‘Kunyinyitanga Ne’

“Ubai bintu byonse kwa kubula kunyinyita.”—FILIPAI 2:14.

1, 2. Mutumwa Paulo wajimwineko bena Kilishitu ba mu Filipai ne mu Kolinda amba ka, kabiji mambo ka?

MU NKALATA yo anembejile bena Kilishitu ba mu kipwilo kya ku Filipai mu kitota kya myaka kitanshi, mutumwa Paulo wibatakaikile bingi. Watakaikile bakwabo ba mu lwitabilo mu yewa muzhi na mambo a bumpanyi bwabo ne mingilo yawama yo baingilanga, kabiji kino kyamuletejile bingi lusekelo. Pano bino, Paulo wibavulwilemo amba bafwainwa kuba “bintu byonse kwa kubula kunyinyita.” (Filipai 2:14) Mambo ka mutumwa kyo aambijile luno lujimuno?

² Paulo wayukile byakonsha kufuma mu kunyinyita. Panyuma kacheche, wajimwineko kipwilo kya mu Kolinda amba kunyinyita kwatama. Paulo waambile’mba bena Isalela byo bajinga mu kiselebwa, bamuzhingijishenga Yehoba. Mu ñanyi jishinda? Mambo batemenweko bintu bya bunya, nabiji kupopwela bankishi, kuba bulalelale, kumweseka Yehoba, ne kunyinyita. Paulo watundaikile bena Kolinda amba bafwainwa kufunjilako ku bino bya kumwenako. Wanembele amba: “Nangwa kunyinyita, byo banyinyichilenga abo bamo ne, ne konaika baonaikile kwi aye monaushi.”—1 Kolinda 10:6-11.

3. Mambo ka o kyanemena kwisamba pa mambo a kunyinyita ano moba?

³ Atweba ba kalume ba Yehoba ba mu ano moba, byubilo byetu bijitu nobe byajinga bena Kilishitu ba mu kipwilo kya mu Filipai. Twingila mingilo yawama bingi, kabiji twitemwa atwe bene na bene. (Yoano 13:34, 35) Pano bino, kwisamba pa bintu byamwekejile bantu ba Lesa ba mu moba a kala byo banyinyichilenga kwakonsha kwitulengela kumvwina lujimuno lwa kuba’mba: “Ubai bintu byonse kwa kubula kunyinyita.” Akitwayai twisambe pa bya kumwenako bya bantu banyinyichilenga batongolwa mu Binembelo. Kabiji tusa kwisamba ne pa bintu byo twafwainwa kuba kuchina twakanyinyitanga kya kuba mwafuma ne byatama.

Jibumba Jatama Jamunyinyichile Yehoba

4. Bena Isalela banyinyichilenga amba ka mu kiselebwa?

⁴ Kyambo kya Kihebelu kyatuntululwa’mba ‘kunyinyita, kwijizhañanya, nangwa amba kutamauka’ kyaambiwapo mu Baibolo kimye kya lwendo lwa bena Isalela lwa myaka 40 mu kiselebwa. Javula bena Isalela kechi basekejilenga mu bwikalo bwabo ne, onkao mambo batendekele kunyinyita. Kya kumwenako, panyumatu ya milungu icheche ya kufuma mu buzha mu Ijipita, “jibumba jonse ja bena Isalela jibanyinyichile ba Mosesa ne Alona.” Bena Isalela banyinyichilenga pa mambo a kajo amba: “Inge twafwile ku kuboko kwa Yehoba monka mu Ijipita sa twaikala ku mapuki a nyama, ne kuja kajo ne kwikuta, inge kituwamine; mambo mwitulupulamo ne kwituleta muno mu kiselebwa mu kwipaya kino kipwilo kyonse na nzala.”—Kulupuka 16:1-3.

