Kange Mwikale Bakwiomvwatu Mambo ne Kwiavulama Ne

“Mwikale ba kwioba mambo, kechi ba kwiomvwatu ne kwijimbaika anwe bene ne.”—YAKOBA 1:22.

1. Bya kukumya ka bena Isalela byo bemwenejile bene na meso?

“KUBULA kavulamya” ke byambo bimo byawama bingi bya kuvulukilako bintu bya kukumya Yehoba byoaubile kala keene mu Ijipita. Myalo yonse Jikumi yalengeshenga moyo. Pa nyuma ya yoya myalo, bena Isalela baabukile Kalunga Kachila mu jishinda ja kukumya. (Mpitulukilo ya mu mizhilo 34:10-12) Umvwe mwajingako ne kwimwena bino bintu na meso, kuba mwavulama Muntu wibyubile ne. Bino nyimbi wa masalamo waimbile’mba: “Bavulamine Lesa, mupulushi wabo, Yenka waubile bintu bikatampe mu Ijipita.”—Masalamo 106:21, 22.

2. Kika kimwesha kuba’mba bena Isalela bamwesheshetu lusanchilo lwabo lwa kusanchila bintu bya kukumya byaubile Lesa pa kimye kicheche?

² Pa nyuma ya kwabuka Kalunga Kachila, bena Isalela “baakaminwe Yehoba ne ku mwitabila Yehoba.” (Kulupuka 14:31) Ponkapo bena Isalela bakwatankene na Mosesa mu kwimbila Yehoba lwimbo wa lushinjilo, kabiji Milyama ne banabakazhi bakwabo nabo baimbilenga minsakayi ne kuzha. (Kulupuka 15:1, 20) Ee, bantu ba Lesa basangalele na byubilo bya kukumya byaubile Yehoba. Bino lusanchilo lwabo lwa kusanchila Muntu wibobijile abya bintu lwajinga lwa ka kimyetu kacheche. Bukiji-bukiji bavula batendekele kuba bintu uba nobe kafwapo ne kyo bamwenepotu ne. Batendekele kunyinyita ne kutamaukila Yehoba. Bamo bapopwejilenga bankishi ne kuba bulalelale.—Kubala 14:27; 25:1-9.

Kika Kyakonsha kwitulengela Kuvulama?

3. Na mambo a bumbulwakoloka, twakonsha kuvulama ka?

³ Ke kintu kya kukumya bingi pa kumona’mba bena Isalela kechi basanchilenga ne. Nangwatu atweba twakonsha kwikala ba kubula kusanta. Kya kine, tukyangye kumonapo kala Lesa na kuba bya kukumya. Bino mu bulunda bwetu ne aye, paji bintu bimo byo etubijile byo tukabula kuvulama. Atweba bamo tukivuluka kimye kyo twatambwijile bukine bwa Baibolo. Kulomba lulombelo lwa kwipana kwi Yehoba ne kubatizwa mu mema kuba’mba twikale bena Kilishitu bakine byo bimye bikwabo bitusangajika. Mu bwikalo bwetu, atweba bavula twimwenapo kala Yehoba byo etukwasha mu bintu bimo. (Masalamo 118:15) Kukila pa byonse, kupichila mu lufu lwa kitapisho kya kwa Yesu Kilishitu Mwana Lesa, tuji na luketekelo lwa kupuluka. (Yoano 3:16) Bino na mambo a bumbulwakoloka, ne atweba twakonsha kuvulama bintu byawama bitubila Yehoba umvwe satulanguluka bintu byabula kufwainwa ne bya kutabataba mu bwikalo.

4, 5. (a) Yakoba wajimuna byepi pa mambo a byo kyatamina kumvwatu mambo ne kwiavulama? (b) Twakonsha kwingijisha byepi kimwesho kyaambile Yakoba kya muntu ne katajilo?

⁴ Mu nkalata yanji yo anembejile balunda nanji bena Kilishitu, Yakoba mulongo wa kwa Yesu wibajimwine pa mambo a byo kyatamina kwikala ba kwiomvwatu mambo ne kwiavulama. Wanembele’mba: “Mwikale ba kwioba mambo, kechi ba kwiomvwatu ne kwijimbaika anwe bene ne. Mambo umvwe muntu waikala wa kumvwatu mambo, ne kwioba ne, wapashañana pamo nobe muntu witala kilungi kyanji mu katajilo: mambo witala mwine ne pa kufumako, ponkapo wavulama kala musango wa buntu ye ajimo.” (Yakoba 1:22-24) Bino byambo Yakoba wibitazhizhe muka?

