“Masongola Aneme”

1, 2. Ñanyi bwipuzho bo tusakwisambapo, kabiji mambo ka?

NANCHI mwasongola nangwa kusongolwa nyi? Umvwe ibyo, nanchi masongola enu abena kwimuletela lusekelo nyi, inyi abena kwimuletelatu makatazho? Abya anweba ne mwina kwenu mwaleka kumvwañana nyi? Nanchi mubena kwikalatu amba ngube byepi nangwa kya kuba kechi muji na lusekelo nenyi? Umvwe masongola enu byo byo aji, mwafwainwa mubena kwikala bingi na bulanda na mambo a kuba butemwe bo mwajinga nabo patanshi mu masongola bwatendeka kupwa. Byo muji mwina Kilishitu, mukebesha bingi masongola enu kuletela lukumo Yehoba, Lesa ye mwatemwa. Onkao mambo, bintu byo mubena kupitamo byafwainwa bibena kwimuletela bingi bijikila ne binyenge. Umvwe byo byo kiji, kange mumone’mba kyapwa byonse byapwila pa mpuki ne.

² Lelo jino, kuji bena Kilishitu bavula besongola babena kuba bulongo, bapitanga kala mu makatazho na mambo a kubula bulunda bwakosa. Nangwa kyajinga bino, bamwenepo jishinda ja kukoseshamo masongola abo. Ne anweba mwakonsha kutaana lusekelo mu masongola enu. Mu ñanyi jishinda?

FWENYAI KWIPI NE LESA NE KU MWINA KWENU

3, 4. Mambo ka ba mulume ne mukazhi o bekela bulongo umvwe bebikishako kufwenya kwipi ne Lesa? Lumbululai.

³ Mukafwenya kwipi na mwina kwenu umvwe saka mufwenya kwipi ne Lesa. Mambo ka? Akitwayai twisambe pa kino kintu: Fwanyikizhai mutumba wabayila kunshi bino kwiulu saka asongoloka. Wa mulume waimena ku buyeke bwa mutumba kabiji wa mukazhi waimena ku bulenge bwa mutumba. Bonse batendeka kukanjila. Bonse byo bakiji munshi ya mutumba, kechi babena kwimona ne, mambo a bula bujipo. Pano byo batendeka kukanjila kuya peulu, bula buji pakachi kabo bwatendeka kukepa. Nanchi mwamona lufunjisho lwawama luji mu kino kyo twaambapo nyi?

⁴ Kwibikako kwingijila Yehoba papelela bulume bwenu kwakonsha kwesakana na kwibikako kwikalapo pa kukanjila mutumba. Byo kiji kuba’mba mwatemwa Yehoba, mubena kwibikako bingi. Nangwa byonkabyo, umvwe anweba ne mwina kwenu mwaleka kumvwañana, kiji nobe mubena kukanjijila mutumba mu mbaji. Pano ki ka kyakonsha kumweka umvwe mwatwajijila kukanjila? Patanshitu bula bwa mutumba bwakonsha kwimwabanya. Pano bino, inge saka mwibikishako kufwenya kwipi ne Lesa, ko kuba’mba kukanjila kuya peulu, mukataana’mba mubena kufwenya kwipi na mwina kwenu. Kufwenya kwipi ne Lesa ko kwakonsha kwimukwasha kufwenya kwipi na mwina kwenu. Pano mwakonsha kuba byepi kino?

5. (a) Muntu wakonsha kufwenya byepi kwipi ne Yehoba ne ku mwina kwanji? (b) Yehoba umona byepi masongola?

⁵ Pa kuba’mba mukonshe kufwenya kwipi na mwina kwenu, kyanema anweba ne mwina kwenu kumvwina mikambizho yaamba pa masongola byonka byo yanembwa mu Mambo a Lesa. (Salamo 25:4; Isaya 48:17, 18) Twayai twisambe pa mukambizho umo waambilepo mutumwa Paulo. Waambile’mba: “Masongola aneme ku bonse.” (Bahebelu 13:4) Nga bino byambo byatala mu ka? Kyambo kya kuba’mba ‘kunema’ kilumbulula’mba akyo kintu bekinemeka bingi kabiji kya mutengo. Yehoba byo byo amona masongola, ko kuba’mba wianemeka bingi ne kwiamona kwikala kintu kya mutengo.

