Ku Maana Enu Mubikeko Kwikanya
‘Ku maana enu mubikeko . . . kwikanya’—2 PETELO 1:5-8.
1. Makatazho avula apitamo bantu, eyako na mambo akubula kuba ka?
KIMYE kyo kwajinga mukwekele wa kukanya kwingijisha bizhima mu jishinda jatama, bakyanyike mu United States bakambizhiwe kwambatu amba “Nakana.” Kyakonsha kuwama bingi umvwe muntu yense saakana kwingijisha bizhima mu jishinda jatama, kukizhamo kutoma maalwa, kuba byubilo byabula kufwainwa, kubula bukishinka mu bya busulu, ne kukana “bya lwiso lwa buntunshi.” (Loma 13:14) Pano bino, kukana kechi kyapela ne.
2. (a) Byakumwenako ka bya mu Baibolo bimwesha’mba kukankalwa kukana kechi kwaiyako katataka ne? (b) Bino byakumwenako byakonsha kwitukwasha kubapo ka?
2 Bantu bonse bambulwakoloka bashupikwa bingi kwikanya, twafwainwa kuteshako muchima kufunda byo twakonsha kupwisha makatazho otupitamo atweba bene. Baibolo itubulapo bantu bamo bajingako kala bebikilengako na ngovu kwingijila Lesa, bino bimye bimo bakankalwanga kukana. Akivulukai Davida ne mambo a bukende o alengele na Batesheba. Kino kyaletejile mwana ye basemejile mu bukende lufu ne kwipaisha muka Batesheba, bantu babujilepotu nangwa mambo ne. (2 Samwela 11:1-27; 12:15-18) Kabiji langulukai mutumwa Paulo waambile patoka’mba: “Akya kyawama kyo nsaka kuba kechi nekyuba ne: kabiji akya kyatama kyo mbula kusaka kuba, kyo kyo nguba.” (Loma 7:19) Nanchi ne anweba kimye kimo mulefulwa nyi? Paulo watwajijile amba: “Nasekela mu mizhilo ya Lesa mu muntu mwine wa mukachi: kabiji namona mu bya mubiji wami muzhilo mukwabo ungi ubenakulwa na muzhilo wa mu muchima wami ne kundeta mu buzha bwa muzhilo wa bundengamambo waikala mu bya mubiji wami. Mamã ami kalanda! ne muntu wa malwa! i ñanyi ukampokolola ku uno mubiji wa lufu?” (Loma 7:22-24) Byakumwenako bya mu Baibolo byakonsha kwitukosesha kwibikako na ngovu kutwajijila kwikanya.
Kwikanya Kukebewa Kwikufunda
3. Londololai ene mambo o twafwainwa kuketekela kwikanya kwikala kwashupa.
3 Kwikanya kwaambiwapo mu 2 Petelo 1:5-7 kuvwangamo kwikala na lwitabilo, bulumbuluke, maana, butekanye, kunemeka Lesa, kutemwa balongo, ne kutemwa bantutu bonse. Pano bino, abino byubilo byonse kechi tusemwa nabyo ne. Twafwainwa kwibifunda. Pa kubatu’mba twikale nabyo, kikebewa kutako bingi muchima ne kwibikako. Nanchi twakonsha kuketekela kwikanya kwikala kwapela nyi?
4. Mambo ka bantu bavula kyo balangulukila’mba kechi bajipo na lukatazho mu kwikanya ne, kabiji kino kimwesha ka?
4 Kya kine, bantu bavula bafwainwa kulanguluka’mba kechi bajipo na lukatazho mu kwikanya ne. Boba bintu monka mo bakebela, mwibakambizhizha mubiji wabo wa bumbulwakoloka kikale bayuka nangwa ne, kabiji kechi batako ne maana ku byakonsha kwibamwekela abo bene nangwa kumwekela bakwabo ne. (Yuda 10) Ano moba, bulume bwa kwikanya bubakepane bingi kukilatu ne kala. Kino kibena kumwesha’mba kine tubena kwikala mu ‘moba apelako’ Paulo o aambijile jimo amba: “Kukeya bimye byakatazha. Mambo bantu bakekala ba kwitemwa abo bene, ba kutemwa mali, ba kwitota, ba kwilemena, ba mwenga, . . . ba kubula kwilama [kwikanya, NW].”—2 Timoti 3:1-3.
5. Mambo ka Bakamonyi bakwa Yehoba o baikela na lusekelo mu lufunjisho lwa kwikanya, kabiji lutundaiko ka lukingila ne luno?
