Lesa Watemwa Bantu ba Butooto

1-3. (a) Mambo ka inetu o akonsha kumwena’mba mwananji wavwala bulongo kabiji wa butooto? (b) Mambo ka Yehoba o akebela bapopweshi banji kwikala ba butooto, kabiji ñanyi kintu kitulengela kwikala ba butooto?

INETU ubena kunengezha mwananji wa mulume kuba’mba baye na kufwakasha. Wamovwa bulongo ne kumuvwika bivwalo byawama kabiji byatoka bulongo. Wayuka kuba’mba butooto bwanema bingi pa kuba’mba mwananji ekale na bumi bwawama. Kabiji wayuka ne kuba’mba mwekelo ya mwananji yakonsha kulengela bantu kumunemeka nangwa ne.

² Yehoba, Shetu wa mwiulu ukeba bakalume banji kwikala ba butooto nangwa batoka. Mambo anji aamba’mba: “Ku muntu watoka mukekala batoka.”a (Salamo 18:26) Yehoba witutemwa bingi. Wayuka kuba’mba kwikala ba butooto kwakonsha kwitukwasha bingi. Kabiji ukeba atweba Bakamonyi banji kukwasha bantu kwamba byawama pe aye. Kwambatu kine, kumweka bulongo ne kwikala na byubilo byawama kutumbijika Yehoba ne jizhina janji jazhila kabiji kechi kumuletela mwenga ne.—Ezikyo 36:22; tangai 1 Petelo 2:12.

³ Kuyuka’mba Lesa watemwa bantu ba butooto, kwitutundaika kwikala batoka. Tukeba byubilo byetu kuleta munema kwi aye mambo twamutemwa. Kabiji tukeba kutwajijila kwikala mu butemwe bwanji. Pano twayai twisambe ene mambo o twafwainwa kwikela ba butooto, byavwangiwamo mu kwikala ba butooto ne byo twakonsha kwilama ba butooto. Kwisamba pa bino bintu kusakwitukwasha kumona umvwe kujipo mbaji imo yo twakonsha kuwamishako.

MAMBO KA O TWAFWAINWA KWIKELA BA BUTOOTO?

4, 5. (a) Ñanyi kintu kine kyo twafwainwa kwikela na butooto? (b) Butooto bwa Yehoba bumwekela byepi mu bintu byo alenga?

⁴ Jishinda jimo Yehoba mo etutangijila ke mu bintu byo oba. Onkao mambo, Mambo anji etukambizha’mba “londelainga Lesa.” (Efisesa 5:1) Kintu kikatampe kitulengela kwikala batoka ke kino: Yehoba, Lesa ye tupopwela, watokatu too kabiji wazhila mu mbaji yonsetu.—Tangai Bena Levi 11:44, 45.

⁵ Byonkatu biji byubilo byanji bikwabo byavula ne mashinda anji, butooto bwa Yehoba bumwekela mu bintu byo alenga byo tumona na meso. (Loma 1:20) Ntanda wiilengele kwikala nzubo yatoka ya kwikalamo bantu. Yehoba wanengezha bintu biwamisha mwela ne mema. Ino ntanda iji na bulume bwa kwiwamisha ayo ine. Kyamweshatu patoka kuba’mba butooto bwanema bingi ku Mulenga “walengele ntanda.” (Yelemiya 10:12) Ne atweba byo byo twafwainwa kumonanga butooto.

6, 7. Mizhilo Lesa yo apele Mosesa yamwesha byepi kuba’mba butooto bwakebewenga ku bantu bapopwelanga Yehoba?

⁶ Kintu kikwabo kyafwainwa kwitulengela kwikala batoka ke kya kuba’mba, Yehoba, Kalama wetu Mwine, ukeba bapopweshi banji kwikala ba butooto. Mu Mizhilo Yehoba yo apele bena Isalela, butooto bwaesakenetu pamo nakumupopwela. Mizhiloyaambile kuba’mba pa Juba ja Kufuta Mambo, ñanga mukatampe wafwainwe kowa jibiji. (Bena Levi 16:4, 23, 24) Bañanga baingijilenga mwingilo, bebakambizhe kowa ku maboko ne ku maulu saka bakyangye kutendeka kutapisha bitapisho kwi Yehoba. (Kulupuka 30:17-21; 2 Byambo bya Moba 4:6) Mizhilo yatongwele bintu 70 byakonsheshe kulengela muntu kwikala wa ndochi ne wa muzhilo. Mwina Isalela umvwe pa kyokyo kimye wazhijikwa, kechi bamuswishanga kwingilako mingilo imo mu mpopwelo ne, mambo bimye bimo umvwe wikanjikizha kuba bino, bakonsheshe ne kumwipaya. (Bena Levi 15:31) Yense wakananga kwingijisha mashinda a kumutokesha, kuvwangakotu ne kowa pa mubiji ne kuchapa bivwalo byanji, bafwainwe “kumuchibako ku kipwilo.”—Kubala 19:17-20.

