“Musango wa Panopantanda Ubenakupichijila”

“Anwebakwetu naamba kino namba, kimye bekikepesha kala.”—1 KOLINDA 7:29.

1, 2. Ñanyi lupimpu lwaubiwa mu ntanda lo mwimwena mu bumi bwenu?

ÑANYI lupimpu lo mwimwenapo kala anweba bene mu bumi bwenu lwaubiwa mu ino ntanda? Abya mwakonsha kuvulukapo lumo nyi? Kyakumwenako, basayansi bailako bingi palutwe mu bya michi. Na mambo a kuletako luno lupimpu, kutendeka mu myaka kitota kya bu 20 kufikizha ne lelo jino, mu byalo bimo bantu mobabulanga kufikizha myaka 50 pano luno bafikizha myaka yavula kukilaila ne pa 70! Akilangulukai ne pa mashinda akwabo o twamwenamo mu kwingijisha bijimba, televizhonyi, lamya, ne mashinyi ya fax. Kabiji kuji ne kuyilako palutwe mu sukulu, mu ñendelo, ne mu bya kuzhikijila lūsa lwapewa ku bantu, bino byonse byakwasha bantu bavula bingi.

² Bino, kechi lupimpu lonse lubaikale lwawama ne. Bumbanzhi bubena kuyilakotu palutwe, byubilo byawama bibena kukepelako, kwingijisha muchi mu jishinda jabula kufwainwa kwauba ne vuku, kupwa kwa masongola kwauba ne woo ne kukepelwa kwa mali mu ntanda kulengela bintu kuluma mutengo kwailako palutwe. Mu jishinda jiji jonse, mwakonsha kwitaba byambo byanembele mutumwa Paulo bya kuba’mba: “musango wa panopantanda ubenakupichijila.”—1 Kolinda 7:31.

3. Paulo watazhizhe mwepi byoanembele’mba “musango wa panopantanda ubenakupichijila.”?

³ Paulo byoaambile bino byambo, waesakenyenga ino ntanda ku pulatifomu. Bankaizhi baji pa ino pulatifomu ke—bamulwila ntanda, bupopweshi, ne bantu baya nkuwa—bo bamwekela pa ino pulatifomu ne kukaya bisela byabo apa bino bafumapo kabiji papinga bakwabo. Kino kyaubiwa pa myaka yavula bingi. Kunyuma kwe, bantu babandanga bingi pa bukalama, kino kyalengelanga bintu kubula kwalauka alauka. Pano ano moba kechi byobyo kiji ne, mambo bintu bifikenatu kwaluka umvwe ntangi wajingapo bamwipaya! Ee kine, mu ano moba atama, kechi tuyuka ja kesha byo bukakya ne.

4. (a) Bena Kilishitu bafwainwa kwikala byepi kwesakana na bintu bimweka mu ntanda? (b) Ñanyi biyukilo bibiji byotwaya twisambepo?

⁴ Umvwe ino ntanda yo pulatifomu ne bantangi bo bankaizhi, bena Kilishitu abo nanchi batambakotu.a Abo byo babula kwikala “ba panopantanda,” kechi batesha michima yabo ku bisela byubiwa nangwatu ku bene bankaizhi ba mu bino bisela ne. (Yoano 17:16) Abo bateshatu michima yabo ku bimwesho bimwekana mu bino bisela kuba’mba byafika panembenembe, ko kuba’mba ku lonaiko—mambo bayukishatu amba buno bwikalo bwafwainwa kupwa Yehoba saka akyangye kuleta ntanda ipya ya bololoke yo twapembelela pa myaka yavula.b Onkao mambo, twayai twisambe pa biyukilo bibiji bimwesha amba kine tuji mu moba a kupelako ne kuba’mba ntanda ipya ijitu pepi kufika. Bino biyukilo ke (1) Ndonda ya bintu bya mu Baibolo ne (2) Kutaminako kwa bintu bya ino ntanda.—Mateo 24:21; 2 Petelo 3:13.

Kintu Kyabula Kuyukanyikwa Kyaingijiwa mu Kupelako!

5. ‘Myaka yatongolwa ya bagentila’ yoika, kabiji mambo ka o twafwainwa kwiiyuka?

