Byambo Bikwabo bya mu Mutanchi wa Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo
MARCH 1-7
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | KUBALA 7-8
“Byo Tufunjilako ku Kampu wa Bena Isalela”
it-1 497 jifu. 3
Kipwilo
Mu bena Isalela mwajinga banabalume baimenangako bantu. (Ezi 10:14) O ene mambo, “bakulumpe ba bikota” o batwajile milambo kimye kyapwile tente wa lusambakeno. (Ba 7:1-11) Kabiji babinemanga baitabizhanga ne lulayañano kupichila mu kubikapo katetesho kumwesha’mba balayañana “lulayañano lwa kine.” Mu moba a kwa Nehemiya pa bano pajinga bañanga, bena Levi ne “bakulumpe ba bantu.” (Neh 9:38–10:27) Kimye bena Isalela kyo bajinga pa lwendo lwabo lwa mu kiselebwa, kwajinga “bakulumpe ba jibumba bo basajile mu kipwilo kabiji banabalume bayile nkuwa” 250 bakwatankene ne Kola, Datanyi, Abilama ne Onyi kusatukila Mosesa ne Alona. (Ba 16:1-3) Kabiji Lesa wabuujile ne Mosesa kusala banabalume 70 ba mu bena Isalela bakumukwashako “kusenda kisendwa” kya bantu mambo kechi wakonsheshe kwibatangijila bunke bwanji ne. (Ba 11:16, 17, 24, 25) Pa Bena Levi 4:15 batongolapo ne “bakulumpe ba jibumba.” Kyamweka baimenangako bantu bajinga bakulumpe ba bikota, bakulumpe babo, bamitonyi, ne bantangi.—Ba 1:4, 16; Yos 23:2; 24:1.
it-2 796 jifu. 1
Lubenyi
Mu kampu wa bena Isalela, bena Lubenyi balamankene na bena Shimeona ne bena Gadi, ku bulenge bwa tente wa lusambakeno. Pa kuviluka, jino jibumba ja mikoka isatu jo batangijilanga ku bena Lubenyi jo jatendekelangapo, apa bino palondela jibumba ja mikoka isatu jo batangijilanga ku bena Yuda, ja bena Isaka, ne ja bena Zebuluna. (Ba 2:10-16; 10:14-20) Ino yo ndonda yo balondelanga ne pa kupana milambo kimye kyo bapainenga tente wa lusambakeno.—Ba 7:1, 2, 10-47.
Bishinka Bikatampe Kufuma mu Buku wa Kubala
8:25, 26. Pa kuba’mba banabalume bafwainwa bengilenga bulongo mwingilo wa bwina Levi, bakulumpe bakoma bebakambizhe kuleka mingilo yabo, na mambo a kukepelwa ngovu. Nangwa byonkabyo, bepananga kukwasha bakwabo bena Levi. Byo kiji kuba’mba ano moba kafwako kuleka mwingilo wa kusapwila Bufumu ne, jifunde ja uno muzhilo jitufunjisha kintu kyanema bingi. Umvwe mwina Kilishitu wakankalwa uno mwingilo na mambo a kukoma, wakonsha kwingila uno mwingilo kwesakana na papelela ngovu yanji.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
it-1 835
Babeji, Mutanshi
Byo kiji kuba’mba baana ba balume babeji ba bena Isalela bo baikalanga bakulumpe ba bikota, ko kuba’mba bo baimenangako kisaka kyonse kya bena Isalela. Yehoba kyokyo atelelanga ne kisaka kyonse amba “babeji” na mambo a lulayañano lwa kwa Abalahama. (Lup 4:22) Kabiji na mambo a kuba’mba wibapulwishe, Yehoba wakambizhe bena Isalela amba, “babeji bonse ba balume ba bena Isalela. Mwana wa mulume mutanshi ukasemwa ne nyama mulume mutanshi, bo bami” bafwainwe kwibazhijika kwikala ke banji. (Lup 13:2) Kino kibena kumweshatu patoka kuba’mba babeji bonse bajinga ba kwa Lesa.
MARCH 8-14
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | KUBALA 9-10
“Yehoba byo Atangijila Bantu Banji”
it-1 398 jifu. 3
Kampu
Kuviluka kwa bena Isalela kufuma pa kampu umo kuya pa mukwabo (bimye byanembele Mosesa byo bavilukile mu Kubala 33 biji nobe 40) kumweshatu patoka Yehoba byo atangijila bantu banji. Inge jikumbi jaikala peulu ya tente wa lusambakeno, bena Isalela nabo baikalanga mu kampu. Inge jikumbi jatendeka kwenda, bena Isalela nabo baimananga lwendo. “Baikalanga mu kampu umvwe Yehoba wibakambizha, kabiji umvwe Yehoba wibakambizha, baimananga lwendo.” (Ba 9:15-23) Bavumyanga matolompita abiji a siliva a kubunda pa kubuula bena Isalela bonse mikambizho ya Yehoba. (Ba 10:2, 5, 6) Musango umo wamvuminyo ye wajinga wa kubuula bena Isalela kimye kya kuviluka. Kimye kitanshi kyo bavilukile kyajinga “mu mwaka wa bubiji mu ñondo wa bubiji pa juba ja bu 20 ja ñondo.” Jikwachi ja lulayañano jo jatangilangako, apa bino palondela jibumba ja mikoka isatu ja bena Yuda, palondela jibumba ja mikoka isatu ja bena Isakala, bino palondela ne ja bena Zebuluna. Kepo palondela bena Geleshona ne bena Melali basendanga bya ku tente wa lusambakeno. Pa bano palondelanga mabumba akwabo a mikoka isatu, ja bena Lubenyi, ja bena Shimeona ne ja bena Gadi. Panyuma ya bano palondelanga bena Kohati saka basenda tente wa lusambakeno, kepo palondela jibumba ja mikoka isatu ja bena Efelaimu, palondela jabena Manase ne ja bena Benjamina. Jibumba ja mikoka isatu jashalanga kunyuma jajinga ja bena Danyi, mwajinga bena Ashela ne ja bena Nefitali. Mabumba mwajinga bantu bavula kabiji a bulume o aikalanga kunyuma ne kulutwe.—Ba 10:11-28.
