Byambo Bikwabo bya mu Mutanchi wa Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo
JULY 2-8
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | LUKA 6-7
“Ikalai na Muchima wa Bumpanyi”
(Luka 6:37) “Kilekai kuzhachisha bakwenu, ne anweba kechi bakemuzhachisha ne, kabiji kilekai kupamo bakwenu mambo, ne anweba kechi bakemupamo mambo ne. Lekelaingako bakwenu mambo, ne anweba bakemulekelako mambo.
nwtsty kulumbulula byambo biji pa Luk 6:37
Lekelaingako bakwenu mambo, ne anweba bakemulekelako mambo: Nangwa’mba, “Lekaingako bakwenu, ne anweba bakemulekako.” Kyambo kya Kingiliki kya kuba’mba, “kulekelako” kilumbulula “kulekako; kukasulula (nabiji, kaili).” Mu kino kinembelo, byo bekingijisha pa kwamba pa kuzhachisha ne kulekelako mambo, kibena kulumbulula kulekelako muntu mambo nangwa kya kuba bishinka bya kumupelamo mambo po biji.
Ubainga Byawama
13 Mambo awama a kwa Mateo aambapo byambo bya kwa Yesu amba: “Ke kuzhachisha bakwenu ne, kuchina’mba, nenuwa mwakazhatwa.” (Mat. 7:1) Kwesakana na byambo bya kwa Luka, Yesu waambile’mba: “Kechi muchibe mambo ne, ne anweba kechi mukachibilwao ne: kabiji kechi muzhachishe ne, ne anweba kechi mukazhatwe ne: muleke mambo, ne anweba mukalekelwao.” (Luka 6:37) Bafaliseo ba mu myaka kitota kitanshi bazhachishenga bakwabo bino kechi baubilenga bino mwayijile binembelo ne. Bonse batelekelenga kwi Yesu bajinga na bino byubilo bafwainwe kuleka “kuzhachisha bakwabo.” Bafwainwe ‘kulekelako mambo’ bakwabo. Mutumwa Paulo wapaine lujimuno lwipashako pa mambo a kulekela mambo kwesakana na byonka byo kyaambiwapo kala.
14 Baana ba bwanga ba kwa Yesu byo balekejilengako bantu mambo, balengejile bantu nabo kutatula kulekelako bakwabo mambo abo. Yesu waambile’mba: “Monka mo muzhachisha bakwenu, nenuwa bakemuzhachisha monka: ne kyo mupiminamo bakwenu, nenuwa mukapiminwa monka.” (Mat. 7:2) Bintu byo tubila bakwetu, ne kunowa byo byo tukanowa.—Nga. 6:7.
(Luka 6:38) Saka mupana, ne anweba bantu bakemupa. Baketulwila pa kivwalo kyenu kipimo kyawama kyo bashindaika bulongo ne kusunkenya kabiji kyayulatu tee. Mambo kyonka kipimo kyo mupiminako bakwenu, ne anweba kyo kyo bakemupiminako.”
nwtsty kulumbulula byambo biji pa Luk 6:38
Saka mupana: Nangwa’mba, “Panainga.” Kyambo kya Kingiliki kyatuntululwa’mba, “saka mupana” kilumbulula kupana kwa kubula kuleka.
(Luka 6:38) Saka mupana, ne anweba bantu bakemupa. Baketulwila pa kivwalo kyenu kipimo kyawama kyo bashindaika bulongo ne kusunkenya kabiji kyayulatu tee. Mambo kyonka kipimo kyo mupiminako bakwenu, ne anweba kyo kyo bakemupiminako.”
nwtsty kulumbulula byambo biji pa Luk 6:38
pa kivwalo kyenu: Kyambo kya Kingiliki kyatuntululwa’mba pa kivwalo kyenu kilumbulula “pa kyaji kyenu (mu kyaji).” Mu kino kinembelo kibena kulumbulula kivwalo kyabaya kya peulu kyo bafutula saka bakasa mu musana na mushipi. Byambo bya kuba’mba ‘kwitulwila pa kivwalo’ kyamweka bibena kwamba pa kisho kyajinga na basulu bayuzhanga kivwalo kyafutula waiya na kupota bintu.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
(Luka 6:12, 13) Juba jimo, wayile ku mutumba na kulomba kabiji walombele kwi Lesa bufuku bonse. 13 Kabiji byo bwakile, waichile baana banji ba bwanga ne kusalamo banabalume 12, bo atelele’mba batumwa:
Mwakonsha Kwikala Byepi Na Bumupashi Bwa Kine?
Yesu javula waikalanga bimye byabaya na kulomba. (Yoano 17:1-26) Kya kumwenako, saka akyangye kusala banabalume 12 baishile kwikala batumwa banji, Yesu ‘wayile pa mutumba na kulomba; kabiji waikajile bufuku bonse kasa alomba kwi Lesa.’ (Luka 6:12) Ne lelo jino, nangwa kya kuba bantu ba bumupashi kechi bakonsha kwikala bufuku bonse na kulomba ne, bino balondela kya kumwenako kya kwa Yesu. Saka bakyangye kufuukula kuba bintu byanema mu bwikalo bwabo, bekalako na kimye kyabaya kya kulomba kwi Lesa kuba’mba ebape mupashi wanji wazhila wa kwibakwasha kufuukula bintu byakonsha kukosesha bumupashi bwabo.
(Luka 7:35) Pano bino, maana amwekela mu bintu byaoloka byuba muntu.”
nwtsty kulumbulula byambo biji pa Luk 7:35
byuba muntu: Apano babena kwamba pa bintu mumwekela maana. Kinembelo kikwabo kya Mat 11:19 nakyo kyaamba’mba maana amwekele mu bintu byuba muntu. Bintu byaubile Yoano Mubatizhi ne Yesu byo byamwesheshenga kuba’mba byaambilenga bantu pe abo byajinga bya bubela. Yesu waambile’mba: ‘Bintu byaoloka byo baubilenga, byamwesheshenga patoka’mba byaambilenga bantu byajinga bya bubela.’
Kutanga Baibolo: Luka 7:36-50
JULY 9-15
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | LUKA 8-9
“Ñanyi Bintu Bikebewa pa Kulondela Yesu?”