KUTEMWA YEHOBA NA MUCHIMA YENSE KUKEMUKWASHA

6. Byambo byaambile Paulo pa masongola bilumbulula ka, kabiji mambo ka o kyanemena kwibivulukanga?

⁶ Byo muji bakalume ba Lesa, anweba ne mwina kwenu mwayukila kala jimo kuba’mba masongola anema bingi kabiji azhila. Yehoba mwine ye watendekeshe masongola. (Tangai Mateo 19:4-6.) Pano bino, inge pa kino kimye mubena kupita mu makatazho mu masongola enu, kuyukatu amba masongola anema kechi kwakonsha kwimulengela anweba ne mwina kwenu kwitemwa ne kwinemeka ne. Pano ki ka kyakonsha kwimutundaika kwitemwa ne kwinemeka? Akilangulukishaipo bulongo pa mutwe waambilepo Paulo pa mambo a kwinemeka. Kechi waambile’mba ‘masongola anema’ ne; aye waambile amba “masongola aneme.” Paulo kechi waambilengatu pa kanwa ne; watundaikilenga bantu bya kuba.a Umvwe mwayuka’mba Paulo watundaikilenga bantu kechi waambilengatu ne, kikemulengela kunemeka mwina kwenu. Mambo ka o kyafwainwa kwikela bino?

7. (a) Ñanyi mikambizho ya mu Binembelo yo tulondela, kabiji mambo ka? (b) Ñanyi bintu byawama bifumamo umvwe saka tukookela?

⁷ Akilangulukaipo pa byo mumona mikambizho ikwabo ya mu Binembelo nabiji mwingilo wa kufunjisha bantu kwikala baana ba bwanga nangwa mukambizho wa kupwila pamo na kupopwela. (Mateo 28:19; Bahebelu 10:24, 25) Kwambatu kine, bimye bimo kechi kyapela kulondela ino mikambizho ne. Bantu bo musapwilako bakonsha kukana kumvwa, nangwa nkito yenu ya ku mubiji yakonsha kwimukookesha kya kuba kemukankalwe ne kutanwa ku kupwila. Nangwa kyaikala bino, anweba twajijilaitu na kusapwila mambo a Bufumu ne kutanwa kimye kyonse ku kupwila kwa bena Kilishitu. Kafwako wakonsha kwimulekesha kuba bino ne, nangwatu Satana kechi wakonsha ne! Mambo ka? Mambo kutemwa Yehoba na muchima yense ko kwimulengela kukookela mikambizho yanji. (1 Yoano 5:3) Ñanyi bintu byawama bifumamo? Kwingilako mwingilo wa kusapwila ne kutanwa kimye kyonse ku kupwila kwimulengela kukasuluka ne kwikala bingi na lusekelo mambo mwayuka kuba’mba mubena kuba kyaswa muchima wa Lesa. Kumvwa bino kwimupa bulume. (Nehemiya 8:10) Ñanyi bintu byo tufunjilako ku kino?

8, 9. (a) Ñanyi kintu kitukwasha kukookela mukambizho wa kunemeka masongola, kabiji mambo ka? (b) Tusakwisamba pa ñanyi bintu bibiji?

⁸ Byonkatu kutemwa Lesa na muchima yense byo kwimutundaika kukookela mukambizho wa kusapwila ne kupwila pamo nangwa bintu bikatazhepotu byepi, ne kutemwa Yehoba byo byo kwakonsha kwimutundaika kukookela jifunde ja mu Binembelo jaamba’mba “masongola [enu] aneme,” nangwa kya kuba, kino kyakonsha kwimukatazha. (Bahebelu 13:4; Salamo 18:29; Musapwishi 5:4) Kabiji byonkatu kwibikishako kwenu mu kwingilako mwingilo wa kusapwila ne kutanwa ku kupwila byo kwimuletela bintu byawama kufuma kwi Lesa, byonkabyo ne kwibikako kwenu kunemeka masongola enu, Yehoba ukekumona kabiji ukemupesha.—1 Tesalonika 1:3; Bahebelu 6:10.

