Byambo Bikwabo bya mu Mutanchi wa Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo
NOVEMBER 5-11
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | YOANO 20-21
“Nanchi Wantemwa Kukila ano Nyi?”
nwtsty kulumbulula byambo biji pa Yoa 21:15, 17
Yesu washikishe Shimona Petelo amba: Yesu waambile bino byambo kwi Petelo saka papitatu moba acheche kufuma Petelo po amukaine. Yesu waipwizhe Petelo jisatu pa byo amutemwa. Kino kyalengejile ‘Petelo kuba bulanda.’ (Yoa 21:17) Jishimikila janembele Yoano jiji pa Yoa 21:15-17 muji kyambo kya butemwe kikwabo kya: a·ga·paʹo, kyatuntululwa’mba butemwe, ne kya phi·leʹo, kyatuntululwa’mba wantemwa. Yesu waipwizhe Petelo jibiji amba: “Nanchi wantemwa nyi?” Pa bino bimye byonse Petelo wakumbwile Yesu amba ‘wamutemwa.’ Kepo Yesu ashikishe Petelo amba: “Nanchi wantemwa nyi,” kwingijisha kyambo kya Kingiliki kya phi·leʹo. Petelo wakumbwile jikwabo amba wamutemwa. Pa bimye byonse Petelo po akumbwile bino, Yesu wamwambijile Petelo kuba’mba butemwe bo amutemwa bwafwainwa kumulengela Petelo kujisha ne ‘kufunga’ baana ba bwanga ku mupashi, bo atelele’mba twana twa mikooko. (Yoa 21:16, 17; 1Pe 5:1-3) Yesu washikishe Petelo jisatu saka akyangye kumupa mwingilo wa kulama mikooko yanji. Kino kyalengejile Petelo kuleka kuzhinauka inge kya kine Yesu wamulekelako mambo pa byo amukaine jisatu.
nanchi wantemwa kukila ano nyi?: Byambo bya kuba’mba “kukila ano nyi” bilumbulula byavula. Bashayuka bamo bamba’mba bilumbulula’mba “nanchi wantemwa kukila byo watemwa baana ba bwanga nyi?” nangwa “nanchi wantemwa kukila byantemwa baana ba bwanga bakwabo nyi?” Bino byambo bya kuba’mba “nanchi wantemwa kukila ano nyi?” kyamweka byalumbulwilenga masabi o bakwachile nangwa bintu byo baingjishanga mu busulu bwa kwipaya masabi. Onkao mambo, byambo biji mu kino kyepelo kyamweka bilumbulula’mba: ‘Nanchi wantemwa kukila byo watemwa bya ku mubiji nangwa busulu nyi?’ Inge ibyo, jishanga twana twa mikooko.’ Buno bwipuzho bwayilamo inge twalanguluka pa byaubanga Petelo patanshitu. Nangwa kya kuba Petelo wajinga mwana wa bwanga wa kwa Yesu (Yoa 1:35-42), bino kechi walondelanga Yesu kimye kyonse ne. Bimye bimo wabwelanga na kwipaya masabi. Byo papichile bañondo bacheche, Yesu popo aichile Petelo kuba’mba amulondelenga aleke busulu bwanji ekale wa “kukwata bantu.” (Mat 4:18-20; Luk 5:1-11) Yesu byo afwile, Petelo wabujile bakwabo amba wabwela na kwipaya masabi, ne bakwabo baana ba bwanga bamulondejile. (Yoa 21:2, 3) Kyamweka pano Yesu waambilenga kuba’mba Petelo wafwainwa kufuukulapo. Kana kutwajijila na busulu bwanji bwa kwipaya masabi, o alumbikile pepi, nangwa kwingila mwingilo wa mupele Yesu wa kujiisha twana twa mikooko ku mupashi nangwa’mba baana ba bwanga ba kwa Yesu.—Yoa 21:4-8.
