Yehoba Wayuka Bya Kupokolola Bantu Banji
“Yehoba wayuka bya kupokolola bantu bamwakamwa mu meseko.”—2 PE. 2:9.
TWASHIINWA BYEPI KUBA’MBA YEHOBA:
․․․․․
Wayuka kimye kya kubilapo kyaswa muchima wanji?
․․․․․
Ukengijisha bulume bwanji kupokolola bantu banji?
․․․․․
Wayuka bya malwa byo bikafika?
1. Ñanyi bintu bikamweka kimye kya “malwa akatampe”?
BUCHIBAMAMBO bwa Lesa bukafikila ino ntanda ya kwa Satana kya kubazhimukilatu. (1 Tesa. 5:2, 3) “Juba jikatampe ja Yehoba” byo jikatendeka, pano pa ntanda pakalukuta. (Zefwa. 1:14-17) Makatazho ne bya malwa bikavula bingi. Kikekala kimye kya malwa akatampe “akyangye kumwekapo kala kufumatu ku ntendekelo ya ba pano pa ntanda kufika ne buji lelo.”—Tangai Mateo 24:21, 22.
2, 3. (a) Ñanyi bintu bikapitangamo bantu ba Lesa mu kimye kya “malwa akatampe”? (b) Ki ka kyakonsha kwitukosesha kutalañana na bikamweka kulutwe?
2 “Malwa akatampe” byo akanangijilanga ku mpelo, bantu ba Lesa bakebalukuka kwi “Gogi wa mu ntanda ya Magogi.” Mu kyokya kimye “jibumba jabaya ja nzhita ikatampe” jikalukuka bantu ba Lesa ne “kukumbana ntanda nobe jikumbi.” (Ezi. 38:2, 14-16) Kafwako nzhita ya bantu ikapokolola bantu ba Yehoba ne. Lesa mwine ye ukebapokolola. Bakoba byepi byo bakamonanga balwanyi babo na kukambulwa?
3 Umvwe mwingijila Yehoba, nanchi mwaitabila kuba’mba Yehoba ukapokolola bantu banji kimye kya malwa akatampe nyi? Mutumwa Petelo wanembele’mba: “Yehoba wayuka bya kupokolola bantu bamwakamwa mu meseko, bino ulama bantu babula koloka kuba amba akebonaune mu juba ja kije.” (2 Pe. 2:9) Kulanguluka pe Yehoba byo apokolwele bantu banji kala kwitukosesha kutalañana na bikamweka kulutwe. Twayai twisambe pa byamwekele bisatu bisakwitulengela kuketekela na muchima yense mu bulume bwa Yehoba bwa kupokolola bantu banji.
KUPULUKA MUYULO WA NTANDA YONSE
4. Mambo ka kimye o kyanemejile pa mambo a Muyulo?
4 Patanshi akilangulukai pa jishimikila ja Muyulo wa Nowa. Kyaswa muchima wa Yehoba kyubiwa kwesakana na kimye kyanji. Bafwainwe kupwisha mwingilo wakosa wa kufiika bwato ne kutwezha banyama mu bwato Muyulo saka akyangye kwiya. Jishimikila ja mu buku wa Ntendekelo jimwesha kuba’mba Yehoba kechi wapembejile bwato bwa kipwa bino wafuukula juba ja kuleta Muyulo, uba nobe wapembejilenga’mba bakipwishe kwendapo muyulo wafika, bwato saka bukyangye kupwa ne. Bino saka akyangye kwambila Nowa amba afiike bwato, Lesa wafuukwijile jimo kimye kikatendeka Muyulo. Twayuka byepi?
5. Ñanyi byambo byaambile Yehoba biji mu Ntendekelo 6:3, kabiji wibyambile mu ñanyi mwaka?
5 Baibolo witubula’mba Yehoba wapaine mukambizho mwiulu. Kwesakana na Ntendekelo 6:3, waambile’mba: “Mupashi wami kechi ukebalukuchilanga bantu kikuputu amba balapile ne, mambo abo bo ba buntunshitu, bino myaka yabo ikekala ke myaka kitota kimo ne myaka makumi abiji, kwapwa.” Kechi waambilenga pa myaka yafwainwa kwikala muntu pano pa ntanda ne. Yehoba waambilenga pa kimye kyo akonawinapo bantu babulanga kumwakamwa bajinga pano pa ntanda.a Byo kiji kuba’mba Muyulo watendekele mu 2370 B.C.E., twakonsha kwamba’mba Yehoba waambile bino byambo mu 2490 B.C.E. Mu uno mwaka Nowa wajinga na myaka 480. (Nte. 7:6) Byo papichile myaka 20, mu mwaka wa 2470 B.C.E., Nowa wasemene baana babalume. (Nte. 5:32) Kwashajile myaka kitota kimo Muyulo saka akyangye kufika, Yehoba kechi wakimubujile Nowa amba ye ukengila mwingilo mukatampe wa kupulusha bantu ne. Pano papichile myaka inga pa kuba’mba Yehoba amubule Nowa?