⁹ Pano mwakonsha kunemeka byepi masongola enu? Mwafwainwa kuchinuzhuka byubilo byatama byakonsha konauna masongola enu. Kabiji mwafwainwa kulondela mashinda amo akonsha kukosesha masongola enu.

CHINUZHUKAINGA ÑAMBILO NE BYUBILO BYONAUNA MASONGOLA

10, 11. (a) Ñanyi byubilo bimwesha kubula kunemeka masongola? (b) Ñanyi bwipuzho bo twafwainwa kwiipuzha na mukwetu wa mu masongola?

¹⁰ Mwina Kilishitu umo wa mukazhi waambile’mba: “Kimye kyonse ndomba kwi Yehoba kumpa bulume bwa kuchinchika.” Kuchinchika ka? Walumbulwile’mba: “Bamwatawami batemwa kuñambila byambo bimfichisha bingi ku muchima. Nangwa kya kuba bilonda kechi byakonsha kumweka ku meso ne, bino ñambilo yabo yatama nabiji ya kuba’mba ‘Unkatazha bingi! Kafwako ne byo uji ne!’ inkozha bingi ku muchima.” Uno mwanamukazhi walumbulula lukatazho lwabaya bingi, ko kuba’mba kwiambila byatama mu masongola.

¹¹ Kyatama bingi umvwe bena Kilishitu baji mu masongola kebeambile byambo byatama bya kukozha mukwabo ku muchima ne kumushila bilonda bibula kupwa bukiji mu milanguluko! Mu masongola mo beambila byambo bikozha ku muchima kechi anema ne. Nanchi masongola enu byo byo aji nyi? Pa kuba’mba muyuke, kyawama bingi kwipelula ne kwipuzha mwina kwenu amba, “Nanchi byambo byami bimukozha ku muchima nyi?” Umvwe kya kuba mwina kwenu umvwa javula amba byambo byenu bimukozha bingi ku muchima, mwafwainwa kupimpula byubilo byenu kuba’mba mwikalenga bulongo.—Ngalatiya 5:15; tangai Efisesa 4:31.

12. Mpopwelo ya muntu yakonsha kwikala byepi yatutu kwi Lesa?

¹² Yukai kuba’mba jishinda jo mwingijishishamo lujimi wenu mu masongola jakonsha kulengela bulunda bwenu ne Yehoba kuwama nangwa kutama. Baibolo waamba’mba: “Umvwe muntu walanguluka’mba upopwela Lesa, bino kechi ulama lujimi wanji ne, ko kuba’mba ubena kujimbaika muchima wanji, ne kupopwela kwanji ko kwatu.” (Yakoba 1:26) Ñambilo yenu yendela pamo na kupopwela kwenu. Baibolo kechi waswisha mulanguluko wa kuba’mba kintu kyonse muntu kyo akonsha kuba nangwa kwamba pa nzubo kikulutu wingijila Lesa, kechi kyatama ne. Kange mwijimbaikenga anweba bene na ino ndangulukilo ne. Ano ke mambo akatampe bingi. (Tangai 1 Petelo 3:7.) Mwakonsha kwikala na bulume ne mukoyo wa kuba bintu, pano bino umvwe mwambila mukwenu wa mu masongola byambo bimukozha ku muchima, ko kuba’mba kechi mwanemeka masongola ne, kabiji mpopwelo yenu Lesa wakonsha kwiimona’mba yatutu.

13. Muntu wakonsha kukozha byepi ku muchima mukwabo wa mu masongola?

¹³ Baji mu masongola bafwainwa kuchinuzhukanga kukozha mukwabo ku muchima ne mu mashindatu akwabo. Akimonai bino bintu bibiji: Inetu muzhike kimye kyonse utumina foni wa mulume mwina Kilishitu mu kipwilo kumwipuzha kuba’mba amubuuleko byo akonsha kuba pa bintu bimo bimo, kabiji besamba pa kimye kyabaya bingi. Mulongo mwina Kilishitu katanda pa mulungu pa mulungu wingila kimye kyabaya bingi mu mwingilo wa mu bujimi na nyenga mwina Kilishitu wasongolwa. Bano bantu baji mu masongola bo twaambapo, bakonsha kwikala na milanguluko ijitu bulongo. Pano bino, nga bino byubilo byabo byakonsha kulengela mukwabo wa masongola kumvwa byepi? Mwanamukazhi wapichilepo mu luno lukatazho waambile’mba: “Kinkola bingi ku muchima umvwe namona bamwatawami kebesambile kitala ne kutesha muchima nyenga mu kipwilo. Kino kindengela kulanguluka’mba kechi nanema ne.”