ja busatu: Petelo wakaine Nkambo yanji bimye bisatu; Yesu naye waipwizhe Petelo bimye bisatu kuba’mba omvwe byo asakwamba. Petelo byo akumbwile bimye byonse bisatu, Yesu wamwambijile’mba wafwainwa kumwesha buno butemwe kupichila mu kutangizhako mwingilo wa Lesa mu bwikalo bwanji kukila byonse. Petelo waingijilanga pamo na batumwa batangijilenga mwingilo wa kujisha, kukosesha ne kufunga jitanga ja kwa Kilishitu ja baana ba bwanga bakishinka. Bano baana ba bwanga bajinga bashingwa, pano bino bakebewenga kwibakosesha ku mupashi.—Luk 22:32.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
nwtsty kulumbulula kyambo kiji pa Yoa 20:17
Kileke kunkwata: Kyambo kya Kingiliki kya kuba’mba haʹpto·mai kilumbulula “kukwata” nangwa “kukwata ku kintu; kukakachila ne kukobama.” Mu ma Baibolo amo, bino byambo byaambile Yesu byatuntululwa’mba: “Kunkwata ne.” Nangwa byonkabyo, Yesu kechi wakainyenga Maliya wa ku Mangadala kumukwata ne, mambo kechi wakainye banabakazhi bakwabo bamumwene byo bamusangwile ‘bamukwachile ku maulu’ ne. (Mat 28:9) Kyamweka Maliya wa ku Mangadala wayukile’mba katatakatu Yesu aye mwiulu. Kechi wakebelenga Nkambo yanji kumusha ne, kino kyo kyalengejile kukwata Yesu kwakubula kumulekako. Pa kuba’mba amukwashe Maliya kushiinwa’mba Yesu kechi wayilenga mwiulu pa kyonkakya kimye ne, wakambizhe Maliya kuleka kumukwata ne kumwambila’mba aye na kubuula baana banji ba bwanga kusampanya mbila ya lusanguko lwanji.
nwtsty kulumbulula byambo biji pa Yoa 20:28
Nkambo yami kabiji Lesa wami!: Mu Kingiliki, “Nkambo yami ne Lesa [ho the·osʹ] wami!” Bashayuka bamo bamba’mba bino byambo baambijilenga Yesu bino saka babena kwambila Lesa, aye Shanji. Bakwabo bamba’mba mu mulaka mwine wa Kingiliki bino byambo byamba pe Yesu. Nangwa kya kuba balanguluka bino, byambo bya kuba’mba, “Nkambo yami kabiji Lesa wami” tuyuka ye baambilengapo inge twakebakeba Binembelo bikwabo byanembelwe na lutangijilo lwa mupashi. Jishimikila jimwesha kuba’mba Yesu watumijile baana banji ba bwanga byambo bya kuba’mba, “Amiwa mbena kuya kwi Batata kabiji Bashenu, ne kwi Lesa wami kabiji Lesa wenu,” kafwapo kishinka papo kyafwainwa kwitulengela kwamba’mba Tomase walangulukilenga’mba Yesu ye wajinga Lesa wa bulume bonse ne. (nwtsty kulumbulula byambo biji pa Yoa 20:17.) Tomase waumvwine Yesu byo alombelenga’mba “Tata,” ne kumutela’mba “Lesa yenka wa kine.” (Yoa 17:1-3) Onkao mambo, kyamweka Tomase watelele Yesu amba “Lesa wami” na mambo a bishinka byalondelapo: Wamumonanga Yesu amba “lesa,” bino kechi amba Lesa wa bulume bonse ne. (nwtsty kulumbulula byambo biji pa Yoa 1:1.) Nangwa kampe watelele Yesu byonka bakalume ba Lesa byo batelanga bamalaika baluwe ba Yehoba, byonka byaamba Binembelo bya Kihebelu. Kyamweka Tomase wayukile mashimikila aamba pa bantu nangwa pa nembi wa Baibolo wanembele jishimikila saka abena kukumbula malaika nangwa kwamba pa malaika nobe wajinga Yehoba Lesa. (Esakanyaiko Nt 16:7-11, 13; 18:1-5, 22-33; 32:24-30; Mit 6:11-15; 13:20-22.) Onkao mambo, kyamweka Tomase watelele Yesu amba “Lesa wami” mambo wayukile’mba Yesu wimenako Lesa kabiji ye waambilangako Lesa wa kine.