⁵ Ndonda ya bintu kilumbulula kuyuka byenda kimye ne bintu. Yesu waambilepo amba kukekala kimye kimo bantangi ba ino ntanda kyo bakekala bankaizhi kwakubula kwibakatazhapotu nangwa pacheche ku Bufumu bwa Lesa ne. Yesu watelele kyo kya kimye amba “myaka [“yatongolwa,”NW] ya Bagentila.” (Luka 21:24) Ku mpelo ya ino ‘myaka yatongolwa,’ Bufumu bwa Lesa bwa mwiulu bo bukalamanga, kabiji Yesu ye ukekala Kalama wabo waoloka. Patanshi, Yesu ukekala mfumu “mukachi ka balwanyi [banji].” (Masalamo 110:2) Apa bino, kwesakana na Danyela 2:44, Bufumu ‘bukalalaula ne kupwisha’ makafulumende onse a bantu, pakuba abo bukekala myaka ne myaka.

6. ‘Myaka yatongolwa ya bagentila’ yatendekele ñanyi kimye, yalepele byepi, kabiji yapwile kimye ka?

⁶ Ñanyi kimye kyapwile ‘myaka yatongolwa ya bagentila’ kabiji bukalama bwa Bufumu bwa Lesa bwatendekele kimye ka? Mukumbu ‘wabikiwepo katetesho poso kimye kya ku mpelo kikafike,’ wavwangamo ne ndonda ya mu Baibolo. (Danyela 12:9) Akya “kimye” byo kyanangijilenga kwipi, Yehoba wasolwele mukumbu ku jibumba ja bafunda Baibolo bepelula. Na bukwasho bwa mupashi wa Lesa, bayukile amba ‘myaka yatongolwa ya bagentila’ yatatwijile pa konaunwa kwa Yelusalema mu 607 B.C.E. ne kuba’mba akya “kimye” kyalepele myaka 2,520. Mu kino, babajile kuba’mba 1914 yo yajinga mpelo ya ‘myaka yatongolwa ya bagentila.’ Kabiji bayukile ne kuba’mba 1914 yo yajinga ntatwilo ya mpelo ya buno bwikalo botujimo. Anweba byo mufunda Baibolo, abya mwakonsha kulumbulula kufuma mu Binembelo mwaka wa 1914 byo abalwa nyi?c

7. Ñanyi binembelo bitukwasha kuyuka ntendekelo, kulepa, ne kupwa kwa bimye bitanu na bibiji byatongolwa mu buku wa Danyela?

⁷ Kishinka kimo kyafiwa mu buku wa Danyela. Yehoba byo aingijishe Nebukaneza Mfumu wa Babilona konauna Yelusalema kuntatwilo ya ‘myaka yatongolwa ya bagentila,’ mu 607 B.C.E., Wasolwele kupichila mu yewa kalama amba mikoka ya bantu ikatwajijila na kulama kwakubula kwiikatazha kwi Lesa pa bimye bitanu na bibiji bya kifwanyikizho. (Ezikyo 21:26, 27; Danyela 4:16, 23-25) Abino bimye bitanu na bibiji byalepa byepi? Kwesakana na Lumwekesho 11:2, 3; ne 12:6, 14, bimye bisatu ne kichika ke moba alepa 1,260. Onkao mambo, bimye bitanu na bibiji byafwainwa kukilapo jibiji, nangwa’mba moba 2,520 pa bimye bisatu ne kichika kya kulepa kwa moba. Nanchi bino byo byonka nyi? Ine, mambo Yehoba wamupele Ezikyo waikeleko mu moba amo ne Danyela, jishinda ja kulumbulwilamo mwatajile kino kifwanyikizho amba: “Nakutongwela, juba jimo ke mwaka umo.” (Ezikyo 4:6) Onkao mambo, bimye bitanu na bibiji byafwainwa kwikala myaka yalepa 2,520. Kutendeka kubala mu 607 B.C.E. kwingijisha myaka 2,520 yapichilepo, twakonsha kwitaba’mba kimye kyatongolwa kyafwainwe kupwa mu 1914.

‘Kimye kya ku Mpelo’ Kyayukanyikwa

8. Ñanyi kishiino kyo mwakonsha kutongola kya kuba’mba byubilo mu ntanda byakilamo kutama kutatulatu 1914?

⁸ Bintu bibena kumweka mu ntanda kutendeka mu 1914 kuya ne kulutwe byayukanyikisha amba lufunjisho lwaambiwapo kala peulu po pa mambo a ndonda ya bintu byaambiwapo mu Baibolo yaikala ya kine. Yesu aye mwine waambile’mba “juba jikapelako” jikayukanyikilwa ku makondo, byashi, ne myalo. (Mateo 24:3-8; Lumwekesho 6:2-8) Bino byobyo kibena kumwekana kutendekatu mu 1914. Mutumwa Paulo wanungilepo kwamba byambo bikwabo amba, pakekala lupusano lwabaya bingi pa byubilo bya bantu byo bakeubilanga bene mulwabo. Ndumbulwilo yanji ya bintu byotwimwena na meso yajinga ya kine.—2 Timoti 3:1-5.