5 Bakamonyi bakwa Yehoba abo bayukishatu bulongo kwikanya kyo kwashupila. Nobe Paulo, nabo bayuka nkondo iji pakachi ka kukeba kutokesha Lesa pa muchima mu kulondela mafunde anji, ne bibakambizha mubiji wabo wa bumbulwakoloka amba bobe. Na mambo a kino, bakebesha bingi pa kimye kyalepa kuyuka bya kushinda ino nkondo. Kubwelako kunyuma mu 1916, magazini ya Kyamba kya Usopa yalupwilwe yaambile pa “jishinda jawama jo twakonsha kulondela pa kuba’mba twilame atweba bene, mu milanguluko, mu byambo, ne mu byubilo byetu.” Yatundaikile kulabijila Filipai 4:8. Abye byambo bya mafunde a Lesa bikingila ne luno, nangwa kya kuba byanembelwe myaka nobe 2,000 yapitapo, kabiji luno kibashupe bingi kwibilondela kukila byo kyajinga kimye kyo byanembelwe nangwatu byo kyajinga mu 1916. Bino bena Kilishitu abo bebikako bingi kwikanya ku byubilo bya ino ntanda, bayuka’mba mu kuba bino balondela bikeba Mulenga wabo.
6. Mambo ka o twafwainwa kubula kulefulwa kimye kyo tubena kukomesha kwikanya?
6 Kwikanya byonka byo kwatongolwa mu Ngalatiya 5:22, 23 nako ke ‘kipangwa kya mupashi [wazhila].’ Umvwe twaikala na kino kyubilo pamo na ‘butemwe, lusekelo, mutende, kukoka muchima, lusa, buwame, bukishinka ne bukimote,’ tukamwenamo kya kine kine. Kuba bino kuketukwasha monka mwaambijile Petelo kubula ‘kwikalatu, nangwa kubula kupanga bipangwa’ mu mwingilo wetu kwi Lesa. (2 Petelo 1:8) Bino kechi twafwainwa kulefulwa nangwa kwizhachisha atweba bene umvwe twakankalwa kwikala na bino byubilo byonse bukiji monka motukebela ne. Kampe mwayuka byo kikala ku sukulu, mwana wa sukulu umo ufunda bintu bukiji kukila mukwabo. Nangwatu pa nkito, muntu umo wakonsha kufunda mwingilo bukiji kukila mukwabo mobengijila. Po pamotu, bamo bafunda bukiji kwikala na byubilo bya bwina Kilishitu kukila bakwabo. Kintu kikatampe kikebewa ke kutwajijila kukomesha byubilo bya Lesa mu jishinda jawama kwesakana na papelela bulume bwetu. Twakonsha kuba kino kupichila mu kulondela bukwasho bwitupa Yehoba mu Byambo byanji ne mu kupwila. Kufunda bukiji kechi kyo kintu ne, bino kyanema kwibikako kutwajijila kwikomesha.
7. Kika kyamwesha’mba kwikanya kwanema bingi?
7 Nangwa kya kuba kwikanya kyo kyambo kyapelako kutongolwa pa bipangwa bya mupashi, kechi kilumbulula’mba bipangwa bikwabo byo byanematu kukila kikye ne. Kechi ibyo ne. Twafwainwa kuyuka’mba inge saka twikanya mu bololoke twakonsha kuchinuzhuka “mingilo ya buntunshi” yonse. Bino, bantu babumbulwakoloka banemenena ku byubilo bimo bya ‘mingilo ya buntunshi . . . , nabiji bulalelale, bubipisho, bya bunya, kupopwela bankishi, bya buñanga bwa lubuko, mafika, lutobo, bichima, bukaji, bongozhi, maabano ne mepatulo.’ (Ngalatiya 5:19, 20) Onkao mambo, twafwainwa kutwajijila kwibikako kukana ne kufumya milanguluko ya byubilo byatama mu michima ne mu milangwe yetu.
Bamo Kibashupa Bingi Kwikanya
8. Bintu ka bilengela bamo kwikala na lukatazho mu kwikanya?
8 Bena Kilishitu bamo kibakatazha bingi kwikanya kukila bakwabo. Mambo ka? Kimo kimye kilengela ke byo basungilwe ku bansemi yabo nangwa bintu byo bapichilemo kunyuma. Umvwe atweba kwikanya kechi kwitushupa ne, twafwainwa kusekela bingi. Bino twafwainwa kwikala na lusa ne kuyuka mwa kwingijila na baji na lukatazho lwa kubula kwikanya, nangwatu kya kuba kubula kwikanya kwabo kwitukozha ku wankuji. Atweba bantu bonse byo tuji bambulwakoloka, nanchi muntu wakonsha kwimona’mba ye mutonte nyi?—Loma 3:23; Efisesa 4:2.