⁷ Nangwa kya kuba kechi tukiji mu Mizhilo Lesa yo apele Mosesa ne, ino Mizhilo itukwasha kuyuka Lesa byo amona bintu. Mizhilo yamwesheshetu patoka kuba’mba bantu bapopwelanga Lesa bafwainwe kwikala ba butooto. Yehoba kechi waaluka ne. (Malakai 3:6) Lesa wakonshatu kuswa mpopwelo yetu umvwe yaikala ‘yatoka kabiji yabula kutama.’ (Yakoba 1:27) Onkao mambo, twafwainwa kuyuka Lesa byo akeba atweba kuba pa mambo a butooto.

BYO KILUMBULULA KWIKALA BA BUTOOTO KWI LESA

8. Mu ñanyi mashinda Yehoba mo akebela atweba kwikala ba butooto?

⁸ Mu Baibolo kwikala ba butooto kulumbulula byavula kechi butoototu bwa ku mubiji ne. Kwikala batoka kwi Lesa kwavwangamo bintu byonse byo tuba mu bwikalo bwetu. Yehoba ukeba atweba kwikala batoka mu mbaji ina ikatampe, ko kuba’mba, mu mpopwelo yetu, mu byubilo, mu milanguluko ne ku mubiji. Twayai twisambe bino byonse byo bilumbulula.

9, 10. Kilumbulula ka kwikala batoka mu mpopwelo yetu, kabiji bena Kilishitu ba kine bafwainwa kuchinuzhuka kuba ka?

⁹ Mpopwelo yatoka. Kwikala batoka mu mpopwelo yetu kulumbulula kubula kuvwangakanya mpopwelo ya kine na ya bubela. Kimye bena Isalela kyo bafumine mu Babilona kubwela mu Yelusalema, bafwainwe kumvwina uno mukambizho ye banembele na lutangijilo lwa mupashi wa kuba’mba: “Lupukaimo kange mukwate ku kintu nangwa kimo kyatama ne! . . . Itookeshai.” (Isaya 52:11) Bena Isalela babwelelenga kwabo na kubwezha bupopweshi bwa Yehoba. Aya mpopwelo yafwainwe kwikala yatoka kechi kwiitamisha na mafunjisho abulanga kunemeka Lesa ne bisho bya bupopweshi bwa bena Babilona ne.

¹⁰ Ne lelo jino, byo tuji bena Kilishitu ba kine twafwainwa kumona’mba kechi betutamisha ku bupopweshi bwa bubela ne. (Tangai 1 Kolinda 10:21.) Twafwainwa kujimuka bingi, mambo mwela wa bupopweshi bwa bubela ujitu konse. Mu mapunzha avula, bisemwa, bya kubauba byapusana pusana ne bisho, byakwatankana bingi na mafunjisho a bupopweshi bwa bubela nabiji mulanguluko wa kuba’mba kuji kintu kimo mu mubiji wetu kifumamo umvwe muntu wafwa. (Musapwishi 9:5, 6, 10) Bena Kilishitu ba kine bachinuzhuka bisho byonse byavwangamo mafunjisho a bupopweshi bwa bubela.b Kechi tukaswisha bakwetu kwitulengela kulengulula mizhilo ya mu Baibolo ya mpopwelo yatoka ne.—Byubilo 5:29.

11. Kwikala na byubilo byawama kwavwangamo ka, kabiji mambo ka o twafwainwa kwikela na byubilo byawama?

¹¹ Kwikala na byubilo byawama. Kwikala na byubilo byawama kwavwangamo kuchinuzhuka bulalelale bonse. (Tangai Efisesa 5:5.) Kyanema bingi kwikala na byubilo byawama. Byonka byo tukamona mu kitango kyalondelapo mu uno buku, pa kuba’mba tutwajijile kwikala mu butemwe bwa Lesa, twafwainwa ‘kuchina bulalelale.’ Aba boba bulalelale ne kubula kulapila, “kechi bakaswana Bufumu bwa Lesa ne.” (1 Kolinda 6:9, 10, 18) Bantu boba bino, Lesa wibamona’mba bajitu pamo na boba “boba bya bunya.” Umvwe babula kwikala na byubilo byawama, “lufu lwa bubiji” lo lwabo.—Lumwekesho 21:8.

