Byambo Bikwabo bya mu Mutanchi wa Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo
MARCH 4-10
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | LOMA 12-14
“Kumwesha Butemwe bwa Bwina Kilishitu byo Kulumbulula”
it-1 55
Itemwainga
Butemwe bwa kutemwa balongo (mu Kingiliki, phi·la·del·phiʹa, nangwa’mba “butemwe bwa kutemwa mulongo”), bwafwainwa kwikala na bonse baji mu kipwilo kya bwina Kilishitu. (Lo 12:10; Heb 13:1; monai ne 1Pe 3:8.) Onkao mambo, bulunda bwetu mu kipwilo bwafwainwa kukosa byonkatu byo kikala mu kisemi. Nangwa kya kuba baji mu kipwilo bamwesha buno butemwe bwa kutemwa balongo, bino bebatundaika kukijishamotu kuba bino.—1Te 4:9, 10.
Kyambo kya Kingiliki kya phi·loʹstor·gos, kilumbulula “kutemwa bingi,” bekingijisha pa kwamba pa muntu watemwa bingi mukwabo kufuma panshi ya muchima. Kyambo kikwabo kya sterʹgo kyaamba pa kwitemwa javula bekingijisha kulumbulula kwitemwa kya kine kine nabiji kokwa kwikalapo mu kisemi. Mutumwa Paulo watundaikile bena Kilishitu kwikala na kino kyubilo. (Lo 12:10) Paulo waambile’mba mu moba akupelako mukekala bantu “babula butemwe” (mu Kingiliki, aʹstor·goi), kabiji waambile’mba bano bantu bakafwa lufu lwa myaka.—2Ti 3:3; Ro 1:31, 32.
“Mwikale mu Mutende na Bantu Bonse”
3 Tangai Loma 12:17. Paulo walondolwele amba inge betumanyika, kechi twafwainwa kushinkanya kibi na kibi kikwabo ne. Kumvwina luno lujimuno kwanema bingi kikatakata mu mazubo muji bantu baabenamo mu mpopwelo. Mwina Kilishitu umo uji mu masongola wakonsha kuchinuzhuka lweseko lwa kubula kubwezha byambo byatama inge bamwambila nangwa kumuba byatama. Kafwako byawama bifuma mu ‘kushinkanya kibi na kibi kikwabo ne.’ Kushinkanya kwakonsha kulengelatu lukatazho kubayilako.
“Kechi Mushinkanye Kibi Na Kibi Kikwabo Nangwa Na Muntu Umo Ne”
12 Lujimuno lukwabo lwapaine Paulo pa mambo a byo twafwainwa kuba na bakwetu ba mu lwitabilo ne boba babula mu lwitabilo ke luno lwa kuba’mba: “Kechi mushinkanye kibi na kibi kikwabo nangwa na muntu umo ne.” Bino byambo byakwatankana bingi na byo aambile patanshi amba: “Shikwaitu kyatama.” Amwai, muntu wakonsha kwamba byepi amba washikwa byatama nangwa bubi umvwe ke obe byatama mu kushinkanya na bakwabo? Umvwe muntu ke ashinkanye, kimwesha’mba butemwe “bwa kubula bujimbijimbi” ufwabo. Kepo Paulo aambile’mba: “Langulukilai jimo bintu bikawama ku meso a bantu bonse.” (Loma 12:9, 17) Nanchi twingijisha byepi bino byambo?
13 Kimye kitanshi mu nkalata yanji yo anembejile bena Kolinda, Paulo wanembelemo pa mambo a lumanamo lwapichilemo batumwa. Waambile’mba: “Twaaluka ke kya kutalatala ntanda yonse, ne ku bamalaika ne ku bantu pamo. . . . Pa kunenwa bibi twibapesha; pa kupatwa, tutekanya; pa kubepelwa, tusashijilatu.” (1 Kolinda 4:9-13) Byonkabyo ne bena Kilishitu ba kine lelo jino nabo bebatalatala ku bantu ba ino ntanda. Umvwe bantu bamona bintu byawama byo tuba nangwa kya kuba betufwa nshiji, bakonsha kumvwa mambo etu o tusapwila a bwina Kilishitu.—1 Petelo 2:12.