⁵ Pa kubuka lukelo, javula twitala mu katajilo ne kumona po twafwainwa kwiwamisha. Byo tutatula kwingila mingilo yapusana-pusana ne kuta muchima pa bintu bingi, tuleka kulanguluka byo twaji kwimona mu katajilo. Kino byo byo kyakonsha kwikala ne ku mupashi. Byo tutanga Byambo bya Lesa, twiesakanya byotuji na ngikelo Yehoba yo akeba atweba kwikelamo. Onkao mambo tumona kuba’mba tuji na bilubo. Kuyuka kino kwafwainwa kwitutundaika kuwamya bumuntu bwetu. Bino byo tutatula kwingila mingilo yetu yapusana-pusana ya juba ne juba ne kulukuta na makatazho etu, twakonsha kuleka kulanguluka pa bintu bya ku mupashi. (Mateo 5:3; Luka 21:34) Kikala nobe twavulama bintu bya butemwe bitubila Yehoba. Umvwe ke tube kino, twakonsha kutendeka kulanguluka milanguluko ibi.

6. Kika kyakonsha kwitukwasha kubula kuvulama byambo bya kwa Yehoba?

⁶ Mu nkalata yanji itanshi yo anembejile bena Kolinda, mutumwa Paulo watongola bena Isalela bajinga na kavulamya mu kiselebwa. Byonka byafunjile bena Kilishitu ba mu myaka-kitota kitanshi byambo bya kwa Paulo, umvwe ne atweba ke tupituluke mu byo anembele kyakonsha kwitukwasha kubula kuvulama byambo bya kwa Yehoba. Twayai pano twisambe pa 1 Kolinda 10:1-12.

Kanai bya Lwiso lwa Pano pa Ntanda

7. Ñanyi kiyukilo kya butemwe bwa Yehoba bena Isalela kyo bamwene?

⁷ Byambo byaambile Paulo pa mambo a bena Isalela byaikala ke bya kujimunako bena Kilishitu. Paulo wanembelepo bimo’mba: “Kechi nasaka namba, mulube’mba, bashakulu betu bonse bajinga munshi ya jikumbi, ne kupita bapichile bonse mu kalunga ka mema; ne kubatizwa babatizhilwe bonse kwi Mosesa mu jikumbi ne ku kalunga ka mema.” (1 Kolinda 10:1-4) Mu moba a kwa Mosesa, bena Isalela bamwene biyukilo bikatampe bya bulume bwa Lesa kubikapo ne jikumbi ja mulumbulumbu jibatangijilenga kimye kya mute kabiji jibakwashishe kwabuka Kalunga Kachila. (Kulupuka 13:21; 14:21, 22) Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, bena Isalela bemwenejile bene na meso bibatemenwe Yehoba.

8. Kika kibamwekejile bena Isalela na mambo a kuvulama bya ku mupashi?

⁸ Paulo watwajijila na kwamba’mba: “Nangwa byonkabyo, bamo bavula kechi bamutokeshe Lesa bulongo pa muchima ne: pakuba baonawilwe mungyetu.” (1 Kolinda 10:5) Byo kyataminepo! Bena Isalela bavula bafumine mu Ijipita kechi batwelele mu Ntanda ya Mulaye ne. Bafwijile mungyetu mambo a kubula lwitabilo ne kubula kutokesha Lesa pa muchima. (Bahebelu 3:16-19) Twakonsha kufunjilako ka ku kino? Paulo waamba’mba: “Bino bintu byo bya kumwenako atweba, amba, kechi musake bintu bibi byonka byo basakile abo ne.”—1 Kolinda 10:6.

9. Yehoba wibobijile ka bena Isalela, abya basangalele nyi?

⁹ Bena Isalela bajinga na bintu byavula byo bafwainwe kutapo muchima kimye kyo bajinga mungye. Balayañene lulayañano ne Yehoba kepo baikele ke mukoka wa bantu banji bepana. Kabiji wibapele buñanga, tente wa lusambakeno ko bapopwelanga ne lunengezho lwa kutapisha bitapisho kwi Yehoba. Mukifulo kya kusekela na bya bupe bwa ku mupashi, kechi basangalele na bino bintu bibapele Yehoba ne.—Kubala 11:4-6.