(Luka 9:57, 58) Byo bayilenga mu mukwakwa, muntu umo wamwambijile’mba: “Amiwa nsakwimulondelanga konse ko mubena kuya.” 58 Bino Yesu wamwambijile’mba: “Balubwala baji na mimbwa ne bañonyi nabo baji na binsa, pakuba Mwana muntu kechi uji ne na pa kushakamina mutwe ne.”
it-2 494
Kinsa
Munembeshi umo waishile ko aji ne kumwambila’mba: “Mufunjishi, nsakwimulondelanga konse ko mubena kuya.” Yesu wamwambijile’mba: “Balubwala baji na mimbwa ne bañonyi nabo baji na binsa, pakuba Mwana muntu kechi uji ne na pa kushakamina mutwe ne.” (Mat 8:19, 20; Luk 9:57, 58) Yesu wabujilenga uno mwanamulume kuba’mba kwikala mwana wa bwanga wa kwa Yesu kulumbulula kusankilapo bintu bimo ne bwikalo bwa kwitobwela, kabiji wafwainwa kuketekela mwi Yehoba na muchima yense. Jino jo jifunde jiji ne mu lulombelo lo afunjishe baana banji ba bwanga, mu byambo bya kuba’mba: “Mwitupe kajo ketu ka lelo.” Yesu kyokyo aambijile’mba: “Byonkabyo, yukai’mba yense ubula kusha bintu byanji byonse kechi wakonsha kwikala mwanami wa bwanga ne.”—Mat 6:11; Luk 14:33.
(Luka 9:59, 60) Kepo aambijile mukwabo amba: “Ndondelenga.” Uno mwanamulume waambile’mba: “Nkambo, patanshi nswishai ngye nkazhiike batata.” 60 Bino aye wamwambijile’mba: “Leka bafu bazhiike bafu babo bene, pakuba obewa yanga ukasapwile Bufumu bwa Lesa konse konse.”
nwtsty kulumbulula byambo biji pa Luk 9:59, 60
nkazhiike batata: Kino kinembelo kibena kumwesha kuba’mba uno muntu kyamweka bashanji kechi bafwile ne, kabiji kechi wakebelengatu kuya na kutanwa ku kijilo ne. Inge byobyo kyajinga, awa mwanamulume inge kechi wajinga pamo ne Yesu ne kumwambila bino byambo ne. Mambo mu kisho kya byalo bya ku Musela, inge wa mu kisemi wafwa, kijilo kyatendekanga aku muntu ufwatu. Kyamweka bashanji kechi bafwile ne, bajinga bakote nangwa bakolelwenga. Kabiji kyamweka kwajinga balongo banji bakwabo bakwibalama, mambo Yesu kechi wakonsheshe kumwambila uno mwanamulume kuba’mba ashe bansemi yanji saka kwabula bakwibalama ne. (Mak 7:9-13) Kyamweka uno mwanamulume mu byo aambile walumbulwilenga’mba, ‘Ukeya kwikala mwana wa bwanga inge bashanji bakafwe. Ukapembela bakafwe akatanweko ne pa juba ja kwibazhika bino akaye kwi Yesu.’ Bino kwi Yesu, uno muntu wafwainwe kutangizhako Bufumu bwa Lesa mu bwikalo bwanji, mambo kyo kintu kyanema kukila bintu byonse.—Luk 9:60, 62.
“Leka bafu bazhiike bafu babo bene: Byonka byaamba byambo byalumbulula byambo biji pa Luk 9:59, kyamweka uno mwanamulume bashanji bakolelwenga nangwa bajinga bakote. Onkao mambo, kyamweka Yesu waambilenga’mba: ‘Lekai bafwa ku mupashi bezhikenga mulwabo,’ kulumbulula’mba awa mwanamulume wafwainwe kuleka balongo banji kushala na kulama bashanji ne kwibazhika inge bafwa. Uno mwanamulume inge waji walondejile Yesu, inge wajinga na jishuko ja kukekala myaka ne myaka, kechi kwikala nobe boba bajingatu nobe bafwa kwi Lesa ne. Byambo byamukumbwile Yesu bibena kumwesha kuba’mba kusapwila pa Bufumu bwa Lesa ne kwibutangizhako mu bwikalo bwetu kwanema bingi pa kuba’mba tutwajijile kwikala balunda ne Lesa.
(Luka 9:61, 62) Mukwabo naye wamwambijile’mba: “Nsakwimulondela, Nkambo, bino patanshi nswishai nkashajikepo ba mu nzubo yami.” 62 Yesu wamwambijile’mba: “Kafwako muntu ukwata kuboko kwanji ku pulao ne kutala ku bintu biji kunyuma wafwainwa Bufumu bwa Lesa ne.”
nwtsty bipikichala ne mavidyo
Kujima na pulao
Bantu bajima na pulao mu kimye kya mayoo, kechi kisalo ne mambo mushiji umatu bekele na mute. (Monai bya Kulumbulula B15.) Mapulao amo bealenganga na jipulanga jatwa nangwa na lukasu ye bakwika ku kichi kyakokanga nyama umo nangwa bavula. Babyalanga inge bapwisha kujima. Mu Binembelo bya Kihebelu, kujima na pulao bekwambapo bingi mu bukifwanyikizho. (Mit 14:18; Is 2:4; Ye 4:3; Mik 4:3) Yesu naye javula pa kufunjisha bintu byanema waambanga pa bya bunjimi. Waambile pa kujima na pulao pa kulumbulula ene mambo baana banji ba bwanga o bafwainwa kwingijilanga Lesa na muchima yense. (Luk 9:62) Inge muntu ubena kujima na pulao katale kunyuma, kechi wakonsha kujima milaala yaoloka ne. Ne baana ba bwanga ba kwa Kilishitu batala kunyuma nangwa’mba balabikwa na bya ino ntanda kechi bafwainwa Bufumu bwa Lesa ne.
Twajijilai Kwingijila Yehoba na Muchima Yense
11 Pa kuba’mba kishinka kiji mu kishimpi kya kwa Yesu kyumvwanyikishe, twayai tutokeshepo bulongo. Muntu wakwata ku pulao ubena kujima. Kimye kyo abena kujima kechi wakonsha kubula kulanguluka pa bya ku nzubo kwashala kisemi, pa balunda nanji, pa kajo, pa nyimbo, pa byo baseka saka baikala mu kimfutele ne. Uvuluka bino bintu. Panyuma ya kujima mweo wabaya watendeka kutonga bino bintu byawama bya mu bwikalo kya kuba waimana na kulanguluka pa “bintu bya kunyuma.” Uno wamwingilo umvwe walabikwa mwingilo saka akibaya, pa kuba’mba akajime bujimi bukapwe bakabyale ne kubyala, bujimi bulaala. Muleele wanji ulengela mwina bujimi wamutwezha mingilo ku muchima kufita.