Ilekelaingako Mambo
13 Kwakonsha kwikala bimye bimo byo mwakonsha kumona’mba mwafwainwa kukwasha muntu wimuzhingijisha kunemeka mizhilo ya bwina Kilishitu. Mutumwa Paulo wanembele amba: “Umvwe mulwanyi wenu wafwa nzala, mupepoi bya kuja; umvwe wafwa kilaka, mupepoi bya kutoma; mambo pa kuba bino mwauba nobe mwabika mujilo pa mutwe wanji. Kechi muleke bubi bwimushindenga ne, bino shindainga bubi kupichila mu kuba byawama.” (Loma 12:20, 21) Inge mwamwesha byubilo byawama kimye kyo bemuzhingijisha, mwakonsha kulengela bantu kwalula milanguluko yabo ne kuba byawama. Kupichila mu kulangulukilako ne kubila lusa muntu wimuzhingijisha, mwakonsha kumukwasha kufunda bukine bwa mu Baibolo. Monse mo kyakonsha kwikela, byubilo byenu byawama byakonsha kumulengela kulanguluka pa ene mambo o mwaikela byobyo.—1 Pe. 2:12; 3:16.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
Bya Kusala Bya Kisangajimbwe Byawama
5 Byonse byo tuba mu bwikalo byafwainwa kumweshanga’mba twi bapopweshi ba Yehoba. Paulo walumbulwile bulongo mwatala kino byo aambile’mba: “Mulambule mibiji yenu kwikala kitapisho kyumi, kyazhila, kyaitabilwa kwi Lesa.” (Loma 12:1) Yesu waambile’mba: “Wafwainwa kutemwa Yehoba Lesa wobe na muchima wobe yense ne na mweo wobe yense ne na maana obe onse ne na bulume bobe bonse.” (Mako 12:30) Onkao mambo, twafwainwa kwingijilanga Yehoba na muchima yense. Mu moba abena Isalela, bantu bebakambizhe kulambula milambo ya banyama babula bulema kwi Yehoba. Inge nyama walemana, Lesa wakananga uno mulambo. (Bena Levi 22:18-20) Byo byo kiji ne kwi atweba, Yehoba wakonsha kukana mingilo yo twingila. Mu ñanyi jishinda?
6 Yehoba witubuula’mba: “Mwafwainwa kwikala bazhila, mambo amiwa nazhila.” (1 Petelo 1:14-16; 2 Petelo 3:11) Yehoba wakonshatu kutambwila mpopwelo yetu inge twaikala na byubilo byazhila. (Mpitulukilo ya mu Mizhilo 15:21) Inge ke tube bintu byashikwa Yehoba nabiji bukapondo nangwa kupopwela mipashi, mpopwelo yetu kechi ikekala yazhila ne. (Loma 6:12-14; 8:13) Kabiji kyakonsha kufichisha bingi Yehoba ku muchima inge twatendeka kuba bino bintu. Kino kyakonsha kulengela mpopwelo yetu kubula kwikala yazhila kabiji Yehoba kechi wakonsha kwiitambwila ne, kabiji bulunda bwetu ne aye bwakonsha kupwa.
Bishinka Bikatampe Kufuma mu Nkalata Yanembejilwe Bena Loma
13:1—Mu ñanyi jishinda bakulumpe balama kyalo mo ‘bebaswisha kwikalapo kwi Lesa pa bifulo byabo bicheche’? Bakulumpe balama kyalo ‘bebaswisha kwikalapo kwi Lesa mu bifulo byabo bicheche’ mu jishinda ja kuba’mba Lesa ye wibetabizha kulama, kabiji bimye bimo, bukalama bwabo bwaambiwepo na Lesa. Kino kyamweshiwa mu byaambijile jimo Baibolo pa mambo a kibelengelo kya bakalama.
