Kitango 3

Bintu Bibiji Bilengela Masongola Kwikala a Myaka

1, 2. (a) Masongola afwainwa kwikala a myaka inga? (b) Kino kyakonsha kubiwa byepi?

KIMYE Lesa kyo asambakenye mwanamulume ne mwanamukazhi mutanshi mu masongola, kechi waambilepo’mba masongola akekala a pa ka kimye kacheche ne. Ba Adama ne Evwa bafwainwe kwikala pamo myaka ne myaka. (Ntendekelo 2:24) Pa kuba’mba masongola ekale a mushingi kwesakana na mizhilo ya Lesa, afwainwa kwikala a mwanamulume ne mwanamukazhi umo. Binembelo byaamba’mba bulalelale o mambotu akonsha kupwisha masongola ne kusongola nangwa kusongolwa jikwabo.—Mateo 5:32.

² Nanchi kyakonsheka bantu babiji bapusana kwikala pamo saka basangalala myaka ne myaka nyi? Ee, mambo Baibolo wapana bintu bibiji byakonsha kulengela kino kubiwa. Umvwe bamulume ne mukazhi ke bengijishe bino, masongola abo akekala a lusekelo kabiji a myaka. Ñanyi bino bintu bibiji bilengela?

KINTU KITANSHI

3. Butemwe busatu bwa mutundu ka bwafwainwa kwikala na bamulume ne mukazhi mu masongola?

³ Kintu kitanshi ke butemwe. Mu Baibolo muji mitundu yapusana pusana yaamba pa butemwe. Bumo ke bobwa bwa kutemwa muntu bwikala pakachi ka balunda. (Yoano 11:3) Bukwabo ke bobwa bwikala pakachi ka ba mu kisemi. (Loma 12:10) Bwa busatu ke bwa pa muchima muntu bo amwesha ku mwanamulume nangwa mwanamukazhi. (Byambo bya Mana 5:15-20) Ee, buno butemwe bonse busatu mwanamulume nangwa mwanamukazhi wafwainwa kwikala nabo. Pano bino, kuji butemwe bwa buna bwanema kukila buno bonse.

4. Butemwe bwa buna bo bwepi?

⁴ Mu mulaka mwine wa Binembelo bya Kingiliki bya bwina Kilishitu, kyambo kya buno butemwe bwa buna ke a·gaʹpe. Kino kyambo kiji mu 1 Yoano 4:8, mo betubula’mba: “Lesa ye butemwe.” Ee, “Atweba tutemwañana mambo [Lesa] witutemenwe patanshi.” (1 Yoano 4:19) Mwina Kilishitu patanshi wikala na buno butemwe kwi Yehoba Lesa apa bino ne ku bantu. (Mako 12:29-31) Kyambo kya a·gaʹpe kiji ne mu kinembelo kya Efisesa 5:2, kyaamba’mba: ‘Endainga monka mu butemwe, byonka byo etutemenwe Kilishitu, ne kwipana mwine na mambo a atweba.’ Yesu waambile’mba buno butemwe bukayukanyikisha baana banji ba bwanga: ‘Pa kyo kino po po bakayukila bonse amba anweba mwi baana bami ba bwanga, inge mwitemwe [a·gaʹpe] anwe bene na bene.” (Yoano 13:35) Kabiji monai buno butemwe byo bebwambapo ne mu 1 Kolinda 13:13: “Lwitabilo, ne luketekelo, ne butemwe, byaikala; kabiji kikatampe kya mu bino bisatu bo butemwe [a·gaʹpe].”

5, 6. (a) Mambo ka butemwe o bwanemena kukila lwitabilo ne luketekelo? (b) Bishinka ka byakonsha kwitulengela kwamba’mba butemwe bulengela masongola kwikala a myaka?