5. Bena Isalela byo bejizhañenyenga, ñanyi ye banyinyichilenga?

⁵ Bino nangwa bena Isalela banyinyichilenga, Yehoba wibapele kajo ne mema monka mu kiselebwa. Kechi kwajingapo lukatazho luji lonse lwa kuba’mba bena Isalela basa kufwa na nzala ne. Byo babujile kutondwa na byo bebapele, batendekele kunyinyita amba babena kumanama. Nangwa kya kuba bebanyinyichilenga ba Mosesa ne Alona, Yehoba wamwene amba Iye ye babena kunyinyita. Mosesa wibambijile bena Isalela amba: ‘Yehoba waumvwa kunyinyita kwenu ko mubena kunyinyita anweba, nanchi atweba yetu bañanyi? Kechi mwitunyinyita atweba ne, kana Yehoba.’—Kulupuka 16:4-8.

6, 7. Byonka byo kyamweshiwa pa Kubala 14:1-3, byubilo bya bena Isalela byaalukile byepi?

⁶ Palutwe kacheche bena Isalela banyinyichilenga jikwabo. Mosesa watumine banabalume 12 kuya na kwendela Ntanda ya Mulaye. Banabalume jikumi babwezhezhe sawakya watama. Ki ka kyafuminemo? ‘Bena Isalela bonse bebanyinyichilenga ba Mosesa ne Alona; ne jibumba jonse jibambijile amba: Mama, umvwe twafwijile mu ntanda ya Ijipita! Nangwa inge twafwijile kala muno mu kino kiselebwa! Kabiji mambo ka aye Yehoba o etuletela mu ino ntanda [Kenana] amba bakafwe ku mpoko? Bakazhi betu ne baana betu bakebanonka buzha; nanchi kechi kituwamina kubwela ku Ijipita nenyi?’—Kubala 14:1-3.

⁷ Byubilo bya bena Isalela byo byaalukilepo! Kimye kyo bebafumishe mu Ijipita ne kukabuka Kalunga Kachila, baimbilenga nyimbo ya kutota Yehoba. (Kulupuka 15:1-21) Pano bino, bwikalo bwa mu kiselebwa byo bwaubile nobe bwapusanako pacheche ne na mambo a kuchina bena Kenana, lusanchilo lwa bantu ba Lesa lwapwile. Mu kifulo kya kumusanchilanga Lesa pa kwibafumya mu buzha, batendekele kumulengulula amba ubena kwibamanyikatu. Byo banyinyichilenga kyamwesheshengatu patoka amba kechi bamusanchijile Yehoba pa bintu byo ebobijile ne. Kyo kine kintu kyo aambijile amba: “Myaka inga jino jibumba jatama yo jikannyinyitanga amiwa?”—Kubala 14:27; 21:5.

Kunyinyita mu Myaka Kitota Kitanshi

8, 9. Ambai bya kumwenako bya kunyinyita byanembwa mu Binembelo bya bwina Kilishitu bya Kingiliki.

⁸ Bya kumwenako byo twisambapo kala ke bya mabumba a bantu banyinyichilenga pa mvula bantu. Yesu Kilishitu byo ajinga mu Yelusalema kimye kya Kijiilo kya ku Mimba mu 32 C.E., “mu mabumba mwaji kunyinyita kwavula kwa kumunyinyita aye.” (Yoano 7:12, 13, 32) Bamo baambilenga amba wawama, bakwabo nabo amba ubepaika bantu.

⁹ Kimye kikwabo, Yesu ne baana banji ba bwanga bayile ku nzubo ya kwa Levi, utelwa jikwabo amba Mateo, musonkeshi. ‘Bafaliseo ne banembeshi babo banyinyichilenga baana banji ba bwanga, amba, lelo mambo ka o mujila ne kutoma na basonkeshi ne bandengamambo?’ (Luka 5:27-30) Palutwe kacheche mu Ngalilea, “Bayudea bamunyinyichilenga [Yesu], mambo waambile’mba: “Amiwa ne kajo kafuma mwiulu.” Ne baana banji ba bwanga bamo nabo baumvwine kutama na mambo a bino byambo kabiji batendekele kunyinyita.—Yoano 6:41, 60, 61.

10, 11. Mambo ka Bahelena kyo banyinyichilenga, kabiji bakulumpe mu kipwilo bafwainwa kufunjilako ka ku byo bapwishishe lolwa lukatazho?

