Kwikala Na Jiwi Ja Mu Muchima Jawama jisangajika Lesa

1, 2. Umvwe muji pa lwendo lwa kuya ku mpunzha ko mwabula kuyuka, mambo ka o kyanemena kumvwina ubena kwimutangijila? Ñanyi kintu kitutangijila kitupa Yehoba?

FWANYIKIZHAI’MBA muji pa lwendo lwa kuya ku mpunzha ko mwabula kuyuka. Ñanyi kintu kyakonsha kwimukwasha kufika ko mubena kuya kwa kubula kulubilamo? Kyakonsha kwimukwasha ke kwimupa muntu wa kuya nanji ye mwaketekela wayuka yoyo mpunzha. Uno muntu wakonsha kwimutangijila umvwe kya kuba wijiyuka bulongo jishinda. Kabiji inge mwalondela byo abena kwamba, kechi mukalubilamo ne.

² Atweba bonse tupita mu makatazho avula bingi, kabiji kimye kimo kechi twakonsha kuyuka bya kuba na ano makatazho ne. Bino pa kuba’mba tuyuke bya kuba na ano makatazho, Yehoba witupa jiwi ja mu muchima. (Yakoba 1:17) Onkao mambo, twayai tumone jiwi ja mu muchima byo jilumbulula ne byo jingila. Kepo tusakwisamba pa byo twakonsha kufunjisha bulongo jiwi jetu ja mu muchima, ene mambo o twafwainwa kunemekela jiwi ja mu muchima ja bakwetu, ne jiwi ja mu muchima byo jitukwasha.

JIWI JA MU MUCHIMA JO JI KA, KABIJI JINGILA BYEPI?

3. Jiwi ja mu muchima jo ji ka?

³ Jiwi jetu ja mu muchima ke bupe bwawama bwafuma kwi Yehoba. Jiwi ja mu muchima ke kintu kitukwasha kuyuka bintu byawama ne byatama. Mu Baibolo, kyambo kya Kingiliki kilumbulula “jiwi ja mu muchima” ke “muntu kwiyuka mwine byo aji.” Inge tuji na jiwi ja mu muchima jawama, jiketukwasha kuyuka byo tuji ne kuyuka umvwe tubena kuba bintu byawama nangwa ne. Jakonsha kwitukwasha kuyuka biji milanguluko yetu, kwitukwasha kufuukula bintu byawama ne kuchinuzhuka bintu byatama. Kabiji jakonsha ne kwitulengela kumvwa bulongo inge twafuukula bulongo bintu nangwa kwitukatazha inge twabula kufuukulapo bulongo.—Monai Byambo byo Balumbulula 5.

4, 5. (a) Ñanyi kintu kyamwekejile ba Adama ne Evwa byo babujile kulondela jiwi jabo ja mu muchima? (b) Ñanyi bantu bo batongola mu Baibolo bakonsha kwitukwasha kuyuka bingila jiwi ja mu muchima?

⁴ Atweba bonse twakonsha kufuukulapo kulondela jiwi jetu ja mu muchima nangwa ne. Adama ne Evwa kechi balondejile jiwi jabo ja mu muchima ne, kabiji kuba bino kwibalengejile kulenga mambo. Byo balengele mambo, jiwi jabo ja mu muchima jatendekele kwibazhachisha na mambo a kusatukila Lesa. (Ntendekelo 3:7, 8) Nangwa kya kuba bajinga na jiwi ja mu muchima jawama kabiji bayukile kuba’mba kyatama kusatukila Lesa, bino bakankelwe kulondela jiwi jabo ja mu muchima.

⁵ Kupusanako na Adama ne Evwa, bantu bavula babula koloka bomvwina jiwi jabo ja mu muchima. Yoba naye walondejile jiwi janji ja mu muchima pa kufuukula bintu. Waambile’mba: “Muchima wami kechi ukanzhachisha moba onse a bumi bwami ne.” (Yoba 27:6) Byo aambile pa “muchima” wanji, Yoba waambilenga pa jiwi janji ja mu muchima, ko kuba’mba kintu kitukwasha kuyuka byawama ne byatama. Bimye bimo, Davida kechi walondejile jiwi janji ja mu muchima ne, kino kyamulengejile kubula kukookela Yehoba. Byo alengele mambo “muchima wamukatezhenga.” (1 Samwela 24:5) Jiwi ja mu muchima ja kwa Davida jamuzhachishenga kuba’mba waubile kintu kyatama. Kutendeka kulondela jiwi janji ja muchima kwamukwashishe kubula kubwezhapo kintu kyatama kyo aubile.