14. (a) Ñanyi bintu byo baambapo mu Ntendekelo 2:24, byakonsha kuba ba mulume ne mukazhi mu masongola? (b) Ñanyi mepuzho o twakonsha kwishikisha atweba bene?

¹⁴ Kyamweshatu patoka kuba’mba uno mwanamukazhi ne bantutu bakwabo baji mu masongola bapita mu bintu bya uno mutundu, kibakola bingi ku muchima. Benakwabo balengulula mukambizho wa Lesa waamba pa masongola kuba’mba: “Ukaleka shanji ne inanji ne kulamachila ku mukazhanji.” (Ntendekelo 2:24) Pano bino, aba basongola nangwa kusongolwa batwajijila kunemeka bansemi babo; nangwa byonkabyo, ke lunengezho lwa Lesa kuba’mba muntu mutanshi wa kuteshako muchima ke mukwabo wa mu masongola. Kyo kimotu, bena Kilishitu batemwa bingi bakwabo ba mu lwitabilo; bino mwingilo wabo mukatampe ke wa kutesha muchima mukwabo wa mu masongola. Onkao mambo, umvwe mwina Kilishitu uji mu masongola keesambile kitala nangwa kukizhamo kwipwiluluka na bakwabo ba mu lwitabilo kikatakata banabalume nangwa banabakazhi, wakonsha kuleta makatazho mu masongola abo. Nanchi kino kyo kibena kulengela makatazho mu masongola enu nyi? Ishikishai anweba bene amba, ‘Nanchi ngikalako na kimye kyabaya na mwina kwami, kumuta muchima ne kumutemwa kya kine nyi?’

15. Kwesakana na Mateo 5:28, mambo ka bena Kilishitu basongola nangwa kusongolwa o bafwainwa kubujila kutesha muchima ku muntu wabula mwina kwabo?

¹⁵ Kabiji bena Kilishitu basongola nangwa kusongolwa batesha muchima ku banabalume nangwa banabakazhi babula bena kwabo, beletelela bene makatazho. Kyatama bingi kuba’mba, bena Kilishitu bamo baji mu masongola befwalama bingi na bantu bo bepwiluluka nabo. (Mateo 5:28) Kifumamo mu kwifwalama kwa uno mutundu ke kuba bintu bibula kumwesha munema mu masongola. Twayai twisambe mutumwa Paulo byo aambilepo pa uno mutwe.

MASONGOLA “KANGE AZHILULULWE NE”

16. Ñanyi mukambizho wapaine Paulo pa masongola?

¹⁶ Paulo byo apwishishetu kwamba’mba “masongola aneme,” wanungilepo lujimuno lwa kuba’mba: ‘Masongola kange azhilululwe ne, mambo Lesa ukazhachisha ba bulalelale ne bankende.’ (Bahebelu 13:4) Paulo byo aambile’mba ‘masongola kange azhilululwe ne,’ walumbulwilenga kwilaala. Kwilaala kubulatu ‘kuzhilululwa,’ nangwa’mba kwikalatu kwafwainwa umvwe kwaubiwa na bantu besongola. Onkao mambo, bena Kilishitu bomvwina byambo byo banembele na lutangijilo lwa mupashi bya kuba’mba: “Usangalele mu mukazhobe wa mu bwanyike bobe.”—Byambo bya Maana 5:18.

17. (a) Mambo ka bena Kilishitu o babujila kulanguluka byonka bilanguluka bantu ba mu ntanda pa mambo a bukende? (b) Twakonsha kuba byepi byaubile Yoba?