6. Ñanyi kimye Yehoba kyo aambijile Nowa amba afiike bwato?
6 Kyamweka Yehoba wapembejile papita myaka yavula kwa kubula kumubula Nowa bya kuba. Twayuka byepi? Jishimikila ja mu mambo a Lesa jaamba’mba, kimye Lesa kyo aambijile Nowa kufika bwato baana banji saka bakoma kala ne kusongola saka basongola. Yehoba wamwambijile’mba: ‘Nkekajika ne obewa lulayañano lwami; ne kutwela ukatwela mu bwato, obewa mwine ne mukazhobe, ne baana bobe, ne bakazhi babo pamo.’ (Nte. 6:9-18) Onkao mambo twakonsha kwamba’mba kimye Nowa kyo bamwambijile kufiika bwato, kwashajiletu nobe myaka 40 nangwa 50 kuba’mba Muyulo afike.
7. (a) Nowa ne kisemi kyanji bamwesheshe byepi lwitabilo? (b) Kimye ka Lesa kyo amubujile Nowa juba jikatendeka Muyulo?
7 Byo bafiikilenga bwato, Nowa ne kisemi kyanji bafwainwa balangulukilenga pa bikoba Yehoba ne pa kimye kikafika Muyulo. Bino kubula kuyuka byavula kechi kwibalengejile kuleka kufiika bwato ne. Jishimikila ja mu Binembelo jaamba’mba: “Byo byo aubile Nowa, monka mo amukambizhizhe Lesa, mo mo aubijile.” (Nte. 6:22) Byo kwashajiletu moba atanu na abiji Muyulo kufika, Yehoba popo amubujile Nowa juba jikafika Muyulo, kino kyo kyajinga kimye kyo bamupele Nowa ne kisemi kyanji kya kutwezha banyama mu bwato. Onkao mambo, bipenze bya mwiulu byashinkukile saka banengezha kala byonse “mu mwaka wa bubitota bitanu ne kimo wa Nowa, mu ñondo wa bubiji, mu juba ja bujikumi na atanu ne abiji.”—Nte. 7:1-5, 11.
8. Jishimikila ja Muyulo jitulengela byepi kuyuka’mba Yehoba wayuka kimye kya kupokolola bantu banji?
8 Jishimikila ja Muyulo jitulengela kuyuka’mba Yehoba ulama kimye kabiji wayuka bya kupokolola bantu banji. Byo ayuka’mba kwashalatu moba acheche mpelo ya buno bwikalo kufika, twaketekela’mba bintu byonse Yehoba byo akeba kuba ukebyuba pa kimye kyanji kyatongolwa, pa jonkaja “juba ne kimye.”—Mat. 24:36; tangai Habakuka 2:3.
KUPOKOLOLWA PA KALUNGA KACHILA
9, 10. Yehoba walengejile byepi bantu banji kulengela bena Ijipita kwitwezha mu kizumba?
9 Mu byo twisamba twamona Yehoba byo alama kimye pa kuba kyaswa muchima wanji. Mu kino kyamwekele kikwabo tusakwisamba pa bishinka bitulengela kuketekela mu bulume bwa Yehoba bwa kupokolola bantu banji. Nangwatu pakafwe nzovu, Yehoba ukengijisha bulume bwanji kuba kyaswa muchima wanji. Bulume bwa Yehoba bwa kupokolola bantu banji bumwekela ne mu byo alengela bantu banji kutwezha balwanyi babo mu kizumba. Kino kyamwekele ne kimye bena Isalela kyo bafuminenga mu buzha mu Ijipita.
10 Bena Isalela bafumine mu Ijipita bajinga nobe 3 milyonyi. Yehoba waambijile Mosesa kutangijila bena Isalela mu jishinda jalengejile Felo kumona nobe babena kupapalatu. (Tangai Kulupuka 14:1-4.) Mu bulubi, Felo wibapupijile bajinga bazha na nzhita yanji amba akebakwachile ku Kalunga Kachila. Kyamwekelengatu nobe bapelelwa. (Lupu. 14:5-10) Pano bino bena Isalela kechi bajinga mu kizumba ne. Mambo ka? Mambo Yehoba wajinga pepi kwibalwilako.