Nanchi Mumona Biyukilo Bimwesha Amba Lesa Ubena Kutangijila Nyi?
Twakonsha kumwesha byepi amba tulondela lutangijilo lwa Yehoba? Mutumwa Paulo wanembele amba: “Kokelai bemutangijila ne kwibanekenena.” (Hebe. 13:17) Kechi kyakonsha kupela kuba bino ne. Kya kumwenako: Ifwanyikizhai kwikala bena Isalela ba mu moba a kwa Mosesa. Fwanyikizhai kuba’mba panyuma ya kwendako pacheche, jikumbi jaimana mulumbulumbu. Jisakwimanapo kimye kyabaya byepi? Jisakwimanapo juba jonse nyi? Mulungu nyi? Bañondo nyi? Kemulanguluke amba, ‘Nkasulule bipe byami byonse nyi?’ Patanshi, mwakonsha kukasululakotu bicheche bibena kukebewa. Panyuma ya kupitapo moba acheche, mwakoka kusalaula mu bipe byenu, kyapelako ke kwibipayululatu byonse. Pano amba mupwishengatu kupayulula bipe, jikumbi jatendeka kwenda, kabiji mwatendeka kupaika jibiji. Kino kechi kyakonsha kupeela nangwa pachechetu ne. Pano bino bena Isalela ‘baimananga lwendo.’—Bala. 9:17-22.
Pano nga atweba tubapo byepi inge twatambwila lutangijilo lwa Lesa? Abya ‘twilulondela’ ponkapotu nyi? Inyi tutwajijila kuba bintu byonka byo twapilwa kuba jonse? Nanchi tuyuka lutangijilo lonse lwakatataka nabiji bya kufunjisha mafunjisho a Baibolo a pa nzubo, kusapwila ku bantu bafuma ku byalo bingi, kwikala na kupopwela kwa kisemi kimye kyonse, kukwatankena pamo na Kavoto ka Bambañana na ba Mingilo mu Bipatela kabiji ne kwikala na byubilo byawama pa kushonkena kwa nkambi nyi? Kabiji tumwesha ne lusanchilo ku lutangijilo lwa Lesa kupichila mu kutambwila lujimuno. Umvwe tukeba kufuukula bintu byanema, kechi tuketekela mu maana etu ne, bino tuketekela mu lutangijilo lwa Yehoba ne jibumba janji. Kabiji byonkatu mwana byo akebewa kumuzhikijila ku bansemi banji kimye kyo kuji kinkunkwila, ne atweba tukeba luzhikijilo mu jibumba ja Yehoba umvwe ketupite mu makatazho a mu ino ntanda byonka byakonsha kwikala kimye kya kinkunkwila.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
it-1 199 jifu. 3
Kupwila
Buneme bwa Kupwila. Kijiilo kya Lupitailo kimwesha ene mambo o twafwainwa kukookelanga mukambizho wa Yehoba wa kupwila pamo kuba’mba etufunjishe. Mwanamulume yense wabujile bubipisho kabiji wabujile pa lwendo wabulanga kutanwako ku Kijiilo kya Luputailo bafwainwe kumwipaya. (Ba 9:9-14) Mfumu Hezekiya byo aichile bangikazhi bonse ba mu Yuda ne ba mu Isalela kuba’mba bakeye ku Yelusalema na kusekelela Kijiilo kya Lupitailo, waambile’mba: “Bena Isalela babwele kwi Yehoba . . . kange mukoseshe michima yenu nobe bashakulu benu ne. Nekenenai Yehoba ne kwiya ku nzubo yanji yazhila yonka yo azhijika kikupu ne kwingijilanga Yehoba Lesa wenu, pa kuba’mba bukaji bwanji bufume pe anweba. . . . Yehoba Lesa wenu ye wa kifyele ne lusa, kabiji kechi ukemuvundamina inge mwabwela kwi aye ne.” (2Mo 30:6-9) Kubula kutanwako kya nshiji kwalumbululanga’mba wakana Lesa. Nangwa kya kuba bena Kilishitu kechi bebakambizha kwikala na bijiilo nabiji Kijiilo kya Lupitailo ne, bino Paulo wibatundaikile kubula kushalanga ku kupwila kwikala na bantu ba Lesa. Wanembele’mba: “Twayai twitenga muchima atwe bene na bene kuba’mba twitundaikenga kwitemwa atwe bene na bene ne kuba mingilo yawama, kabiji kange tuleke kupwila pamo byonka byuba bantu bamo ne, bino twitundaikenga atwe bene na bene,ne kwibikishakotu byo mubena kumona aja juba saka jifwenya pepi.”—Heb 10:24, 25; Monai KIPWILO.