⁵ Ki ka kilengela buno butemwa bwa a·gaʹpe kunema kukila lwitabilo ne luketekelo? Butangijilwa na mafunde aoloka aji mu Mambo a Lesa. (Masalamo 119:105) Ke kyubilo kimo kilengela kuta muchima bantu bonse ne kwibobila bintu byaoloka kabiji byawama ku meso a Lesa. Butemwe bwa uno mutundu bulengela bamulume ne mukazhi kulondela jifunde ja mu Baibolo jaamba’mba: “Kasa mwitekenya anwe bene na bene, ne kwilekela mambo, umvwe umo uji na mambo na mukwabo; monka mo emulekejile mambo Nkambo, mo monka mo mubilanga ne anweba.” (Kolose 3:13) Bamulume ne mukazhi balusekelo, kabiji ‘betemwisha bingi [a·gaʹpe] bene na bene: mambo butemwe bo buvweta pa mambo avula.’ (1 Petelo 4:8) Yukai’mba butemwa buvweta pa bilubo. Kechi bupwisha bilubo ne, mambo kafwako muntu mbulwakoloka ubula kulenga mambo.—Masalamo 130:3, 4; Yakoba 3:2.

⁶ Umvwe bamulume ne mukazhi baikala na buno butemwe bwa kutemwa Lesa ne kwitemwa abo bene, masongola abo akekala myaka kabiji a lusekelo mambo “butemwe kechi bupwa ne.” (1 Kolinda 13:8) Butemwe “ye mukwato ulumbulula byonse.” (Kolose 3:14) Umvwe muji mu masongola, anweba ne mwina kwenu mwakonsha kwikala byepi na butemwe bwa uno mutundu? Tangilainga pamo Mambo a Lesa ne kwisambapo. Fundainga pa butemwe bwamwesheshe Yesu ne kwibikako kumulondela kupichila mu kulanguluka ne kubila bintu monka mo aubijilenga. Kunungapo, tanwainga ku kupwila kwa bwina Kilishitu ko bafunjisha Mambo a Lesa. Kabiji saka mulomba kwi Lesa kwimukwasha kwikala na buno butemwe bukatampe, lubaji lwa kipangwa kya mupashi wazhila wa Lesa.—Byambo bya Mana 3:5, 6; Yoano 17:3; Ngalatiya 5:22; Bahebelu 10:24, 25.

KINTU KYA BUBIJI

7. Mushingi ye mu ka, kabiji ñanyi wafwainwa kumwesha mushingi mu masongola?

⁷ Umvwe bamulume ne mukazhi betemwa kya kine, ko kuba’mba bakepanga mushingi kabiji mushingi ke kintu kya bubiji kilengela masongola kwikala a lusekelo. Mushingi walumbululwa’mba ke “kuta muchima bantu nangwa’mba kwibanemeka.” Mambo a Lesa afunda bena Kilishitu bonse kubikapo ne bamulume ne mukazhi mu nzubo amba: “Mu buneme namo sa mwinemeka anwe bene na bene.” (Loma 12:10) Mutumwa Petelo wanembele’mba: ‘Ne anweba banabalume, byonkabyo, ikalai ne bakazhi benu monka mu maana, ne kumunemeka mwanamukazhi nobe kijiilo kyakila kikwabo mu kubula kukosa.’ (1 Petelo 3:7) Mwanamukazhi bamufundako ‘kunemeka mwatawanji.’ (Efisesa 5:33) Umvwe mukeba kunemeka muntu, mwafwainwa kumumwesha lusa, kumupa mushingi ne kumvwa byo abena kwamba kabiji ne kuba bintu byawama byo akonsha kwitwambila’mba tube.

8-10. Mu ñanyi mashinda mushingi mo akonsha kulengela masongola kwikala akosa kabiji a lusekelo?

⁸ Aba bakeba kwiyowa masongola a lusekelo banemeka bena kwabo kupichila mu ‘kubila bonse pa muntu pa muntu bintu byawama, kechi kutesha muchima ku bintu [byabo] byonka ine, kana ne ku bya [bena kwabo] pamo.’ (Filipai 2:4) Kechi beubila bintu byawama abo bene bunke bwabo ne, mambo kuba bino kukamwesha’mba betemwa abo bene. Abo bobila bena kwabo bintu byawamisha. Ee, batangizhako bintu bya bena kwabo.