11, 12. (a) Yehoba walwijileko byepi bantu banji? (b) Ki ka kyamwekele Lesa byo alwijileko bantu banji, kabiji jino jishimikila jitufunjisha ka pe Yehoba?
11 “Jikumbi jaimene mulumbulumbu” jatangijilanga bena Isalela jayile kunyuma na kwibazhikijila ne kuleta mfishi kwajinga Felo ne nzhita yanji. Bufuku, jino jikumbi jasamishishenga kyeya ku bena Isalela mu jishinda jakukumya. (Tangai Kulupuka 14:19, 20.) Kepo Yehoba aabenye kalunga ka mema na mwela mukatampe wapupilenga kufuma ku musela ne “kwalula kalunga ka mema ke mushiji wauma.” Pa kuba’mba kino kyubiwe, papichileko kimye mambo ne jishimikila jamba’mba: “Bena Isalela batwelele mukachi ka kalunga ka mema sa benda pauma.” Bena Isalela baendelenga pachepache, pakuba bena Ijipita banyemenenga mambo bajinga na bambili. Nangwa byonkabyo, bena Ijipita kechi bakwachile bena Isalela ne mambo Yehoba wibalwijilengako. ‘Wiitajile nzhita ya bena Ijipita, ne kwiivulañanya maana nzhita ya bena Ijipita, byo akyombeshe bitanga bya ku makalaki abo ne kwibinemesha pa kwenda.’—Lupu. 14:21-25.
12 Bena Isalela bonse byo baabukijile bushiya, Yehoba waambijile Mosesa amba: “Utanyike kuboko kobe pa kalunga ka mema, mema abwelele pa bena Ijipita, pa makalaki abo ne pa benda pa bambili.” Bashilikale byo bakebelenga’mba banyeme mema apomokelenga, “Yehoba wibebizhizhe bena Ijipita mukachi ka kalunga ka mema.” Bonsetu balobele. “Kafwako nangwa umo wapulukilemo mwi abo ne.” (Lupu. 14:26-28) Onkao mambo, Yehoba wamwesheshe patoka bulume bwanji bwa kupokolola bantu mu byonse byatama byakonsha kwibafikila.
KUPULUKA LONAIKO LWA YELUSALEMA
13. Ñanyi mukambizho wapaine Yesu kabiji baana banji ba bwanga balangulukilenga pa ka?
13 Yehoba wayuka byonse bikamweka pa kuba’mba kyaswa muchima wanji kifike. Kino kishinka kiji mu kyamwekele kya busatu kyo tusakwisambapo: Yelusalema byo bamutujile bulemo mu myaka kitota kitanshi. Lonaiko lwa mu 70 C.E. saka lukyangye kufika, Yehoba kupichila mu Mwananji, wapaine mukambizho wakukwasha bena Kilishitu bajinga mu Yelusalema ne mu Yudea kupuluka. Yesu waambile’mba: “Byo mukamona kya bunya kileta lonaiko kyaambilepo ngauzhi Danyela kyaimana mwazhila, . . . aba bonse baji mu Yudea bakanyemene ku mitumba.” (Mat. 24:15, 16) Pano baana ba bwanga ba kwa Yesu bayukile byepi kimye kikafika buno bungauzhi?
14. Byamwekelenga byalengejile byepi bantu kuyuka mwatajile byaambile Yesu?
14 Byaambile Yesu byo byatendekele kumweka, bantu popo baishile kuyuka mwatajile byambo byanji. Mu 66 C.E., nzhita ya bena Loma yatangijilwanga ne Cestius Gallus yaishile mu Yelusalema na kukwata Bayudea basatukile. Bano Bayudea basatukile bobatelanga’mba Bazelote byo bakafyamine mu nzubo ya Lesa, bashilikale ba bena Loma batendekele konauna nsakwa ya nzubo ya Lesa. Bena Kilishitu balabilenga ne kukenkenta, byo bamwene bashilikale ba bantu babulanga kupopwela Lesa baimana, bayukile kuba’mba kyo “kya bunya” kyaimana ku nzubo ya Lesa ‘yazhila.’ Kimye kyafikile baana ba bwanga ba kwa Yesu kyo ebabujile’mba “bakanyemene ku mitumba.” Pano bakonsheshe byepi kufumamo mu muzhi ye bazhokoloka kala? Bintu byaalukile mu jishinda jo babujile kuketekela.
15, 16. (a) Yesu wapaine ñanyi mukambizho, kabiji mambo ka baana banji ba bwanga o bafwainwe kumukokela? (b) Kupokololwa kwetu kukemena pa ka?