9. Makatazho ka bamo o baji nao, kabiji ano makatazho akapwa kikupu kimye ka?
9 Kyakumwenako: Kampe twayukapo bena Kilishitu bakwetu baleka kupepa fwanka nangwa baleka kwingijisha bizhima byo baingijishanga na mulanguluko wa kukeba kuba’mba bibaletele “kisangajimbwe,” bomvwa kilaka kya kukeba kwibingijisha jibiji. Bamo nabo kibakatazha bingi kuja kajo kaesakana nangwa kutoma maalwa acheche. Kabiji bakwabo bakankalwa kulama lujimi wabo, ne javula betuntula mu ñambilo. Pa kuba’mba tuyuke bya kuba na bantu ba uno mutundu, kikebewa kwibikako mu kwikanya. Mambo ka? Yakoba 3:2 wamwesha mu bukine amba: “Atweba bonse twituntula mu bintu byavula. Umvwe muntu wabula kwituntula mu byambo, awa muntu walumbuluka, wakonsha kulama ne mubiji yensetu pamo.” Bakwabo bakebesha bingi bisela bya lubekyo. Kabiji bakwabo nabo bakankalwa kwilama ku bukaji. Kyakonsha kutaya bingi kimye pa kuba’mba bafunde bya kupwisha bino bilubo nangwatu bikwabo bipashako na bino. Nangwa kya kuba kino kimye twakonsha kweseka na ngovu kusankilapo byubilo byatama, kechi bikapwa kikupu byonkabyo ne, bino bikakonshatu kupwa kikupu kimye kyotukekala bantu balumbuluka. Pa kino kimye, kwibikishako na ngovu mu kwikanya, kwitukwasha kubula kubwela jibiji ku byubilo bya bundengamambo. Byo tubena kwibikako, twayai twikoseshe atweba bene na bene kubula kubwela panyuma.—Byubilo 14:21, 22.
10. (a) Mambo ka ku bamo o kyashupila kwikanya pa mambo a kwilaala? (b) Mulongo umo wa alulukile byepi? (Monai kabokoshi kaji pa peja 16.)
10 Jishinda jikwabo bamo nabo mobekela na lukatazho mu kwikanya ke pa mambo a kwilaala. Kukeba kwilaala ke musango umo witulengejilemo Yehoba Lesa. Bino, bamo bakankalwa kulama mizhilo ya Lesa pa mambo a kwilaala. Lukatazho lwabo lwakonsha kubailako na mambo a kukizhamo kubindankana kwa mubiji wabo. Twikala mu ntanda yatemwa bulalelale ikebesha kumwesha bintu byapusana pusana bibindankanya mubiji. Kino kyakonsha kukatazha bingi ku bena Kilishitu bakeba kubula kunyemena mu masongola kuba’mba bakingijileko Lesa kwa kubula kutabankana na masongola. (1 Kolinda 7:32, 33, 37, 38) Bino kwesakana na mukambizho wa mu Baibolo wa kuba’mba, “bekale mu masongola: mambo kwikala mu masongola kwakila kupya muchima,” bakonsha kufuukulapo kutwela mu masongola mambo kino ke kya mushingi. Kabiji pa kimye kimotu, bafwainwa kukeba kusongolatu “kana monka mwi Nkambo,” byonka byakambizha Binembelo. (1 Kolinda 7:9, 39) Twakonsha kushiinwa amba Yehoba usekela bingi byo balondela mafunde anji aoloka. Bena Kilishitu bekala bingi na lusekelo kupwañena pamo na bapopweshi bakwabo bakine baji na byubilo byawama ne bulumbuluke.