9. Bantu ba ino ntanda bambapo’mba ka pa byubilo bibena kumweka mu ntanda kutendeka mu 1914?

⁹ Nanchi kine “musango wa panopantanda” wapichijila kutendekatu mu 1914 nyi? Mu buku wa The Generation of 1914, Polofesa Robert Wohl waambile’mba: “Aba bapichile mu nkondo kechi bakonsha kulubako’mba ntanda imo yapwile ne ikwabo yatendekele mu August 1914 ne.” Mu kukosesha uno mulanguluko, Dr. Jorge A. Costa e Silva, mukulumpe wa kipamo kya World Health Organization wingijila ku butuntulu bwa milanguluko ya bantu waambilepo’mba: “Twikala mu kimye mupimpulwa bintu lubilo lubilo, bileta bijikila ne kupopomenwa kukyangye kubiwapo kala mwapita bwikalo bwa bantu ne.” Nanchi ne anweba byobyo mwapitamo kala nyi?

10. Baibolo itulumbulwila byepi pa mambo a kutaminako kwa bintu mu ino ntanda kutendeka mu 1914?

¹⁰ Nanchi ñanyi mbanzhi ubena kulengela byubilo bya ino ntanda kutaminako? Lumwekesho 12:7-9 wamulumbulula uno mbanzhi amba: “Mwajinga nkondo mwiulu: Mikela [Yesu Kilishitu] ne bamalaika banji ke balwe ne aye nsuñunyi [Satana Diabola]; kabiji nsuñunyi ne bamalaika banji ke balwe ne kulwa nabo; ne kwibashinda ne, abo ne kumona pa kwikala jibiji mwiulu ne. Ne aye nsuñunyi mukatampe waelelwe panshi, . . . mujimbijimbi wa panopantanda ponse.” Onkao mambo Satana Diabola ye ubena kuleta makatazho, kabiji kwelwa kwanji kufuma mwiulu mu 1914 kwalumbulula’mba: “malwa enu anweba ntanda ne kalunga: mambo Diabola waikila ko muji, kasa aji na bukaji bukatampe, byo ayuka’mba kimye kyami ke kicheche.”—Lumwekesho 12:10, 12.

Nkondo ya Kupelako byo Ikekala

11. Ñanyi mashinda Satana o engijisha kujimbaikilamo “panopantanda ponse”? (b) Ku ñanyi lubaji lwa ñiñijilo ya kwa Satana mutumwa Paulo koaambile?

¹¹ Satana byo ayuka’mba mpelo yanji yafwenya kala pepi, kutendeka mu 1914 wipukumuna bingi kuba’mba ajimbaike “panopantanda ponse.” Uno Satana kimye kyonse ubila bintu mu bufyamfya kupichila mu kutangizhako bantangi ba ino ntanda ne bantu bakaya makayo apusana pusana kwikala bankaizhi. (2 Timoti 3:13; 1 Yoano 5:19) Aye kyoakebakotu ke kujimbaika bantu balangulukenga’mba bukalama bwanji bo bwakonsha kuleta mutende wa kine. Kabiji kyamwekeshatu kuba’mba, byambo bya bubela bwanji bibena kwingila, mambo bantu batwajijilatu kumuketekela nangwa kya kuba babena kumona biyukilo byavula bya kuba’mba bintu bibena kuyatu na kutaminako. Mutumwa Paulo waambijile jimo amba buno bwikalo saka bukyangye konaunwa, byambo bya kwa Satana bya bubela bikamwekana. Wanembele’mba: ‘Byo babenakwamba’mba, Kwatalalatu, byonse byaikala bulongo, ponkapo lonaiko lukebasolomokela pamo nobe bisanso bimufikila mwanamukazhi uji na jivumo.’—1 Tesalonika 5:3; Lumwekesho 16:13.

12. Ñanyi kwibikako kubena kubiwa kuletelamo mutende mu ano moba etu a lelo?

¹² Mu myaka yakatataka, bamulwila ntanda javula bengijisha byambo bya kuba’mba “kwatalalatu, byonse byaikala bulongo” kulumbulwilamo mashinda apusana pusana engijisha bantu. Baambile ne kwamba’mba mwaka wa 1986 ye Mwaka wa Mutende wa Ntanda Yonse, nangwa kyakuba awa mwaka kechi waikele wa mutende ne. Nanchi kuno kwibikako kwa bantangi ba ino ntanda ko kwimenako kufikizhiwa kwa bungauzhi bonse bwa mu 1 Tesalonika 5:3 nyi, inyi Paulo waambilenga pa kintu kimo kya kuba umvwe kyaubiwa bantu bonse panopantanda bakonsha kwikiyuka?