MARCH 11-17
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | LOMA 15-16
“Ketekelai mwi Yehoba Kwimutekesha ne Kwimulengela Kuchinchika”
“Jijilainga Pamo na Boba Bajila”
11 Jishimikila jaamba pe Yesu byo aumvwine bulanda kimye kyafwile Lazalasa ke jishimikilatu jimo pa mashimikila a kukankalwa kubala a lutekenesho anembwa mu Mambo a Lesa. O ene mambo Baibolo o aambila’mba, “bintu byonse byanembelwe kala bebinembele’mba tufunjileko, kuba’mba mu kuchinchika kwetu ne mu lutekenesho lwa mu Binembelo twikale na luketekelo.” (Loma 15:4) Inge muji na bulanda, ne anweba mwakonsha kutaana byambo byawama bya lutekenesho mu binembelo nabiji bino:
▪ “Yehoba uji kwipi na boba balajika michima; upulusha boba baji na bulanda.”—Sala. 34:18, 19.
▪ “Bijikila byamvujiile, anweba [Yehoba] mwantekeneshe ne kunsangajika.”—Sala. 94:19.
▪ “Nkambo yetu Yesu Kilishitu ne Lesa Shetu, yenka witutemwa kabiji witupele lutekenesho lwa myaka ne luketekelo lwawama mu lusa lwanji lukatampe, atekeneshenga michima yenu ne kwimukosesha.”—2 Tesa. 2:16, 17.
w16.04 14 jifu. 5
“Kuchinchika Kwenu Mwikuleke Kwingile Mwingilo Wako Yense”
5 Lombai Yehoba amba emukwashe. Yehoba ye “Lesa witulengela kuchinchika kabiji witutekenesha.” (Loma 15:5) Ye yenkatu wayuka bulongo bintu byo tupitamo, byo tumvwa, ne nkomeno yetu. Onkao mambo, wayuka bukwasho bo tukeba pa kuba’mba tuchinchike. Baibolo waamba’mba: “Upa bamwakamwa bintu byo bakeba; aye umvwa kujila kwabo kwa kukeba bukwasho, kabiji wibapokolola.” (Salamo 145:19) Pano Lesa ukumbula byepi inge twamulomba amba etupe bulume bwa kuchinchika?
“Wafwainwa Kutemwa Yehoba Lesa Wobe”
11 Yehoba ‘witupa luketekelo lwitulengela kwikala na lusekelo ne mutende.’ (Lo. 15:13) Luno luketekelo lo etupa lwitulengela kuchinchika inge ketupite mu meseko. Bashingwa bakatwajijila kwikala ‘bakishinka kufika ne ku mpelo, bo bakatambula munchinya wa bumi mwiulu.’ (Lum. 2:10) Bakalume bakishinka baji na luketekelo lwa kwikala pano pa ntanda, bakeyowa mapesho a myaka ne myaka mu Paladisa. (Luka 23:43) Tumvwa byepi pa bino bintu? Kituletela bingi lusekelo ne mutende, ne kutemwa Lesa witupa “bya bupe byonse byawama ne byalumbuluka.”—Yako. 1:17.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
w89 12/1 24 ¶3
“Bintu Mwamwekejile Butemwe bwa Kine”
Lukatazho lwajingamo bena Kilishitu mu Yelusalema lwafwainwe kulengela balongo babo bafumine mu bisaka bikwabo kukebesha kwibakwasha. Bano balongo kyajingatu nobe bajinga na “nkongole” ku bena Kilishitu bajinga mu Yelusalema mambo mu Yelusalema mo mwatendekejile mambo awama akafikile ne ku bantu ba mu bisaka bikwabo. Paulo waswishishe kino kishinka byo aambile’mba: “Umvwe bena Kilishitu Bayudea bapelepo bya buneme bya mu Mambo a Lesa ba mu bisaka bikwabo, ko kuba’mba ba mu bisaka bya bantu baji na mutembo wakukwasha bazhijikwa na bintu bya ku mubiji.”—Loma 15:27, The New English Bible.
it-1 858 jifu. 5
Kuyukila Jimo Biji Kulutwe, Kutongwela Jimo
Mesiasa nangwa’mba Kilishitu ye wajinga lukunwa walayilwe ukalengela bantu bonse baoloka kwibobila bibusa pano pa ntanda. (Nga 3:8, 14) Bungauzhi bwaambile pa uno lukunwa kimye kitanshi bunsatuki byo bwamwekele mu Edena, bino Abela saka akyangye kusemwa. (Nt 3:15) Papichile myaka nobe 4,000 pa kuba’mba “kyafyamika kyazhila” kiyukanyikwe byo kyashimwinwe pe Mesiasa kuba’mba ye wajinga “lukunwa.” Kinetu, kyajinga kintu “kyo bafile pa myaka yavula.”—Lo 16:25-27; Ef 1:8-10; 3:4-11.
