga mu kuba bintu bimwesha amba twatemwisha kyalo kyetu ne. (Loma 13:1, 2) Kechi twivwanga mu mikwekele ya kukeba kufumyapo kafulumende nangwa kukanjikizha bantangi kuba byo tukeba ne. Kabiji kechi twivwanga mu bya bunsaji nangwa kwikala bamulwila ntanda ne.

3. Mambo ka o twafwainwa kubujila kwivwanga mu bya bumulwila ntanda?

³ Kuji bintu byavula byalengela Lesa kwitubuula kubula kwivwanga mu bya bumulwila ntanda. Kintu kimo ke kya kuba’mba tulondela Yesu, mambo aye kechi wajinga “wa pano pa ntanda” ne. Kechi wivwanganga mu bya bumulwila ntanda nangwa mu makondo ne. (Yoano 6:15; 17:16) Kikwabo ke kya kuba’mba tutundaika Bufumu bwa Lesa. Na mambo a kuba kechi tutundaika makafulumende a bantu ne, twikala na jiwi ja mu muchima jatoka kimye kyo tusapwila’mba Bufumu bwa Lesa bo bonkatu bukafumyapo makatazho a bantu onse. Bapopweshi ba bubela bevwanga mu bya bumulwila ntanda, kabiji kino kilengela bantu kwabenamo. Bino na mambo a kuba atweba kechi twivwanga mu bya bumulwila ntanda ne, twakwatankena pamo na balongo betu ne banyenga mwaya ntanda.—1 Petelo 2:17.

4. (a) Twayuka byepi amba kulutwe na lwendo kikakatazha kubula kwivwanga mu bya bumulwila ntanda? (b) Mambo ka o twafwainwa kwinengezhezha jimo lonka luno kubula kwivwanga mu bya bumulwila ntanda?

⁴ Apo kampe twikala mu mpunzha mo babula kwitukanjikizha kwivwanga mu bya bumulwila ntanda. Bino byo tubena kunangijila ku mpelo ya buno bwikalo bwa kwa Satana, kiketukatazhanga bingi kubula kwivwanga mu bya bumulwila ntanda. Bantu ano moba kechi ‘bakeba kumvwañana’ nangwa “kumvwa” ku bakwabo ne, kabiji bakayangatu na kwabenamo. (2 Timoti 3:3, 4) Balongo betu bamo babena kuyanda na mambo a kwaluka kwa bintu bibena kuba ba mulwila ntanda mu kyalo kyabo. O ene mambo o twafwainwa kwinengezhezha jimo lonka luno kubula kwivwanga mu bya bumulwila ntanda inge bintu byakatazha. Twayai twisambe pa bintu bina byo twakonsha kuba pa kuba’mba twinengezhe.

MONAINGA MAKAFULUMENDE A BANTU BYONKA BIAMONA YEHOBA

5. Yehoba umona byepi makafulumende a bantu?

⁵ Jishinda jimo jo twakonsha kwinengezhezhamo kuba’mba tukabule kwivwanga mu bya bumulwila ntanda ke kumona makafulumende a bantu byonka biamona Yehoba. Kimye Yehoba kyo alengele bantu, kechi wibapele luusa lwa kulama bantu bakwabo ne. (Yelemiya 10:23) Kwi aye, bantu bonse bajitu nobe kisemi kimo. Bino makafulumende a bantu alengela bantu kwabenamo, mambo bonse bamba’mba kyalo kyabo kyawama kukila bikwabo. Nangwa kya kuba makafulumende amo amweka nobe awama, bino kechi akonsha kupwisha makatazho onse ne. Kabiji ano makafulumende aji pa bulwanyi na Bufumu bwa Lesa bwatendekele kulama mu 1914. Katatakatu buno Bufumu bukafumyepo makafulumende a bantu onse.—Tangai Salamo 2:2, 7-9.

6. Twafwainwa kumonanga byepi boba baji na luusa mu kafulumende?

⁶ Lesa waswisha makafulumende kwikalako mambo akonsha kukwashako kulama mutende. Kino kitukwasha kusapwila mambo awama a Bufumu bwa Lesa. (Loma 13:3, 4) Lesa witukambizha ne kulombelako boba baji na luusa pa kuba’mba tumupopwelenga mu mutende. (1 Timoti 2:1, 2) Inge bantu betumanyika, twakonsha kulomba ku baji na luusa mu kafulumende kwiya na kwitupokololako. Abino byo byaubile ne Paulo. (Byubilo 25:11) Nangwa kya kuba Baibolo waamba’mba Satana ye utangijila makafulumende a bantu, bino kechi waambapo amba utangijila bantangi ba mu kafulumende pa muntu pa muntu ne. (Luka 4:5, 6) Onkao mambo, ñambilo yetu kechi yafwainwa kumwesha nobe tubena kwamba’mba awa kilolo wa mu kafulumende bamutangijila kwi Diabola ne. Baibolo waamba’mba kechi twafwainwa kwamba byatama pa bantu ne.—Titusa 3:1, 2.