12 Pano twayai tumone byo kipasha na bimweka mu ano moba. Wamwingilo wakonsha kwimenako mwina Kilishitu yense umona nobe ubena kwingila bulongo bino saka aji mu kizumba kya ku mupashi. Twayai tufwanyikizhe mulongo wapayankana bingi mu mwingilo. Pano bino nangwa kya kuba utanwa ku kupwila ne kuya mu mwingilo wa mu bujimi, kechi wakonsha kubula kulanguluka pa bwikalo bwa ino ntanda bo amona’mba bwawama ne. Kabiji mu muchima wanji wakonsha ne kukumbwa bino bintu. Ko kyakayanga panyuma ya kwingila myaka yavula mu mwingilo, muchima wakukebesha bwikalo bwa mu ino ntanda umulengela kutendeka kutala ku “bintu bya kunyuma.” Nangwa kya kuba mwingilo wa kusapwila wakibaya, uleka ‘kukwachisha ku mambo apana bumi’ ne kutendeka kwingila mingilo ya Lesa na muleele. (Fili. 2:16) Kubula kuchinchika kufichisha Yehoba ku muchima, “Mwine mwina bujimi.”—Luka 10:2.
13 Kishinka kyaumvwanyika. Kyawama bingi byo tutanwa ku kupwila kwa kipwilo ne kwingilako mingilo ikwabo yawama nabiji mwingilo wa mu bujimi. Pano bino kwingijila Yehoba na muchima yense kwavwangamo byavula. (2 Moba 25:1, 2, 27) Inge mwina Kilishitu watemwa “bintu bya kunyuma” na muchima yense, ko kuba’mba bwikalo bwa mu ino ntanda, wibika mu kizumba kya kutaya bulunda bwanji ne Lesa. (Luka 17:32) Kanatu ‘twashikwa kintu kyatama ne kukakachila ku kintu kyawama’ bino pa tukafikilemo “kutwela mu Bufumu bwa Lesa.” (Loma 12:9; Luka 9:62) Onkao mambo, atweba bonse twayai tumone kuba’mba bintu bya mu buno bwikalo mwaangela Satana, nangwa biwametu byepi, kechi bitulengela kuleka kwingila na muchima yense mingilo ya Bufumu ne.—2 Ko. 11:14; tangai Filipai 3:13, 14.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
(Luka 8:3) Yoana muka Chusa, kalama wa nzubo ya kwa Heloda; Susana; ne banabakazhi bakwabo bavula, bebakwashishenga na kwibapa bintu byabo.
nwtsty kulumbulula byambo biji pa Luk 8:3
bebakwashishenga: Nangwa’mba “bebalaminenga.” Kyambo kya Kingiliki kya di·a·ko·neʹo kilumbulula ne kukwasha muntu kupichila mu kumupa bintu, kumutekela, kumwabila kajo, nangwa mingilo ikwabotu. Kyo kyambo kyo baingijisha ne pa Luk 10:40 (“kwingila mingilo”), Luk 12:37 (“kwibapa”), Luk 17:8 (‘kwingijila’), ne pa By 6:2 (‘kwaba kajo’), kabiji kilumbulula ne kukwasha muntu ne mu mashindatu akwabo apusana pusana. Kino kyambo mu kino kyepelo kibena kulumbulula banabakazhi batongolwa mu kyepelo 2 ne 3 byo bakwashanga Yesu ne batumwa banji pa kuba’mba bengilenga bulongo mwingilo wa Lesa. Jo jishinda jimo bano banabakazhi nabo mo batumbijikilanga Lesa. Ano mashimikila anembelwe mu Baibolo mambo Lesa wanemekele bingi mwingilo ye baingijilenga kabiji wakebele kuba’mba ne bisemi bya kulutwe nabyo bikafunjileko ku bumpanyi bwabo. (Man 19:17; Heb 6:10) Kino kyambo kyokyo baingijisha ne pa kwamba pa banabakazhi bakwabo baingijileko uno mwingilo pa Mat 27:55 ne pa Mak 15:41.
(Luka 9:49, 50) Yoano waambile’mba: “Mufunjishi, twamwene muntu umo wapangilenga bandemona mu jizhina jenu, kabiji twaesekele kumukanya, mambo kechi wajinga wa mwi atweba ne.” 50 Bino Yesu wamwambijile’mba: “Kange mumukanye ne, mambo yense ubula kwimulengulula uji ku lubaji lwenu.”
Bishinka Bikatampe Kufuma mu Buku wa Luka
9:49, 50—Mambo ka Yesu kyo abujijile kukanya muntu wafumishenga bandemona, nangwa kya kuba’mba awa muntu kechi wa mulondejilenga aye ne? Yesu kechi wakanyishe yewa muntu ne, mambo pa kyokya kimye kipwilo kya bwina Kilishitu kechi kyakilengelwe ne. Onkao mambo, kechi kyakebewenga amba awa muntu alondele Yesu pa kuba’mba ekale na luketekelo mwi Yesu ne kutendeka kupanga bandemona ne.—Mako 9:38-40.
Kutanga Baibolo: Luka 8:1-15
JULY 16-22
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | LUKA 10-11
“Kishimpi kya Mwina Samaliya”
(Luka 10:29-32) Bino byo akebele kwimwesha’mba waoloka, uno muntu washikishe Yesu amba: “Nanchi mukwetu ye ñanyi?” 30 Yesu wamukumbwile’mba: “Muntu umo wafuminenga ku Yelusalema kuya ku Yeliko kabiji bamukwachile ku tupondo ne kumuvuula, kumupuma ne kumusha saka apungila. 31 Ponkapo ñanga waishilenga mu jonkaja jishinda, bino byo amumwenetu, wamusezhezhe. 32 Kabiji mwina Levi naye byo afikile pa ino mpunzha ne kumumona, wamusezhezhe.
nwtsty bipikichala ne mavidyo
Mukwakwa Wafumine ku Yelusalema Kuya ku Yeliko
Jishinda (1) jo bamwesha mu uno vidyo jamwesha mwapichile jishinda jafumine ku Yelusalema kuya ku Yeliko. Jino jishinda jalepele makilomita kukila pa 20, kabiji pajinga mushupiko walepele kilomita umo, kukunkuluka kufuma ku Yelusalema kuya ku Yeliko. Bangivi batemenwe bingi kufyama pa jino jisaka ja mitumba jajinga pa yoya mpunzha, kyo kyalengejile kubikapo kamba wa bashilikale kuba’mba bazhikijilenga bantu bapitanga mu joja jishinda. Muzhi wa bena Loma wa Yeliko (2) kwafumine jino jishinda wajinga mu jisaka ja Yudea. Kufuma ku muzhi wa Yeliko wa kala (3) kuya ku uno muzhi mukwabo wa Yeliko wa bena Loma, palepele makilomita abiji.