MARCH 15-21
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | KUBALA 11-12
“Ene Mambo Kwijizhanya o Kwatamina”
Kange Mwikale Bakwiomvwatu Mambo ne Kwiavulama Ne
20 Bena Kilishitu bavula kechi bo ba bulalelale ne. Pano bino twayai tuchine kunyinyita mambo kufichisha Lesa pa muchima. Paulo witujimunako’mba: “Kumweseka Nkambo, byo bamwesekele abo bamo ne, ne konaika baonaikile ku milolo. Nangwa kunyinyita, byo banyinyichilenga abo bamo ne, ne konaika baonaikile kwi aye monaushi.” (1 Kolinda 10:9, 10) Bena Isalela banyinyichilenga ba Mosesa ne Alona kabiji bamunyinyichilenga ne Lesa kasa batamauka na mambo a kujatu manna obebapelenga mu jishinda ja kukumya. (Kubala 16:41; 21:5) Nanchi Yehoba wazhingijiletu byo baubile bulalelale kukila byo banyinyichilenga nyi? Kishimikizho kya mu Baibolo kyamba’mba bavula banyinyichilenga bebasumine ku milolo ne kufwa bafwile. (Kubala 21:6) Kabiji ku nyuma kacheche, bansatuki banyinyichilenga kukila pa 14,700 bafwile. (Kubala 16:49) Onkao mambo, kechi twafwainwa kweseka butekanye bwa Yehoba kupichila mu kusula byo etubila ne.
w06 8/1 ma. 9-10 jifu. 7
‘Kunyinyitanga Ne’
7 Byubilo bya bena Isalela byo byaalukilepo! Kimye kyo bebafumishe mu Ijipita ne kukabuka Kalunga Kachila, baimbilenga nyimbo ya kutota Yehoba. (Kulupuka 15:1-21) Pano bino, bwikalo bwa mu kiselebwa byo bwaubile nobe bwapusanako pacheche ne na mambo a kuchina bena Kenana, lusanchilo lwa bantu ba Lesa lwapwile. Mu kifulo kya kumusanchilanga Lesa pa kwibafumya mu buzha, batendekele kumulengulula amba ubena kwibamanyikatu. Byo banyinyichilenga kyamwesheshengatu patoka amba kechi bamusanchijile Yehoba pa bintu byo ebobijile ne. Kyo kine kintu kyo aambijile amba: “Myaka inga jino jibumba jatama yo jikannyinyitanga amiwa?”—Kubala 14:27; 21:5.
it-2 719 jifu. 4
Kutoboka
Kunyinyitanga. Kunyinyita kulefula bantu ne kwibalengela kubwela panyuma. Bena Isalela byo bafuminetu mu Ijipita, batendekele kunyinyita Yehoba ne kwijizhanya pa buntangi bwa kwa Mosesa ne Alona. (Lup 16:2, 7) Kwijizhanya kwabo kwalefwile bingi Mosesa kya kuba watendekele ne kulanguluka’mba kyawamatu ne kufwa. (Ba 11:13-15) Kabiji kunyinyita kuletela bya malwa ne mwine ubena kunyinyita pa bintu byo abula kusekelamo. Yehoba waambile’mba byonse byo banyinyichilenga pe Mosesa byajinga kwijizhanya kwa kusatukila bukalama bwanji. (Ba 14:26-30) Kutatu muchima pa bilubo kwaipaishe bavula bingi.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
it-2 309
Manna
Byo Ajinga. Manna “ajinga atoka nobe ntetele itoka yakepa” kabiji “amwekanga” nobe jibwe ja ndeliuma, ne kutoka nobe kilele, ne kumweka bushiya ne bushiya nobe bamangalite. Pa “kwiaja atobele nobe shinkwa wapapakana ye babikako buki” nangwa “nobe shinkwa watobala ye bashingako manyi.” Inge beapela pa mpelo nangwa beatwa mu kiina, beakumbanga nangwa kulenga shinkwa.—Lup 16:23, 31; Ba 11:7, 8.
MARCH 22-28
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | KUBALA 13-14
“Lwitabilo byo Lwitulengela Kuchinchika”
Ikalai Na Lwitabilo Ne Kwakamwa Lesa Pa Kuba’mba Mukose
5 Nangwa byonkabyo, bamwendela ntanda babiji, ba Yoshua ne Kaleba, bakebeshe bingi kutwela mu Ntanda ya Mulaye. Baambile’mba bena Kenana baji nobe “kajo ketu.” “Bukikizhi bwabo bwafumapo kala pe abo, kabiji Yehoba tuji nanji; kwibachina ne.” (Kubala 14:9) Nanchi ba Yoshua ne Kaleba luketekelo lwabo lwajinga lwatutu nyi? Ine! Abo pamo ne mukoka yense bemwenejile bene na meso abo, Yehoba byo amanyikile bena Ijipita ba bulume ne balesa babo na Myalo Jikumi. Kabiji bemwenejile bene Yehoba byo alobeshe Felo ne nzhita yanji mu Kalunga Kachila. (Masalamo 136:15) Kyamwekatu patoka’mba, aba bamwendela ntanda jikumi ne boba bantu bonse balondejile byambo byabo ne kumvwa moyo kechi bafwainwe kulekelwako mambo ne. Yehoba waambile byo kyamukolele ku muchima amba: “Myaka inga yo bakabula kungitabila amiwa, nangwa bamwene biyukilo byonse byo naubile mukachi kabo?”—Kubala 14:11.