13. Paulo byo aambijile jimo amba “kwatalalatu, byonse byaikala bulongo,” ku kika ko aesakenye lonaiko lukalondelapo kabiji twakonsha kufunjilako ka ku kino?

¹³ Byo kiji kuba’mba bungauzhi bwa mu Baibolo javula bumvwanyikisha bulongo kanatu kyakuba bwafikizhiwa nangwa bubena kufikizhiwa, tusakupembelelangatu tukamone byo kikekala. Bino ke kya lusekelo bingi kuba’mba Paulo waesakenye lonaiko lwa kubazhimukila lukobiwa panyumatu ya kwamba’mba “kwatalalatu, byonse byaikala bulongo” ku bisanso bimufikila mwanamukazhi uji na jivumo. Pa bañondo batanu na bana, luketekelo lwa mwanamukazhi lutendeka kubailako pa kumvwa mwana saka aya nakukomenako mu jivumo janji. Wakonsha kuba ke omvwe ne bibena kupema mwana nangwa kumvwa byo abena kwenda mu jivumo. Mwana wakonsha kuba keamufunkaule ne kumufunkaula. Abino biyukilo byakonsha kuba saka bibailakotu kufikila juba jimo jo akomvwa bisanso, kumwesha amba pano mwana katatakatu asemwe. Byonkabyo, mu jishinda jiji jonse jikafikizhiwilwamo bungauzhi bwa kuba’mba “kwatalalatu, byonse byaikala bulongo,” jikaletela bisanso ponkapotu, bino kikapelako kukekala kimye kyawama—kufumishiwapo kwa bubi, apa bino ntanda ipya ikatendeke.

14. Mu ñanyi ndonda ikobiwamo bintu kulutwe na lwendo, kabiji kika kikafumamo?

¹⁴ Lonaiko lubena kwiya lukaletela bingi moyo bena Kilishitu bakishinka bakashinkwapo. Patanshi, bamfumu ba ino ntanda (bumulwila ntanda buji mu bukalama bwa kwa Satana) bukalukuka boba batundaika Babilona Mukatampe (bupopweshi) ne kwibonauna. (Lumwekesho 17:1, 15-18) Mu jojo jishinda, kikobatu nobe mu kukopa kwa jiso, bufumu bwa kwa Satana bukeabanya abo bwine, bumo bukalukila bukwabo, kabiji Satana kechi ukekala na bulume bwa kwibuzhikijila ne. (Mateo 12:25, 26) Yehoba ukabika mu michima ya bamfumu ba panopantanda ‘kuba kyaswa muchima wanji,’ kuba’mba bakatangijile konauna ino ntanda ya bupopweshi bwamusatukila. Bupopweshi bwa bubela byo bukonaunwa, Yesu Kilishitu ukatangijila bamalaika ba mwiulu na kupwisha lushinjilo lwa bintu bikashala mu bukalama bwa kwa Satana, ko kuba’mba bya busulu ne bumulwila ntanda. Kikapelako, ne Satana mwine bakamonauna. Apano, po pakapwila ne bintu byatama byaubiwanga mu ino ntanda.—Lumwekesho 16:14-16; 19:11-21; 20:1-3.

15, 16. Kuyuka’mba ‘kimye kyashalako bekikepesha kala’ kwafwainwa kwitulengela kuba ka?

¹⁵ Nanchi bino bintu byonse bikamwekana ñanyi kimye? Kechi twayuka juba nangwa kimye ne. (Mateo 24:36) Bino twayuka namba ‘kimye kyashalako bekikepesha kala.’ (1 Kolinda 7:29) Onkao mambo, kyanema bingi kuba’mba twingijishenga bulongo kimye kyashalako. Mu ñanyi jishinda? Byonka mutumwa Paulo byo alondolola, twafwainwa ‘kupulushangapo bimye’ bya kubilamo bintu byanema kukila byabula kunema ne kumona kuba’mba moba onse tubena kwingila mo kyafwainwa. Mambo ka? “Mambo ano moba atama.” Kabiji umvwe twatwajijila na ‘kuyuka kyaswa muchima wa Nkambo’ kwi atweba, kechi tukonauna kimye kyanema kicheche kyashalako ne.—Efisesa 5:15-17; 1 Petelo 4:1-4.

