Endainga Mu Mupashi Pa Kuba’mba Mukamone Bumi Ne Mutende
‘Endainga kechi mu buntunshi ne, poso mu mupashi.’—LOMA 8:4.
1, 2. (a) Ñanyi bintu byatama bifumamo inge kya kuba muntu walabikwa na bintu bimo kimye kyo abena kwendesha motoka? (b) Ñanyi bintu byatama byakonsha kufumamo inge kya kuba muntu walabikwa ku mupashi?
“BANTU bavula balabikwa bingi pa kwendesha motoka kabiji kuba bino lelo jino kubakilemo ne kukilamo.” Bino byo byambo byaambile munembeshi utala pa bya ñendelo mu United States. Mafoni nao alengela bantu bendesha myotoka kulabikwa mu kifulo kya kutatu muchima pa kwendesha motoka. Bantu bavula bo batebawizhe pa kupesapesa kwajingako, baambile’mba kwashajiletu pacheche kwibapaka nangwa’mba bebapakile ku muntu waendeshelenga motoka saka amba pa foni. Kyakonsha kumweka nobe kijitu bulongo kuba bintu bikwabo aku na kwendesha motoka, pano bino mwakonsha kufuma bintu byatama bingi.
2 Popamotu ne na bulunda bwetu ne Lesa. Byonkatu ubena kwendesha motoka walabikwa byo akankalwa kumona biyukilo bimwesha bizumba, ne muntu walabikwa naye onauna bulunda bwanji ne Lesa. Inge twapampuka mu bwikalo bwa bwina Kilishitu ne kuleka kwingila mingilo ya Lesa twakonsha kulobesha lwitabilo lwetu. (1 Timo. 1:18, 19) Mutumwa Paulo wajimwineko bakwabo bena Kilishitu mu Loma pa kino kizumba amba: “Kuta muchima ku bintu bya buntunshi kuleta lufu, pakuba kuta muchima ku bintu bya mupashi kuleta bumi ne mutende.” (Loma 8:6) Pano Paulo watazhizhe mwepi byo aambile bino? Twakonsha kuchinuzhuka byepi “kuta muchima ku bintu bya buntunshi” ne kutwajijila “kuta muchima ku bintu bya mupashi”?
“Kechi Bazhatwa Ne”
3, 4. (a) Paulo wanembele pa ñanyi nkondo yo ajingamo? (b) Mambo ka o twafwainwa kutela muchima ku byapichilemo Paulo?
3 Mu nkalata yo anembejile bena Loma, Paulo wanembele pa nkondo yo ajingamo, ko kuba’mba nkondo ya mubiji ne milanguluko. (Tangai Loma 7:21-23.) Paulo kechi wikangaizhenga nangwa kwijizhañanya uba nobe makatazho a bundengamambo amuvujile kya kumushinka bulaka ne. Wajinga mwina Kilishitu washingwa wakoma ku mupashi, ye batongwele kwikala “mutumwa wa ku bisaka bikwabo.” (Loma 1:1; 11:13) Pano mambo ka Paulo o anembejile pa nkondo yanji?
4 Paulo waambilenga kufuma panshi ya muchima kuba’mba kyamukatazhanga kuba kyaswa muchima wa Lesa kufika po akebanga. Mambo ka? Waambile’mba: “Bonse baleenga mambo kabiji bapelelelatu ne kufika ku lukumo lwa Lesa ne.” (Loma 3:23) Byo ajinga wa mu kikota kya kwa Adama, Paulo naye wajinga muzha ku bundengamambo, mambo wajinga mbulwa kulumbuluka. Ne atweba kyo kimotu, mambo twibambulwa kulumbuluka kabiji tubena kupita mu bintu byakatazha bipasha na byo apichilemo pa juba pa juba. Kabiji lelo jino kuji bintu byavula byakonsha kwitulengela kubula kuta muchima ku “jishinda jakatazha kwendamo, jitwala ku bumi.” (Mat. 7:14) Pano bino kino kechi kyamupezhezhe maana Paulo ne, kabiji ne atweba kyo kimotu.
5. Ñanyi wapokolwele Paulo?