6 Yehoba waambile’mba, moyo wa boba bantu ye wibalengejile kubula lwitabilo. Ee, lwitabilo ne kukosa byendela pamo. Kyo kyalengejile mutumwa Yoano kunemba pa mambo a kipwilo kya bena Kilishitu ne bumupashi bwakyo amba: “Lushinjilo lwashinda panopantanda, lo lwitabilo lwetu.” (1 Yoano 5:4) Byonka byajinga ba Yoshua ne Kaleba, ne ano moba lwitabilo lwalengela Bakamonyi ba kwa Yehoba kukila 6 milyonyi, banyike ne bakulumpe, bakosa ne babula bulume kusapwila mambo awama a Bufumu mwaya ntanda yonse. Kafwako mulwanyi nangwa umo walekesha jino jibumba jakosa ne.—Loma 8:31.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
it-1 740
Ntanda Lesa yo Apele Bena Isalela
Ntanda Lesa yo apele bena Isalela yawamine bingi. Mosesa byo atumine bamwendela ntanda kuya na kumona Ntanda ya Mulaye, ne kusenda kajo kamo ka mu kyokya kyalo, bakasendele musampi wajinga na kizanze kimo kya mañanzañanza bantu babiji kyo basendele pa mubanda ne mapomegulanchi amo ne makuyu! Nangwa kya kuba baumvwine moyo na mambo a kubula lwitabilo, bino baambile’mba: “Kine ke kyalo kyavula mukaka ne buki.”—Ba 13:23, 27.
TAIKO MUCHIMA KU MWINGILO WA KUSAPWILA
Mepuzho Akonsha Kwitukwasha Kukosesha Lwitabilo Lwetu
w15 9/15 14-16 mafu. 8-12
“Kosai mu Lwitabilo”
8 Nanchi naketekela milaye ya Lesa byonka byo neiketekejile kala nyi? Kya kumwenako, Lesa walaya konauna ntanda ya kwa Satana. Pano bino, nanchi tulabikwa na bya kisangajimbwe byapusana pusana biji mu ino ntanda nyi? Umvwe ibyo, twakonsha kutendeka kuzhinauka inge kya kuba mpelo iji pepi. (Habakuka 2:3) Langulukai pa kya kumwenako kikwabo. Yehoba witunengezhezha bukuzhi, kabiji walaya amba uketulekelako mambo etu. Bino inge twatwajijila kutesha muchima pa mambo o twalengele kala, twakonsha kutendeka kuzhinauka inge Yehoba kine witulekelako mambo. (Byubilo 3:19) Kino kyakonsha kwitupwishisha lusekelo mu mwingilo wa Lesa ne kwitulengela kuleka kusapwila.
9 Nanchi ne luno nkingijila Yehoba na bulume bwami bonse nyi? Kwingijila Yehoba na bulume bonse kwitukwasha kuta muchima pa luketekelo lwa kulutwe. Pano bino, kyakonsha kwikala byepi inge twatendeka kuta muchima pa bintu byetu? Kya kumwenako, twakosha kutwela nkito ya kufola muzema wa mali bino itulengela kubula kwingilanga kimye kyabaya mu mwingilo wa Yehoba. Kino kyakonsha kukookesha lwitabilo lwetu ne kwitulengela “kwikala bankope” mu mwingilo wa Yehoba.—Bahebelu 6:10-12.
10 Nanchi kinkatazha kulekelako bakwetu mambo nyi? Bakwetu inge betulubankanya, nanchi twibazhingijila nangwa kuleka kwisamba nabo nyi? Inge byo byo tuba, kampe kilengela ke kutesha muchima pa byo tubena kumvwa ku muchima. Tumwesha’mba tuji na lwitabilo mwi Yehoba inge ketulekeleko mambo bakwetu. Mu ñanyi jishinda? Inge mukwetu witulenga mambo, kiji nobe uji na nkongole kwi atweba. Inge twalenga mambo kwi Yehoba, kikala nobe twakongola kwi aye. (Luka 11:4) Onkao mambo, inge twalekelako bakwetu mambo, tumwesha’mba twaketekela mwi Yehoba. Twaketekela’mba uketupesha pa kwikala na byubilo byawama kabiji mapesho anji anema kukila byakonsha kwitupa mukwetu pa mambo o etulengele. Baana ba bwanga ba kwa Yesu bafunjile’mba bafwainwa kwikala na lwitabilo pa kulekelako bakwabo mambo. Yesu byo ebafunjishe kulekelako mambo aba bebalengele mambo bimye byavula, baana banji ba bwanga bamulombele’mba: “Vuzhai lwitabilo lwetu.”—Luka 17:1-5.
11 Nanchi nzhingila inge babena kumfundako nyi? Monai byo mwakonsha kufunjilako inge bemufundako kukila kumonamo bubi mu byo bemufundako nangwa mu muntu wa kwimufundangako. (Byambo bya Maana 19:20) Mwafwainwa kwibikako kufunda kulanguluka bilanguluka Yehoba!
12 Nanchi nejizhanya pa boba batangijila mu kipwilo nyi? Bena Isalela byo batele muchima pa sawakya watama waletele bamwendela ntanda jikumi, bejizhenye pe Mosesa ne Alona. Kepo Yehoba aipwizhe Mosesa amba: “Myaka inga yo bakabula kungitabila?” (Kubala 14:2-4, 11) Yehoba wayukile’mba bena Isalela kechi bamuketekejile ne, mambo bejizhenye pa banabalume bo atongwele abo ba Mosesa ne Alona. Kyo kimotu ne atweba, inge twijizhanya kimye kyonse pa bantu bo abena kwingijisha Yehoba kutangijila bantu banji lelo jino, kyakonsha kumwesha’mba lwitabilo lwetu mwi Lesa lwakooka.
