17. Kimye ka kyakatazha kyatalañana na bantu, kabiji ñanyi byambo byo tukavuluka katataka?

¹⁷ Bino twayuka kuba’mba nkondo kechi yakipwa ne. Kabiji twatwajijila na kusapwila mambo awama ne ku balwanyi. (Mat. 24:14, 21) Pano bino jishinda jashinkukila balwanyi amba balapile ne kupuluka katatakatu jikeye ku mpelo. Kutumbalala kwa jizhina ja Yehoba ko kwanema kukila lupulukilo lwa bantu. (Tangai Ezikyo 38:23.) Umvwe mikoka yonse ya bantu bakebungizhe pamo amba bonaune bantu ba Lesa, tukavuluka bino byambo biji mu lulombelo lwa nyimbi wa masalamo amba: “Mwibaleke bamone bumvu ne kukakilwa myaka; Ee kine, bafwishetu na bumvu ne konaika bonaike.”—Sala. 83:17.

18, 19. (a) Ki ka kibena kupembelela balwanyi ba bumfumu bwa Yehoba? (b) Nanchi kutumbijikwa kwa bumfumu bwa Yehoba kukapelako kwimulengela kuba ka?

¹⁸ Balwanyi ba bumfumu bwa Yehoba bakafwa lufu lwatama bingi. Mambo a Lesa aamba’mba, “babula kukokela mambo awama,” bakonaunwa pa Amagedonyi na mambo a kubula kwiakokela kabiji bo bakamona “lukabisho lwa lonaiko lwa myaka.” (2 Tesa. 1:7-9) Konaunwa kwabo ne lupulukilo lwa boba bapopwela Yehoba mu bukine byo bikamwesha kuba’mba Yehoba ye yenkatu Lesa wa kine. Mu ntanda ipya, kuno kushindañana kukatampe kechi kukalubiwako ne. Aba bakasangulwa mu “lusanguko lwa baoloka ne babula koloka” bakafunda kino kyubilo kikatampe kya Yehoba. (Byu. 24:15) Mu ntanda ipya, bakasumininwa amba kyawama kulamwa na bumfumu bwa Yehoba. Kabiji bakimote bakashiinwa amba Yehoba ye Lesa yenka wa kine.

“Kine Jino jo Jizhina ja Lesa Jazhila Bingi Kabiji Jikatampe”

Nicholas wa mu muzhi wa Cusa ye waambile bino byambo mu jashi janji jo aambile mu mwaka wa 1430.a Wafunjile bingi bintu byavula, kya kumwenako wafunjile Kingiliki, Kihebelu, butemwamana, bya bupopweshi, nsamushi, ne bumfunji bwa bya tubangabanga. Byo afikizhe myaka ya kusemwa 22, wafunjile ne mizhilo ya Bakatolika. Mu mwaka wa 1448 bamutongwele kwikala ntangi wa mu Katolika.

Nobe myaka 550 yapitapo, Nicholas wa mu muzhi wa Cusa watendekeshe nzubo mo balaminanga bakote mu muzhi wa Kues, wayukanyikwa luno amba Bernkastel-Kues, mu taunyi waikela palepa makilomita 130 na ku kabeta ka ku bulenge bwa taunyi wa Bonn, mu Germany. Mu kyonka kino kishimikwa luno mo mo balamina mivungilo kukila 310. Umo ke Muvungilo wa Mambanga wa nambala 220 wa kwa Cusanus mwakonsha kutanwa jashi jaambile Cusa mu 1430. Mu jino jashi ja kuba’mba Mu Ntendekelo Mwajinga Mambo (In principio erat verbum), Nicholas wa ku Cusa waingijishe bisopelo bya Kilatini bya kuba’mba Iehoua kulumbulula Yehoba.b Pa peja 56 ya uno muvungilo po paji bino byambo byaamba pa jizhina ja Lesa amba: “Lesa ye wijipana. Ke Bisopelo Bina, ko kuba’mba jizhina jiji na bisopelo bina. . . . Kine jino jo jizhina ja Lesa jazhila bingi kabiji jikatampe.” Byambo bya kwa Nicholas wa ku Cusa byaswañana na kishinka kya kuba’mba jizhina ja Lesa mo jiji mu Binembelo bya Kihebelu bitanshi.—Lupu. 6:3.

Uno muvungilo wa mambanga wa mu myaka kitota kya bu 15 ye umo pa mivungilo yabanda bingi muji jizhina jiji na Bisopelo bina janembwa’mba “Iehoua.” Kino kinembelo kibena kumwesha amba ntelelo ya jizhina ja Lesa yavula ipasha na ntelelo ya kuba’mba “Yehoba” kwesakana na mwapita bwikalo bwa bantu.