11. Twakonsha kukwasha byepi mulongo nangwa nyenga ukebesha kutwela mu masongola bino wakankalwa kutana mukwabo?
11 Pano ibyepi umvwe mwakankalwa kutana mukwenu wa mu masongola? Akilangulukai byokikolapo ku muchima ku muntu ukebesha kutwela mu masongola pano wakankalwa kutana mukwabo wa kutwela nanji mu masongola! Wakonsha kumona balunda nanji byo babena kutwela mu masongola ne kwiyowa lusekelo lujimo, bino aye saka abena kukebatu mukwabo wamufwainwa. Bamo mu jino jishinda, betwezha mu muteeto wabula kufwainwa wa kwisuka kya kuba bakankalwa ne kwikileka. Pano bino kafwako mwina Kilishitu ukeba kukozha mukwabo ku muchima ubena kwibikako kwikala na byubilo byawama ne. Twakonsha kulefula muntu kwa kubula kuyuka umvwe ke twipuzhe mepuzho abula kufwainwa nabiji amba, “Mukasongola ñanyi kimye?” Kino kyakonsha kwambiwa kwa kubula kuzhingijisha muntu, bino nangwa byonkabyo kyawama kulama lujimi wetu. (Masalamo 39:1) Bena Kilishitu bakwetu baikala kwa kubula kutwela mu masongola kabiji besunga basanchilwa bingi. Mu kifulo kya kwibalefula, twafwainwa kuba saka twibakosesha. Kyakumwenako, twafwainwa kwibetako kwiya na kujiila pamo kajo kimye kyo twaikala na bakwetu bakoma nangwa kwiya na kwisambila pamo misambo ya bwina Kilishitu ikoseshañana.
Kwikanya Mukachi ka Masongola
12. Mambo ka kwikanya kyo kwanemena ne ku bantu baji mu masongola?
12 Kwikala mu masongola kechi kufumyapo kwikanya mu kwilaala ne. Kyakumwenako, kilaka kya kukeba kwilaala pakachi ka bamulume ne mukazhi kyakonsha kupusana. Kimo kimye, butuntulu bwa umo pakachi kabo bwakonsha kuleta lukatazho pa kwilaala nangwa keakankalwe. Kampe na mambo a byo bapitamo, umo pakachi kabo kyakonsha kumukatazha bingi kukokela mukambizho waamba’mba: “Mwanamulume kechi atane mukazhanji mwafwainwa ne: ne mukazhi naye byonkabyo ku mulume wanji.” Mu jino jishinda, mwina kwanji wafwainwa kufunda bya kwikanya. Bino bonse babiji, bafwainwa kuvulukanga lujimuno lwa butemwe Paulo loafunjileko bena Kilishitu baji mu masongola amba: “Kechi mwitane anwe bene na bene ne, poso mwaitabañana kimye kimo amba twipane mu lulombelo, kabiji mukasambakane jibiji, kuchina’mba, Satana wakemweseka, mambo a kubula kwikanya kwenu.”—1 Kolinda 7:3, 5.
13. Twakonsha kuba byepi pa kumona boba babena kukibikako kwikanya?
13 Kyakonsha kuwama bingi umvwe bamulume ne mukazhi bafunda bulongo bya kwikanya mu kino kintu kibaleta pamo mu bulunda bwabo. Pa kimye kimotu, kechi kibafwainwa kulengulula bapopweshi bakwabo babena kukibikako kwikanya ne. Kabiji ne atweba kechi twafwainwa kulubako kulombelako balongo betu ba ku mupashi kwi Yehoba amba ebape maana, kuchinchika, ne kwibikako kutwajijila kwikanya ne kushinda byubilo byatama ne.—Filipai 4:6, 7.
Twajijilai Kwikwasha Anweba Bene na Bene
14. Mambo ka o twafwainwa kwibobila lusa ne kwibasanchila bena Kilishitu bakwetu?
14 Kimye kimo, kyakonsha kwitushupa bingi kusanchila bakwetu bena Kilishitu babena kwibikako kwikanya mu bintu bibena kubula kwitukatazha atweba. Bino bantu bapusana mu nkomeno. Bamo mubiji ubindankana bingi bukiji; kabiji bakwabo nabo kechi ubindankana ne. Bamo kibapelela bingi kwikanya kwa kubula lukatazho. Pakuba bakwabo kibakatazha bingi. Pano bino, yukai’mba muntu wibikako kuba kyawama, kechi watama ne. Kikebewa kwibasanchila bena Kilishitu bakwetu ne kwibobila lusa. Kutwajijila kwibobila lusa bantu bebikako kwikanya kwituletela lusekelo ne atweba. Twakonsha kutana kino kishinka mu byambo bya kwa Yesu biji mu Mateo 5:7.