12, 13. Milanguluko ne byubilo byendela byepi pamo, kabiji twakonsha kwikala byepi na milanguluko yawama?

¹² Kwikala na milanguluko yawama. Milanguluko yo ilengela muntu kuba bintu. Umvwe twaswisha milanguluko yatama kwikizha mizhazhi mu muchima wetu, twakonsha kutendeka kuba byubilo byabula kufwainwa. (Mateo 5:28; 15:18-20) Pano bino, umvwe saka twikala na milanguluko yawama, kyakonsha kwitutundaika kutwajijila kwikala na byubilo byawama. (Tangai Filipai 4:8.) Twakonsha kwikala byepi na milanguluko yawama? Kintu kimo kyo twafwainwa kuba ke kuchinuzhuka bya kisangajimbwe byonse byakonsha kutamisha milanguluko yetu.c Kabiji twakonsha kwikala na milanguluko yawama inge ketufunde Mambo a Lesa kimye kyonse.—Salamo 19:8, 9.

¹³ Pa kuba’mba tutwajijile kwikala mu butemwe bwa Lesa, kyanema bingi kukosesha bulunda bwetu ne Lesa, kwikala na byubilo byawama ne milanguluko yawama. Ino mbaji ya butooto beyambapo bingi ne mu bitangotu bikwabo bya uno buku. Pano twayai twisambe pa lubaji lwa buna, ko kuba’mba butooto bwa ku mubiji.

TWAKONSHA KWIKALA BYEPI BATOKA KU MUBIJI?

14. Mambo ka butooto bwa ku mubiji o bwabujila kwikala kintu kya kwifuukwilapo muntu mwine?

¹⁴ Butooto bwa ku mubiji bwavwangamo kulama mubiji wetu, lubanza ne bintu byo twingijisha na butooto. Nanchi butooto bwa uno mutundu bulumbulula’mba kafwako muntu mukwabo wafwainwa kwitubuulako bya kuba nenyi? Kino kechi byo byo kyafwainwa kwikala ku bapopweshi ba Yehoba ne. Byonka byo twaambapo kala, butooto bwetu bwa ku mubiji bwanema bingi kwi Yehoba kechi na mambotu a kuba’mba bwitulengela kwikala bulongo ne, bino ne na mambo a bantu byo bamona Yehoba. Akilangulukai pa kintu kyo twafwanyikizhako mu jifuka jitanshi. Umvwe kimye kyonse mutaana mwana na ndochi, nanchi kino kechi kikemulengela kuzhinauka bansemi banji nenyi? Kechi tukeba kintu nangwa kimo pa mambo a byo tumweka nangwa byubilo byetu kuleta mwenga pe Shetu wa mwiulu nangwa kulengela bantu kubula kumvwa mambo o tusapwila ne. Mambo a Lesa aamba’mba: “Kechi tuba bintu bya kwituntulako bantu ne, pa kuba’mba mwingilo wetu abulwe kunenwa bibi; bino mu bintu byonse twilumbulula kuba’mba twi ba mingilo ba Lesa.” (2 Kolinda 6:3, 4) Pano twakonsha kwikala byepi batoka ku mubiji?

15, 16. Butooto bwavwangamo ka, kabiji bivwalo byetu byafwainwa kwikala byepi?

¹⁵ Butooto ne mwekelo yetu. Nangwa kya kuba bisho ne bwikalo bwapusana pusana mu byalo, twakonsha kwikala na mulola wafikilamo ne mema a kowa kimye kyonse ne kumona’mba atweba bene ne baana betu twi ba butooto. Kino kyavwangamo kowa ku maboko na mulola saka tukyangye kuja nangwa pa kunengezha kajo, pa kufuma ku kyolonyi nangwa inge twapwisha kupipa mwana nangwa kumuvwika jitebela. Kowa ku maboko namulola kwakonsha kwituzhikijila ku misongo ne kulamawizha bumi. Kwakonsha kukwasha kubula kusampanya twishi tuleta bikola ne kulengela bantu kubula kukolwa bikola bya kupolomya. Mu mapunzha muji mazubo abula bimbotela muya malabishi, bifuma munda bafwainwa kwibizhika byonka bena Isalela ba kala byo baubanga.—Mpitulukilo ya mu Mizhilo 23:12, 13.