Bamo bakana’mba byambo bya kuba’mba “nkambo yami” ne bya kuba’mba “Lesa wami” bimwesha’mba waambilenga pa Lesa wa Bulume bonse. Bino kwesakana na byo bebingijisha mu Kingiliki kechi mo mo byatala ne. Bino byambo inge bebingijisha mu Kingiliki byakonsha kutuntululwa byo byatuntululwa pa kyambo pa kyambo pa Luk 12:32 (Mu Kingiliki, “anweba kajitanga kacheche”) ne pa Kol 3:18–4:1 (“Mu Kingiliki, “anweba banabakazhi”; “anweba banabalume”; “anweba baana”; “anweba bashabo”; “ anweba bakalume”; “bankambo yenu”). Kyo kimotu ne byambo biji pa 1Pe 3:7 inge byatuntululwa pa kyambo pa kyambo byakonsha kwikala’mba: “Anweba banabalume.” Onkao mambo, bino byambo kechi byakonsha kwitukatazha kuyuka Tomase bo aambilengapo ne.
NOVEMBER 12-18
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | BYUBILO 1-3
“Mupashi Wazhila Bamwitulwijile pa Kipwilo kya Bena Kilishitu”
w86 12/1 29 mafu. 4-5, 7
Bupe Bulengela Muntu Kwikala na Lusekelo
Pa juba jitanshi jatendekele kipwilo kya bena Kilishitu mu mwaka wa 33 C.E., bantu 3, 000 babatizhiwe batendekele ‘kwipapo bintu bene na bene, kujiila pamo ne kulombela pamo. Mambo ka o baubijile bino? Pa kuba’mba bebakwashe kukosesha lwitabilo lwabo kupichila mu ‘kutwajijila kufunda ku batumwa.’—Byubilo 2:41, 42.
Bayudea ne bantu ba mu bisaka bikwabo baalukile ke Bayudea baishiletu na kushinkwa ku Kijiilo kya pa Pentekosita. Bino aba baalukile ke bena Kilishitu baikele moba avula pa kuba’mba bafunjilepo byavula ne kukosesha lwitabilo lwabo. Kino kyaletele lukatazho lwa kajo ne pa kulaala. Bamo baishile kechi bajinga na pa kupuma kuboko ne, bino bamo bajinga na mali. Onkao mambo, bapainenga mali ne kupapo kajo bakajilwa.—Byubilo 2:43-47.
Bantu befuukwijilengapo abo bene kupotesha bintu byabo ne kwabana na bakwabo bintu byo bajinga nabyo. Kafwako ye bakanjikizhenga kupotesha bintu byanji byonse nangwa kupana mali kya kuba washalatu na kuyanda ne. Nangwatu banonshi kechi bapainetu bintu byonse byo bajinga nabyo ne kwikala bayanji ne. Bino kukeba kukwasha bakwabo ba mu lwitabilo ko kwibalengejile kupotesha bintu byabo ne kwifuukwilapo kupana mali onse afuminemo pa kuba’mba batundaike mwingilo wa Bufumu kuyilako palutwe.—Esakanyaiko 2 Kolinda 8:12-15.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
it-2 61 jifu. 1
Yesu Kilishitu
“Ntangi Mwine wa bumi.” Kilishitu Yesu wamwesheshe lusa lukatampe lwa Shanji byo apaine bumi bwanji bwalumbuluka kwikala kitapisho. Kino kyashinkwijile jishinda baana ba bwanga ba kwa Kilishitu ja kukalamanga pamo nanji mwiulu kabiji kyashinkwijile bantu jishuko ja kukekala pano pa ntanda inge Yesu watendeka kulama mu Bufumu. (Mat 6:10; Yoa 3:16; Ef 1:7; Heb 2:5; monai BUKUZHI.) Kino kyo kyalengela Yesu kwikala “Ntangi Mwine [“Mfumu,” KJ; JB] wa bumi” wa bantu bonse. (By 3:15) Kyambo kya Kingiliki kyo baingijisha papo kilumbulula “ntangi mwine,” kyo kyambo kyo baingijishe ne pa kwamba pe Mosesa (By 7:27, 35) amba “kalama” mu Isalela.