10. Mambo ka otwafwainwa kulangulukilanga pe Yehoba kimye kyonse?

¹⁰ Kupusanako na bena Isalela bajinga mungye, bantu ba Yehoba lelo jino batambulwa kwi aye. Atweba bonse pa muntu pa muntu, twafwainwa kulangulukanga pe Lesa. Kuba kino kuketukwasha kukana kusaka-saka kubi kwakonsha kutamisha meso etu a ku mupashi. Twafwainwa kukanyijila ‘bumbulwa kwakamwa Lesa ne bya lwiso lwa panopantanda, twikale batekanya, ne baoloka, ne ba kunemeka Lesa panopantanda.’ (Titusa 2:12) Atweba bamo twatendekele kupwañana na kipwilo kya bwina Kilishtu kufumatu ku bwanyike bwetu, kechi twafwainwa kulanguluka’mba tubena kulusa bintu byawama bya ku kyalo ne. Umvwe ke tulanguluke byo byo, twafwainwa kulanguluka pe Yehoba ne mapesho akilamo kuwama o etunengezhezha.—Bahebelu 12:2, 3.

Kumvwina Yehoba mu Byonse

11, 12. Muntu wakonsha kupopwela byepi bankishi kwakubula kufukamina bine bipashañano?

¹¹ Paulo witujimunako ne jikwabo byo anembele’mba: “Kechi mwikale ba kupopwela bankishi pamo ne abo bamo ne; monka mo kyanembelwa’mba, Bantu baikele na kuja ne kutoma, ne kwimana baimeme ke bazhe.” (1 Kolinda 10:7) Paulo ubena kutongola kimye bena Isalela kyo bakanjikizhe Alona kulenga mwana ñombe wa ngolode. (Kulupuka 32:1-4) Nangwa kya kuba kechi twakonsha kupopwela bankishi ne, twakonsha kwibapopwela umvwe lwiso lwa bya kusaka-saka lwitulabika kubula kupopwela Yehoba na mweo wetu yense.—Kolose 3:5.

¹² Kabiji Paulo wanembele pa mambo a bamo bateshe michima yabo pa bintu bya ku mubiji kukila bya ku mupashi. Pa mambo a boba baendelenga nobe “balwanyi ba [kichi kya kumanaminapo kya, NW] Kilishitu,” wanembele’mba: “Kumpelo yabo lo lonaiko, ne lesa wabo jo jivumo jabo.” (Filipai 3:18, 19) Kupopwela bankishi ko baubilenga kechi kwajinga kwa kupopwela bipashañano bya kulenga ne. Basakishenga bintu bya ku mubiji. Bino kechi byonse byo tusaka byatama ne. Yehoba witulengele na kilaka kya kusaka bintu ne kwilemena na byakisangajimbwe byapusana-pusana. Bino aba basakisha byakisangajimbwe kukila bulunda bwabo ne Lesa bo bekala ke bakupopwela bankishi.—2 Timoti 3:1-5.

13. Twakonsha kufundamo ka mu kishimikizho kya mwana ñombe wa ngolode?

¹³ Bena Isalela byo bafumine mu Ijipita, balengele mwana ñombe wa ngolode amba bamupopwelenga. Kununga pa lujimuno lwa kukanya kupopwela bankishi, muji ne lufunjisho lukwabo lwanema mu kino kishimikizho. Bena Isalela balengulwile mizhilo ibapele Yehoba. (Kulupuka 20:4-6) Bino mulanguluko wabo kechi waji wa kukana Yehoba kwikala Lesa wabo ne. Batapishenga bitapisho ku mwana ñombe wa kusungulula ne kwamba’mba ‘kijiilo kya Yehoba.’ Bebepelenga bene pa kulanguluka’mba Lesa usakukatalapotu pa milengulwila yabo. Uno wajinga mwenga kwi Yehoba kabiji kya muzhingijishe bingi.—Kulupuka 32:5, 7-10; Masalamo 106:19, 20.

14, 15. (a) Mambo ka bena Isalela kyo babujile kishinka kya kwibingishilamo na mambo a kwikala ba kwiomvwatu mambo ne kwiavulama? (b) Umvwe kechi tubena kukeba kwikala bakwiomvwatu mambo ne kwiavulama ne, tusakubapo ka pa mizhilo ya Yehoba?

¹⁴ Kamonyi wa kwa Yehoba kechi javula jo akonsha kutendeka kupwila mu bupopweshi bwa bubela ne. Bino nangwa kya kuba bamo batwajijila kwikala mu kipwilo, bakana mizhilo ya Yehoba mu mashinda amo. Bena Isalela kechi bajingapo na kishinka kya kwibingishilamo na mambo a kwikala ba kumvwatu mambo ne kwiavulama ne. Baumvwine Mikambizho Jikumi kabiji bashinkilwepo kimye Mosesa kyo ebabujilenga uno muzhilo wa kuba’mba: “Kechi mukalenge balesa ba siliva nangwa balesa ba ngolode ba kubikapo pe amiwa ne, kechi mukelengelebo ne.” (Kulupuka 20:18, 19, 22, 23) Bino nangwa kyajinga byonkabyo, bena Isalela bapopwejilenga mwana ñombe wa ngolode.