w02 9/1 16-17 mafu. 14-15
‘Kechi Waambilenga Nabo Kwakubula Kishimpi Ne’
14 Kyabubiji, vulukai kishimpi kyamwina Samaliya. Yesu watatwile nakwamba’mba: “Umo muntu wakunkulukile kufuma ku Yelusalema kuya ku Yeliko; ne aye bamubelamine ku batupondo, bamuvujile bivwalo ne kumututaula ke baye, bamushile pepi kufwa.” (Luka 10:30) Yesu watongwele mukwakwa ye bayukijile jimo wafumine ku “Yelusalema kuya ku Yeliko” kuba’mba bomvwishe kishinka kyo aambilenga. Kimye ashimikizhenga kino kishimpi wajinga mu Yudea, pepitu na Yelusalema; nanchi ko kuba’mba bantu bamutelekelenga bayukile mukwakwa ye atongwele. Awa mukwakwa wayukanyikilwe’mba watama bingi kikatakata umvwe muntu uji bunke. Wajinga bingi na makonka avula mwafyamanga tupondo.
15 Kabiji paji ne kintu kikwabo kyanema mu byambo bya kwa Yesu bya mukwakwa wafumine ku “Yelusalema kuya ku Yeliko.” Mu kishimpi kyanji waambile’mba, patanshi wapichile mujoja jishinda wajinga ñanga wa Lesa kepo palondejile mwina Levi, bino pa bano kafwapo nangwa umo waimene’mba amukwashe yewa muntu ye bakozhezhe ne. (Luka 10:31, 32) Bañanga ba Lesa baingilanga mu nzubo ya Lesa mu Yelusalema, ne bena Levi bebakwashanga mu mingilo yabo. Bañanga ne bena Levi bavula baikalanga mu Yeliko kimye kyo babujilenga kwingila mu nzubo ya Lesa, mambo Yeliko wajingatu pepi makilomita 23 kufuma mu Yelusalema. Onkao mambo, kwakubula nangwa kuzhinaukatune bapitanga mu yewa mukwakwa. Kabiji monai kuba’mba ñanga wa Lesa nemwina Levi bapichilenga mu mukwakwa ‘wafuma ku Yelusalema,’ ko kuba’mba bafuminenga kunzubo ya Lesa. Onkao mambo, kafwako nangwa umo wakonsha kubingisha kutama kwaubile bano bantu kwamba’mba: ‘Balekele kumukwasha mambo wamwekelenga’mba wafwa, mambo kukwata mufu kwakonsheshe kwibalengela kwikala babiko babula kufwainwa kwingila mu nzubo ya Lesa pa moba amone.’ (Bena Levi 21:1; Kubala 19:11, 16) Yesu waambilenga bishimpi byaambilenga pa bintu byo bayukile jimo bantu boabujilenga.
(Luka 10:33-35) Bino mwina Samaliya umo wapichilenga mu jino jishinda wafikile pe aye, kabiji byo amumwene, wamubijile lusa. 34 Onkao mambo, wafikile ponka ne kumupomba pa bilonda byanji, waichilapo ne manyi ne binyu. Kepo amubikile pa nyama wanji ne kumuleta ku nzubo ya benyi na kumulama. 35 Juba jalondejilepo, washikwile mandenali abiji ne kupa mwina nzubo ne kumwambila’mba: ‘Mumulame, kabiji byonse byo mukengijisha pe aye kununga pa ano, nkeya kwimupa pa kubwela.’
nwtsty kulumbulula byambo biji pa Luk 10:33, 34
mwina Samaliya umo: Bayudea bavula balengulwile bingi bena Samaliya kabiji kechi baumvwañananga nabo ne. (Yoa 4:9) Bayudea bamo baambilanga ne bakwabo amba, “mwina Samaliya” pa kwibendeleka. (Yoa 8:48) Buku wabo wa Mishna waamba’mba, Labi wabo umo waambile’mba: “Awa uja shinkwa wa bena Samaliya ujitu pamo na uja nyama ya nkumba.” (Shebith 8:10) Bayudea bavula kechi baswanga bukamonyi bwa mwina Samaliya mu bya mambo, nangwa kuswa kwibakwasha ku mwina Samaliya ne. Yesu wayukile Bayudea byo bashikilwe bena Samaliya. Onkao mambo, wibafunjishenga kintu kyanema bingi mu kino kishimpi kyayukanyikwa’mba kishimpi kya mwina Samaliya.
ne kumupomba pa bilonda byanji: Shayuka wa michi aye Luka walumbulula bingi bulongo kino kishimpi kya kwa Yesu. Walumbulula byo baubanga pa kukwasha muntu wikozha mu oa moba. Manyi ne binyu bebingijishanga pa kubuka bilonda mu oa moba. Manyi beashinganga pa kilonda kuba’mba kiteteme nangwa’mba kitontoloke (esakanyaiko Is 1:6), kabiji kubikapo waini kwalengelanga kilonda kupwa bukiji mambo waini waipayanga twishi. Luka walumbulula ne byo bakasanga pa bilonda, nangwa’mba byo bapombangapo, kuchiina kwitenenka ne kulengela kilonda kubula kupwa bukiji.
nzubo ya benyi: Kyambo kya Kingiliki kyatuntulula’mba nzubo ya benyi kilumbulula “nzubo mo batambwilanga bantu bonsetu.” Bakañenda ne banyama babo popo bafikilanga pa ano mazubo. Baingijilanga pa ano mazubo bakwashanga benyi mu bintu bimo, pano inge bebapa mali popo balamanga bingi bulongo bano bantu.