Lesa ‘Waswila Jimo Kulekela Mambo’
14 Kulekela mambo ko oba Yehoba kwaambiwapo ne jikwabo mu Byubilo 3:19 amba: ‘Lapilai ne kwaluluka, mambo enu azhimañane.’ Bino byambo byapelako byatuntululwa ku kyambo kya Kingiliki kyakonsha kulumbulula amba “kushimuna, . . . kufumyapo nangwa konauna.” Kwesakana na bashayuka bamo, ñambilo ya kifwanyikizho yaambiwapo pano ke yoya ya kufuuta binembelo. Kino kyaubiwanga byepi? Inki waingijishiwanga mu kimye kya kala walengwanga na mashanga, manañana ne mema. Panyuma ya kupwisha kunemba na uno inki, muntu wakonsheshe kutola kintu kyazoba ne kufuuta byambo byo aji kunemba. Akino kyalumbulula bingi bulongo lusa lwa Yehoba. Umvwe witulekelako mambo etu, kijitu nobe watola kintu kyazoba ne kwiafuuta.
NOVEMBER 19-25
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | BYUBILO 4–5
“Batwajijile Kwamba Mambo a Lesa na Kuchinchika”
w08 9/1 15, kakitenguluzha
Byambo byo Baambile Byaikele ke Binembelo Byazhila—Kunemba ne Bena Kilishitu Batanshi
Nanchi Batumwa Kechi Bafunjile ne Nyi?
Bakalama ne bakulumpe ba mu Yelusalema “byo bamwene kwamba kipasu kwa kwa Petelo ne Yoano, ne kuyuka’mba bano bantu kechi bafunjile ne, bantutu, bakuminye bingi.” (Byubilo 4:13) Nanchi kya kine kuba’mba batumwa kechi bafunjile ne nyi? Baibolo wa The New Interpreter waamba’mba: “Bino byambo kechi bilumbulula’mba Petelo [ne Yoano] kechi bayilepo ku sukulu ne kabiji bakankalwanga kunemba nangwa kutanga ne. Bino bimweshatu batumwa byo babujile kwesakana na mitonyi yafunjile yaingilanga mwingilo wa kuchiba mambo.”
Bishinka Bikatampe Kufuma mu Buku wa Byubilo bya Batumwa
4:13—Nanchi ba Petelo ne Yoano kechi bafunjile nenyi? Ine, bafunjile. Bebatongwelenga’mba “kechi bafunjile ne, bantutu” na mambo a kuba’mba kechi bakafunjile mu masukulu a Bayudea ne.
it-1 128 jifu. 3
Batumwa
Mingilo yo Baingijile mu Kipwilo kya Bena Kilishitu. Batumwa batundaikilwe bingi byo bebetulwijile mupashi wa Lesa pa Pentekosita. Bitango bitanshi bitanu byaamba pa Batumwa bimwesha batumwa byo babujile moyo ne byo bachinchikile pa kusapwila mambo awama ne lusanguko lwa kwa Yesu nangwa kya kuba bebakashile mu kaleya, kwibapuma ne kupingila kwibepaya ku bakalama. Palutwe kacheche panyuma ya Pentekosita, batumwa batangijilenga balengejile kipwilo kya bena Kilishitu kukomenako. (By 2:41; 4:4) Patanshitu, batendekejilepo kusapwila mu Yelusalema, pa kupitapo moba basapwijile ne mu Samaliya kabiji mu kuya kwa kimye bafikile ne mu mapunzha akwabotu.—By 5:42; 6:7; 8:5-17, 25; 1:8.
it-1 129 mafu. 2-3
Mutumwa
Ñanyi ye bapingizhe pe Yudasa Isakaliota waikele wa bujikumi na bubiji?
Na mambo a kuba Yudasa Isakaliota wasatukile ne kufwa kwa kubula kulapila, batumwa bashajiletu 11. Kabiji byo papichile moba 40 kufuma Yesu po bamusangwijile kufikatu ne byo ayile mwiulu, kechi wasajijilepo mukwabo wa kupingizha pe Yudasa Isakaliota ne. Pano bino, moba jikumi saka akyangye kupwa kufuma payijile Yesu mwiulu, kabiji juba ja Pentekosita najo saka jikyangye kufika, batumwa balangulukilepo kuba’mba bafwainwa kusala wakupingizha pe Yudasa, kechi na mambo a kuba’mba wafwile ne, bino na mambo a kuba’mba wasatukile byonkatu byaamba Binembelo byaambilepo mutumwa Petelo. (By 1:15-22; Sl 69:25; 109:8; esakanyaiko ne Lum 3:11.) Bino, mutumwa wakishinka aye Yakoba byo bamwipayile, binembelo kechi byaambapo kuba’mba basajijilepo mutumwa mukwabo wa kupingizhapo pe aye ne.—By 12:2.