¹⁶ Byo twayuka amba ino ntanda yonse ibena kupembelela konaunwa, twafwainwa kubapo byepi pa muntu pa muntu? Mutumwa Petelo wanembele ku buwame bwetu amba: “Bino bintu, byo bikasunguluka byonse, mwafwainwa kwikala bantu ba byepi mu bwikalo bwazhila ne bwa kunemeka Lesa!” (2 Petelo 3:11) Abino kine ee byobyo tukeba kwikala! Kwesakana na mwayila lujimuno lwa kwa Petelo lwa maana, twafwainwa (1) kutesha muchima ku byubilo byetu kumona kuba’mba byazhila ne (2) kumona kuba’mba mingilo yetu yo twingila na kizaku mu mwingilo wa Yehoba kimye kyonse ibena kumwesha butemwe bwetu bo twamutemwa.

17. Ñanyi tukose twa kwa Satana bena Kilishitu bakine to bafwainwa kujimuka nato?

¹⁷ Butemwe bo twamutemwa Lesa bwituzhikijila kubula kwivwanga mu ino ntanda mambo a bintu bijimo byongolañana. Na mambo a bintu bikobiwa ku buno bwikalo, kyatama bingi kwi atweba umvwe twachinamina bintu bya ino ntanda bimweka nobe byawama nanchi ne. Nangwa kyakuba twikala ne kwingijila mu ino ntanda, twafwainwa kumvwina lujimuno lwa maana lwa kubula kutwezhamo ne mutwe mu bya ino ntanda. (1 Kolinda 7:31) Twafwainwa ne kwingila papelela bulume bwetu kuchina twakongolwa na byambo bya bubela bya ino ntanda. Ino ntanda kechi ikapwisha makatazho ajimo ne. Kechi ikatwajijila kwilama ne. Mambo ka o twafwainwa kuketekela bino? Mambo Byambo bya Lesa byanembeshiwa na mupashi byaamba’mba: “Panopantanda pakapita ne lwiso lwapo: pakuba aye uba kyaswa muchima wa Lesa ukekala myaka ne myaka.”—1 Yoano 2:17.

Byawamisha Bikiji Kulutwe!

18, 19. Ñanyi lupimpu lo mubena kupembelela kumona mu ntanda ipya, kabiji ukekela ka mulaye wawama kupembelela?

¹⁸ Yehoba katatakatu akonaune Satana ne bonse bamutundaika. Panyuma ya bino, na mapesho a mwine Lesa, aba bonse bakishinka bakapuluka bwikalo bwa ano moba bakatendeka kuwamisha “ntanda” ikekala myaka ne myaka. Nkondo kechi ikekalako jibiji panopantanda ne; Lesa ukapwisha “makondo ne kwapela ntanda.” (Masalamo 46:9) Mukifulo kya kukepelwa kajo, “kukekalanga kuvula bingi kwa kajo panopantanda.” (Masalamo 72:16) Kechi kukekala tuleya, bakapokola, bikola bisambuzhana, bizhima byashinta, kupwa kwa masongola, kukajilwa bintu, ne bumbanzhi ne.—Masalamo 37:29; Isaya 33:24; Lumwekesho 21:3-5.

¹⁹ Bantu bavula bakasangulwa kufuma mu bilende ne kwikala panopantanda. Kikawama bingi pa kumona bisemi sa byakwatankana ne batemwe baabene pa myaka yavula byo bakepakachilamo kyakuba lusekelo lukoba ne nchuu! Kikapelako, bantu bonse bakapopwelanga Yehoba. (Lumwekesho 5:13) Umvwe luno lupimpu lwaubiwa, ino ntanda yonse ikekala paladisa. Nga anweba mukeumvwa byepi byo mukendaukanga mu ntanda? Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, mukamba’mba, ‘Mulaye ye napembelela pa myaka yavula lelo jino kine wafikizhiwa!’

[Tubyambo twa mushi]

Musakukumbula’mba Ka?

• Byambo bya kwa mutumwa Paulo bya kuba’mba “musango wa panopantanda ubenakupichijila” byaikala byepi bya kine mu ano moba etu a lelo?

• Ndonda yatanchikilwamo bintu mu Baibolo yaambapo byepi pa mpelo ya ‘myaka yatongolwa ya bagentila’?

• Lupimpu lubena kubiwa panopantanda lwashimuna byepi kine kuba’mba 1914 yo jajinga ntendekelo ya “kimye kya ku mpelo”?

• Bukine bwa kuba’mba ‘kimye kyashalako bekikepesha kala’ bwitulengela kuba ka?

[Kipikichala pa peja 30]

Kintu kyabula kuyukanyikwa mu kupelako kyayukanyikwa!