7. Ndangulukilo ya mutundu ka yo twafwainwa kuchinuzhuka?

⁷ Tukookela Lesa kupichila mu kubula kutundaika bamulwila ntanda nangwa kipanyi kya bumulwila ntanda, nangwatu inge kya kuba tukamwenamo mu bintu byo bakeba kuba. Kimo kimye, kyakonsha kukatazha kuba bino. Kya kumwenako, fwanyikizhai amba bantu basatukila kafulumende ubena kuyanjisha bantu bavula, kubikapotu ne Bakamonyi ba kwa Yehoba. Ibyo, kechi mwakonsha kwinunga ku bansatuki ne, bino, abya mwakonsha kulanguluka’mba bansatuki babena kuba kyawama nyi? (Efisesa 2:2) Pa kuba’mba tubule kwivwanga mu bya bumulwila ntanda, twafwainwa kuchinuzhuka kulanguluka’mba kipanyi kimo kyawama kukila kikwabo. Kino kikamwekela mu byo twamba ne byo tuba.

“JIMUKAI” BINO SAKA ‘MWAKOOKA MICHIMA’

8. Inge kyamweka kukatazha kubula kwivwanga mu bya bumulwila ntanda, twakonsha ‘kujimuka’ byepi bino saka ‘twakooka muchima’?

⁸ Jishinda ja bubiji mo twakonsha kubujila kwivwanga mu bya bumulwila ntanda ke ‘kujimuka nobe miloolo ne kukooka muchima nobe bankunda.’ (Tangai Mateo 10:16, 17.) Tumwesha’mba ‘twajimuka’ inge saka tulangulukila jimo pa makatazho o twakonsha kupitamo kulutwe. Kabiji tumwesha’mba ‘twakooka muchima’ inge twabula kwivwanga mu bya bumulwila ntanda mu byobyo bimye byakatazha. Twayai twisambe pa bimye bimo byakatazha ne byo twakonsha kuba pa kuba’mba tubule kwivwanga mu bya bumulwila ntanda.

9. Twafwainwa kujimuka byepi inge tubena kwisamba na bantu?

⁹ Misambo. Twafwainwa kujimuka bingi inge bantu batendeka kwisamba pa bya bumulwila ntanda. Kya kumwenako, inge tubena kwisamba na muntu pa Bufumu bwa Lesa, kechi twafwainwa kwitabizha nangwa kulengulula milanguluko ya kipanyi kya bamulwila ntanda nangwa ntangi ne. Mu kifulo kya kwisamba pa bantu byo bakeba kupwisha makatazho abena kupitamo bantu, twafwainwa kwingijisha Baibolo kumwesha muntu Bufumu bwa Lesa byo bukapwisha makatazho onse kikupu. Inge bantu babena kwipachika pa mwisambo umo, nabiji pa masongola a banabalume nangwa banabakazhi bonka bonka, nangwa pa kufumya memi, babuulai byaamba Baibolo ne byo mwibilondela mu bwikalo bwenu. Umvwe muntu waamba’mba mizhilo imo bafwainwa kwiifumyako, kechi twafwainwa kukana nangwa kuswisha ne, kabiji kechi twafwainwa kumukanjikizha kumona bintu monka mo twibimwena ne.

10. Twakonsha kujimuka byepi na masawakya a pa mwela ne mapepala a byambo pa kuba’mba tubule kwivwanga mu bya bumulwila ntanda?

¹⁰ Masawakya a pa mwela ne mapepala a byambo. Bimye bimo, sawakya bakonsha kumushimuna mu jishinda jimweshatu patoka’mba babena kutundaikatu kipanyi kimo. Kino kimweka kikatakata mu byalo muji mazubo a mabilabila atangijilwa na makafulumende. Inge mazubo a mabilabila nangwa bantapa twambo babena kutundaikapo kipanyi kimo, twafwainwa kujimuka kubula kulondela ndangulukilo yabo. Kya kumwenako, mwakonsha kwishikisha’mba: ‘Nanchi natemwa kuteleka ku uno ntapa twambo na mambo a kuba nswisha bintu byo amba pa bamulwila ntanda nyi?’ Kyakonsha kwimukwasha kubula kwivwanga mu bya bumulwila ntanda ke kuchinuzhuka kutamba, kuteleka nangwa kutanga masawakya avula atundaika bamulwila ntanda bamo. Pakuba, salai masawakya abula kutundaika kipanyi nangwa kimo ne. Kabiji kimye kyonse, esakanyainga masawakya o mumvwa na “musango wa byambo byawama” biji mu Baibolo.—2 Timoti 1:13.