¹⁷ Aba belaala na muntu wabula mwina kwabo bamweshatu patoka kuba’mba kechi banemeka mizhilo ya Lesa ya byubilo byawama ne. Bavula lelo jino bamona bukende amba bujitu bulongo. Pano bino, kyonse kyakonsha kulanguluka bantu pa mambo a bukende kechi kyafwainwa kulubankanya milanguluko ya bena Kilishitu na byo bamona bukende ne. Bena Kilishitu bayuka kuba’mba ku mpelo bantu kechi bo bakazhachisha bakwabo ne, bino “Lesa ukazhachisha ba bulalelale ne bankende.” (Bahebelu 10:31; 12:29) Onkao mambo, bena Kilishitu balondela byaamba Yehoba pa mambo a uno mutwe. (Tangai Loma 12:9.) Vulukai kuba’mba mushakulu wetu aye Yoba waambile’mba: “Nalayañana lulayañano na meso ami.” (Yoba 31:1) Byonkabyo, pa kuba’mba bachinuzhuke jishinda jonse jakonsha kwibalengela kuba bukende, bena Kilishitu ba kine bakanya meso abo ne kubula kutala meso a bukende mwanamukazhi nangwa mwanamulume wabula mwina kwabo.—Monai bya Kulumbulula “Byaamba Baibolo pa Mambo a Kwikana ne Kwabana.”

18. (a) Yehoba umona byepi mambo a bukende? (b) Ñanyi kwipasha kuji pa kuba bukende ne kupopwela bankishi?

¹⁸ Yehoba umona byepi mambo a bukende? Mizhilo Lesa yo apele Mosesa itukwasha kuyuka Yehoba byo amona ano mambo. Mu bena Isalela, umvwe muntu wauba bukende ne kupopwela bankishi bamwipayanga. (Bena Levi 20:2, 10) Nanchi mwamona kwipasha kuji pa kuba bukende ne kupopwela bankishi nyi? Mwina Isalela wapopwelanga nkishi, waonaunanga lulayañano lwanji ne Yehoba. Po pamotu, umvwe mwina Isalela wauba bukende waonaunanga lulayañano na mukwabo wa mu masongola. Muntu wapopwelanga nkishi ne waubanga bukende bonse bajinga bajimbijimbi. (Kulupuka 19:5, 6; Mpitulukilo ya mu Mizhilo 5:9; tangai Malakai 2:14.) Onkao mambo, bonse bajinga na mambo kwi Yehoba, Lesa wa kishinka kabiji waketekelwa.—Salamo 33:4.

19. Ñanyi kintu kyakonsha kukwasha muntu kukana kuba bukende, kabiji mambo ka?

¹⁹ Ibyo kuba’mba bena Kilishitu kechi bakiji mu Mizhilo Lesa yo apele Mosesa ne. Pano bino, kuvuluka’mba bukende mu bena Isalela ajinga mambo akatampe, kwakonsha kukwasha bena Kilishitu kutwajijila kukana kuba bukende. Mambo ka? Fwanyikizhai kino: Nanchi mwakonsha kutwela mu chechi, kufukama ne kutendeka kulomba kipashañano nyi? Mwakonsha kwamba’mba ‘kwalepeshatu!’ Ibyepi umvwe bemupa mali avula, mwakonsha kwikyuba nyi? Mwakonsha kukumbula’mba ‘kuba nauba byobyo ne!’ Ee, mwina Kilishitu wa kine kechi ukeba nangwa pachechetu kusatukila Yehoba pa kupopwela bankishi ne. Po pamotu, bena Kilishitu kechi bafwainwa nangwa pachechetu kusatukila Yehoba, Lesa wabo nangwa mukwabo wa mu masongola pa kuba bukende nangwa bebatundaika kuba byobyo nangwa ne. (Salamo 51:1, 4; Kolose 3:5) Ne atweba kechi tukeba nangwa pachechetu kuba kintu kyakonsha kusangajika Satana ne kuleta mwenga mukatampe pe Yehoba ne ku lunengezho lwa masongola azhila ne.

BYA KUKOSESHA MASONGOLA ENU

20. Ñanyi bintu byamweka mu masongola amo? Lumbululai.