MARCH 18-24
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | 1 KOLINDA 1-3
“Nanchi mwi Muntu wa Buntunshi Nyi, Inyi wa Bumupashi?”
Kwikala “muntu wa bumupashi” kulumbulula ka?
4 Patanshi twayai twisambe pa biji muntu wa buntunshi. Bantu ba mu ino ntanda bata muchima pa bintu bya ku mubiji. Paulo waambile pa uno muchima amba “mupashi ubena kwingila mu bantu babula kukookela.” (Efi. 2:2) Uno mupashi ulengela bantu bavula kulondelatu byuba bakwabo. Batatu muchima pa bintu bya buntunshi. Kyafumamo, bantu bavula bobatu bintu byo bamona abo bene amba byawama kabiji kechi balondela mafunde a Lesa ne. Muntu wa buntunshi kimye kyonse witota ne kukeba kwikala nonshi nangwa kubula kuswa bimubuulako bakwabo.
5 Ñanyi bintu bikwabo byo tuyukilako muntu wa buntunshi? Muntu wa buntunshi watemwa “mingilo ya mubiji.” (Nga. 5:19-21) Mu nkalata yanji itanshi Paulo yo anembejile kipwilo kya mu Kolinda, wanembelemo byubilo bikwabo bya kuyukilako muntu wa buntunshi. Bino byubilo ke: kuleta mabano, mepatulo, mapata, kutwala bakwabo ku bije bya mambo, kubula kunemeka bantangi, ne kukizhamo kuja ne kutoma. Kabiji muntu wa buntunshi ukankalwa kushinda meseko. (Maana 7:21, 22) Yuda wanembele’mba bantu baji na byubilo byatama bakataminangakotu kabiji bakekala “babula bumupashi.”—Yuda 18, 19.
Kwikala “muntu wa bumupashi” kulumbulula ka?
6 Pano kilumbulula ka kwikala “muntu wa bumupashi”? Muntu wa bumupashi wapusana na muntu wa buntunshi, mambo aye uta muchima pa bulunda bwanji na Lesa. Muntu wa bumupashi wibikako ‘kulondela Lesa.’ (Efi. 5:1) Kino kibena kulumbulula’mba wibikako kufunda bilanguluka Yehoba ne kumona bintu byonka byo ebimona. Lesa wikala mulunda nanji wa kine. Kupusanako na muntu wa buntunshi, muntu wa bumupashi wanemeka bingi mafunde a Yehoba. (Sala. 119:33; 143:10) Muntu wa bumupashi wibikako kumwesha “bipangwa bya mupashi,” kechi mingilo ya buntunshi ne. (Nga. 5:22, 23) Muntu wa bumupashi, twakonsha kumwesakanya ku muntu wayuka bingi kuba busulu. Byonkatu muntu wayuka busulu byo bamutela’mba musulu, ne muntu wata muchima ku bya Lesa bamutela’mba muntu wa bumupashi.
Kwikala “muntu wa bumupashi” kulumbulula ka?