6. Mambo ka o twafwainwa kwambila’mba jiwi jetu ja mu muchima ke bupe bwafuma kwi Lesa?

⁶ Bantu babula kuyuka Yehoba nabo bayuka’mba kuji bintu byawama ne byatama. Baibolo waamba’mba: “Milanguluko yabo ibazhachisha nangwa kwibabingisha.” (Loma 2:14, 15) Bano bantu bayuka’mba kyatama kwipayañana nangwa kwiba. Nangwa kya kuba kechi bayuka kibakanya kuba bino bintu ne, kishinka ke kya kuba’mba jiwi jabo ja mu muchima jo jibakanya. Jino jiwi ja mu muchima ke kintu kibapa Yehoba kibakwasha kuyuka kyawama ne kyatama. Kuba bino kulengela bano bantu kulondela mafunde a Lesa etukwasha kufuukula kuba bintu byawama mu bwikalo bwetu.

7. Mambo ka bimye bimo jiwi jetu ja mu muchima o jakonsha kwitutwajila mungi?

⁷ Nangwa byonkabyo, kimye kimo jiwi jetu ja mu muchima jakonsha kwitutwala mungi. Milanguluko yetu yabula koloka yakonsha konauna jiwi jetu ja mu muchima ne kwitutwala mungi. Twafwainwa kwibikako pa kuba’mba twikale na jiwi ja mu muchima jawama. (Ntendekelo 39:1, 2, 7-12) Pa kuba’mba jingilenga bulongo, twafwainwa kwijifunjisha. Yehoba witupa mupashi wazhila ne mafunde a mu Baibolo etukwasha kwikala na jiwi ja mu muchima jawama. (Loma 9:1) Twayai twisambe pa byo twafwainwa kufunjisha jiwi jetu ja mu muchima.

TWAKONSHA KUFUNJISHA BYEPI JIWI JETU JA MU MUCHIMA?

8. (a) Bintu bibena kwitubuula muchima byakonsha kutamisha byepi jiwi jetu ja muchima? (b) Ñanyi bwipuzho bo twafwainwa kwishikisha saka tukyangye kuba kintu kyonse?

⁸ Bantu bamo balanguluka’mba kulondela jiwi jabo ja mu muchima ke kuba byo babena kukeba. Balanguluka’mba bakonsha kuba kintu kyonse kyo bakeba. Na mambo a kuba’mba kechi twaoloka ne, byo tulanguluka byakonsha kwitutwala mungi. Bintu bikeba muchima biji bingi na bulume, byakonsha ne kutwala mungi jiwi jetu ja mu muchima. Baibolo waamba’mba: “Muchima uji bingi na bujimbijimbi kukila bintu byonse kabiji watama bingi. Ñanyi wakonsha kuyuka byo aji?” (Yelemiya 17:9) Onkao mambo, twakonsha kutendeka kulanguluka’mba kintu kyo tubena kukeba kuba kijitu bulongo bino saka kyatama. Paulo saka akyangye kwikala mwina Kilishitu, wamanyikilenga bingi bantu ba Lesa kabiji walangulukilenga’mba byo aubilenga byajingatu bulongo. Kabiji wamwenenga’mba uji na jiwi ja mu muchima jawama. Bino waambile’mba: “Pakuba Yehoba ye umpima.” (1 Kolinda 4:4; Byubilo 23:1; 2 Timoti 1:3) Paulo byo ayukile’mba Yehoba washikwa bintu byo aubilenga, wapimpwile byubilo byanji. Onkao mambo, saka tukyangye kuba kintu kiji kyonse, twafwainwa kwishikisha’mba, ‘Nanchi byo mbena kukeba kuba bisakutokesha Yehoba ku muchima nyi?’