⁹ Mushingi ukwasha bamulume ne mukazhi kunemeka milanguluko ya mwina kwabo. Kya kine kuba’mba bantu babiji bakonsha kwikala na milanguluko yapusana pa bintu. Kintu kyakonsha kunema ku mwanamulume kampe kechi kyakonsha kunema ku mwanamukazhi ne, kabiji kintu kyatemwa mwanamukazhi kampe mwanamulume kechi wakonsha kwikitemwa ne. Bino, bonse bafwainwa kunemeka milanguluko ne bintu bikeba mukwabo kikulutu byayilamo na mizhilo ne mafunde a Yehoba. (1 Petelo 2:16; monai ne byaamba Filemonyi 14.) Kunungapo, bonse bafwainwa kwinemeka kupichila mu kubula kwambila mukwabo bintu nangwa kumuba mukeyu pa nzubo nangwa kungitu.

¹⁰ Ee, kutemwa Lesa ne kwitemwa bene na bene kabiji ne kwipa mushingi, ke bintu bibiji byanema bilengela masongola kwikala a lusekelo. Bino bintu bakonsha kwibingijisha byepi mu mbaji yanema ya bwikalo mu masongola?

KWIKALA NA BUMUTWE BWAJINGAPO NE KILISHITU

11. Kwesakana na Binembelo, mutwe wa mu masongola ye ñanyi?

¹¹ Baibolo witubula’mba mwanamulume bamulengele na byubilo byakonsha kumulengela kwikala mutwe wawama wa kisemi. Kino kikalengela mwanamulume kwikala na mutembo kwi Lesa wa kunengezhezha mukazhanji ne baana bintu bya ku mupashi ne bya ku mubiji. Wafwainwa kufuukulanga bintu bulongo bitundaika kyaswa muchima wa Yehoba ne kwikala wa kumwenako wawama mu byubilo. “Anweba banabakazhi, nekenenai bamwata wenu, nobe Nkambo. Mambo mulume ye mutwe wa mukazhanji, byonka biji ne Kilishitu ye mutwe wa kipwilo.” (Efisesa 5:22, 23) Nangwa byonkabyo, Baibolo waamba’mba mwanamulume naye uji na mutwe, umutangijila. Mutumwa Paulo wanembele’mba: “Nasaka namba muyuke’mba, mutwe wa banabalume bonse ye Kilishitu; kabiji mutwe wa mwanamukazhi ye mulume wanji; kabiji mutwe wa Kilishitu ye Lesa.” (1 Kolinda 11:3) Mwanamulume wa maana ufunda bya kwingijisha bumutwe bwanji kupichila mu kulondela mutwe wanji, aye Kilishitu Yesu.

12. Yesu wamwesheshe ñanyi kya kumwenako kyawama kya kunekenena ne bya kwingijisha bumutwe?

¹² Yehoba ye mutwe wa Yesu kabiji umukokela. Yesu waambile’mba: “Kechi nkeba kulonda muchima wami mwine ne, poso muchima wa aye wantuma.” (Yoano 5:30) Kino ke kya kumwenako kyawama bingi! Yesu ye “mubeji wa pa bilengwa byonse.” (Kolose 1:15) Waikele ke Mesiasa. Waikele ke Mutwe wa kipwilo kya bena Kilishitu bashingwa kabiji Mfumu wa Bufumu bwa Lesa, mukulumpe pa bamalaika bonse. (Filipai 2:9-11 Bahebelu 1:4) Kununga pa bino bifulo ne bintu bikwabo byanema byo bamupele, Yesu kechi washinchile, kubula kumvwina bakwabo nangwa kukizhamo kwibakebela bintu byavula ne. Kechi wajinga muntu wakanama waendangatu na kukambizha baana banji ba bwanga amba bamukokelenga ne. Yesu wajinga bingi na butemwe ne lusa kikatakata ku bantu bamanaminenga. Waambile’mba: “Iyai ko nji, anweba bonse basulwila na mingilo ne kunemenwa, ne amiwa nkemukokolosha. Tambulai kikonkoji kyami ne kufunda kwi amiwa; mambo amiwa ne kimote ne kukoka pa muchima: ne anweba mukamona kukokoloka kwa michima yenu. Mambo kikonkoji kyami kyawama, ne kisendwa kyami kyapela.” (Mateo 11:28-30) Bantu baumvwanga bingi bulongo kwikala nanji.