(Luka 10:36, 37) Pa bano bonse basatu, wepi ye wamona’mba ye wajinga mukwabo wa yewa muntu ye bakwachile ku tupondo?” 37 Aye wakumbwile’mba: “Yenkawa wamubijile lusa.” Kepo Yesu amwambijile’mba: “Yanga ukobenga byonkabyo.”
w98 7/1 31 jifu. 2
Mwina Samaliya ye Wajinga Mukwabo
Kishimpi kya kwa Yesu kimwesha kuba’mba muntu waoloka ke yewa ukookela Mizhilo ya Lesa kabiji ubila bantu bintu bisolola byubilo bijipo ne Lesa. (Efisesa 5:1) Baibolo waamba’mba “Lesa kechi uji na misalululo ne.” (Byubilo 10:34) Nanchi mwabula misalululo byonka biji Lesa nyi? Kino kishimpi kya kwa Yesu kibena kumwesha kuba’mba kechi twafwainwa kubanga misalululo na bantu bafuma ku byalo bingi, ba mu bisho bingi, nangwa na ba mu bupopweshi bungi ne. Bena Kilishitu bebakambizha ‘kubila byawama’ bantu bonse, kechi bonkatu bekala bwikalo bo twikalapo, nangwa ba mu kyalo kyetu, nangwa bakwetu ba mu lwitabilo bonkatu ne.—Ngalatiya 6:10.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
(Luka 10:18) Ponkapo wibambijile’mba: “Namona Satana wapona kala mwiulu nobe kubesha kwa mvula.
nwtsty kulumbulula byambo biji pa Luk 10:18
Namona Satana wapona kala mwiulu nobe kubesha kwa mvula: Yesu byo aambilenga bino byambo waawilenga bungauzhi bukafika kulutwe, waambilenga nobe wamona kala Satana saka apona kufuma mwiulu. Lum 12:7-9 walumbulula nkondo yajingako mwiulu, ne Satana byo bamupangilemo, Bufumu bwa Bumesiasa byo bwaikajikilwe mwiulu. Yesu waambile bino byambo kumwesha byo ashiinwe kuba’mba Satana bakamushinda mu nkondo yakijinga kulutwe, mambo wamwene Lesa byo apele baana banji ba bwanga 70, bambulwa kulumbuluka, bulume bwa kupanga bandemona.—Luk 10:17.
Bishinka Bikatampe Kufuma mu Buku wa Luka
10:18—Yesu watazhizhe mwepi byo aambijile baana banji ba bwanga makumi atanu na abiji amba: “Natajilenga Satana byo aponene mwiulu nobe kubesha kwa mvula”? Yesu kechi waambile amba Satana bamufumishe kala mwiulu ne. Kino kyaishiletu kubiwa panyuma ya kuba Kilishitu bamwikajika ke Mfumu mwiulu mu 1914. (Lum. 12:1-10) Nangwa kya kuba kechi twakonsha kwamba ne kushinawina nkovu ne munwepo ne, bino kupichila mu kwamba pa bintu bikobiwa kulutwe uba nobe byaubiwe kala kene, Yesu mwine waambishepo kyabaya amba bino bintu bikobiwa.
(Luka 11:5-9) Kabiji wibambijile’mba: “Twambe’mba mwi anweba umo uji na mulunda nanji kabiji byo aya kwi aye pakachi ka bufuku wamwambila’mba, ‘Mbai, mpepo bashinkwa basatu, 6 mambo mulunda nami mukwabo po po aiyatu kufuma pa lwendo kabiji mfwabyo bya kumupa.’ 7 Bino mulunda nanji uji mu nzubo wamukumbula’mba: ‘Kunkatazhanga ne. Nashinka kala kinzhilo ne baana bami balaala. Kechi nakonsha kubuuka ne kukupa kintu ne.’ 8 Nemwambila namba, nangwa kya kuba kechi ukabuuka ne kumupa kintu na mambo a kuba mulunda nanji ne, bino na mambo a lupata lwanji ukabuuka ne kumupa kyonse kyo abena kukeba. 9 Byonkabyo, nemwambila namba, Lombainga, bakemupa; kebainga, mukekitaana; konkonshainga, bakemushinkwilako.
nwtsty kulumbuula byambo biji pa Luk 11:5-9
Mbai, mpepo bashinkwa basatu: Mu byalo bya ku Musela, bumpanyi bwajinga kisho, kabiji bantu banemekele bingi kuyukanyikwa’mba bampanyi, byonka byaamba kino kishimpi. Kufika pakachi ka bufuku kwakonsheshe kulengela kuzhinauka kyo aendela, nangwa byonkabyo, bumpanyi bwalengejile mwanamulume kwafikijile yewa mwenyi kumona kuba’mba wamukebela kajo. Kino kyo kyalengejile yewa mwanamulume kubula kuchiina kuya na kubusha mulunda nanji kuba’mba amupepo kajo nangwa kya kuba bwajinga pakachi ka bilo.
Kunkatazhanga ne: Mulunda nanji mu kino kishimpi wakainenga, mambo walajile, kechi amba wajinga ntanyi ne. Mazubo a mu yoya myaka, kikatakata a bayanji ajingatu kibamba kimo kikatampe. Uno mwanamulume pa kubuuka inge wabushishe bonse balajile, ne baana banji pamo.
lupata: Kyambo kya Kingiliki kyatuntulula’mba lupata kilumbulula “kubula kuyuka pa kupelela” nangwa’mba “kubula bumvu.” Bino mu kino kinembelo kibena kulumbulula mukoyo nangwa’mba lunkonena. Uno mwanamulume wa mu kishimpi kya kwa Yesu kechi waumvwine bumvu nangwa kukankazhama kulomba byo akebelenga ne. Yesu wafunjishenga baana banji ba bwanga kuba’mba nabo bafwainwa kwikala na mukoyo wa kulomba.—Luk 11:9, 10.
Kutanga Baibolo: Luka 10:1-16
JULY 23-29
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | LUKA 12-13
“Anweba Mwanema Kukila Bisamba bya Bwalula”
(Luka 12:6) Nanchi bwalula butanu kechi bupotwa na tumali tubiji nenyi? Pakuba kafwako nangwa kamo kabula kuyukanyikwa kwi Lesa ne.
nwtsty kulumbulula byambo biji pa Luk 12:6
tubwalula: Kyambo kya Kingiliki kya strou·thiʹon kilumbulula tuñonyi tucheche, javula bekingijishanga pa kwamba pa tubwalula, tuñonyi tobapotanga na mali acheche bingi.
(Luka 12:7) Nangwatu nsuki ya ku mitwe yenu beibala yonse. Kwakamwa ne; mambo anweba mwanema kukila bisamba bya bwalula.
nwtsty kulumbulula byambo biji pa Luk 12:7
Nangwatu nsuki ya ku mitwe yenu beibala yonse: Bashayuka bamba’mba mu mutwe wa muntu muji nsuki kukila pa 100,000. Yehoba byo abala nsuki ya mu mitwe yetu, ko kuba’mba wituta bingi muchima atweba bonse baana ba bwanga ba kwa Kilishitu.