15 Atweba pa muntu pa muntu, twakonsha kulondela byepi Kilishitu? Baibolo pa 1 Kolinda 2:16 waamba pa kwikala “na muchima wa Kilishitu.” Kabiji pa Loma 15:5 waamba pa “kwikala na muchima wajingapo na Kilishitu Yesu.” Onkao mambo, pa kuba’mba twikale biji Kilishitu, twafwainwa kuyuka byo alanguluka ne byubilo byanji. Apa bino twalondela mu ngayo yanji. Yesu watele bingi muchima pa bulunda bwanji na Lesa. Onkao mambo, inge twalondela mu ngayo ya kwa Yesu ko kuba’mba tubena kulondela Yehoba. O ene mambo o kyanemena kufunda kulanguluka bilanguluka Yesu.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
it-2 1193 jifu. 1
Maana
Bantu ba pano pa ntanda bakaine bupe bwa Lesa bwa Kilishitu kabiji bebumonanga’mba kubula maana; nangwa kya kuba kwajinga bakalama bakonsheshe kuchiba mambo bulongo, bino “bamwipayile Nkambo wa lukumo.” (1Ko 1:18; 2:7, 8) Nangwa byonkabyo, Lesa watendekele kumwesha patoka’mba maana a bantu bajimuka ba pano pa ntanda ke bumbulwamaana. Walengeshe bumvu banabalume ba maana kupichila mu kwingijisha “kintu kya Lesa bantu kyo bamona’mba kubula maana,” ne bantu bo bamonanga’mba ‘bakosama, bazezalala kabiji babula kunema,’ kufikizha kyaswa muchima wanji. (1Ko 1:19-28) Paulo wavulwilemo bena Kilishitu ba mu Kolinda amba “maana a buno bwikalo [ne] a bakalama ba buno bwikalo” akazhimañana; onkao mambo mutumwa Paulo kechi wafunjishanga maana a bantu ne. (1Ko 2:6, 13) Wajimwineko bena Kilishitu ba mu Kolose kubula kujimbaikwa “na buntemwamaana [phi·lo·so·phiʹas, kulumbulula kutemwa maana] ne bujimbijimbi monka mwayila bisho bya bantu.”—Kol 2:8; esakanyaiko ne byepelo 20-23.
Bishinka Bikatampe Kufuma mu Makalata Anembejilwe Bena Kolinda
2:3-5. Paulo byo asapwijilenga mu Kolinda, mwavujile buntemwamaana bwa Bangiliki ne kutemwa kufunda, waakaminwe bingi amba kampe bantu bamutelekelenga kechi bakonsha kwitabila ne. Bino kechi waswishishe makatazho onse nangwa moyo ye ajinga nanji kumulengela kubula kwingila mwingilo wamupele Lesa ne. Netuwa kechi twafwainwa kuswisha makatazho aji onse kwitulengela kubula kusapwila mambo awama a Bufumu bwa Lesa ne. Twakonsha kuketekela mu bukwasho bwa Yehoba byonka byaubile Paulo.
MARCH 25-31
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | 1 KOLINDA 4-6
“Tumbizho Tucheche Tututumusha Muvuba Yense”
it-2 230
Mbizho
Mutumwa Paulo waambilenga mu bukifwanyikizho byo akambizhe bena Kilishitu ba mu Kolinda kupanga ndengamambo mu kipwilo. Waambile’mba: “Nanchi kechi mwayuka’mba tumbizho tucheche tututumusha muvuba yense nenyi? Fumyaimo mbizho ya kala kuba’mba mwikale muvuba wa katataka, byonka byo muji babula mbizho. Mambo Kilishitu Kijiilo kyetu kya Lupitailo, walambwilwe.” Kepo alumbulwile mo atazhizhe byo aambile pa “mbizho” amba: “Onkao mambo, twayai tulamenga kijiilo kechi kya mbizho ya kala ne, nangwa na mbizho ya byatama ne bubi ne, poso na shinkwa wabula mbizho wawama kabiji wa bukine.” (1Ko 5:6-8) Paulo pano waesakenyenga byaikalanga Kijiilo kya Bashinkwa Bakubula Mbizho kya Bayudea, na Kijiilo kya Lupitailo mo byalondankenejile. Byonkatu tumbizho tucheche byo tututumusha muvuba wa shinkwa yense, ne muntu wajinga na byubilo byatama inge ne kumufumya mu kipwilo ne, Yehoba inge wamwene kipwilo kyonse kuba’mba muji bubi. Bafwainwe bukiji bukiji kufumyamo “mbizho” mwi abo, byonkatu bena Isalela byo babulanga kwikala na mbizho mu mazubo abo kimye kya kijiilo.
it-2 869-870
Satana
Byambo bya kuba’mba ‘kupana muntu kwi Satana kuba’mba monaune mubiji wanji’ bilumbulula ka?
