Kitango 79

Kisaka Balekele Kwikyubila Bibusa, Bino Kechi Bonse Ne

YESU byo apwishishetu kwisamba na boba bakonkene pangye ya nzubo ya Mufaliseo, bamo bamubujile “pa mambo a bena Ngalilea [kitumbafumu mwina Loma aye Pontiusa] Pilato bo aipayijile mu nzubo ya Lesa.” Aba bena Ngalilea kampe bebepayile kimye Bayudea bavula kyo bazhingijile pa mambo a mali a ku nzubo ya Lesa Pilato o aingijishe kushimika mwakupichila mema a kuleta mu Yelusalema. Aba babujilenga Yesu kino kintu kampe balangulukilenga amba aba bena Ngalilea bebepayile na mambo a mingilo yabo yatama.

Nangwa byonkabyo, Yesu wibolweleko amba: “Nanchi mubena kulanguluka amba aba bena Ngalilea batamine kukila bakwabo bonse bena Ngalilea na mambo a kuba bebepayile nyi? Ine, amiwa nemwambila namba, umvwe mwabula kulapila, ne anweba bakemwipaya byonka byo bebepayile.”

Yesu byo atwajijile kwamba, wavulukile kya malwa kikwabo kyamwekele, kampe nakyo kyaubiwe kimye kyo bashimikilenga mwakupichila mema. Wibashikishe’mba: “Nangwa aba bantu jikumi ne batanu na basatu kyamba kya Shiloma bo kyaponejile ne kwibepaya, nanchi mwalanguluka amba batamine kukila bantu bakwabo bonse bajinga mu Yelusalema nyi?” Ine. Yesu waambile’mba kechi bubi bwabo bo bwibalengejile aba bantu amba bafwe ne. Bino ‘bimye ne bintu bisolomokatu’ byo bilengela bya malwa bya uno mutundu. Pano bino, Yesu pa kyonkakya kimye wibajimwine jibiji amba: “Umvwe mwabula kulapila, ne anweba bakemwipaya byonkatu byo bebepayile.”

Yesu wibelele kishimpi amba: “Muntu umo wabyajile kichi kya mukuyu mu bujimi bwanji bwa miñanzañanza, kabiji waileko amba amone kana usakutanako bipangwa, bino kechi wibitaineko ne. Kepo aambijile ufina binyu amba, ‘Ke myaka isatu yo naiyako na kukeba bipangwa ku kino kichi kya mukuyu, bino kechi nebitanako ne. Kitemepo! Mambo ka o kisakukomenangatu mu mushiji kwa kubula kupanga bipangwa?’ Aye wamukumbwile amba, ‘Nkambo, akikilekai ne uno mwaka, nkikapoye kunsakunsa nkabikeko ne mbolezha, kabiji umvwe kyapanga bipangwa kulutwe, kikawama, bino umvwe ne kupanga ne, mukekitemepo.’”

Yesu waesekele bingi pa myaka isatu kukwasha kisaka kya Bayudea kuba’mba bekale na lwitabilo. Bino baana ba bwanga bachechetu bo bajinga bipangwa bya mwingilo wanji. Pano pa kikye kimye kya mwingilo wanji mu mwaka wa buna, wibikileko bingi kupoya mu kifwanyikizho ne kubikako mbolezha kunsakunsa ya kichi kya mukuyu kya Bayudea kupichila mu kusapwila na mukoyo ne kufunjisha mu Yudea ne mu Pelia. Nangwa waingijile bino, kafwako kintu kyawama kyafuminemo ne! Kisaka kyakaine kulapila kabiji kyafwainwe konaunwa. Bachechetu ba mu kyokya kisaka bo balapijile.

Palutwe kacheche, Yesu wasapwijilenga mu nshinagoga pa juba ja Sabado. Amuno wamwenemo mwanamukazhi wajinga na ndemona wamulengejile kukolwa pa myaka 18 kabiji kechi waimananga ne. Na lusa, Yesu wamwambijile’mba: “Obewa mwanamukazhi, kikola kyobe kyapwa.” Wamutentekele maboko anji kabiji ponkapotu waimene ne kutatula kutumbijika Lesa.