MARCH 29–APRIL 4
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | KUBALA 15-16
“Chinuzhukainga Bwitote ne Kukizhamo Kwiketekela”
w11 9/15 ma. 27-28 jifu. 12
Nanchi Yehoba Wimuyuka Nyi?
12 Nangwa byonkabyo, bena Isalela byo banangijilenga ku Ntanda ya Mulaye, Kola watendekele kumona nobe lunengezho lwa Lesa kechi lwaijilemo ne. Kino kyalengejile banabalume bakwabo 250 batangijilenga mu mukoka kulondela Kola kuba’mba bapimpule bintu. Kola ne bano banabalume bafwainwa bashiinwe’mba bajinga balunda ne Yehoba. Baambijile Mosesa amba: “Anweba mwikizhapotu! mambo jibumba jonse jazhila, bonsetu mo bavujila bazhila, ne Yehoba uji mukachi kabo.” (Bala. 16:1-3) Kino byo kyamwesheshepo kukizhamo kwiketekela ne bwitote! Mosesa waambile’mba: “Yehoba ukamwesha patoka kana wanji ñanyi?” (Tangai Kubala 16:5.) Juba jalondejilepo mabanga, Kola ne bansatuki bakwabo bafwile.—Bala. 16:31-35.
w11 9/15 ji. 27 jifu. 11
Nanchi Yehoba Wimuyuka Nyi?
11 Mosesa wakokelanga lunengezho lwa Lesa kabiji wanemekele bingi byafuukulanga Yehoba, pakuba Kola kechi byo byo aubanga ne. Kola wajinga mwina Levi wa mu kikota kya kwa Kohati kabiji wajinga na mashuko avula bingi. Ano mashuko avwangilemo ne kumona byapulukile mukoka wa bena Isalela kimye kyo baabukile Kalunga Kachila mu jishinda ja kukumya, kwikala ku lubaji lwa Yehoba kimye kyo akambwile bena Isalela basatukile ku Mutumba wa Sinai ne kusendako jikwachi ja lulayañano. (Lupu. 32:26-29; Bala. 3:30, 31) Wajinga wakishinka kwi Yehoba pa myaka yavula bingi kabiji bamuketekejile ku bena Isalela bavula mu kampu.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
w98 9/1 ji. 20 mafu.1-2
Tangizhaingako Bintu Byanema mu Bwikalo Bwenu!
Ano ajinga mambo abaya bingi kwi Yehoba Lesa. Baibolo waamba’mba: “Yehoba waambijile Mosesa amba: ‘Awo muntu bafwainwa kumwipaya.’” (Kubala 15:35) Pano mambo ka Yehoba o azhingijile bingi pa byaubile uno mwanamulume?
Bantu bebapele moba atanu na jimo a kwingijilamo mingilo, nabiji a kuchaba nkunyi, kunengezha kajo, bya kuvwala ne mwakulaala. Juba ja butanu na bubiji jajinga juba ja kupopwela Lesa. Nangwa kya kuba kuchaba nkunyi kechi kwatamine ne, kyatamine ke kwingijisha kimye kya kupopwelamo Yehoba kuchabilamo nkunyi. Nangwa kya kuba bena Kilishitu kechi baji mu Mizhilo ya Mosesa ne, bino kino kyamwekele kibafunjisha kuba’mba bafwainwa kutangizhako bintu byanema mu bwikalo bwabo.—Filipai 1:10.
TAIKO MUCHIMA KU MWINGILO WA KUSAPWILA
Ñanyi Lupusano Luji pa Kwitota Kwatama ne Kwitota Kwawama?
Mwakonsha Kulwa na Satana ne Kumushinda!
5 Dikishonale umo walumbulula kwitota amba ke “kwiketekela ne kwinemeka muntu mwine” ne “kumvwa bulongo pa bintu byo mwauba nangwa byo mwaubila balunda nenu nangwa kwikala na bintu byawama.” Kafwako kyatama pa bino ne. Mutumwa Paulo waambijile bena Tesalonika amba: “Atweba twimutakaika mu bipwilo bya Lesa na mambo a kuchinchika kwenu ne lwitabilo lwenu mu bya kumanama ne mu makatazho o mubena kupitamo.” (2 Tesa. 1:4) Kumvwa bulongo pa mingilo ingila bakwetu kwitulengela ne atweba kumvwa bulongo pa byo twingila. Kechi twakonsha kumvwa bumvu na mambo a kisemi kyetu, bisho nangwa mpunzha ko twakomejile ne.—Byu. 21:39.
6 Kuji kwitota kumo kwakonsha konauna bulunda bwetu na bakwetu ne Yehoba. Akuno kwitota kwakonsha kwitulengela kuzhingila nangwa kukana kwitufundako. (Sala. 141:5) Uno musango wa kwitota bamulumbulula’mba ke “kwibika pa kifulo kyo wabula” nangwa’mba “kwilundumika kwa bantu balanguluka’mba bayuka bintu byavula kukila bakwabo.” Yehoba washikwa kwitota. (Ezi. 33:28; Amo. 6:8) Bino Satana usangalala bingi inge wamona bantu na kwitota, mambo naye byobyo aji. Satana byo asangalelepo na byubilo bya kwitota byamwesheshe banabalume nabiji Nimalode, Felo ne Abisalomo, abano bonse bafwile mu kakose ka bwitote! (Nte. 10:8, 9; Lupu. 5:1, 2; 2 Sam. 15:4-6) Kwitota ko kwalengejile Kaina kufwa. Bamujimwineko kwi Lesa, pano na mambo a kwitota wakaine kumvwina lujimuno. Wakaine kumvwina lujimuno lwa kwa Yehoba ne kwiletela mwine bya malwa.—Nte. 4:6-8.