Pa kubuula ba mu kipwilo kya mu Kolinda byo bafwainwe kuba na muntu wajinga mu kipwilo waubilenga bulalelale na bakazhi ba bashanji, mutumwa Paulo wanembele’mba: “Mwafwainwa kupana muntu wa uno mutundu kwi Satana kuba’mba monaune mubiji wanji.” (1Ko 5:5) Uno mukambizho waambile patoka’mba bafwainwe kupanga uno muntu mu kipwilo ne kuleka kupwanañana nanji nangwa pachechetu ne. (1Ko 5:13) Bamupana kwi Satana mambo bamufumya mu kipwilo ne kumupana ku ntanda ya kwa Satana, lesa wa pano pa ntanda kabiji kalama wayo. Byonkatu “tumbizho tucheche” byo “tututumusha muvuba yense”, uno muntu ye wajinga “mubiji,” nangwa’mba bubi bwajinga mu kipwilo; kabiji kufumya uno mwanamulume walengele mambo a kinkuna mu kipwilo, ko kuba’mba ba mu kipwilo baonauna “mubiji” nangwa’mba bamufumyamo mu kipwilo. (1Ko 5:6, 7) Kabiji Paulo wapaine Haiminusa ne Alekasanda kwi Satana, mambo bafumine mu lwitabilo ne konauna jiwi jabo ja mu muchima, kino kyalengejile lwitabilo lwabo kuloba.—1Ti 1:20.
lvs 241, Byambo byo Balumbulula
Inge muntu walenga mambo akatampe wabula kulapila ne kukana kulondela mizhilo ya Yehoba, kechi wafwainwa kwikala mu kipwilo ne. Bafwainwa kumupanga mu kipwilo. Inge muntu bamupanga mu kipwilo, twafwainwa kuleka kupwanañana nanji ne kuleka kwisamba nanji. (1 Kolinda 5:11; 2 Yoano 9-11) Kupanga muntu mu kipwilo, kuzhikijila jizhina ja Yehoba ne kipwilo. (1 Kolinda 5:6) Kupanga muntu mu kipwilo kukwasha muntu walengele mambo kulapila ne kubwela kwi Yehoba.—Luka 15:17.
▸ Kitango 3, jifuka 19
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
Bamalaika—“bo Bapashi Bengila Mingilo”
16 Bena Kilishitu baji mu meseko ‘baalulwa ke kya kutalatala ku bamalaika.’ (1 Ko. 4:9) Bamalaika batemwa bingi kumona byubilo byetu bya bukishinka ne kusekela pa kumona ndengamambo walapila. (Luka 15:10) Byubilo bya Lesa bimwesha banabakazhi ba bwina Kilishitu bebimona ku bamalaika. Baibolo waamba’mba: “Mwanamukazhi wafwainwa kuvwala ku mutwe wanji kayukilo ka lūsa lwa mwata wanji, mambo a bamalaika.” (1 Ko. 11:3, 10) Ee, bamalaika batemwa bingi pa kumona banabakazhi ba bwina Kilishitu ne bakalume bonse ba Lesa panopantanda byo balondela lutangijilo ne bumutwe bwa Lesa. Luno lukokelo luvululamo bano baana ba Lesa ba mwiulu.
it-2 211
Mizhilo
Mizhilo ne Bamalaika. Bamalaika bilengwa byakila bantu, bino nabo bakookela mizhilo ne mikambizho ya Lesa. (Heb 1:7, 14; Sl 104:4) Kabiji Yehoba wakambizhe ne kukanya mulwanyi wanji aye Satana Diabola kuba bintu bimo. (Yob 1:12; 2:6) Mikela malaika mwine mukatampe naye waambile byambo bimwesha’mba wanemeka bingi Yehoba kuba’mba ye Nchibamambo Mukatampe, byo aambijile Satana amba: “Yehoba akukajipile.” (Yu 9; esakanyaiko ne Zek 3:2.) Yehoba Lesa wapa Yesu Kilishitu watumbijikwa luusa lwa kutangijila bamalaika. (Heb 1:6; 1Pe 3:22; Mat 13:41; 25:31; Fp 2:9-11) O ene mambo, Yesu o akambizhizhe malaika kuya kwi Yoano. (Lum 1:1) Bino pa 1 Kolinda 6:3, Paulo waamba pa balongo ba kwa Kilishitu bashingwa na mupashi amba bakachibila mambo bamalaika. Kyamweka mambo bakengijila pamo ne Yesu pa kuchibila mambo bamalaika basatukile.