Nangwa byonkabyo, mukulumpe wa nshinagoga wazhingijile bingi. Waambile’mba: “Moba atanu na jimo o a kwingijilamo mingilo, kabiji mu onka ano moba mo mwafwainwa kubukila muntu kechi pa juba ja Sabado ne.” Uno mukulumpe wa nshinagoga wayukile bulume bwa kwa Yesu bwa kubuka, bino wazhachishe bantu na mambo a kwiya na kubukwa pa juba ja Sabado!

Yesu wamukumbwile’mba: “Anweba bakamfutumfutu, ñanyi mwi anweba ubula kukasulula pa juba ja Sabado ñombe nangwa mbongolo wanji uji mu kipaka ne kumutwala na kutoma mema? Nanchi uno mwanamukazhi byo aji mwana Abalahama ye bakashile kwi Satana pa myaka jikumi ne itanu na isatu, kechi kyamufwainwa kumukasulula pa juba ja Sabado nenyi?”

Byo baumvwine bino, balwanyi ba kwa Yesu baumvwine bumvu. Pano bino, jibumba jonse jasekejile bingi pa bintu byonse byo bamwene Yesu na kuba. Yesu wabwezhezhepo jibiji bishimpi bya bungauzhi bibiji byaamba pa Bufumu bwa Lesa byo aelele kimye kyo ajinga mu bwato pa Kalunga ka Ngalilea mwaka umo wapichilepo. Luka 13:1-21; Musapwishi 9:11; Mateo 13:31-33.

▪ Ñanyi bya malwa bantu byo batongwele, kabiji lufunjisho ka Yesu lo aambilepo?

▪ Akya kichi kya mukuyu kyabujile kupanga ne byo bakebele kwikilengela kupanga, kyatajile mu ka?

▪ Mukulumpe wa nshinagoga wayukile byepi bulume bwa kwa Yesu bwa kubuka, pano bino Yesu wasolwele byepi bukamfutumfutu bwa yewa muntu?

Kitango 80

Bipaka bya Mikooko ne Kafunga

YESU wayile ku Yelusalema ku Kijiilo kya Kuzhijika Nzubo ya Lesa, nangwa’mba Hanukkah, kijiilo kyo basekelelanga kuzhijika jibiji nzubo ya Yehoba. Mu mwaka wa 168 B.C.E., saka papita kala myaka pepi 200, Antiochus IV Epiphanes walukukile Yelusalema ne kuzhilulula nzubo ya Lesa ne kya kusokelapo bitapisho. Nangwa byonkabyo, panyuma ya myaka isatu Yelusalema bamulukukile jikwabo ne nzubo ya Lesa beizhijikile jibiji. Panyuma ya kino, batatwile kusekelela pa mwaka pa mwaka kuzhijika nzubo ya Lesa.

Kijiilo kya Kuzhijika Nzubo ya Lesa bekyubanga pa 25 Kiselevu, ñondo wa Bayudea waesakana na moba a ku mpelo ya November ne a ku ntatwilo ya December na makalenda etu ano moba. Onkao mambo, kwashajiletu moba acheche kuba’mba kwikale Kijiilo kya Lupitailo mu 33 C.E. Na mambo a kuba kwaubile mashika, mutumwa Yoano wikutelele’mba “kimye kya mashika.”

Yesu waelele kishimpi mo atongawile bipaka bisatu ne mwingilo wanji wa kwikala Kafunga Wawama. Kipaka kitanshi kyo aambilepo ke kyokya kya lulayañano lwa Mizhilo ya Mosesa. Mizhilo yajinga nobe nsakwa yaabenye Bayudea kubula kwivwanga mu byubilo bya bantu babujile kwikala mu lulayañano pamo ne Lesa. Yesu walumbulwile’mba: “Kine nemwambila namba, Yense ubula kutwelela pa kibelo kya kipaka kya mikooko bino ukanjijila pangi, uno ye ngivi kabiji ye kapondo. Pakuba awa utwelela pa kibelo ye kafunga wa mikooko.”

Bamo baishile ne kwitela amba bo Bamesiasa nangwa amba Kilishitu, bino kechi bajinga bakafunga bakine Yesu bo aambilepo ne. Waambile’mba: “Aye bakamushinkwilako ku ulama kibelo kabiji mikooko yumvwa jiwi janji ne aye wiita mikooko pa jizhina ne kwiilupwila pangye ya kipaka. . . . Mwenyi kechi ikamulondela ne, bino ikamunyema mambo kechi yayuka jiwi ja benyi ne.”