5 Paulo wanembele’mba: “Ñanyi ukampokolola . . . ? Sante ekale kwi Lesa ukampokolola kupichila mwi Yesu Kilishitu Nkambo yetu!” (Loma 7:24, 25) Kabiji watelele “bonse baji mwi Kilishitu Yesu” amba bena Kilishitu bashingwa. (Tangai Loma 8:1, 2.) Yehoba wibasajile na mupashi wazhila kwikala baana banji ne kwibatela’mba “ba kuswana pamo na Kilishitu.” (Loma 8:14-17) Mupashi wa Lesa ne lwitabilo lo baji nalo mu bukuzhi bwa kitapisho kya kwa Kilishitu bibalengela kushinda mu nkondo yaambilepo Paulo kabiji “kechi bazhatwa ne.” Bakasululwa “ku muzhilo wa bundengamambo ne lufu.”
6. Mambo ka o kyanemena bakalume ba Lesa bonse kumvwisha mwatala byambo bya kwa Paulo?
6 Nangwa kya kuba Paulo waambile ku bena Kilishitu bashingwa, byambo byo aambile pa mupashi wa Lesa ne bukuzhi bwa kitapisho kya kwa Kilishitu byakonsha kukwasha bakalume ba Yehoba baji na luketekelo lwa kuya mwiulu nangwa lwa kwikala pano pa ntanda. Nangwa kya kuba Paulo bamukwashishe na mupashi kupana luno lujimuno ku bena Kilishitu bashingwa, kyanema bingi bakalume ba Lesa bonse kumvwisha byo anembele ne kumona’mba bafunjilako.
Lesa byo ‘Azhachishe Bundengamambo ku Mubiji’
7, 8. (a) Mizhilo yaikele byepi ‘yabula kukosa mu mubiji’? (b) Ñanyi kintu kyauba Lesa kupichila mu mupashi ne bukuzhi?
7 Mu Loma kitango 7, Paulo waambile pa bulume bwa bundengamambo byo bwakonsha kuba ku mubiji wa bumbulwa kulumbuluka. Mu kitango 8 waambile pa bulume buji na mupashi wazhila. Mutumwa walumbulwile mupashi wa Lesa byo akonsha kukwasha bena Kilishitu kushinda bulume bwa bundengamambo pa kuba’mba bekelenga mwayila kyaswa muchima wa Yehoba ne kutalwa bulongo kwi aye. Paulo waambile’mba na mupashi wa Lesa ne bukuzhi bwa kitapisho kya kwa Kilishitu, Lesa wauba kintu kyakonsheshe kubula kuba Mizhilo ya Mosesa.
8 Mikambizho yavula ya mu Mizhilo yazhachishanga bandengamambo. Kabiji bañanga bakatampe balondelanga mizhilo ya Mosesa bajinga bambulwa kulumbuluka, kechi bakonsheshe kupana bitapisho bya kufuta bundengamambo ne. Onkao mambo, Mizhilo ‘kechi yakosele mu mubiji ne.’ Bino “watumine Mwananji mu musango wa bantu bandengamambo” kabiji byo amupaine kwikala bukuzhi, Lesa “wazhachishe bundengamambo ku mubiji,” kabiji waubile “kintu kyabujile kuba Mizhilo.” Kino kyalengela bena Kilishitu bashingwa kwikala baoloka byo baji na lwitabilo mu bukuzhi bwa kitapisho kya kwa Yesu. Bebatundaika “kubula kwenda mu buntunshi, poso mu mupashi.” (Tangai Loma 8:3, 4.) Kabiji bafwainwa kuba bino mu bukishinka kufika ne ku mpelo ya bwikalo bwabo pano pa ntanda pa kuba’mba bakatambule “munchinya wa bumi.”—Lum. 2:10.
9. Kyambo kya “muzhilo” kiji mu Loma 8:2 kilumbulula ka?
9 Paulo kechi waambiletu pa Muzhilo ne, bino waambile ne pa “muzhilo wa aye mupashi” ne “muzhilo wa bundengamambo ne lufu.” (Loma 8:2, Buku wa Lesa) Ino mizhilo ilumbulula ka? Kyambo kya “muzhilo” kyo tubena kwambapo kechi kibena kulumbulula mikambizho imo, nabiji yoya yajinga mu Mizhilo ya Mosesa ne. Buku umo waamba’mba: “Kyambo kya Kingiliki kwafuma kyambo kya muzhilo kilumbulula bintu byawama ne byatama byuba bantu kabiji byo balondela nobe muzhilo. Kabiji kyakonsha kulumbulula ne bipimo byo bakeba kulondela mu bwikalo bwabo.”