9. Kwakamwa Lesa kulumbulula ka?

⁹ Inge twatemwa muntu, kechi tukeba kumufichisha ku muchima ne. Butemwe bo twatemwa Yehoba bwitulengela kubula kumufichisha ku muchima kya shinji. Kwakamwa Yehoba kuketulengela kubula kumufichisha ku muchima. Abino byo byaubile Nehemiya. Wajinga Ndamakyalo kabiji kechi waingijishe kifulo kyanji pa kuba’mba anonke ne. Mambo ka? Waambile’mba “ke na mambo a kwakamwa Lesa.” (Nehemiya 5:15) Nehemiya kechi wakebelenga kuba kintu kyafwainwe kufichisha Yehoba ku muchima ne. Byonka byaubile Nehemiya, ne atweba kechi twafwainwa kuba kintu kyakonsha kufichisha Yehoba ku muchima ne. Inge ke tutange Baibolo, tukayuka bintu bitokesha Yehoba ku muchima.—Monai Byambo Bikwabo byo Balumbulula 6.

10, 11. Ñanyi mafunde a mu Baibolo akonsha kwitukwasha kufuukulapo bulongo pa kutoma maalwa?

¹⁰ Akilangulukai pa kino, mwina Kilishitu wakonsha kufuukulapo kutoma maalwa nangwa kubula kutoma. Ñanyi mafunde a mu Baibolo akonsha kumukwasha kufuukula bulongo pa kino? Twayai twisambe pa mafunde amo a mu Baibolo. Baibolo kechi wakanya kutoma maalwa ne. Kabiji waamba’mba binyu ke bupe bwafuma kwi Lesa. (Salamo 104:14, 15) Nangwa byonkabyo, Yesu waambijile baana banji ba bwanga amba kechi bafwainwa “kupendwapendwa” ne. (Luka 21:34) Kabiji Paulo wabuujile bena Kilishitu amba bafwainwa kuchinuzhuka ‘kusangalala kubi ne kupendwapendwa.’ (Loma 13:13) Waambile’mba bapendwapendwa “kechi bakaswana Bufumu bwa Lesa ne.”—1 Kolinda 6:9, 10.

¹¹ Mwina Kilishitu wafwainwa kwiipuzha’mba: ‘Nanchi nakonsha kwikala kwakubula kutomapo maalwa nyi? Nanchi ntoma maalwa pa kuba’mba nkasuluke nyi? Nanchi ntoma maalwa pa kuba’mba mpwishe bumvu nyi? Nanchi nayuka pa kupelela na maalwa nyi?a Nanchi nakonsha kusangalala pamo na bakwetu kwakubula maalwa nyi?’ Twafwainwa kulomba kwi Yehoba kuba’mba etukwashe kufuukulapo bulongo. (Tangai Salamo 139:23, 24.) Kuba bino kuketulengela kufunjisha jiwi jetu ja mu muchima kulondela mafunde a mu Baibolo. Bino kuji ne bintu bikwabo byo twafwainwa kuba byo tusakwisambapo.

ENE MAMBO O TWAFWAINWA KUNEMEKELA JIWI JA MU MUCHIMA JA BAKWETU

12, 13. Ñanyi bintu bimo bilengela jiwi ja mu muchima ja bena Kilishitu bamo kupusenamo? Kabiji twakonsha kuba byepi na bantu baji bino?

¹² Jiwi ja mu muchima jetu jakonsha kupusana na jiwi ja mu muchima ja bakwetu. Jiwi jenu ja mu muchima jakonsha kwimuswisha kuba bintu bimo, bino bakwabo kechi jakonsha kwibaswisha ne. Bakwabo bakonsha kufuukulapo kutoma maalwa, bino bakwabo ne. Mambo ka o bakonsha kupusenamo mu byo babena kulanguluka?