11. Kutemwa bya bunonshi kwakonsha kwitulengela byepi kukeba kwivwanga mu bya bumulwila ntanda?

¹¹ Kutemwa bya bunonshi. Inge twanemeka bingi mali ne bya bunonshi byo tuji nabyo, kyakonsha kwitukatazha bingi kubula kwivwanga mu bya bumulwila ntanda. Panyuma ya mwaka wa 1970, Bakamonyi bavula mu Malawi bashile bintu byavula byo bajinga nabyo na mambo a kukana kutwela mu kipanyi kya bumulwila ntanda. Kya bulanda ke kya kuba’mba bamo bakaine kusha bwikalo bwabo bwawama. Nyenga Ruth washimikizha kyamwekele, amba: “Bamo twayile nabo ko twanyemejile, bino palutwe kacheche, batwelele mu kipanyi kya bumulwila ntanda ne kubwela ku mazubo abo mambo bakankelwe kwikala mu kampu wa bipuluka.” Pano bino, bantu ba Lesa bavula kechi byo byo baji ne. Batwajijila kubula kwivwanga mu bya bumulwila ntanda, nangwatu inge kya kuba kyakonsha kwibalengela kubula mali nangwa kusha bintu byabo byonse.—Bahebelu 10:34.

12, 13. (a) Yehoba umona byepi bantu bonse? (b) Twakonsha kuyuka byepi amba twatendeka kwitota pa mambo a kyalo kyetu?

¹² Kwitota. Bantu bavula batemwa kwitota na mambo a kikoba kyabo, mulaka, kisho, muzhi, nangwa kyalo kyabo, kabiji bebitakaika bingi. Bino kwi Yehoba kafwako muntu nangwa mutundu umo wanema kukila mukwabo ne. Kwi aye, bonse bajitu pamo. Ibyo kuba’mba Yehoba witulengele bapusana pusana, kabiji kitusangajika bingi kumona bantu bapusana pusana. Kechi ukeba’mba tukane kisho kyetu ne. Pano bino, kechi ukeba’mba tulangulukenga amba twawama kukila bakwetu ne.—Loma 10:12.

¹³ Kechi twafwainwa kukizhamo kutemwa kyalo kyetu kya kuba ketulanguluke’mba kyawama kukila bikwabo ne. Inge ketulanguluke bino, kyakonsha kwitukatazha kubula kwivwanga mu bya bumulwila ntanda. Kino kyo kyamwekele mu myaka kitota kitanshi. Balongo bamo Bahebelu baubilenga misalululo ku banabakazhi bafwilwa Bangiliki. (Byubilo 6:1) Twakonsha kuyuka byepi amba twatendeka kwikala na bwitote bwa uno mutundu? Inge mulongo wafuma ku mpunzha ingi wimubuulako bya kuba, nanchi mufikenatu kulanguluka’mba, ‘Jishinda jo tubilamo bintu kuno jawama,’ ne kukana byo bemubuula nyi? Umvwe byo byo muba, vulukai luno lujimuno lwa kuba’mba: “Na muchima wa kwipelula saka mulanguluka’mba bakwenu bemukila.”—Filipai 2:3.

YEHOBA UKEMUKWASHA

14. Lulombelo lwakonsha kwitukwasha byepi, kabiji Baibolo umwesha byepi kino kishinka?

¹⁴ Jishinda ja busatu jiketukwasha kubula kwivwanga mu bya bumulwila ntanda ke kuketekela mwi Yehoba. Lombai amba emupe mupashi wanji wazhila wa kwimukwasha kwikala batekanya ne kwikanya. Bino byubilo bikemukwasha inge kya kuba kafulumende wauba kintu kya kubula bukishinka nangwa kya nshiji. Lombai Yehoba amba emupe maana a kuyuka makatazho akonsha kwimulengela kukeba kwivwanga mu bya bumulwila ntanda. Ne kumulomba’mba emukwashe kuba kyawama mu bimye bya uno mutundu. (Yakoba 1:5) Kampe bakonsha kwimukasa nangwa kwimukambula na mambo a kwikala ba kishinka kwi Yehoba. Inge kino kyamweka, lombai Lesa amba emukwashe kuchinchika pa kuba’mba mukonshe kulumbulwila bantu ene mambo o mubujila kwivwanga mu bya bumulwila ntanda. Ketekelai amba Yehoba ukemukwasha kuchinchika.—Tangai Byubilo 4:27-31.

15. Baibolo wakonsha kwitukwasha byepi kubula kwivwanga mu bya bumulwila ntanda? (Monai ne kakitenguluzha ka kuba’mba “Mambo a Lesa Ebakwashishe Kushiinwa pa byo Baitabilamo.”)