(Luka 12:7) Nangwatu nsuki ya ku mitwe yenu beibala yonse. Kwakamwa ne; mambo anweba mwanema kukila bisamba bya bwalula.
Kafwako Kyakonsha “Kwitwabanya na Butemwe bwa Lesa” Ne
4 Kitanshi, Baibolo ufunjisha’mba Lesa umona bakalume banji bonse kwikala banema. Kya kumwenako, Yesu waambile amba: “Nanchi tuñonyi [tubwalula, NW] tubiji ke bapota na kangwee kamo nenyi? kabiji nangwa kamo kakapona panshi pabula kwitaba Shenu ne: kabiji nangwa nsuki yenu ya ku mitwe, yonse beibala. Byonkabyo kechi muchine ne: mambo mwibakila bañonyi [bwalula] bavula mu kunema.” (Mateo 10:29-31) Akilangulukai bino byambo mo byatajile ku banteleki ba kwa Yesu ba mu myaka kitota kitanshi.
5 Twakonsha kuzhinauka kine kintu muntu kyo akonsha kupotela kabwalula. Mu moba a Yesu, kabwalula ko kajinga manyi akepeshe bingi mutengo pa bañonyi bonse. Monai kuba’mba na kangwee kamo, muntu wapotanga tubwalula tubiji. Bino Yesu wanungilepo jikwabo amba umvwe muntu waiya na tubangwee tubiji, kechi wapotanga tubwalula tuna ne, wapotanga tutanu. Kañonyi kamo kabikwangapo kwikala mpasela uba nobe kafwapo ne byo kaji ne. Kampe bino bilengwa kechi byanemene ku meso a bantu ne, pano nga Mulenga wibimonanga byepi? Yesu waambile amba: “Mwi ato [kubikapotu ne koka ka mpasela] ka muji kamo kalubikwa ku meso a Lesa ne.” (Luka 12:6, 7) Pano twakonsha kutendeka kumvwisha kishinka kya kwa Yesu. Inge kya kuba Yehoba wikanemeka kabwalula kamo, ko kuba’mba nanchi muntu wakijishamo kunema! Byonka byo alumbulwile Yesu, Yehoba wayuka byonse pe atweba. Mambo ne nsuki ya ku mitwe yetu yabalwa!
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
(Luka 13:24) “Ibikishaiko pa kutwela pa kibelo kyakepa, mambo nemubuula namba bavula bakakeba kutwela, bino bakakankalwa.
nwtsty kulumbulula byambo biji pa Luk 13:24
Ibikishaiko: Nangwa’mba, “kutwajijila kwa kubula kuleka.” Yesu waambilenga pa kwibikako na muchima yense kutwela pa kibelo kyakepa. Pa kino kyepelo, mabuku avula amba’mba kilumbulula, “Kwibikako papelela bulume bwenu bonse; Kwibikako na mukoyo.” Kyambo kya Kingiliki kya a·go·niʹzo·mai kipasha na kyambo kya Kingiliki kya a·gonʹ, kyo baingijishanga javula pa kwamba pa bakayanga bisela bya kwikyombesha. Pa Heb 12:1, kino kyambo bengijisha mu bukifwanyikizho pa kwamba pa “kapela” ka ku bumi ka bena Kilishitu. Kabiji bekingijisha ne kulumbulula “kumanama” (Fp 1:30; Kol 2:1) nangwa “bulwi” (1Ti 6:12; 2Ti 4:7). Kabiji kino kyambo kiji pa Luk 13:24 kyatuntululwa ne kuba’mba “ukaya bisela bya kwikyombesha” (1Ko 9:25), “kwibikishako [na mukoyo]” (Kol 1:29; 4:12; 1Ti 4:10), ne “bulwi” (1Ti 6:12). Kino kyambo bekingijishanga kikatakata pa kwamba pa bakayanga bisela bya kwikyombesha. Bamo bamba’mba Yesu waambilenga’mba twafwainwa kwibikangako byonka bibikako na muchima yense bakaya bisela pa kuba’mba batambule kilambu, kutwajijilatu nangwa twakooka.
(Luka 13:33) Nangwa byonkabyo, nafwainwa kuya lelo, kesha ne keshaja, mambo ngauzhi kechi bafwainwa kumwipayila pangye ya Yelusalema ne.
nwtsty kulumbulula byambo biji pa Luk 13:33
kechi bafwainwa: Nangwa’mba “kizhila (kechi kyayilamo ne).” Nangwa kya kuba kafwako bungauzhi bwaamba’mba Mesiasa bakamwipayila mu Yelusalema ne, pano bino, bino byambo byakwatankana na byaamba Da 9:24-26. Kabiji kyayijilemo kuba’mba inge kyaikala’mba Bayudea bepaye ngauzhi, bakonsheshe kumwipayila mu uno muzhi, kikatakata Mesiasa. Mambo kije kyajinga na banchibamambo 71 kya Saniedilini kya kochi mukatampe, kyajinga mu Yelusalema. Onkao mambo, mu uno muzhi momo batotolwesheshanga bantu bo bamonanga’mba bangauzhi babubela. Yesu wafwainwa walangulukilenga ne pa kishinka kya kuba’mba milambo yavula yalambulwanga kwi Lesa mu Yelusalema, kabiji momo baipayilanga ne mwana mukooko wa Kijiilo kya Lupitailo. Ne kya kine, bintu byamwekele byonkatu byaambile Yesu. Bamutwajile nakumutotolwesha mu kije kya Saniedilini mu Yelusalema ne kumuzhachisha. Kabiji wafwijile kwapela nsakwa ya Yelusalema nobe mwana mukooko wa “Kijiilo kya Lupitailo.”—1Ko 5:7.