15. Mambo ka byambo biji mu Masalamo 130:3 o byaikela bya lutekenesho pa mambo a kwikanya?
15 Kechi tukeba kutala bibi mwina Kilishitu mukwetu wakonsha pa kimye kimo kukankalwa kumwesha bwina Kilishitu ne. Kitukosesha bingi kuyuka amba nangwa kya kuba mukwetu wakankalwa kwikanya pa kimye kimo, Yehoba umonako bimye byavula byoamwesheshe kino kyubilo, nangwatu kya kuba bakwabo bena Kilishitu kechi bekimwene ne. Kabiji tutekeneshiwa bingi byo tuvuluka byambo biji mu Masalamo 130:3 byaamba’mba: “Anweba Yehoba, inge mwaji mulondalonda kulenga-mambo kwetu, Anweba Nkambo, inge ñanyi ukakonsha kupuluka?”
16, 17. (a) Twakonsha kulondela byepi byambo biji mu Ngalatiya 6:2, 5 pa mambo a kwikanya? (b) Bika bikwabo byo tukafunda pa mambo a kwikanya?
16 Pakuba amba tutokeshe Yehoba ku muchima, atweba bonse twafwainwa kwibikako kwikala na kyubilo kya kwikanya, kabiji twafwainwa kuketekela ne bukwasho bwa balongo betu ba bwina Kilishitu. Nangwa kya kuba atweba umo umo twafwainwa kwisendela mutembo witunemena, bino twatundaikwa kwikwasha atweba bene na bene mu bya bukoke. (Ngalatiya 6:2, 5) Tunemeka bingi nsemi, mwina kwetu, nangwa mulunda netu wituzhikijila kubula kuya ku mapunzha ko twafwainwa kubula kuya, kubula kuya na kutamba bintu byo twafwainwa kubula kutamba, ne kubula kuba bintu byo twafwainwa kubula kuba. Kine betukwasha kwikanya kwakonsha kwitukwasha kubula kuyako.
17 Byo twisamba pa mambo a kwikanya, bena Kilishitu bavula bamona kuba’mba bekanya, pano bino bakonsha kulanguluka amba bafwainwa kuyilako palutwe mu kwikanya. Bakonsha kukeba kumwesha pakatampe kyubilo kya kwikanya kufika po bakonsha kufika kwesakana na papelela muntu mbulwakoloka. Abya ne anweba byo byo mubena kulanguluka nyi? Umvwe ibyo, nanchi mwakonsha kuba byepi kuba’mba mwikale na kino kipangwa kya mupashi wa Lesa? Kabiji kuba kino kwakonsha kwimukwasha byepi kwingila mwingilo wenu wa bwina Kilishitu kufikatu ne ku mpelo? Tukafunda bino mu mutwe walondelapo.
Mukivuluka Nyi?
Mambo Ka Kwikanya . . .
• kyo kwanemena ku bena Kilishitu?
• kyo kwakatezha ku bamo?
• kyo kukebewa mu masongola?
• kyo kwaikela kyubilo kyo twafwainwa kwikwasha atweba bene na bene kwikala nakyo?
[Kitenguluzha/Kipikichala pa peja 16]
Wafunjile bya Kwikanya
Kamonyi wakwa Yehoba umo waikalanga mu Germany waingilanga nkito ya bukalaliki. Ino nkito yajinga ya kutala pa ñiñijilo ya biñambañamba byapusana pusana 30 bya mapologalamu a pa televizhonyi ne mawaileshi. Umvwe bino biñambañamba byaikala na lukatazho, ye waingijilangako kuba’mba apwishe lukatazho. Waambile’mba: “Lukatazho ku bino biñambañamba javula lwaikalangako kyonka kimye kyo batambishanga bya malwañano ne bya bulalelale. Bino byo namonanga nebilangulukanga javula bingi, kimo kimye pa kuba’mba nebilubeko kyatayanga moba nangwatu milungu, uba nobe bebilamika mu milanguluko yami.” Wiambila mwine kino byo kyamubwezhezhe panyuma ku mupashi amba: “Bintu bya malwañano byo natambanga byandengejile bingi kushupikwa kwikala na kyubilo kya kwikanya, kabiji byandengejile kwikala muntu wakanama. Bya kwilaala byo natambanga byandengelanga kupusana na mukazhami. Najinga pa nkondo kimye kyonse. Pa kuba’mba nshinde ino nkondo, nalangulukilepo kukeba mingilo ingi nangwa ya kufola mali acheche. Kechi pabanjile ne kubandatu ne, natwelele mingilo ingi. Kyo natongelenga nekitaine.”
[Bipikichala pa peja 15]
Bintu byo tufunda mu lufunjisho lwa Baibolo bitukwasha kwikanya