¹⁵ Ne atweba kechi twakonsha kwikala na kishinka kya kwibingishilamo, umvwe twaikala ba kumvwatu mambo ne kwiavulama ne. Lesa witupa mikambizho ya mu Binembelo ibena kwitubula mbaji ya bwikalo bwapusana-pusana. Kya kumwenako, Byambo bya Yehoba byakanya kukongola kwa kubula kubwezha. (Masalamo 37:21) Baana bakambizhiwa kukokela bansemi yabo, kabiji bashabo nabo bafwainwa kukomesha baana babo “monka mwaswila aye Nkambo.” (Efisesa 6:1-4) Bena Kilishitu bakyangye kutwela mu masongola bakambizhiwa kusongola nangwa kusongolwatu “kana monka mwi Nkambo,” kabiji bakalume ba Lesa baji mu masongola bebabula’mba: “Masongola ekale a mushingi mu bonse ne mwanya naye abulwe kuzhilulwa: mambo ba bulalelale ne bankende Lesa ukebazhachisha.” (1 Kolinda 7:39; Bahebelu 13:4) Umvwe kechi tubena kukeba kwikala ba kwiomvwatu mambo ne kwiavulama ne, tuteshe muchima pa ino mizhilo ya Lesa ne kwiilondela.

16. Kika kyafuminemo mu kupopwela mwana ñombe wa ngolode?

¹⁶ Yehoba kechi waswishishe bena Isalela kuba’mba bamupopwelenga monka mo bakebejilenga ne. Pa kino, bantu 3,000 baipaiwe na mambo a kwitumpa mu byubilo bya bunsatuki bya kupopwela mwana ñombe wa ngolode. Bangubabibi bakwabo nabo bamanamine na mwalo watumine Yehoba. (Kulupuka 32:28, 35) Byo lujipo lujimuno ku bonse batanga Mambo a Lesa bino abo bene bafuukula kuba byabo!

“Chinai Bulalelale”

17. 1 Kolinda 10:8 ubena kutongola ñanyi kintu kyaubiwe?

¹⁷ Mbaji imo lwiso lwa buntunshi mo lwakonsha kwitulengela kwikala na kavulamya ka ku mupashi yo ino yatongola Paulo amba: “Kuba bulalelale, byo baubile abo bamo ne, ne kufwa bafwile mu juba jimo biumbi makumi abiji ne biumbi bisatu.” (1 Kolinda 10:8) Paulo ubena kutongola kyaubiwe mu Musanza wa Moabu kumpelo ya lwendo lwa bena Isalela lwa myaka 40 mu kiselebwa. Papichiletu ka kimye kacheche kimye Yehoba kyo akwashishe bena Isalela kushinda byalo byajinga ku musela wa Yodano, bino bavula bavulamine kabiji kechi basanchile ne. Ku mupaka wa Ntanda ya Mulaye betumpile mu bulalelale ne bupopweshi bwa ndochi bwa kupopwela Baela wa Peola. Bantu 24,000 bebepaile, kabiji 1,000 ba mu bano bafwile bo baletelenga kisonso kya kuba byatama.—Kubala 25:9.

18. Ñanyi byubilo bimo byakonsha kulengela muntu kuba bulalelale?

¹⁸ Lelo jino, bantu ba kwa Yehoba bayukanyikwa na mambo a byubilo byabo byawama. Bino umvwe baesekwa kuba bulalelale, bena Kilishitu bamo kechi balanguluka pe Lesa ne mizhilo yanji ne. Onkao mambo, bekala ke bakwiomvwatu mambo ne kwiavulama. Kimo kimye pa kutendeka lweseko, kechi lwikala bulalelale ne. Kitendekelatu kampe ku kisela kya kutamba bya mulekese, kusengula kwabula kufwainwa, nangwa kwendañana na babi. Bino bintu byonse bilengela bena Kilishitu kuba bundengamambo.—1 Kolinda 15:33; Yakoba 4:4.

19. Ñanyi lujimuno lwa mu Binembelo lwitukwasha ‘kuchina bulalelale’?