13, 14. Kulondela byaubanga Yesu, mwanamulume wa butemwe wingijisha byepi bumutwe bwanji?

¹³ Mwanamulume ukeba kwikala na kisemi kya lusekelo, wafwainwa kulondela byubilo byawama bya kwa Yesu. Mwanamulume wawama kechi washinta, kukanama ne kwingijisha bumutwe kukapwilako mukazhanji ne. Aye umutemwa ne kumunemeka. Inge Yesu wajinga “wakoka pa muchima,” ko kuba’mba mwanamulume wafwainwa kukizhamo kwikala bino mambo kupusanako ne Yesu, aye utamisha. Umvwe wakoka pa muchima, mukazhanji ukamukokelanga. Onkao mambo, mwanamulume wikepesha wafwainwa kuswa bilubo byanji nangwa kya kuba kyakonsha kukatazha kwamba’mba, “Ndekelaiko mambo, mwajikwamba kine.” Mwanamukazhi kikamupelela kunemeka bumutwe bwa mwanamulume uswa bilubo byanji ne kwikepesha kukila yewa witota ne kubula kwikepesha. Mwanamukazhi naye wafwainwa kulomba lulekelo lwa mambo umvwe watamisha.

¹⁴ Lesa walengele mwanamukazhi na byubilo byawama byo akonsha kwingijisha kulengela masongola kwikala a lusekelo. Mwanamulume wa maana ukayuka kino kishinka kabiji kechi ukamulengela kubula kumwesha bino byubilo ne. Banabakazhi bavula bekala bingi na lusa lukatampe ne kuyuka bintu bukiji bukiji, kabiji bino byubilo bikebewa bingi pa kulama kisemi bulongo ne kulenga bulunda bwawama na bantu. Javula mwanamukazhi wayuka bingi bya kuwamisha pa nzubo kuba’mba pamwekanenga bulongo. “Mwanamukazhi walumbuluka” watongolwa mu Byambo bya Mana kitango 31 wajinga na byubilo byawama ne kuyuka bintu byavula bingi kabiji kisemi kyanji kyamwenejilemo bingi. Mambo ka? Ke na mambo a kuba’mba mwatawanji “wamuketekela bulongo.”—Byambo bya Mana 31:10, 11.

15. Mwanamulume wakonsha kumwesha byepi mukazhanji butemwe ne mushingi wajingapo ne Kilishitu?

¹⁵ Mu bisho bimo, bumutwe bwa mwanamulume bukizhamo kya kuba ne pa kumwipuzha kintu keamone nobe mukazhanji ufwaye mushingi. Wakonsha kuba kealame mukazhanji nobe muzha. Kwingijisha kutama bumutwe mu jino jishinda kulengela bulunda bwanji na mukazhanji ne Lesa konaika. (Monai ne byaamba 1 Yoano 4:20, 21.) Kabiji banabalume bamo kechi batako muchima ku kutangijila ne, balekela bakazhi babo na kutangijila kisemi. Mwanamulume unekenena Kilishitu kechi ukatazha mukazhanji nangwa kubula kumunemeka ne. Aye wikala na butemwe bwa kwipana bwajingapo ne Yesu kabiji uba byaambile Paulo amba: “Anweba banabalume, temwai bakazhi benu, byonka byo atemenwe Kilishitu kipwilo, ne kwipana mwine na mambo a akyo.” (Efisesa 5:25) Kilishitu Yesu watemenwe bingi baana banji ba bwanga kabiji ne kwibafwila wibafwijile. Mwanamulume wawama ukeseka na ngovu kwikala na uno muchima wa kwipana, kukeba byawama mu mukazhanji kukila kumukatazha. Umvwe mwanamulume keanekenene Kilishitu ne kumwesha butemwe ne mushingi wajingapo ne Kilishitu, kino kikalengela mukazhanji kumunekenena.—Efisesa 5:28, 29, 33.