15 Pa kubula ne kine kintu kyalengejile ne, Cestius Gallus ne nzhita yanji bafuminemo mu Yelusalema ne kubwela kwabo. Bazelote batendekele kupupila bena Loma panyuma. Bayudea basatukile byo bayile na kupupila bena Loma, kyo kyajinga kimye kya kuba’mba baana ba bwanga kwa Yesu banyeme. Yesu wibabujile’mba bakashe bipe byabo byonse ne kunyema kwakubula kukwata ku lusono. (Tangai Mateo 24:17, 18.) Nanchi bafwainwe kuzhinyazhinya nyi? Byamwekele byo bikumbula buno bwipuzho. Byo papichiletu moba acheche Bazelote byo babwelele batendekele kukanjikizha bangikazhi ba mu Yelusalema ne mu Yudea kukwatankana nabo mu bunsatuki. Bwikalo mu yewa muzhi bwatamine mambo Bayudea basatukile bakebelenga kulama. Malwañano aubile ne woo! Bena Loma byo babwelele mu 70 C.E., pa kunyemena pakatezhe. (Luka 19:43) Bonse bashajile na kuzhinyazhinya mu muzhi bebakwachile. Pa kuba bena Kilishitu baumvwijile lujimuno lwa kwa Yesu ne kunyemena ku mitumba bapulukile. Bemwenejile Yehoba byo apokolola bantu banji. Twakonsha kufunjilako ka ku jino jishimikila?
16 Malwa akatampe byo akatendeka, bena Kilishitu bakakebwanga kumvwina mikambizho ya mu Mambo a Lesa ne ya jibumba janji. Kyakumwenako, mukambizho wa kwa Yesu wa kuba’mba, “bakanyemene ku mitumba” wingila ne lelo jino. Baketubula kwakunyemena.b Nangwa byonkabyo, twayuka kuba’mba Yehoba uketubula bulongo mukatala mikambizho umvwe kimye kyafika kya kwiilondela. Byo kiji kuba’mba kupokololwa kwetu kwaimena pa lukokelo, twafwainwa kwiipuzha’mba: ‘Nanchi nkokela mikambizho Yehoba yo apa bantu banji lelo jino nyi? Nanchi nkokela bukiji nyi, inyi nzhinyazhinya?’—Yako. 3:17.
KWITUKOSESHA KUTALAÑANA NA BYA KULUTWE
17. Bungauzhi bwa kwa Habakuka bumweshapo ka pa kulukukwa kwa bantu ba Lesa kuji kulutwe?
17 Twayai pano tubwele ku kulukuka kwa Gogi ko twajikwambapo pa kutendeka. Mu bungauzhi bukwabo bwipasha na buno, Habakuka waawile’mba: “Byo nebyumvwa ne munda mwami ke muzakame, ne mivumbo yami ke ijikime: kabiji bubole bwatwela mu bikupa byami, pano po naimana mbenakuzakama, kasa nazhindamatu nzo na kupembelela aja juba ja malwa jikebafikila aba baiya na kwitulwisha.” (Ha. 3:16) Byo aumvwine amba balwanyi babena kwiya na kulukuka bantu ba Lesa, wamvwinetu ne wamunda kuu! Ne mivumbo ke izakame, wakoka ne zubulu. Biumvwine Habakuka bitulengela kuyuka byo tukeumvwa byo baketulukuka kwi Gogi. Nangwa byonkabyo, uno ngauzhi waikeletu nzo na kupembela juba ja Yehoba jikatampe saka aketekela kuba’mba Yehoba ukapokolola bantu banji. Ne atweba twafwainwa kwikala na lonka luno luketekelo.—Ha. 3:18, 19.
18. (a) Mambo ka o twafwainwa kubujila kuchina kulukukwa kubena kwiya? (b) Ñanyi bintu byo tukesambapo mu mutwe walondelapo?
18 Abye byonse bisatu byamwekele byo twisambapo bibena kumwesha’mba Yehoba wayuka bya kupokolola bantu banji. Kechi ukakankalwa kuba kyaswa muchima wanji ne. Pa kuba’mba tukamoneko byo akashinda, twafwainwa kutwajijila kwikala bakishinka kufika ne ku mpelo. Yehoba witukwasha byepi kutwajijila kwikala bakishinka lelo jino? Bino byobyo tukesambapo mu mutwe walondelapo.
[Tubyambo twa mushi]
b Monai Kyamba kya Usopa kya Kibemba kya May 1, 1999, pa jipa 19.
[Kipikichala pa peja 24]
Nanchi bena Isalela bajinga mu kizumba ku nzhita ya kwa Felo nyi?