²⁰ Kununga pa kuchinuzhuka byubilo bilengela kubula kunemeka masongola, mwakonsha kuba byepi pa kuba’mba mutendeke jikwabo kunemeka mwina kwenu? Pa kuba’mba mukumbule buno bwipuzho, fwanyikizhai lunengezho lwa masongola byo luji nobe nzubo. Kabiji akilangulukai ne pa byambo byawama, mingilo yawama ne byambotu bikwabo bya mushingi aba baji mu masongola byo beambila, biji nobe bintu bilengela nzubo kumweka bulongo. Umvwe mwakwatankana, masongola enu akekala nobe nzubo yo bawamisha bulongo na bintu bimweka kipale pa kwibitala. Umvwe butemwe bwenu kebunyonge, lukwatankano lwenu lukatendeka kukepa ne kulengela lusekelo mu masongola enu kupwa, kushalatu nobe nzubo ya kipembwe. Byo mukebesha kumvwina mukambizho wa Lesa waamba’mba “masongola aneme,” kino kikemutundaika kwiamisha. Mambo kintu kyanema kabiji kya mutengo kikebewa kwikiwamisha pa kuba’mba kibwele byonka byo kyajinga. Mwakonsha kuba byepi bino? Mambo a Lesa aamba’mba: “Nzubo beishimika na maana, kabiji beikosesha na milangwe. Na mambo a maana bibamba byayo biyula na bya buneme byapusana pusana ne bya bunonshi byawama.” (Byambo bya Maana 24:3, 4) Monai bino byambo byo byakonsha kwingila mu masongola.

21. Twakonsha kukosesha byepi masongola etu? (Monai ne kakitenguluzha “Nakonsha Kukosesha Byepi Masongola Ami?”)

²¹ Pa bintu bimo bya bunonshi biyula mu nzubo ya lusekelo, pafwainwa kwikala byubilo nabiji butemwe bwa kine, kwakamwa Lesa ne lwitabilo lwakosa. (Byambo bya Maana 15:16, 17; 1 Petelo 1:7) Bino byubilo bilengela masongola kukosa. Pano bino, nanchi mwaji kumona nzubo yo batongola mu Byambo bya Maana byo yayula na bintu bya bunonshi nyi? Yayula na mambo a ‘kwingijisha maana.’ Ibyo, inge mwiengijisha bulongo, maana a mu Baibolo aji na bulume bwa kupimpula milanguluko ya bantu ne kwibalengela kubwezhamo butemwe bwabo bwa kwitemwa bene na bene. (Loma 12:2; Filipai 1:9) Onkao mambo, umvwe anweba ne mwina kwenu kemwikaleko na kimye kyafwainwa kya kwisamba byambo bya mu Baibolo, nabiji kinembelo kya juba, nangwa pa mutwe wa mu Baibolo uji mu Kyamba kya Usopa nangwa Labainga! ubena kwamba pa masongola, kyakonsha kwikala nobe mubena kutalatala kintu kyawama kyo mwakonsha kubika mu nzubo yenu kuba’mba imwekenga bulongo. Umvwe butemwe bwenu pe Yehoba bwimutundaika kwingijisha mafunde o mwisambapo mu masongola enu, kikala nobe mubena kuleta bintu byawama mu nzubo yenu. Kikafumamo, lukwatankano ne lusekelo lo mwajinga nalo kala lukabwelamo jikwabo mu masongola enu.

22. Ñanyi bintu byawama byo tukamwenamo umvwe ketwibikeko kukosesha masongola etu?

²² Pakonsha kupita kimye kyabaya bingi pa kuba’mba bintu byawama byo mwaubanga kala mutendeke kwibyuba jikwabo. Pano bino, inge saka mwibikako, mukekala na lusekelo pa kukookela mukambizho wa mu Baibolo wa kuba’mba: “Ikalainga batanshi kunemeka bakwenu.” (Loma 12:10; Salamo 147:11) Kyakila pa byonse, kwibikishako kwenu kwa kunemeka masongola enu kukemukwasha kutwajijila kwikala mu butemwe bwa Lesa.