“Ulama kibelo” kya kipaka kitanshi wajinga Yoano Mubatizhi. Byo ajinga ulama kibelo, Yoano ‘washinkwijile’ Yesu kibelo kupichila mu kumuyukanyikisha ku yoya mikooko ya kifwanyikizho yo atwajile na kuja munyevu. Mikooko Yesu yo eta pa mazhina ne kwiilupula pangye wiitwala mu kipaka kikwabo, byonka byo alumbulwile amba: “Kine nemwambila namba, Amiwa ne kibelo patwelela mikooko,” ko kuba’mba kibelo kya kipaka kya katataka. Yesu byo atendekeshe lulayañano lupya na baana banji ba bwanga ne mupashi wazhila byo ebetulukijile kufuma mwiulu pa Pentekosita, bebatwezhezhe mu akya kipaka kya katataka.

Yesu byo atwajijile kulumbulula mwingilo wanji, waambile’mba: “Amiwa ne kibelo; yense wiya kwi amiwa ne kutwela mu kipaka kya mikooko ukapuluka, kabiji ukatwela ne kulupuka ne kutana munyemvu. . . . Amiwa naiya kuba amba bamone bumi ne kwikala na bumi bwa myaka. . . . Amiwa ne kafunga wawama, ne mikooko yami neiyuka, ne ayo yangyuka, byonkatu Batata byo bangyuka, ne amiwa ne bayuka Batata; kabiji neyelela mikooko mweo wami.”

Yesu wafuminetu na kutundaika baana banji ba bwanga amba: “Kwakamwa ne, anweba kajitanga kacheche, mambo Shenu wimutongwejile kwimupa Bufumu.” Kano kajitanga kacheche kaikele na bantu 144,000, katwelele mu kino kipaka kya katataka nangwa amba kya bubiji. Bino Yesu wanungilepo amba: “Nji na mikooko ikwabo, yabula ya mu kino kipaka; ino nayo nafwainwa kwiileta ne ayo ikomvwa jiwi jami, kabiji ikekala jitanga jimo ne kafunga umo.”

Byo kiji kuba’mba “mikooko ikwabo” kechi “ya mu kino kipaka” ne, kwafwainwa kwikala kipaka kikwabo kya busatu. Abino bipaka bibiji byapelako bya mikooko kechi bilumbulula kintutu kimo ne. “Kajitanga kacheche” kaji mu kipaka kimo kakalama pamo na Kilishitu mwiulu, pakuba “mikooko ikwabo” iji mu kipaka kikwabo ikekala mu Paladisa pano pa ntanda. Nangwa kya kuba kechi baji mu kipaka kimo ne, ino mikooko kechi iubila kichima nangwa kwimona amba yapusana ne. Mambo Yesu waambile’mba “ikekala jitanga jimo” ne “kafunga umo.”

Kafunga Wawama aye Yesu Kilishitu, wipaine kwelela bumi bwanji bipaka byonse bibiji bya mikooko. Waambile’mba: “Yami namwela ami mwine. Nji na lūsa lwa kumwela kabiji nji ne na lūsa lwa kumutambula jibiji. Uno mukambizho ye ye bankambizhizhe Batata.” Yesu byo aambile bino byambo, Bayudea baabenejilemo.

Bavula mu jibumba baambilenga amba: “Uno muntu uji na ndemona kabiji wakonya. Mambo ka o mubena kumutelekela?” Bakwabo nabo amba: “Bino kechi byambo bya muntu uji na ndemona ne.” Kampe na mambo a kuvuluka byo abukile awa muntu wasemekelwe saka aji mpofu, banungilepo amba: “Nanchi ndemona wakonsha kulabisha meso a bampofu nyi?” Yoano 10:1-22; 9:1-7; Luka 12:32; Lumwekesho 14:1, 3; 21:3, 4; Salamo 37:29.

▪ Kijiilo kya Kuzhijika Nzubo ya Lesa kyo ki ka, kabiji ñanyi kimye kyo bekisekelelanga?

▪ Ñanyi kipaka kitanshi kya mikooko, kabiji ñanyi ulama kibelo?

▪ Ulama kibelo ushinkwila byepi kibelo Kafunga, kabiji mikooko wiitwala kwepi?

▪ Bañanyi balenga bipaka bibiji bya Kafunga Wawama, kabiji bekala matanga anga?