¹³ Nkomeno ya muntu, kisemi mo akomena ne bintu byo apitamo mu bwikalo byakonsha kulengela bantu kupusenamo mu bintu byo boba. Muntu wajinga na lukatazho lwa kupendwapendwa wakonsha kufuukulapo kuleka kutoma maalwa inge waikala mwina Kilishitu. (1 Bamfumu 8:38, 39) Onkao mambo, inge mwapa muntu maalwa pano wakana, mwakonsha kuba byepi? Nanchi mukalefulwa nangwa kumukanjikizha nyi? Nanchi mukakeba kuyuka ene mambo o akaina nyi? Ine, mambo mwanemeka jiwi janji ja mu muchima.

14, 15. Ñanyi lukatazho lwajingako mu moba a kwa Paulo? Paulo waambilepo’mba ka?

¹⁴ Mu moba ajingako mutumwa Paulo, kyamwekele kintu kyalengejile bena Kilishitu kupusenamo. Nyama imo yo bapoteshanga pa bisankanyi beingijishanga mu bupopweshi bwa bubela kabiji batapishishanga bankishi. (1 Kolinda 10:25) Paulo wamwenenga’mba kuja nangwa kupota ino nyama kyajingatu bulongo. Kwi aye, bano banyama bonse bafumine kwi Yehoba. Bino balongo bamo bapopwelanga bankishi balangulukilenga’mba kechi kyayijilemo kuja bano banyama ne. Nanchi Paulo watwajijile kuja ino nyama na mambo a kuba’mba jiwi janji ja mu muchima kechi jamukatezhenga nenyi?

¹⁵ Paulo kechi byo byo aubile ne. Walekele kuba bintu byakatezhenga jiwi ja mu muchima ja balongo banji. Paulo waambile’mba kechi twafwainwa “kwitokeshatu ku muchima atweba bene ne.” Wanungilepo’mba: “Mambo ne Kilishitu kechi witokeshenga mwine ku muchima ne.” (Loma 15:1, 3) Byonka byaubile Yesu, Paulo watele muchima ku jiwi ja mu muchima ja bakwabo, kechi waubangatu bintu byo atemenwe ne.—Tangai 1 Kolinda 8:13; 10:23, 24, 31-33.

16. Mambo ka o twafwainwa kubujila kuzhachisha bakwetu inge jiwi ja mu muchima jabo jibena kwibaswisha?

¹⁶ Pano twakonsha kuba byepi inge jiwi ja mu muchima jaswisha mwina Kilishitu kuba kintu kyo tumona’mba kyatama? Kechi twafwainwa kumuzhachisha’mba kyo abena kuba kyatama ne. (Tangai Loma 14:10.) Jiwi ja mu muchima jitupa Yehoba jafwainwa kuzhachishanga atweba, kechi kwijingijisha kuzhachisha bakwetu ne. (Mateo 7:1) Kechi twafwainwa kulengela kipwilo kwabenamo na mambo a bintu byo tukeba atweba bene ne. Bino twafwainwa kumonangapo mashinda a kutundaikilamo mutende mu kipwilo ne butemwe.—Loma 14:19.

TWAKONSHA KUMWENAMO INGE TWAIKALA NA JIWI JA MU MUCHIMA JAWAMA

17. Jiwi ja mu muchima ja bantu bavula lelo jino jiji byepi?

¹⁷ Mutumwa Petelo wanembele’mba: “Ikalai na jiwi ja mu muchima jawama.” (1 Petelo 3:16) Bantu inge baleka kulondela mafunde a Yehoba, jiwi ja mu muchima jileka kwibajimunako pa bintu byatama. Paulo waambile’mba bantu baji bino bekala na jiwi ja mu muchima “jauma nobe kikoba kyo basoka na kyela.” (1 Timoti 4:2) Nanchi mwakipyapo kala nyi? Javula inge muntu wapya ushala na mukovu kabiji kechi pakola ne. Byo byo kyakonsha kumwekela muntu utwajijila kuba bintu byatama. Jiwi janji ja mu muchima jakonsha kwikalatu nobe “kikoba kyo basoka na kyela” kabiji pa kupitapo kimye, jileka kwingila bulongo.