¹⁶ Bivwalo byetu nabyo twafwainwa kwibichapanga kimye kyonse kuba’mba bikale byatoka kabiji bibena kumweka kipale. Bivwalo bya mwina Kilishitu kechi byafwainwa kwikeshatu bya mutengo nangwa bya fwashonyi wa katataka ne, bino byafwainwa kwikala byatoka kabiji byafwainwa bulongo. (Tangai 1 Timoti 2:9, 10.) Konse ko twikala, twafwainwa kumona’mba mwekelo yetu ibena ‘kulengela lufunjisho lwa Mupulushi wetu aye Lesa, kutotwa.’—Titusa 2:10.

17. Mambo ka nzubo yetu, lubanza ne bintu byo twingijisha o byafwainwa kwikela bya butooto?

¹⁷ Nzubo yetu, lubanza ne bintu byo twingijisha pa nzubo. Nzubo yetu kechi yakonsha kwikala ya mutengo ne, bino yafwainwa kwikala ya butooto kabiji ibena kumweka bulongo. Kabiji umvwe tuji na motoka wa kuya nanji na kupwila ne mu mwingilo wa mu bujimi, twafwainwa kwibikishako kumulama na butooto mukachi ne pangye. Twayai tuvulukenga kuba’mba nzubo, lubanza ne bintu byo twingijisha nabyo bipana busapwishi. Mambo tusapwila bantu kuba’mba Yehoba ke Lesa wa butooto, kabiji amba ‘ukonauna boba babena konauna ntanda,’ ne kuba’mba Bufumu bwanji katatakatu bukalule ntanda yetu ke paladisa. (Lumwekesho 11:18; Luka 23:43) Onkao mambo, twafwainwa kumona’mba mwekelo ya nzubo ne bipe byetu bibena kulengela bantu kuyuka’mba nangwatu pa kino kimye twi bantu ba butooto byonka bikekala bantu mu ntanda ipya ibena kwiya.

18. Twakonsha kulama byepi bulongo Nzubo yetu ya Bufumu?

¹⁸ Mpunzha yetu ya kupopwelapo. Kutemwa Yehoba ko kwitulengela kulama bulongo Nzubo yetu ya Bufumu, mpunzha ya kupopwelapo kwa kine. Umvwe ba katataka baiya pa Nzubo ya Bufumu, bafwainwa kwambapo bintu byawama pa mpunzha yetu po tupwila. Kuwamisha kimye kyonse kukebewa bingi pa kuba’mba nzubo yetu itwajijile kumweka bulongo. Tumwesha munema ku Nzubo yetu ya Bufumu inge twibikishako kwiilama bulongo. Ke kintu kyawama bingi kwingijisha kimye kyetu “kuwamisha” mpunzha yetu ya kupopwelapo. (2 Byambo bya Moba 34:10) Mafunde antutu amo engila ne kimye kyo tusambakana pa Nzubo ya Kubuñenamo nangwa pa bishimikwatu bikwabo bya kubuñana kwa mwanzo ne kushonkena kwa kijiiji.

KWITOKESHA KU BINTU BILENGELA MUNTU KWIKALA NA BYUBILO BYATAMA

19. Pa kuba’mba twikale batoka ku mubiji, ñanyi bintu byo twafwainwa kuchinuzhuka, kabiji Baibolo witukwasha byepi kuba kino?

¹⁹ Pa kuba’mba twikale batoka ku mubiji, twafwainwa kuchinuzhukanga bintu bilengela mubiji kwikala na ndochi, nabiji kupepa fwanka, kukizhamo kutoma maalwa ne kupepa bizhima. Baibolo kechi watongola bintu byonse bilengela mubiji kwikala na ndochi iji mu ino ntanda ne. Bino muji mafunde akonsha kwitukwasha kuyuka Yehoba byo omvwa pa mambo a bino bintu. Na mambo a kuba twayuka Yehoba byo amona bintu, kumutemwa kwitulengela kwikala bwikalo bwawama. Twayai twisambe pa mafunde atanu a mu Binembelo.

20, 21. Yehoba ubena kukeba’mba tuleke kuba ñanyi bintu, kabiji ñanyi kintu kyakonsha kwitulengela kulondela byo aamba?

²⁰ “Anweba batemwe byo tuji na ino milaye, twayai twitokeshe ku bubipisho bonse bwa mubiji ne bwa mupashi, pa kuba’mba twikale bazhila byo tubena kwakamwa Lesa.” (2 Kolinda 7:1) Yehoba ukeba atweba kuleka kuba bintu byakonsha kutamisha mubiji wetu ne konauna muchima wetu nangwa’mba milanguluko yetu. Onkao mambo, twafwainwa kuchinuzhuka kupepa bizhima byonse byonauna mubiji ne milanguluko.