¹⁰ Kunyinyita kwaubiwe panyuma ya Pentekosta mu 33 C.E. kechi kwatamine ne. Baana ba bwanga bapya bafumine mu byalo bya kwalepa bebatambwijile ku balunda nabo ba mu lwitabilo ba mu Yudea, bino kwabukile bingi makatazho na mambo a kwabanya kajo. Jishimikila jaamba’mba: “Kwabukile kunyinyita kwa Bahelena kwa kwibanyinyita Bahebelu, mambo a banabakazhi babo bafwilwa bebavulaminenga pa mwingilo wa bukwasho pa juba pa juba.”—Byubilo 6:1.

¹¹ Kuno kunyinyita kechi kwajinga nobe kwa bena Isalela mu kiselebwa ne. Bahelena kechi banyinyichilenga pa bwikalo bwabo ne. Banyinyichilenga pa mambo a kwibavulamako banabakazhi bafwilwa pa mambo a bukwasho. Kabiji aba banyinyichilenga kechi bamuwowankenenga Yehoba ne. Bejizhañenyenga ku batumwa, kabiji batumwa nabo baubilepo kimo mambo kunyinyita kwa bano bantu kechi kwatamine ne. Batumwa byo baikalapo kya kumwenako kyawama bakulumpe mu kipwilo kyo bafwainwa kulonda ano moba! Bano bakafunga ba ku mupashi kechi ‘bashinka matwi abo pa kumvwa kujila kwa bayanji’ ne.—Byambo bya Mana 21:13; Byubilo 6:2-6.

Jimukai Mambo mu Kunyinyita Mufuma Byatama

12, 13. (a) Ambai kyakonsha kufuma mu kunyinyita. (b) Ki ka kyakonsha kulengela muntu kutendeka kunyinyita?

¹² Bya kumwenako byonse bya mu Binembelo byo twisambapo kala bibena kumweshatu patoka amba kunyinyita kwalengejile bantu ba Lesa kala konaikilamo. Onkao mambo, ano moba twafwainwa kulangulukishapo bingi pa kino kyubilo kya kunyinyita. Twambe kya kumwenako. Byela byavula byatemwa bingi kubundwa. Umvwe kyela kyatendeka kubundwa bino ne kwikiwamisha bukiji ne, kikala ke kya kutayatu. Myotoka yavula beitaya kechi na mambo a kufwafwafwa ne, beitaya mambo a kuba yabundwa kya kukankalwa kwendamo. Nga kunyinyita kwakonsha kwikala byepi nobe kino kya kumwenako?

¹³ Byonkatu kyela byo kitendeka kubundwa, atweba bantu netuwa twatemwa bingi kwijizhañanya. Kyanema bingi kwibenkabenka bulongo umvwe netuwa byo byo tuba. Byonkatu kinyanzhinzhi byo kilengela kyela kutendeka kubundwa, ne atweba makatazho akonsha kwitulengela kutendeka kunyinyita. Kulefulwa kwakonsha kulengela ka lukatazhotu kachuchu, kaaluka ke mutumba. Bwikalo byo bubena kutaminakotu pa juba pa juba mu ano moba apelako, kwijizhanya nako mo monka. (2 Timoti 3:1-5) Kino kyakonsha kulengela kalume wa Yehoba kutendeka kunyinyita mukwabo. Kampe kyakonsha kulengela bino ke kintutu kicheche nabiji kukimwa muntu mambo a kukepelwa bulume bwa kuba bintu, nangwa kubula kwingilako mingilo yapusana pusana.

14, 15. Mambo ka o twafwainwa kusankilapo muteto wa kunyinyita?

¹⁴ Umvwe ne kujimuka ne, mu bwikalo bwetu bonse twakonsha kwikalatu ke ba kunyinyita. Kunyinyita kechi kwawama nangwatu pacheche ne. Bena Isalela byo banyinyichilenga pa mambo a bwikalo bwabo mu kiselebwa, batendekele kumulengulula Yehoba. (Kulupuka 16:8) Atweba kine kechi twafwainwa kubanga bino ne!