APRIL 5-11
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | KUBALA 17-19
“Amiwa . . . kya Buswanyi Kyenu”
Nanchi Yehoba Kyo Kyenu Kya Kwimwabilapo Nyi?
9 Akilangulukai pa bwikalo bwa bena Levi babujile kutambula ntanda ya kwikalapo. Na mambo a kuba’mba bupopweshi bwa kine kyo kintu kyanemene bingi mu bwikalo bwabo, baketekejile Yehoba kwibamwena bya mu bwikalo, yenka wibambijile’mba: ‘Amiwa ne kyenu kyo bemwabilapo.’ (Bala. 18:20) Nangwa kya kuba kechi twingijila pa nzubo ya Lesa byonka byaingilanga bañanga ne bena Levi ne, ne atweba twafwainwa kwikala na luketekelo lwa kuba’mba Yehoba witumwenanga bya mu bwikalo. Byo tubena kunangijila ku mpelo ya buno bwikalo, luketekelo lwetu mu bulume bwa Lesa bwa kwitumwena bya mu bwikalo lubena kukoselako.—Lum. 13:17.
Yehoba Kyo Kyami Kyo Bangabilapo
4 Mwingilo wapainwe ku bena Levi walumbulwilenga ka kwi abo? Yehoba waambile amba ukekala kyabo kya kwibabilapo, kulumbulula’mba mu kifulo kya kwibabilapo ntanda, Yehoba wibapeleko mwingilo wanema bingi. Kwikala ‘bañanga ba Yehoba’ bo bwajinga buswanyi bwabo. (Yosh. 18:7) Kinembelo kya Kubala 18:20 kimwesha’mba Yehoba kechi wibalekele kuba’mba bayandenga ne. (Tangai Kubala 18:19, 21, 24.) Bena Levi bo batambulanga “byonse bifikizha mu bujikumi mu Isalela ke buswanyi bwabo, na mambo a mwingilo wabo.” Bebapangapo kajo kamo ko banowanga bena Isalela ne banyama bo balelanga inge basemununa. Kabiji bena Levi nabo bafwainwe kupana bya bujikumi kufuma “mu byobya byawamisha” byo batambulanga byakukwasha bañanga.* (Bala. 18:25-29) Kabiji bañanga bebapanga ne “milambo yonse yazhila” bena Isalela yo batwalanga kwi Lesa ku nzubo yanji ya kupopwelamo. Onkao mambo, bañanga bajinga na bishinka bibalengejile kusumininwa’mba Yehoba ukebalama.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
g02 6/8 14 jifu. 2
Mukele Wanema Bingi
Mukele waimenangako kwikala kikupu. Onkao mambo, mu Baibolo lulayañano lwa kikupu belutongolanga’mba “lulayañano lwa mukele,” javula ku babena kujiila pamo byo balungamo mukele, kumwesha’mba lulayañano lwa kikupu. (Kubala 18:19) Mu mizhilo ya Mosesa, milambo yonse saka bakyangye kwiipana pa kitapisho babikangamo mukele, kwimenako kubula bubipisho ne bubole.
TAIKO MUCHIMA KU MWINGILO WA KUSAPWILA
Mambo ka o Tupaina Bintu kwi Yehoba?
Mambo ka a Kupaina Bintu ku Yewa Uji na Byonse?
4 Tupana bintu kwi Yehoba mambo twamutemwa kabiji tumusanchila bingi. Tutundaikwa bingi inge twalanguluka pa bintu byonse bitubila Yehoba. Kimye Mfumu Davida kyo alumbulwilenga bintu byakebewenga pa kushimika nzubo ya Lesa, waambile’mba bintu byonse byo tuji nabyo bifuma kwi Yehoba, kabiji ne bintu byonse byo twakonsha kumupa nabyo byafumine kwi aye.—Tangai 1 Byambo bya Moba 29:11-14.
5 Kunungapo, kupana ke jishinda jikwabo mo tupopwela Yehoba. Mutumwa Yoano wamwene kimwesho kya bakalume ba Yehoba mwiulu saka bamba’mba: “Anweba Yehoba Lesa wetu, mwafwainwa kutambula lukumo ne buneme ne bulume, mambo yenu mwalengele bintu byonse kabiji na mambo a kyaswa muchima wenu, byaikeleko ne kulengwa.” (Lum. 4:11) Nanchi kechi mwaswa kuba’mba Yehoba wafwainwa kutambula lukumo ne munema ye tumupa kupichila mu kumupa bintu byetu byawamisha nenyi? Kupichila mwi Mosesa, Yehoba wakambizhe bena Isalela kwikalanga na bijiilo bisatu mu mwaka. Pa byobya bimye bya kupopwela Yehoba, bena Isalela kechi bafwainwe “kwiya kwi Yehoba mabokotu ne.” (Mpitu. 16:16) Ne lelo jino, kupana bupe bwa kusanchila Yehoba ne kutundaika mingilo ya jibumba janji ke jishinda jikatampe ja kumupopwelamo.