¹⁹ Umvwe twaesekwa kuba byubilo byatama, kechi twafwainwa kuleka kulanguluka pe Yehoba ne. Twafwainwa kulondela milaye ya Byambo byanji. (Masalamo 119:1, 2) Atweba bena Kilishitu bavula twibikako bingi kwikala na byubilo byawama, bino kuba byawama ku meso a Lesa kukebewa kutwajijila na kwibikako. (1 Kolinda 9:27) Paulo wanembejile bena Kilishitu bajinga mu Loma amba: ‘Lukokelo lwenu lwaya nkuwa ku bantu bonse. Onkao mambo nasekela bingi na mambo enu: kabiji nasaka namba mwikale ba maana mu byawama, kabiji mwikale babulwa bujimuku mu byatama.’ (Loma 16:19) Byonka byaipaiwe bena Isalela 24,000 na mambo a bubi bwabo, babulalelale ne boba bubi bukwabo bukumotu Yehoba akebazhachishe. (Efisesa 5:3-6) Mu kifulo kya kwikala bakwiomvwatu mambo ne kwiavulama, twayai tutwajijile na ‘kuchina bulalelale.’—1 Kolinda 6:18.

Kimye Kyonse Tusanchilenga Yehoba pa Bintu byo Abena Kwitupa

20. Bena Isalela baesekele byepi Yehoba, kabiji kika kyafuminemo?

²⁰ Bena Kilishitu bavula kechi bo ba bulalelale ne. Pano bino twayai tuchine kunyinyita mambo kufichisha Lesa pa muchima. Paulo witujimunako’mba: “Kumweseka Nkambo, byo bamwesekele abo bamo ne, ne konaika baonaikile ku milolo. Nangwa kunyinyita, byo banyinyichilenga abo bamo ne, ne konaika baonaikile kwi aye monaushi.” (1 Kolinda 10:9, 10) Bena Isalela banyinyichilenga ba Mosesa ne Alona kabiji bamunyinyichilenga ne Lesa kasa batamauka na mambo a kujatu manna obebapelenga mu jishinda ja kukumya. (Kubala 16:41; 21:5) Nanchi Yehoba wazhingijiletu byo baubile bulalelale kukila byo banyinyichilenga nyi? Kishimikizho kya mu Baibolo kyamba’mba bavula banyinyichilenga bebasumine ku milolo ne kufwa bafwile. (Kubala 21:6) Kabiji ku nyuma kacheche, bansatuki banyinyichilenga kukila pa 14,700 bafwile. (Kubala 16:49) Onkao mambo, kechi twafwainwa kweseka butekanye bwa Yehoba kupichila mu kusula byo etubila ne.

21. (a) Ñanyi lujimuno Paulo lo anembele? (b) Kwesakana na Yakoba 1:25, twakonsha kwikala byepi batokwa?

²¹ Byo anembejilenga bakwabo bena Kilishitu, Paulo wapezhezheko mutanchi wa bya kwibajimunako na kwibasopesha’mba: “Bino bintu bibamwekejile’mba bikale ke kya kumwenako bakwabo; kabiji byanembejilwe kufundwa kwetu, atweba, bo yafikila mpelo ya myaka. Onkao mambo awa ulanguluka’mba naimana, ajimuke kuchina’mba wakapona.” (1 Kolinda 10:11, 12) Byonka byajinga bena Isalela, ne atweba Yehoba witupa bupe bwavula bingi. Kange tuvulamenga kusanchila bintu byawama byo abena kwitubila Lesa ne. Umvwe twalefulwa na mambo a bya kutabataba mu bwikalo, twayai tulanguluke pa milaye yawama ya Byambo byanji. Twayai tuvuluke bulunda bwetu bwawama bo tuji nabo ne Yehoba ne kutwajijila na kwingila mwingilo ye etupa wa kusapwila Bufumu. (Mateo 24:14; 28:19, 20) Kuba kino kuketuletela lusekelo lwa kine, mambo Binembelo byalaya’mba: “Aye utajijisha mu mizhilo yalumbuluka, ya bwana bwa bene, kasa atajijisha, aye byo abula kwikala wa kumvwatu ne kuvulama, poso wa kwiyuba ne kwingila, ukekala ke watokwa monka mu kuba kwanji.”—Yakoba 1:25.

Musakukumbula’mba Ka?

• Kika kyakonsha kwitulengela kwikala ba kwiomvwatu mambo ne kwiavulama?

• Mambo ka o twafwainwa kumvwina Lesa mu byonse?

• Twakonsha ‘kuchina byepi bulalelale’?

• Twafwainwa kumona byepi bintu byawama bitubila Yehoba?

[Kipikichala pa peja 11]

Bena Isalela bavulamine mingilo ikatampe ibobijile Yehoba

[Kipikichala pa peja 12]

Bantu ba kwa Yehoba basumininwa kusunga mizhilo ya byubilo byawama