Byambo byaambile Petelo bimwesha patoka kuba’mba muntu ye bafwainwe kusala kwikala mutumwa wa kwa Yesu Kilishitu, wafwainwe kwikala muntu waingijilepo pamo ne Yesu, wimwenejile bya kukumya byo aubilenga ne byo bamusangwile. Na mambo a bino bishinka, kyayilamo kwamba’mba mu kuya kwa moba kafwako wakonsheshe kufikilamo kwikala mutumwa ne, kanatu inge Lesa mwine wamutongola. Bino pa kyokya kimye juba ja Pentekosita saka jikyangye kufika, kwajinga banabalume bafikijilemo kwibatongola kupingizha pe Yudasa. Basajile banabalume babiji bafikilamo kwibapingizha pe Yudasa wabujile bukishinka. Kya kine, byonka byaamba kinembelo kya Byambo bya Maana 16:33, batele bubale, ne buno bubale bwakwachile Matiasa, bamusajile kabiji “bamubajijile ku batumwa 11.” (By 1:23-26) Onkao mambo, Matiasa wajinga pa “batumwa Jikumi na Babiji” bapwishishe lukatazho lwajingamo baana ba bwanga baambanga Kingiliki. (By 6:1, 2) Kabiji kyamweka mutumwa Paulo naye wamubajijileko pa 1 Kolinda 15:4-8 byo aambilenga pa “batumwa Jikumi na Babiji” bamweneko Yesu byo bamusangwile. Onkao mambo, juba ja Pentekosita byo jafikile, batumwa 12 bo bajinga mashiki paimenejile mukoka wa bena Isalela ba ku mupashi.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
it-1 514 jifu. 4
Jibwe Jikatampe ja pa Jikonka”
Pa Salamo 118:22 paamba’mba jibwe jo basujile jaikala ke “jibwe jikatampe ja pa jikonka,” (Mu Kihebelu, roʼsh pin·nahʹ). Yesu waambile pa buno bungauzhi amba aye ye “jibwe jikatampe ja pa jikonka” (Mu Kingiliki, ke·pha·leʹ go·niʹas, mutwe wa jikonka). (Mat 21:42; Mak 12:10, 11; Lu 20:17) Byonkatu jibwe jiji kwiulu ya jikonka byo jimweka konse konse, ne Yesu Kilishitu naye uji nobe jibwe jiji peulu ya jikonka ja kipwilo kya bashingwa, kitelwa ne kuba’mba nzubo ya Lesa ya ku mupashi. Petelo naye waambile pa Salamo 118:22 amba waamba pe Kilishitu, kuba’mba wajinga nobe “jibwe” bantu jo bakaine bino Lesa jo asajile kuba’mba jikale “jibwe jikatampe ja pa jikonka.”—By 4:8-12; kabiji monai ne 1Pe 2:4-7.
Petelo ne Ananyasa Babepele—Twakonsha Kufunjilako ka?
Ananyasa ne mukazhanji bapoteshepo bipe bimo pa kuba’mba batane mali a kujishishamo bano bena Kilishitu babatizhiwe katataka. Ananyasa byo aletele mali ku batumwa, waambile’mba waleta mali onse o apoteshe bipe. Bino kechi waletele onse ne. Wilamijilepo amo. Lesa wikisolwele kino kwi Petelo, kepo Petelo aambijile Ananyasa amba: “Kechi wabepa bantu ne, wabepa Lesa.” Ponkapotu Ananyasa waponene panshi ne kufwa. Byo papichile maola asatu mukazhanji waishile. Byo abujile kuyuka kyamwekela mwatawanji, naye wabepele kabiji waponene panshi ne kufwa.