6 Tumwenamo bingi mu kwikala bampanyi, mambo kupana kwawama kukila kutambwilatu bintu. (Tangai Byambo bya Maana 29:21.) Langulukai pa mwana wamucheche upa bansemi banji bupe kufuma pa byonka bintu byo bamupa. Bansemi banji bakonsha kumvwa bingi bulongo. Painiya ukikala pa nzubo pa bansemi banji wakonsha kwibapako mali a kupotamo bintu bimo bikebewa pa nzubo. Nangwa kya kuba bansemi kechi baketekela buno bukwasho ne, bakonsha kutambula buno bupe mambo bayuka’mba jo jishinda mwanabo jo amwesheshamo kusanta pa byo bamubila. Ne Yehoba naye byo byo akeba’mba atweba twikale bampanyi.
APRIL 12-18
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | KUBALA 20-21
“Twajijilai Kwikala Bakimote Nangwa Bemuzhingijisha”
Kebai Bukimote ne Kutokesha Yehoba ku Muchima
19 Tukachinuzhukanga kulubankanya. Akilangulukai jibiji pe Mosesa. Waikele kimote pa myaka yavula ne kutokesha Yehoba ku muchima. Bino ku mpelo ya myaka 40 yo baendele mu kiselebwa, Mosesa wakankelwe kumwesha bukimote. Kabiji kyamweka nyenga yanji yenka wamupulwishe mu Ijipita, wafwile kabiji bamuzhiikile ku Kadeshi. Kabiji bena Isalela batendekele jikwabo kwijizhanya’mba kechi bebapelenga bikebewa ne. Pa kikye kimye “batobweshenga Mosesa” na mambo a kubula mema a kutoma. Nangwa kya kuba Yehoba waubile bya kukumya kupichila mwi Mosesa, kabiji nangwa kya kuba Mosesa watangijile bantu bulongo pa myaka yavula, bino bantu bamutobweshenga. Kechi bejizhenyengatu pa kubula mema ne, bino ne pe Mosesa, uba nobe ye walengejile’mba bomvwe kilaka.—Bala. 20:1-5, 9-11.
Kebai Bukimote ne Kutokesha Yehoba ku Muchima
20 Na mambo a bukaji, Mosesa walekele kwikala wakooka muchima. Yehoba wamukambizhe’mba ambile jibwe, bino aye wanenene bantu ne kwitumbijika mwine. Kepo apumine mu jibwe bimye bibiji kabiji mema apokomokele. Bwitote ne bukaji bwamulengejile kulenga mambo akatampe. (Sala. 106:32, 33) Na mambo a kuba’mba pa kikye kimye kechi wamwesheshe bukimote ne, Mosesa kechi bamuswishishe kutwela mu Ntanda ya Mulaye ne.—Bala. 20:12.
21 Kino kyamwekele kitufunjisha bintu byanema bingi. Kitanshi, twafwainwa kutwajijila kwingila na ngovu pa kuba’mba bukimote bwetu bubule kupwa. Inge twaleka kukosesha bukimote, tukekala na bwitote ne ñambilo yatama, kabiji kechi tukobanga bintu na maana ne. Kya bubiji, inge twaikala na bijikila, kyakonsha kwitukatazha kwikala bakimote. Onkao mambo, twafwainwa kwibikako kwikala bakimote nangwatu inge tubena kupita mu makatazho.
w09 9/1 19 jifu 5
Mutonyi Uchiba Mambo Monka mo Aolokela
Patanshitu, Lesa kechi wakambizhizhe Mosesa kwamba ku bantu ne, nangwa kwibazhachisha amba basatuki. Kya bubiji, Mosesa ne Alona bakankelwe ktutumbjika Lesa. Lesa wibambijila’mba “kechi mwaji . . . kunzhijika ku bena Isalela ne.” (Kyepelo 12) Byo baambile’mba “twimupe mema kufuma mu jino jibwe,” Mosesa waambilen uba aye ne Alona bo basakuba kyakukumya kya kulengela mema kufuma mu jibuwe, kechi Lesa ne. Kya busatu, bebachibijile mambo byonka byo bachibijile bakwabo kunyuma. Lesa wakainye bonse basatukile kutwela mu Kenana, byonka byo aubile kwi Mosesa ne Alona. (Kubala 14:22, 23) Kya buna, Mosesa ne Alona bajinga bantangi babena Isalela. Onkao mambo, bonse bo bapa luusa bebakebela byavula.—Luka 12:48.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
Nanchi Mumona Bukoke bwa Bantu Byonka Yehoba byo Ebumona Nyi?
12 Yehoba wafwainwe kukambula Alona ponkapotu pa byo aubile. Bino wamwene kuba’mba Alona ke muntu waoloka. Kyamwesheshetu patoka kuba’mba, bantu bo bamulengejile Alona kuba kintu kyatama. Bino Alona waswile kuba’mba walengele mambo kabiji waumvwijile Yehoba byo amolweleko. (Lupu. 32:26; Bala. 12:11; 20:23-27) Yehoba watajilenga pa bukishinka bwa kwa Alona ne muchima wanji wa kulapila. Pa kupitapo myaka, Alona ne bamu kisemi kyanji bebavulukile kuba’mba bajinga bakishinka kwi Yehoba.—Sala. 115:10-12; 135:19, 20.
TAIKO MUCHIMA KU MWINGILO WA KUSAPWILA
Nakonsha Kuba Byepi pa Kuba’mba Mbulenga Kuzhingila Bukiji?