18, 19. (a) Kwizhachisha nangwa kumvwa bumvu kwitufunjishapo ka? (b) Twakonsha kuba byepi inge jiwi jetu ja mu muchima jatwajijilatu na kwituzhachisha pa mambo o twalengele kala, bino saka twalapila?

¹⁸ Inge twauba kintu kyatama, jiwi jetu ja mu muchima jituzhachisha. Kuba bino kwitulengela kuyuka kintu kyatama kyo twaubile ne kuja nyenye. Twafwainwa kufunjilako ku bintu byatama ne kuchinuzhuka kubwezhapo bintu byatama byo twaubile. Mfumu Davida byo alengele mambo, jiwi janji ja mu muchima jamulengejile kulapila. Waumvwine kutama ku muchima na mambo a kintu kyatama kyo aubile kabiji wibikileko kukookela mizhilo ya Yehoba. Bintu byamwekejile Davida byamulengejile kwamba’mba Yehoba ‘waswila jimo kulekela mambo.’—Salamo 51:1-19; 86:5; monai Byambo byo Balumbulula 7.

¹⁹ Kimye kimo, jiwi ja mu muchima jakonsha kutwajijila kuzhachisha ndengamambo nangwa papita kimye kyabaya kufuma po bamulekejileko mambo. Kukizhamo kwizhachisha kwatama mambo kulengela muntu kumona nobe kafwako byo aji ne. Inge byobyo mumvwa ku muchima kimye kimo, yukai’mba kechi mwafwainwa kupimpula bintu byo mwaubile kala ne. Nangwa kya kuba mwalengele mambo kwakubula kuyuka nangwa mwayukile, kishinka ke kya kuba’mba Yehoba wimulekelako mambo, kabiji kechi uvuluka bintu byo mwaubile ne. Mwafwainwa kushiinwa’mba mubena kuba bintu byawama. Nangwa kya kuba jiwi jenu ja mu muchima jakonsha kutwajijila kwimuzhachisha, bino Baibolo waamba’mba: “Lesa wakila michima yetu.” (Tangai 1 Yoano 3:19, 20.) Kino kibena kulumbulula’mba butemwe bwanji ne byo etulekelako mambo, byo bintu byanema byo twafwainwa kulangulukangapo kukila kwizhachisha pa bintu byo twaubile kala. Onkao mambo, mwafwainwa kushiinwa’mba kine Yehoba wimulekelako mambo. Muntu wakonsha kwikala na jiwi ja mu muchima jawama ne kwingijila Lesa na lusekelo inge wayuka kuba’mba bamulekelako mambo.—1 Kolinda 6:11; Bahebelu 10:22.

20, 21. (a) Uno buku bamunemba kuba’mba emukwashe kuba ka? (b) Byo tuji bena Kilishitu, ñanyi bwana bwa bene bwitupa Yehoba, kabiji twakonsha kwibwingijisha byepi?

²⁰ Uno buku bamunemba kuba’mba emukwashe kwikala na jiwi ja mu muchima jawama pa kuba’mba jimujimunengako ne kwimuzhikijila mu ano moba a kupelako akatazha. Kabiji ukemukwasha kwingijisha mafunde a mu Baibolo mu bwikalo bwenu. Uno buku kechi witubuula bya kuba pa bintu byonsetu ne. Tulondela “muzhilo wa Kilishitu,” waimena pa mafunde a Lesa. (Ngalatiya 6:2) Kechi tuba bintu byatama na mambo a kuba’mba kafwako mizhilo yaambapo ne. (2 Kolinda 4:1, 2; Bahebelu 4:13; 1 Petelo 2:16) Inge twaingijisha bulongo luusa lwetu lwa kwifuukwila bintu, tumwesha’mba twatemwa Yehoba.

²¹ Inge ke tulanguluke languluke pa mafunde a mu Baibolo ne kwialondela, tuyuka bya kwingijisha “milangwe” kabiji kino kitukwasha kulanguluka byonka bilanguluka Yehoba. (Bahebelu 5:14) Jiwi jenu ja mu muchima jo mwafunjisha bulongo jikemutangijilanga mu bwikalo bwenu kabiji jikemukwasha kwikala mu butemwe bwa Lesa.