NOVEMBER 26–DECEMBER 2
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | BYUBILO 6-8
“Kipwilo kya Bena Kilishitu kya Katataka Kyaesekelwe”
“Lesa ye Kalama ye Twafwainwa Kukokela”
17 Akya kipwilo kya katataka kyatalañene na lukatazho lwajinga mu kyonka kino kipwilo lwikilengejile kwikala mu kizumba. Lwajinga ñanyi lukatazho? Baana ba bwanga bavula babatizhiwenga, bajinga benyi baishile ku Yelusalema kabiji bakebelenga kufunda byavula saka bakyangye kubwela kwabo. Baana ba bwanga baikalanga mu Yelusalema babingwile mali kufuma panshi ya muchima a kukwasha kupotamo kajo ne bintu bikwabo. (Byu. 2:44-46; 4:34-37) Pa kikye kimye kwaishile lukatazho lwakebewenga kuyuka mwa kwilupwishisha kwa kubula kukozha bantu ku muchima. Banabakazhi bafwilwa Bangiliki “kechi bebabijilengapo kajo ka pa juba pa juba ne.” (Byu. 6:1) Bino, banabakazhi bafwilwa Bahebelu abo bebabijilengapo. Onkao mambo, pajinga lukatazho lwa misalululo. Misalululo yakonsha kuleta mabano.
“Lesa ye Kalama ye Twafwainwa Kukookela”
18 Batumwa byo bajinga jibumba jatangijilenga kyokya kipwilo kyakomenenga, bayukile amba kechi kyawama ‘kuleka kufunjisha mambo a Lesa kuba amba babenga kajo ne.’ (Byu. 6:2) Pa kuba’mba bapwishe luno lukatazho, bakambizhe baana ba bwanga kukeba banabalume batanu na babiji “bayula na mupashi wazhila ne maana” bo bafwainwe kutongola ku batumwa kuba’mba bengilenga uno “mwingilo.” (Byu. 6:3) Banabalume bafikilamo bakebewenga mambo uno mwingilo kechi wajingatu wa kwaba kajo ne, bino wavwangilemo ne kutala pa mali, kupota bintu bikwabo ne kunemba bulongo bintu byonse byaubiwenga. Aba banabalume bo basalulwile bajinga na mazhina a Kingiliki, ebalengejile kwibakasulukila ku banabakazhi bafwilwa bo batuntwishe. Panyuma ya kulangulukapo pa bintu bikebewa ne kulombapo, batumwa batongwele banabalume batanu na babiji kuba’mba bengilenga uno “mwingilo.”
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
Setepena—“Bamubijile Bibusa kwi Lesa ne Kumupa Bulume”
2 Pa kikye kimye, ba mu kije bakuminye bingi pa kumona byamwekelenga kilungi kya kwa Setepena. Bamitonyi byo bamutajile, bamwene amba kilungi kyanji kyajinga “nobe kya malaika.” (Byu. 6:15) Bamalaika bamba byambo bifuma kwi Yehoba Lesa, onkao mambo kechi bachina ne, kabiji ba mutende. Byo byo kyajinga ne kwi Setepena mambo ne bamitonyi bakanamine bamwene kino. Ñanyi kintu kyamulengejile kubula kwikala na moyo?
Kusapwila “Mambo Awama Aamba pe Yesu”
16 Bena Kilishitu lelo jino babena kwingila mwingilo waingijilepo Filipa. Javula basapwila mambo a Bufumu ku bantu bo bataana nabiji pa lwendo. Pa bimye byavula, kusambakana muntu wamwesha muchima wa kumvwa mambo awama kechi kubiwatu kya kubazhimukila ne. Kino kimweka, mambo Baibolo waambatu patoka amba bamalaika babena kutangijila mwingilo wa kusapwila kuba’mba byambo bifike ku “bisaka byonse, mikoka yonse, njimi yonse ne mitundu yonse ya bantu.” (Lum. 14:6) Yesu waambijile jimo amba bamalaika bakatangijilanga mwingilo wa kusapwila. Mu kishimpi kyanji kya wichi ne bincha, Yesu waambile’mba kimye kya kunowa, ko kuba’mba mpelo ya buno bwikalo, “bakunowa bo bamalaika.” Wanungilepo amba bano bamalaika ‘bakapwizha pamo bintu byonse bya kwituntulako mu Bufumu bwanji ne bantu boba byatama.’ (Mat. 13:37-41) Kabiji pa kimye kimotu bamalaika bakapwizha pamo banswanyi ba mu Bufumu mwiulu ne “jibumba jikatampe” ja “mikooko ikwabo” Yehoba jo aleta mu jibumba janji.—Lum. 7:9; Yoa. 6:44, 65; 10:16.