Kutanga Baibolo: Luka 12:22-40
JULY 30–AUGUST 5
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | LUKA 14-16
“Kishimpi kya Mwana Walubile”
(Luka 15:11-16) Kepo aambile’mba: “Muntu umo wajinga na baana ba balume babiji. 12 Wa mwanyike waambijile bashanji amba, ‘Tata, mpelai jimo nsabo yami ya bwana.’ Onkao mambo, wibabenye nsabo yanji. 13 Byo papichile moba acheche, uno mwana mwanyike walongele bintu byanji byonse ne kuya ku kyalo kingi kwalepesha kabiji konkakwa wakonawine nsabo yanji yonse na mambo a bwikalo buncha. 14 Byo aonawine nsabo yanji yonse, mwaponene kipowe kya nzala mu kyokya kyalo kyonse, ne aye watatwile kuyanda. 15 Wayile ne na kwikala na ngikazhi umo wa mu kyokya kyalo, ne aye wamutumine mu bujimi bwanji na kufunga bankumba. 16 Kabiji wakumbwanga bingi kuja ntotolo yajanga bankumba, bino kafwako nangwa umo wamupangapo kajo ne.
nwtsty kulumbulula byambo biji pa Luk 15:11-16
Muntu umo wajinga na baana ba balume babiji: Mu kishimpi kya mwana walubile muji bishinka byavula bingi. Kyo kishimpi kyalepa kukila bishimpi byonse byaambile Yesu. Kintu kyanema bingi mu kino kishimpi ke byo balumbulula kisemi. Mu bishimpi byavula, Yesu waambanga pa bintu nabiji nkunwa, mushiji, muzha ne nkambo yanji. (Mat 13:18-30; 25:14-30; Luk 19:12-27) Bino mu kino kishimpi, Yesu waamba pa baana ne shabo. Bavula bomvwa jino jishimikila kampe kechi bajingapo na bashabo bebobilanga kifyele ne. Kino kishimpi kimwesha Shetu wa mwiulu byo atemwa bantu, bonse bakishinka ne boba basatukile inge babwela kwi aye.
Wa mwanyike: Kwesakana na Mizhilo Lesa yo apele Mosesa, mubeji watambulanga bibiji bibiji pa bintu byonse. (Mpi 21:17) Mwana wa mukulumpe mu kino kishimpi inge ye wajinga mubeji, ko kuba’mba nkasanji watambwile kichika kya bya buswanyi byatambwile kolojanji.
wakonawine: Kyambo kya Kingiliki kyatuntululwa’mba wakonawine kilumbulula “kutayaika (nangwa kusansanya).” (Luk 1:51; By 5:37) Pa Mat 25:24, 26, kyatuntululwa’mba “kululula.” Mu kino kinembelo kibena kulumbulula kisuse, kwingijisha nsabo bibi.
bwikalo buncha: Nangwa’mba, “bwikalo bwa lono ( bwa kisuse; sapwe).” Kyambo kikwabo kipasha na kino kitanwa pa Ef 5:18; Tit 1:6; 1Pe 4:4. Na mambo a kuba’mba kyambo kya Kingiliki kilumbulula ne kuba kisuse nangwa lono, buno bwikalo ma Baibolo amo ebutela’mba “bwikalo bwa mwana walubile.”
kufunga bankumba: Bano banyama bajinga babunya kwesakana na Mizhilo Lesa yo apele Mosesa. Onkao mambo, kufunga bankumba wajinga mwingilo washikilwe bingi Bayudea.—Le 11:7, 8.
ntotolo: Bipangwa mufuma ino ntotolo byafituluka, kabiji byonka bilumbulula kyambo kya Kingiliki kya (ke·raʹti·on, “jipeke”), imweka nobe jipeke. Ino ntotolo ne mu ano moba ko kajo ko bajisha bambili, bañombe ne bankumba. Kuja ntotolo, kajo ka bankumba kumwesha kuba’mba mwana walubile wayanjile kya kine kine.—Monai byo balumbulula byambo biji pa Luk 15:15.
(Luka 15:17-24) “Byo alubulukile muchima, waambile’mba, ‘Batata baji na ba mingilo bavula baji na kajo kavula, pakuba amiwa mbena kufwa kuno na nzala! 18 Nsakwimana ngye kwi batata nkebambile namba: “Tata, nalenga mambo kwi Lesa wa mwiulu ne kwi anweba. 19 Pano kechi nafwainwa kutelwa’mba nemwanenu ne. Mungalule ngikale ke wa mwingilo wenu.”’ 20 Onkao mambo, waimene kaye kwi bashanji. Byo akijinga palepa byobya, shanji wamumwene ne kumubila lusa, kabiji wamunyemejile lubilo ne kumupakachilamo ne kumufyompa. 21 Kepo mwananji amwambijile’mba, ‘Tata, nalenga mambo kwi Lesa wa mwiulu ne kwi anweba. Kechi nafwainwa kutelwa’mba nemwanenu ne.’ 22 Bino shanji waambijile bakalume banji amba, ‘Pelawizhai! letai munkukumba wawamisha mumuvwike, kabiji mumuvwike ne kambalaminwe ku munwe wanji ne makwabilo ku maulu anji. 23 Kabiji mulete ne mwana ñombe wanuna mumwipaye pa kuba’mba tuje ne kusangalala, 24 mambo uno mwanami wafwile, pano ke mumi; waelekele pano wamweka.’ Kabiji batatwile kusangalala.
nwtsty kulumbulula byambo biji pa Luk 15:17-24
ne kwi anweba: Nangwa’mba, “ku meso enu.” Kyambo kya Kingiliki kya e·noʹpi·on, kilumbulula “kulutwe; saka mumonako,” kyo kyambo kiji ne pa 1Sa 20:1 mu Septuagint. Mu kino kyepelo, Davida po aambijile Yonafwanyi amba: “Ñanyi mambo o nebalenga bashenu?”
wa mwingilo wenu: Pa kubwela ku nzubo, wafuukwilepo kubuula bashanji amba kange bamutambwile amba mwanabo ne, amba bamumonengatu nobe wa mwingilo wabo. Wa mwingilo kechi waingilanga kikupu ku muntu byonka byajinga bazha ne, waingilangatu kampe juba jimo kwapwa.—Mat 20:1, 2, 8.
kumufyompa: Nangwa’mba, “nekumufyompa na kifyele.” Kyambo kya Kingiliki kyatuntululwa’mba “kumufyompa” kilumbulula byavula kukila kyambo phi·leʹo, kituntululwa javula amba “kufyompa” (Mat 26:48; Mak 14:44; Luk 22:47), bino akyo kilumbulula “na butemwe.” (Yoa 5:20; 11:3; 16:27). Kumutambwila mu jino jishinda, na kifyele, kumwesha kuba’mba bashanji baswile na muchima yense kutambwila mwanabo walapijile.
kutelwa’mba nemwanenu: Mamanyusikilipiti amo anungako’mba: “Mungalule ngikale ke wa mwingilo wenu.” Pano bino byambo biji mu kino kyepelo byo biji ne mu mamanyusikilipiti avula a kala. Bashayuka bamo bamba’mba bino byambo bebibikileko kuba’mba bikwatankane na byambo biji pa Luk 15:19.
munkukumba . . . kambalaminwe . . . makwabilo: Uno wajinga munkukumba wawamisha—kyamweka bamusonene bulongo kabiji ye bapanga benyi bo banemeka bingi. Kumuvwika kambalaminwe ku munwe kubena kumwesha kuba’mba bashanji bamutemwe ne kumunemeka bingi mwanabo, kabiji kyamwesheshe’mba bamutambwila kwikala mwanabo. Bazha kechi bavwalanga makwabilo ne kambalaminwe ne. Kumuvwika bino kwamwesheshe patoka kuba’mba bashanji bamutambwila kwikala mu kisemi byonkatu byo ajinga kala.