MWANAMUKAZHI WAFWAINWA KUNEKENENA

16. Byubilo ka mwanamukazhi byo afwainwa kumwesha ku mwatawanji?

¹⁶ Panyuma ya kulenga Adama, “Yehoba Lesa waambile’mba: Kechi kyawama muntu kwikala bunke ne; nkamulengela nkwasho wamufwainwa.” (Ntendekelo 2:18) Lesa walengele Evwa kwikala “nkwasho” kechi wa kwibekya nanji ne. Masongola kechi alengelwe kwikala nobe bwato bwa kwendesha bantu babiji ne. Mwanamulume wafwainwa kwingijisha bumutwe bwanji mu butemwe kabiji mwanamukazhi naye wafwainwa kumwesha butemwe, mushingi ne kunekenena.

17, 18. Ñanyi mashinda amo mwanamukazhi o akonsha kwikelamo nkwasho wa kine ku mwatawanji?

¹⁷ Nangwa byonkabyo, mwanamukazhi wawama kechi unekenenatu ne. Wikala nkwasho wa kine, kukokela mwatawanji mu bintu byo afuukula. Kino kimupelela umvwe kya kuba watemwa bintu byafuukula mwatawanji. Pano bino, nangwatu kechi wasekelamo ne, kukokela kwanji kwakonsha kulengela bintu byafuukulapo mwatawanji kwingila bulongo.

¹⁸ Mwanamukazhi wakonsha kukwasha mwatawanji kwingijisha bumutwe bwanji bulongo mu mashinda akwabo. Wakonsha kumusanchila pa mingilo yanji ya lutangijilo mu kifulo kya kumulengulula’mba kechi wakonsha kumubila byo akeba ne. Pa kukwasha mwatawanji mu jishinda jawama, wafwainwa kuvuluka’mba “muchima wa bukimote ne wazhindama, ye wa buneme ku meso a Lesa,” kechi ku mwanamulume yenkatu ne. (1 Petelo 3:3, 4; Kolose 3:12) Kyakonsha kwikala byepi umvwe mwanamulume kechi waitabila ne? Nangwa kya kuba waitabila nangwa ne, Binembelo bitundaika banabakazhi amba, ‘batemwe bamwata wabo, ne kutemwa baana babo, bekale ba michima yatekanya, ba kubula bubi, ba kwingila ku mazubo abo, ba lusa, kasa bebanekenena bamwata wabo abo bene, kuchina’mba, mambo a Lesa akanenwa bibi.’ (Titusa 2:4, 5) Umvwe akyo kintu kibena kukebewa muntu kwingijisha jiwi janji ja mu muchima, mwanamulume wabula kwitabila wafwainwa kunemeka byafuukulapo mukazhanji inge wauba kino “na bukimote ne mushingi.” Banabalume bamo babula kwitabila ‘bebetabisha na bwikalo bwa bakazhi babo; byo bamona bwikalo [bwabo] bwawama bwa mu mushingi.’—1 Petelo 3:1, 2, 15; 1 Kolinda 7:13-16.

19. Kyakonsha kwikala byepi umvwe mwanamulume waambila mukazhanji amba alale muzhilo wa Lesa?

¹⁹ Pano kyakonsha kwikala byepi umvwe mwatawanji wamwambila kuba kintu kyakanya Lesa? Umvwe kino kyamweka, wafwainwa kuvuluka’mba Lesa ye Ntangi wanji mukatampe. Wafwainwa kulondela byaubile batumwa kimye kyo bebambijile ku bantangi kulala muzhilo wa Lesa. Byubilo 5:29 byaamba’mba: ‘Petelo ne batumwa bakwabo baambile’mba, Atweba twafwainwa kukokela Lesa kukila bantu.’