¹⁵ Yehoba witupa Baibolo pa kuba’mba etukoseshe. Langulukainga pa byepelo byakonsha kwimukwasha kubula kwivwanga mu bya bumulwila ntanda. Fundainga pa bino byepelo ne kwibivulukanga, mambo bikemukwasha mu kimye kyo mukabula kwikala na Baibolo. Baibolo wakonsha kukosesha luketekelo lwenu mu bintu byalaya Lesa kulutwe na lwendo. Twafwainwa kwikala na luno luketekelo pa kuba’mba tuchinchike inge babena kwitumanyika. (Loma 8:25) Salai byepelo bilumbulula bintu byo mukebesha kuba mu ntanda ipya, kabiji fwanyikizhainga amba muji mu ntanda ipya.

FUNJILAIKO KU BAKALUME BA YEHOBA BA KISHINKA

16, 17. Twakonsha kufunjilako ka ku bakalume ba Lesa ba kishinka babujile kwivwanga mu bya bumulwila ntanda? (Monai kipikichala kitanshi.)

¹⁶ Kya buna kyakonsha kwitukwasha kubula kwivwanga mu bya bumulwila ntanda ke kulanguluka pa byaubile bakalume ba Yehoba ba kishinka. Bavula batongolwa mu Baibolo bachinchikile bingi, kabiji bafuukwile bintu byawama bibakwashishe kubula kwivwanga mu bya bumulwila ntanda. Langulukai pe Shadalaka, Meshaka, ne Abedenego bakaine kupopwela kipasha kyaimenejilengako kafulumende wa Babilona. (Tangai Danyela 3:16-18.) Jino jishimikila ja mu Baibolo jikwasha Bakamonyi bavula lelo jino kuchinchika ne kukana kupopwela mbandela ya mu kyalo kyabo. Yesu kechi wivwangile mu bya bumulwila ntanda nangwa bintu bikwabo bilengela bantu kwabenamo ne. Wayukile’mba baana banji ba bwanga bakafunjilako byavula ku byubilo byanji byawama. Waambile’mba: “Kosai! Amiwa nepashinda pano pa ntanda.”—Yoano 16:33.

¹⁷ Bakamonyi bavula mu ano moba kechi bevwanga mu bya bumulwila ntanda ne. Bamo bebamanyika bingi, kwibataya mu kaleya, kimo kimye ne kwibepaya na mambo a kwikala ba kishinka kwi Yehoba. Kuchinchika kwabo kwakonsha kwitukwasha kuchinchika ne atweba. Mulongo umo wa ku Turkey waambile’mba: “Kwajinga mulongo mwanyike wa jizhina ja Franz Reiter, ye baipayile na mambo a kukana kwikala mushilikale wa kwa Hitler. Nkalata yo anembejile bainanji juba japeleleko saka bakyangye kumwipaya yamwesheshe’mba wajinga na lwitabilo lukatampe kabiji waketekejile bingi mwi Yehoba, kabiji ne amiwa nakebeshe kuba byonka byo aubile inge napita mu lweseko lwa uno mutundu.”^[2]—Monai byambo bikwabo.

18, 19. (a) Balongo ne banyenga mu kipwilo bakonsha kwitukwasha byepi kubula kwivwanga mu bya bumulwila ntanda? (b) Mwafwainwa kuba byepi lonka luno?

¹⁸ Balongo ne banyenga mu kipwilo bakonsha kwimukwasha kubula kwivwanga mu bya bumulwila ntanda. Inge muji na lukatazho, buulaiko bakulumpe mu kipwilo. Bakonsha kwimukwasha kwingijisha Baibolo. Kabiji inge balongo mu kipwilo bayuka lukatazho lo mubena kupitamo, bakonsha kwimutundaika. Babuulai amba bemulombelengako. Bino atweba bonse twafwainwa kutundaika balongo betu ne kwibalombelako. (Mateo 7:12) Pa kuba’mba mumone mazhina a balongo baji mu kaleya, yai pa jw.org ne kuchinta panembwa’mba MASAWAKYA > MITOTOLOLO, apa bino ne kuchinta panembwa’mba “Bakamonyi ba kwa Yehoba Bebakasa na Mambo a Lwitabilo Lwabo—Byalo.” Salaipo mazhina amo ne kulomba Yehoba amba akwashe bano balongo ne banyenga kuchinchika ne kwikala ba kishinka kwi aye.—Efisesa 6:19, 20.

¹⁹ Byo tubena kunangijila ku mpelo, twakonsha kuketekela’mba makafulumende aketukanjikizhanga kwivwanga mu bya bumulwila ntanda. O ene mambo o twafwainwa kwinengezhezha jimo lonka luno kubula kwivwanga mu bya bumulwila ntanda mu ino ntanda yaabenamo.