²¹ Baibolo witubuula kishinka kyanema bingi kya ene mambo o twafwainwa ‘kwitokesha ku bubipisho bonse.’ Monai 2 Kolinda 7:1 watendeka na byambo bya kuba’mba: “Byo tuji na ino milaye.” Ñanyi milaye? Byonka byo baambapo mu byepelo byafumako, Yehoba walaya amba: “Ne amiwa nkemutambulwila. Kabiji nkekala shenu.” (2 Kolinda 6:17, 18) Akilangulukaipotu: Yehoba wimulaya kwimuzhikijila ne kwimutemwa byonkatu shetu byo atemwa mwananji wa mulume nangwa wa mukazhi. Yehoba ukafikizhatu ino milaye umvwe mwakana bubipisho bonse “bwa mubiji ne bwa mupashi.” Ke kubula maana kutwezhamo ne mutwe mu bintu bya bunya bilengela mubiji kwikala na ndochi ne konauna bulunda bwawama ne Yehoba!

22-25. Ñanyi mafunde a mu Binembelo etukwasha kuchinuzhuka byubilo byatama?

²² “Wafwainwa kutemwa Yehoba Lesa wobe na muchima wobe yense, ne na mweo wobe yense ne na maana obe onse.” (Mateo 22:37) Yesu wasajile uno mukambizho kuba’mba ye mukambizho mukatampe pa yonse. (Mateo 22:38) Abino byo byo twafwainwa kutemwa Yehoba. Pa kuba’mba tumutemwe na muchima wetu yense, na mweo wetu yense ne na maana etu onse, twafwainwa kuleka kuba bintu byakonsha kuchibikizha bumi bwetu nangwa byakonsha kukookesha bulume bwitupele Lesa bwa kulanguluka.

²³ “[Yehoba] upa bantu bonse bumi, muya ne bintu byonse.” (Byubilo 17:24, 25) Bumi ke bupe bwafuma kwi Lesa. Umvwe twatemwa Upana bumi, twafwainwa kunemeka bumi. Tuchinuzhuka bintu byonse byakonsha kubika bumi bwetu mu kizumba, mambo twayuka kuba’mba bintu bya uno mutundu bimweshatu patoka kubula kunemeka bumi bo etupa.—Salamo 36:9.

²⁴ “Wafwainwa kutemwa mukwenu byonka byo witemwa obe mwine.” (Mateo 22:39) Bintu bilengela mubiji kwikala na ndochi kechi byonaunatu mubiji wa muntu wibyuba ne, bino ne bantu bo ekala nabo. Kupepela fwanka pa bantu kwakonsha kulengela bantu babena kubula kupepa kwikala mu lukatazho. Muntu yense ukozha ku muchima bantu bo ekala nabo, kechi ulondela mukambizho wa Lesa wa kuba’mba twafwainwa kutemwa bakwetu ne. Kabiji byubilo byanji bimwesha’mba kechi watemwa Lesa ne.—1 Yoano 4:20, 21.

²⁵ “Saka wibavululamo kunekenena ne kukookela makafulumende ne ba luusa.” (Titusa 3:1) Mu byalo byavula, kwikala na bizhima nangwa kwibingijisha ke kulala mizhilo ya kyalo. Atweba bena Kilishitu, kechi twikala na bizhima nangwa kwibingijisha ne.—Loma 13:1.

26. (a) Ñanyi kintu kyo twafwainwa kuba pa kuba’mba twikale mu butemwe bwa Lesa? (b) Mambo ka kwikala ba butooto byonka byaamba Lesa o kwawamina?

²⁶ Pa kuba’mba tutwajijile kwikala mu butemwe bwa Lesa, twafwainwa kwikala ba butooto, kechi mu lubajitu lumo ne, bino mu mbaji yonse. Kwitokesha ku bubipisho bonse bwa mubiji kechi kwakonsha kupela ne, bino twakonsha kwitokesha.d Kine, buno bo bwikalo bwawama kwikala mambo Yehoba kimye kyonse witufunjisha kuba’mba tumwenemo byawama. (Tangai Isaya 48:17.) Kwikala ba butooto kwakonsha kwitusangajika bingi pa kuyuka’mba tubena kutokesha Lesa ye twatemwa ku muchima ne kutwajijila kwikala mu butemwe bwanji.