KWISAMBA BULONGO

20. Lubaji ka lukwabo lwanema mukebewa kumwesha kya kine butemwe ne mushingi?

²⁰ Butemwe ne mushingi byanema bingi mu lubaji lukwabo mu masongola, ko kuba’mba kwisamba bulongo. Mwanamulume wa butemwe wisamba na mwina kwanji pa mingilo mukazhanji yo abena kwingila, makatazho ne milanguluko yanji pa bintu byapusana pusana. Mwanamukazhi ukeba mwatawanji kuba bino. Mwanamulume wikala na kimye kya kwisamba na mukazhanji ne kumuteleka, umwesha’mba wamutemwa ne kumunemeka. (Yakoba 1:19) Banabakazhi bamo bejizhañanya’mba bamwatawabo kechi bekalapo na kimye kyabaya kya kwisamba nabo ne. Kino kyatama bingi. Kya kine kuba’mba mu bino bimye byakatazha, banabalume bakonsha kuba kebakelwe kukotoka ku nkito kabiji lukatazho lwa mali lwakonsha kulengela banabakazhi bamo nabo kutwela nkito. Pano bino, bamulume ne mukazhi bafwainwa kwikala na kimye kya kwisamba. Mambo inge ne, bakonsha kuba kebeendeletu nobe kechi bamulume ne mukazhi ne. Kino kyakonsha kuleta makatazho akatampe umvwe batendeka kulenga bulunda na bantu bangi bakonsha kumweka nobe bawama muchima.

21. Nga ñambilo yawama yakonsha kulengela byepi masongola kwikala a lusekelo?

²¹ Kyanema bingi bamulume ne mukazhi kwisamba bulongo. “Byambo byalumbuluka . . . byatobala ku muchima, kabiji bipana ne butuntulu ku mubiji.” (Byambo bya Mana 16:24) Nangwa kya kuba umo pakachi ka baji mu masongola waitabila nangwa ne, bonse bafwainwa kulondela luno lujimuno lwa mu Baibolo lwa kuba’mba: “Byambo byenu bikale na bupe moba onse, byalungwa na mukele,” ko kuba’mba byawama. (Kolose 4:6) Umvwe kya kuba umo bintu kechi byaji kumwendela bulongo jojo juba ne, byambo bicheche bya kukosesha mwina kwanji byakonsha kumukwasha bingi. “Kyambo kyafwainwa kyo baamba kyauba nobe bipangwa bya maepo byapasha ngolode byo babika pa masanyi a siliva.” (Byambo bya Mana 25:11) Kyanema bingi kukokesha jiwi ne kusala byambo byawama kwingijisha. Kya kumwenako, bamo byo boba umvwe bazhingila, bakonsha kukambizha mwina kwabo kumwambila’mba: “Shinka kyokyo kinzhilo!” Pano bino, byambo byakonsha kwikala “byalungwa na mukele” byaambiwa mu jishinda jawama kabiji jakoka amba “Mwane banshinkileko kyokyo kinzhilo.”

22. Byubilo ka bamulume ne mukazhi byo bafwainwa kwikala nabyo pa kuba’mba bekale na mashinda awama a kwisambilamo?

²² Kwisamba kuwama umvwe saka mwamba byambo byawama, kwitala ne kwingijisha bulongo binungwa bya mubiji, kumwesha lusa, kumvwa bibena kwamba mukwenu ne kukoka muchima. Umvwe bamulume ne mukazhi saka besamba bulongo, kibalengela kwikasulukila ne kwamba biji ku michima yabo, kabiji kino kyakonsha kwibatekenesha ne kwikwasha bene na bene mu bimye bya makatazho. Mambo a Lesa etukambizha’mba: “Koseshai ba michima yapungila.” (1 Tesalonika 5:14) Kwakonsha kwikala bimye bimo mwanamulume nangwa mwanamukazhi byo akonsha kwikala na bulanda. Bakonsha ‘kwikosesha michima’ ne kwiubila bintu byawama bya kwikomesha.—Loma 15:2.

23, 24. Kumwesha butemwe ne mushingi kwakonsha kukwasha byepi boba besongola umvwe bapusenamo? Ambai kya kumwenako.