10. Twi bazha byepi ku muzhilo wa bundengamambo ne lufu?
10 Mutumwa Paulo wanembele’mba: “Bundengamambo bwatwelele pano pa ntanda mu muntu umo, ne lufu nalo lwaishijile mu bundengamambo, byonkabyo lufu lwakumbene ku bantu bonse mambo bonse balengele mambo.” (Loma 5:12) Byo tuji ba mu kikota kya kwa Adama, atweba bonse twi bazha ba bundengamambo ne lufu. Bundengamambo bwitulengela kimye kyonse kuba bintu bikozha Lesa ku muchima, kabiji kino kileta lufu. Mu nkalata yo anembejile bena Ngalatiya, Paulo watelele bino byubilo amba “mingilo ya mubiji.” Kabiji wanungilepo’mba: “Aba bebyuba kechi bakaswana bufumu bwa Lesa ne.” (Nga. 5:19-21) Bano bantu bajitu pamo na boba benda mu buntunshi. (Loma 8:4) “Bintu byawama ne byatama byuba bantu” ne ‘bipimo bya mu bwikalo’ ke bya buntunshi. Pano nanchi aba boba bulalelale, bapopwela bankishi ne bapopwela mipashi, nangwa boba bubi bukwabo bukatampe bo bonkatu benda mu buntunshi nyi? Ine, mambo mingilo ya buntunshi yavwangamo bamo byo bakonsha kumona’mba bilubo, nabiji kichima, kizhingijisha, lutobo ne lunkumbwa. Ñanyi wakonsha kwamba’mba walekeshatu kwenda mu buntunshi?
11, 12. Lesa wauba ñanyi bintu pa kuba’mba etukwashe kushinda muzhilo wa bundengamambo ne lufu, kabiji twafwainwa kuba ka pa kuba’mba tutalwenga bulongo kwi Lesa?
11 Kituletela bingi lusekelo kuyuka’mba Yehoba ye witukwasha kushinda muzhilo wa bundengamambo ne lufu. Yesu waambile’mba: “Lesa byo ebatemwishe ba pano pa ntanda wapaine Mwananji yenkawa umotu, kuba amba bonse bamwitabila kechi bakonaike ne, poso bakekale na bumi bwa myaka.” Kupichila mu butemwe bwa Lesa ne kwitabila mu kitapisho kya bukuzhi bwa kwa Yesu Kilishitu, twakonsha kukasululwa ku buzha bwa bundengamambo bo twaswana. (Yoa. 3:16-18) Onkao mambo twakonsha kwamba byonka byaambile Paulo amba: “Sante ekale kwi Lesa ukampokolola kupichila mwi Yesu Kilishitu Nkambo yetu!”
12 Bwikalo bwetu bujitu pamo na kubukwa ku kikola kikatampe. Inge tukeba kubukwa bulongo, twafwainwa kulondela bitubula dokotala. Nangwa kya kuba kwikala na lwitabilo mu bukuzhi kwakonsha kwitukasulula ku muzhilo wa bundengamambo ne lufu, tukiji bambulwa kulumbuluka kabiji tulenga mambo. Kuji byavula byavwangwa mu kwikala na bulunda bwawama ne Lesa pa kuba’mba tutalwenga bulongo kwi aye ne kutambula mapesho. Kununga pa kufikizha “byaoloka byatongola Mizhilo,” Paulo waambile ne pa kwenda mu mupashi.
Twakonsha Kwenda Byepi mu Mupashi?
13. Kwenda mwayila mupashi kulumbulula ka?
13 Inge tubena kwenda ko kuba’mba kuji ko tubena kuya nangwa paji kyo tubena kukeba kuba. Onkao mambo kwenda mu mupashi kulumbulula kwibikako kukomenako ku mupashi, kechi kilumbulula’mba kyapwa kechi tubangapo tubilubo ne. (1 Timo. 4:15) Twafwainwa kumona kuba’mba tubena kwenda ne kwikela mwayila lutangijilo lwa mupashi pa juba pa juba. ‘Kwenda monka mwayila lutangijilo lwa mupashi’ kwitulengela kutalwa bulongo kwi Lesa.—Nga. 5:16.
14. Aba “benda mu buntunshi” bata muchima pa ka?
14 Mu nkalata yo anembejile bena Loma, Paulo waambile pa bantu babiji bapusana mu ndangulukilo. (Tangai Loma 8:5.) Paulo waambile’mba bundengamambo bo bulengela mubiji ne milanguluko kwikatazha. Aba “benda mu buntunshi” kechi besekakotu nangwa pacheche kushinda byonka byo aubile ne. Mu kifulo kya kulanguluka pa bibakebela Lesa kuba ne kutambula bukwasho bwanji, abo “bata muchima ku bintu bya buntunshi.” Batatu muchima pa kusangajika mibiji yabo ne kuba bikeba michima yabo. Pakuba aba “benda mu mupashi” bata muchima “ku bintu bya mupashi,” kino kyavwangamo bulunda bwetu ne Lesa, mingilo ya bwina Kilishitu ne mpopwelo.