¹⁵ Kyela pa kubatu’mba kileke kubundwa kanatu kyonse kyapentwa na penchi. Mu jishinda jimotu, umvwe twamona kuba’mba twatendeka kunyinyita, twafwainwa kulomba kuba’mba tusankilepo uno muteto. Mu ñanyi jishinda?

Monainga Bintu Byonka Yehoba byo Ebimona

16. Umvwe tuji na muteto wa kwijizhañanya, twakonsha kumusankilapo byepi?

¹⁶ Kunyinyita kwitulengela kwitatu muchima atwe bene ne pa makatazho o tupitamo ne kuvulamako bintu byawama byo twiyowa atweba Bakamonyi ba kwa Yehoba. Pa kuba’mba tusankilepo muteto wa kunyinyita, twafwainwa kulangulukanga pa bino bintu byawama. Kya kumwenako, atweba bonse pa muntu pa muntu tutelwa pa jizhina ja Yehoba. (Isaya 43:10) Twikala ke balunda nanji ba pa muchima, kabiji twisamba nanji kimye kiji kyonse ‘Aye umvwa Milombelo.’ (Masalamo 65:2; Yakoba 4:8) Bwikalo bwetu bwawama bingi mambo twayuka mambo a bumfumu kabiji twikala balumbuluka kwi Lesa. (Byambo bya Mana 27:11) Kimye kyonse tuya na kusapwila mambo awama a Bufumu. (Mateo 24:14) Kwitabila mu kitapisho kya bukuzhi bwa kwa Yesu Kilishitu kwitulengela kwikala na jiwi ja mu muchima jibula kwituzhachisha. (Yoano 3:16) Ano ke mapesho o twikala nao nangwa tupite mu makatazho a byepi.

17. Mambo ka o twafwainwa kumonanga bintu byonka Yehoba byo ebimona, nangwatu bintu byo tubena kwijizhañenyapo bijitu bulongo?

¹⁷ Twayai tumonenga bintu byonka Yehoba byo ebimona. Davida nyimbi wa masalamo waimbile amba: “Mbulai ñendelo yenu, anweba Yehoba; Mfunjishai mashinda enu.” (Masalamo 25:4) Umvwe paji kintu kyakonsha kwitulengela kwijizhanya, twafwainwa kuyuka amba Yehoba naye wayuka. Ponkapotu wakonsha kuwamisha bintu. Pano nga mambo ka kimye kimo kyo alekelatu makatazho na kubiwa? Kyakonsha kwikala bino kuba’mba twikale na bipangwa byawama, nabiji butekanye, kuchinchika, lwitabilo, ne kukokamuchima.—Yakoba 1:2-4.

18, 19. Ambai byakonsha kufuma mu kubula kwijizhanya nangwa kya kuba bintu byaya munsunya.

¹⁸ Umvwe twachinchika kimye kyo tubena kupita mu makatazho kwa kubula kwijizhañanya, kitulengela kwikala na byubilo byawama kabiji kisangajika ne boba bebimona. Mu 2003, jibumba ja Bakamonyi ba kwa Yehoba japatamine sakya kufuma ku Germany kuya ku kupwila kwa nkambi ku Hungary. Awa waendeshelenga sakya kechi wajinga Kamonyi ne, kabiji kechi wakebelenga kwikala na Bakamonyi pa moba jikumi ne. Pano bino, panyuma ya luno lwendo wapimpwile ndangulukilo yanji. Mambo ka?

¹⁹ Kimye kyo bajinga pa lwendo, bintu byavula bingi byayile munsunya. Bino Bakamonyi kechi bejizhañenyepo ne. Awa waendeshelenga sakya waambile amba Bakamonyi ke jibumba ja bantu bawama bingi jo akyangye kwendeshapo ne! Waambile amba umvwe Bakamonyi bakaye pa nzubo yanji, ukateleka ku byo bakambanga. Jino jibumba byo jaubilepo kintu kyawama mu ‘kuba bintu byonse kwakubula kunyinyita’!

