NANCHI MWAYUKA NYI?

Nanchi Bayudea baishile ku Yelusalema pa Pentekosita mu 33 C.E “bafumine mu byalo byonse” nyi?

Kwesakana na jishimikila ja mu Baibolo jiji pa Byubilo 2:5-11, Philo nembi Muyudea wa mu ano moba wanembele jishimikila mo aambile pa bantu baishile ku Yelusalema pa Pentekosita mu 33 C.E.

Philo wanembele pa bantu baishile ku Yelusalema amba: “Bantu bavula baiyanga ku kijiilo bafumanga mu mizhi yapusana pusana, bamo bafumanga kwalepa, bakwabo bafumanga ku byalo bingi, bakwabo bafumanga ku musela ne ku muzhika, kabeta ka ku buyeke ne kabeta ka ku bulenge.” Kabiji wanembele ne byambo byajinga mu nkalata yatumine Agilipa mutanshi, munkana wa kwa Heloda, yo anembejile Caligula Mfumu wa bena Loma. Mu ino nkalata, Agilipa waambile pa Yelusalema amba: “Muzhi Wazhila . . . kechi muzhitu wa kyalo kya Yuda ne, bino ne byalotu bikwabo, na mambo a kuba bo balamanga ne byalo bikwabo byajinga kipikipi.”

Agilipa watongwele byalo byo balamanga ku Bayudea, kuvwangakotu ne mapunzha ajinga kwalepa ku Mesopotamya, North Africa, Asha Maina, Gilisi ne makuji a ku Meditelanya. Shayuka Joachim Jeremias wanembele’mba, “Nangwa kya kuba kafwapo po bashinkamika’mba bayile ku Yelusalema ne, kishinka ke kya kuba’mba bakulumpe bonse Bayudea kechi bafwainwe kushala ne, bafwainwe kuya na kupopwela Lesa.”—Mpitulukilo ya mu Mizhilo 16:16.

Nanchi bantu bavula bayanga ku Yelusalema ku bijiilo bya Bayudea bafikilanga kwepi?

Pa mwaka pa mwaka, mu Yelusalema mwaikalanga bijiilo bisatu, Kijiilo kya Lupitailo, kya Pentekosita ne Kijiilo kya Mimba. Mu myaka kitota kitanshi, bantu bavula bafumanga mu mapunzha onse a bena Isalela ne monse mwaikalanga Bayudea kwiya ku kijiilo mu Yelusalema. (Luka 2:41, 42; Byubilo 2:1, 5-11) Abano bantu bonse baiyanga kuji ko bafikilanga.

Bamo bafikilanga ku balunda nabo, bakwabo nabo bafikilanga ku mazubo a benyi. Bantu bavula bapopanga matente mukachi nangwa kwapela nsakwa. Juba japeleleko kwikala mu Yelusalema, Yesu wafikijile mu muzhi wajinga pepi wa Betani.—Mateo 21:17.

Mazubo avula ajinga na mwakowela mwavula beataana kwipi na nzubo ya Lesa. Abino bishimikwa kyamweka mo mwafikilanga bantu ne kwiwamishishamo saka bakyangye kutwela mu nzubo ya Lesa. Bintu byo banemba byo bataana mu bino bishimikwa bimwesha’mba Theodotus pulishiti kabiji ntangi wa nshinagoga, “washimikile nshinagoga mwa kutangila buku wa Torah ne . . . mazubo a benyi, bibamba mwa kulaala ne mapompi a mema a kwingijisha benyi babujile kwa kwikala.”