(Luka 15:25-32) “Mwananji wa mukulumpe wajinga mu bujimi, kabiji byo afikile kwipi na nzubo, waumvwine saka bemba ne kuzha. 26 Onkao mambo, waichile kalume umo ne kumushikisha kyamwekelenga. 27 Aye wamubuujile’mba, ‘Nkasenu waiya, kabiji bashenu baipaya mwana ñombe wanuna mambo aye wabwela saka aji mutuntulu.’ 28 Bino aye wazhingijile ne kukana kutwela mukachi. Kepo shanji alupukile pangye ne kutatula kumusashijila. 29 Aye waambijile shanji amba, ‘Amiwa nemwingijila myaka yavula kabiji kechi mbula kukookela mikambizho yenu ne, bino mukyangye kumpapo mwana mbuzhi kuba’mba nsangalale na balunda nami ne. 30 Pano aku ufikatu uno mwanenu wimonawijile nsabo yenu na bapite, mwamwipayila mwana ñombe wanuna.’ 31 Kepo shanji amwambijile’mba, ‘Mwanami, obewa wikala ne amiwa kimye kyonse, kabiji bintu byami byonse byo byobe. 32 Bino twafwainwa kusekela ne kusangalala, mambo nkasobe wafwile, pano ke mumi; kabiji waelekele pano wamweka.’”
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
(Luka 14:26) “Umvwe muntu waiya ko nji ne kubula kushikwa bashanji, bainanji, mukazhanji, baana banji, bakolojanji nangwa bankasanji ba balume, banyenga yanji nangwa bumi bwanji, kechi wakonsha kwikala mwanami wa bwanga ne.
nwtsty kulumbulula byambo biji pa Luk 14:26
kushikwa: Mu Baibolo, kyambo kya “kushikwa” kilumbulula byavula. Kyakonsha kulumbulula kufiila muntu mfika ne kukeba kumubapo kimo. Kubula kutemwa muntu nangwa kintu, kubula kwikikeba nangwa kubula kukeba kwikala nanji pepi, nangwa kubula kukeba kubapo bimo nanji. Kabiji kilumbulula ne kubula kutemwa kintu byonka byo mwatemwa kikwabo. Yakoba bamwambapo amba, ‘washikilwe’ Liya, watemenweko Lechela, kino kibena kulumbulula’mba watemenwe Lechela kukila byo atemenwe Liya (Nt 29:31, tubyambo twa munshi; Mpi 21:15, tubyambo twa munshi), kino kyambo bekingijisha bino ne mu mabuku avula a Bayudea. Onkao mambo, apano Yesu kechi waambilenga’mba baana banji ba bwanga bafwainwe kushikwa balongo babo kya kukeba kwiboba kyatama ne, mambo kino kyapusana na byaamba Binembelo. (Esakanyaiko Mak 12:29-31; Ef 5:28, 29, 33.) Mu kino kyepelo, kyambo kya “kushikwa” kibena kulumbulula “kutemwa pacheche.”
(Luka 16:10-13) Muntu wa kishinka mu bicheche, ye wa kishinka ne mu byavula, kabiji muntu wabula koloka mu bicheche, ye wabula koloka ne mu byavula. 11 Onkao mambo, umvwe kechi mwi ba kishinka mu nsabo yabula koloka ne, ñanyi ukemupa nsabo ya kine? 12 Kabiji umvwe mwabula kwikala ba kishinka na bya bakwenu, ñanyi ukemupa byenu? 13 Kafwako kalume wa mu nzubo wakonsha kwingijila bankambo babiji ne, mambo ukashikwapo umo ne kutemwapo mukwabo, nangwa kukookela umo ne kukana mukwabo. Kechi mwakonsha kwikala bakalume ba Lesa ne ba Nsabo ne.”
Kebainga Nsabo ya Kine
7 Tangai Luka 16:10-13. Kalama wa mu kishimpi kya kwa Yesu walengele balunda kuba’mba akamwenemo aye mwine. Pano bino, Yesu watundaikile baana banji ba bwanga kwikala na balunda mwiulu kwa kubula kwikala na mulanguluko wa kuba’mba bamwenemo abo bene. Byepelo byalondelapo byamwesha lukwatankano pakachi ka kwingijisha “nsabo yabula koloka” ne kwikala ba kishinka kwi Lesa. Kishinka kyaambilengapo Yesu ke kya kuba’mba jishinda jo twingijishishamo ‘nsabo yetu yabula koloka’ jimwesha’mba twi ba kishinka kwa Lesa nangwa ne. Twakonsha kuba byepi byobyo?
8 Jishinda jimo jo tumwesheshamo bukishinka na bintu byetu ke kupanako mali ku mwingilo wa ntanda yonse wa kusapwila waambilepo Yesu. (Mat. 24:14) Kashimbi umo ku India wajinga na kakibokoshi mo atayanga mali a muwayawaya kabiji pa kupitapo kimye avujile. Walekele ne kupota tubintu twa kukayisha. Kakibokoshi byo kayujile, wapaine ano mali kuba’mba beengijishe ku mwingilo wa kusapwila. Mulongo mu India uji na bujimi bwa bipangwa, upana bipangwa byavula bingi ku ofweshi wa bantuntuluzhi ba mulaka wa Malayalam, kuba’mba ba pa uno ofweshi babulenga kupota. Ulanguluka’mba jo jishinda jo akonsha kukwashishamo uno mwingilo kukila kupana bupe bwa mali. Kuba bino ko kuba bintu na maana. Balongo mu kyalo kya Greece nabo bapana manyi a maolivi, mukaka wachimba, ne kajotu kakwabo ku kisemi kya Betele.
Kutanga Baibolo: Luka 14:1-14