Kwilekela Mambo Kulengela Kukwatankana

20. Mambo ka o kyanemena kwilekelako mambo?

²⁰ Kyakonsha kwikala byepi umvwe mukwetu wa mu lwitabilo witutamisha? Umvwe witulenga mambo akatampe, twafwainwa kwingijisha mafunde aji mu byambo byaambile Yesu, biji pa Mateo 18:15-17. Pano bino kechi byo byo twafwainwa kubanga kimye kyonse ne, mambo tumo ke tubilubotu tucheche. Umvwe kwamweka lukatazho lwa uno mutundu, nga mambo ka ne kwilekela mambo ne? Paulo wanembele amba: “Kasa mwitekenya anwe bene ne bene, ne kwilekela mambo, umvwe umo uji na mambo na mukwabo; monka mo emulekejile mambo Nkambo, mo monka mo mubilanga ne anweba: ne pa bino byonse vwalai butemwe, ye mukwato ulumbulula byonse.” (Kolose 3:13, 14) Abya tulekelako bakwetu mambo nyi? Nanchi Yehoba naye kechi wakonsha kwijizhanya pa byo tuba nenyi? Bino witubila lusa ne kwitulekelako mambo.

21. Umvwe ke tunyinyite, nga aba babena kwitumvwa bakonsha kwiumvwa byepi?

²¹ Umvwe tuji na lukatazho, kunyinyita kechi ko kwakonsha kwilupwisha ne. Kyambo kya Kihebelu kyatuntululwa’mba “kunyinyita” mu jishinda jikwabo kyakonsha kwambiwa’mba “kutamauka.” Javujishatu muntu watemwa kunyinyita tukeba bingi kumutaluka. Umvwe ke tunyinyite nangwa kutamauka, aba babena kwitumvwa kechi bakonsha kumvwa bulongo ne. Bakonsha kwitutaluka amba tushale na kutamauka kwa bunke bwetu! Kunyinyita kwakonsha kulengela bantu kumvwa byo tubena kwamba, pano bino bakonsha kwitutaluka.

22. Nsongwakazhi umo waambilepo amba ka pa Bakamonyi ba kwa Yehoba?

²² Kwilekela mambo ko kulengela bantu ba Yehoba kukwatankana. (Masalamo 133:1-3) Mu kyalo kimo kya ku Europe, nsongwakazhi umo uya mu Chechi ya Katolika wanembejile ku ofweshi wa musampi wa Bakamonyi ba kwa Yehoba amba wibakomoka bingi. Waambile amba: “Bakamonyi jo jibumbatu jo nayuka mwabula lupato, lunkumbwa, byubilo bincha, kabiji bakwatankana bingi.”

23. Bi ka byo tukesambapo mu mutwe walondelapo?

²³ Kusanta pa mapesho onse o tutambwila a ku mupashi byo tuji bapopweshi ba Lesa wa kine, Yehoba, kwakonsha kwitulengela kwikala mu mutende ne kubula kunyinyita bakwetu na mambo a bwikalo bwabo. Mu mutwe walondelapo tukesamba pa buneme bwa kwikala na byubilo byawama bitufunjisha Lesa. Bino byubilo byo byakonsha kwitulengela kubula kunyinyita jibumba ja Yehoba ja panopantanda.

Mukivuluka Nyi?

• Bi ka byavwangwa mu kunyinyita?

• Ñanyi kya kumwenako kyakonsha kwambiwa mu kumwesha kunyinyita byo kuji?

• Ki ka kyakonsha kwitukwasha kuba’mba tubulenga kunyinyita?

• Mambo ka kwilekela mambo kyo kwakonshesha kwitulengela kubula kunyinyita?

[Kipikichala pa peja 9]

Bena Isalela bamunyinyichilenga Yehoba!

[Kipikichala pa peja 11]

Abya mumona bintu byonka Yehoba byo ebimona nyi?

[Bipikichala pa peja 12]

Mu kwilekela mambo mufuma mutende