15, 16. (a) Kuta muchima pa kintu kwakonsha kulengela milanguluko kwikala byepi? (b) Bantu bavula lelo jino bata muchima pa ka?
15 Tangai Loma 8:6. Pa kuba’mba muntu obe kintu kyatama nangwa kyawama wafwainwa kutapo muchima. Bantu bata muchima pa bintu bya buntunshi batendeka kwikala na ndangulukilo ne muchima wa buntunshi. Ñambilo yabo, ne byo batemwa kuba bimwesha’mba batwezhamo ne mutwe mu bino bintu.
16 Bantu bavula bata muchima pa ka lelo jino? Mutumwa Yoano wanembele: “Bintu byonse biji pano pa ntanda, bya kusakasaka bya mubiji, bya meso ne kwitota pa bintu muntu byo aji nabyo, kechi bifuma kwi Tata ne, bino byo bya pano pa ntanda.” (1 Yoa. 2:16) Bino bya kusakasaka ke bintu nabiji kuba bulalelale, kukeba kutumbalala ne bunonshi. Mu mabuku, mu magazini, mu mapepala a byambo, mu mafilimu, pa malangalanga ne mu byambo bya pa intaneti mwayulatu paa bintu bya uno mutundu, mambo byo bintu byatapo muchima bavula kabiji bebitemwa bingi. Nangwa byonkabyo, “kuta muchima ku bintu bya buntunshi kuleta lufu” ku mupashi pa kino kimye kabiji ne lwa ku mubiji kulutwe na lwendo. Mambo ka? “Mambo kuta muchima ku bintu bya buntunshi kulengela kwikala mulwanyi ne Lesa, mambo buntunshi kechi bunekenena mizhilo ya Lesa ne. Onkao mambo, aba benda mu buntunshi kechi bakonsha kutokesha Lesa ku muchima ne.”—Loma 8:7, 8.
17, 18. Twakonsha kutwajijila byepi kuta muchima ku bintu bya mupashi, kabiji mukafuma ka?
17 Pano bino “kuta muchima ku bintu bya mupashi kuleta bumi ne mutende,” ko kuba’mba kukekala na bumi bwa myaka, ne kwikala na lusekelo ne mutende ne Lesa pa kino kimye. Twakonsha byepi “kuta muchima ku bintu bya mupashi”? Ke kupichila mu kuta muchima pa bintu bya mupashi kimye kyonse ne kwikala na ndangulukilo ne muchima wayila mu bikeba Lesa. Inge twauba bino, ko kuba’mba ndangulukilo yetu ‘inekenenanga mizhilo ya Lesa’ kabiji ‘yendela pamo’ na yanji. Inge twatalañana na lweseko, kechi tukakankazhama ne, tukayuka bya kuba. Tukafuukulanga bulongo mwayila mupashi.
18 Onkao mambo kyanema bingi kuta muchima pa bintu bya mupashi. Twafwainwa kuba bino kupichila mu ‘kunengezha milanguluko yetu ku mwingilo wakosa’ wa kuba bintu bya ku mupashi nabiji kulomba kimye kyonse, kutanga ne kufunda Baibolo, kutanwa ku kupwila ne kuya mu mwingilo wa bwina Kilishitu. (1 Pe. 1:13) Mu kifulo kya kuleka bintu bya buntunshi kwitulabika, twayai atweba bonse tutenga muchima pa bintu bya mupashi. Inge twauba bino tukatwajijila kwenda mu mupashi. Kabiji mukafuma bintu byawama, mambo kuta muchima ku bintu bya mupashi kuketulengela kumona bumi ne mutende.—Nga. 6:7, 8.
Mwakonsha Kulumbulula Nyi?
• Ñanyi “kintu kyabujile kuba Mizhilo,” kabiji Lesa wikyubile byepi?
• “Muzhilo wa bundengamambo ne lufu” ulumbulula ka, kabiji twakonsha kukasululwa byepi?
• Twafwainwa kuba byepi pa kuba’mba ‘tutenga muchima ku bintu bya mupashi’?
[Mapikichala pa peja 12, 13]
Nanchi mwenda mu buntunshi nyi, inyi mu mupashi?