²³ Bamulume ne mukazhi baji na butemwe ne mushingi kechi bamona tubilubo tucheche kwikala makatazho akatampe a kwikatezhapo ne. Beseka bingi na ngovu kumona’mba kechi babena ‘kwishintaukila’ ne. (Kolose 3:19) Bonse bafwainwa kuvuluka’mba “kukumbula na jiwi jakoka kufwomona bukaji.” (Byambo bya Mana 15:1) Kechi mwafwainwa kulengulula mukwenu umvwe keambe biji ku muchima wanji ne. Onkao mambo, mwafwainwa kumona byobyo bintu byo abena kwamba kwikala jishuko ja kuyukilamo milanguluko yanji. Esekainga kupwisha lukatazho lujipo ne kwitabunzhanya pa bintu.

²⁴ Vulukai kimye Sala kyo abujile mwatawanji, aye Abalahama jishinda jimo ja kupwishishamo lukatazho japusene na byakebelenga mwatawanji. Bino, Lesa waambijile Abalahama amba: “Mumvwe jiwi janji.” (Ntendekelo 21:9-12) Abalahama waumvwijile kabiji bamupesheshe. Po pamotu, umvwe mwanamukazhi waletapo mulanguluko umo wapusanako na mwatawanji, wafwainwa kumumvwina mukazhanji. Kabiji mwanamukazhi kechi wafwainwa kuminatu popolo ku byo abena kwamba ne, wafwainwa kuteleka ne ku bisakwamba mwatawanji. (Byambo bya Mana 25:24) Kimye kyonse umvwe mwanamulume nangwa mwanamukazhi keakebe’mba kanatu bintu byanji byubiwe, kino kimwesha kubula butemwe ne mushingi ku mwina kwanji.

25. Kwisamba bulongo kwakonsha kuleta byepi lusekelo ku bamulume ne mukazhi pa mambo a bya kwilaala?

²⁵ Kabiji kwisamba bulongo kwanema bingi ku bamulume ne mukazhi kimye kyo besamba pa mambo a bya kwilaala. Muchima wa kwitemwa ne kubula kwikanya wakonsha konauna buno bulunda bwawama bingi mu masongola. Kwisamba biji ku muchima saka batekanya, kwanema bingi. Umvwe bonse bata muchima ku bintu bikeba mukwabo, kechi pakekala lukatazho pa mambo a bya kwilaala ne. Pa mambo a kino ne bintutu bikwabo, ‘kafwako nangwa umo wafwainwa kwikebelanga byamuwamina mwine ne, kana byawamina mukwabo.’—1 Kolinda 7:3-5; 10:24.

26. Nangwa kya kuba mu masongola onse mwakonsha kwikala byawama ne byatama, kumvwina Mambo a Lesa kwakonsha kulengela byepi aba baji mu masongola kwikala balusekelo?

²⁶ Mambo a Lesa apana mafunde awama bingi. Kya kine kuba’mba mu masongola mwakonsha kwikala byawama ne byatama. Pano bino, umvwe bamulume ne mukazhi kebalangulukile bintu monka mulangulukila Yehoba kwesakana na byaamba Baibolo kabiji ne kwikala na bulunda bwaimena pa butemwe ne mushingi wa kine, bakonsha kuketekela’mba masongola abo akekala a lusekelo kabiji a myaka. Onkao mambo, kechi bakenemekatu abo bene bunke ne, bino bakanemeka ne mwine watendekeshe masongola, aye Yehoba Lesa.

NGA ANO MAFUNDE A MU BAIBOLO AKONSHA KUKWASHA BYEPI. . . . BAMULUME NE MUKAZHI KWIKALA NA MASONGOLA A LUSEKELO KABIJI A MYAKA?

Bena Kilishitu bakine betemwa bene na bene.—Yoano 13:35.

Bena Kilishitu belekelako mambo bene na bene.—Kolose 3:13.

Balondela bumutwe bulongo.—1 Kolinda 11:3.

Kyanema bingi kwamba bintu bya kine mu jishinda jawama.—Byambo bya Mana 25:11.

[Kipikichala pa peja 28]

Kwitemwa ne kwipa mushingi kwa bamulume ne mukazhi kulengela masongola kwikala a lusekelo