Byakonsha Kukukwasha Kuleka Kuzhingila Bukiji
Kwibikila kikonkwanyi. Kwikangaizhanga’mba, “byobyo nji ne.” Wafwainwa kwibikila kikonkwanyi kya kupimpula muteeto wobe wa kuzhingila bukiji. Kampe wakonsha kwibikila kikonkwanyi kya bañondo batanu na umo. Wafwainwa kumonanga byo ubena kuyilako palutwe mu bano bañondo. Inge wazhingila, wafwainwa kunemba (1) kyamwekele, (2) byo waubile, (3) ne jishinda jawama jo ukobilamo bintu kulutwe inge bakuzhingijisha ne ene mambo o ukobila byobyo. Wafwainwa kwibikila kikonkwanyi kya kuba bino byo wafuukula kimye kikwabo kyo bakakuzhingijisha. Kikwabo: Wafwianwa ne kunembanga bimye byo uba bulongo inge bakuzhingijisha. Wakonsha kunemba pa byo umvwa bulongo inge wikanya kimye kyo bakuzhingijisha. —Jifunde ja mu Baibolo: Kolose 3:8.
Tekanya ne kutulumanako. Inge bakuzhingijisha, kange ufikenengatu kwamba byonse byaiya mu kanwa ne. Kwikizha kyefu kwakonsha kukukwasha. Erik uji na myaka 15 waambile’mba: “Kwikizha kyefu kundengela kwikala na kimye kya kulangulukapo saka nkyangye kuba kintu nangwa kwamba byambo byakonsha kundengela kwilangulushapo kulutwe.”—Jifunde ja mu Baibolo: Byambo bya Maana 21:23.
Langulukapo pa byonse byavwangwamo. Kimye kimo wakonsha kuzhingila mambo ubena kulangulukatu pa kyakufichisha ku muchima. Wafwainwa kulanguluka pa byonse byavwangwamo. Nsongwakazhi wa jizhina ja Jessica waambila’mba: “Inge bazhingijisha, javula inge nalangulukapo ntaana bintu bimo bindengela kuyuka kibalengela kuba byo bauba.”—Jifunde ja mu Baibolo: Byambo bya Maana 19:11.
Inge kyakonsheka, fumapo. Baibolo waamba’mba: “Lutobo saka lukyangye kutendeka, fumapo.” (Byambo bya Maana 17:14) Byonka byaamba kino kinembelo, kimye kimo kyawama kufumapo bintu saka bikyangye kuya musunya. Mu kifulo kya kwikala na kulanguluka pa kyatama kyo bakuba, ne kulengela bukaji kubayilako, kyawama kumonapo bya kuba. Nsongwakazhi wa jizhina ja Danielle waambile’mba: “Makayo akosesha mubiji akepeshako bijikila kabiji andengela kubula kuzhingilangila.”
Funda kulubakotu ku bintu. Baibolo waamba’mba: “Umvwe mwazhingila, kange mulenge mambo ne. Ambilaingatu mu muchima, . . . ne kuzhindamatu.” (Salamo 4:4) Inge twazhingila kechi twalenga mambo ne. Bino bwipuzho bwanema kulangulukapo ke buno, Nanchi nguba byepi inge nazhingila? Nsongwalume wa jizhina ja Richard waambile’mba: “Inge wazhingila pa bya kuba bakwenu, ko kuba’mba wibapa bulume bwa kukutangijila. Kyanema kumwesha maana ne kulubakotu ku kyo bakuba.” Inge wikanya, ko kuba’mba bukaji kechi bukakutangijilanga.
APRIL 19-25
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | KUBALA 22-24
“Yehoba Walula Mafingo ke Mapesho”
Kusapwila “Mambo Awama Aamba pe Yesu”
5 Byonka byo kyajinga mu myaka kitota kitanshi, lelo jino kumanyika bantu ba Lesa kechi kwibalengela kuleka kusapwila ne. Javula kukanjikizha bena Kilishitu kuvilauka vilauka, kikale kwibatwala mu tuleya nangwa ku mapunzha akwabo kwalengelatu bantu mu oo mapunzha kwibasapwila mambo a Bufumu. Kyakumwenako, kimye kya Nkondo ya Bubiji ya Ntanda Yonse, Bakamonyi ba kwa Yehoba basapwijile ku bantu kimye kyo bajinga mu makampu a lumanamo a ba mu kipanyi kya Nazi. Muyudea wataine Bakamonyi mu uno kampu waambile amba: “Kuchinchika kwa bakaili bajinga Bakamonyi ba kwa Yehoba kwandengejile kushiinwa amba lwitabilo lwabo lwaimenejile pa Binembelo, ne amiwa naishile kwikala Kamonyi.”
it-2 291
Bukonye
Bukonye bwa Kusatukila Yehoba. Bumbulwamaana bwalengejile ngauzhi Balamu kwamba mashinda a kubilamo byatama bena Isalela kuba’mba bamupe mali kwi Balaka mfumu wa bena Moabu. Bino Yehoba wavulañenye byo aambilenga. Mutumwa Petelo waambile pe Balamu amba: “Nyama usenda bipe ubula kwamba waambile na jiwi ja muntu ne kukanya byubilo bya bukonye bya uno ngauzhi.” Pa kwamba pa byubilo bya bukonye bya kwa Balamu, mutumwa Petelo waingijisha kyambo kya Kingiliki kya pa·ra·phro·niʹa, kilumbulula “kuvulañana milanguluko.”—2Pe 2:15, 16; Ba 22:26-31.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
Bishinka Bikatampe Kufuma mu Buku wa Kubala
22:20-22—Mambo ka Yehoba o a mubukijile bukaji Balamu? Yehoba waambijile ngauzhi Balamu amba kechi wafwainwe kwibafinga bena Isalela ne. (Kubala 22:12) Bino aye ngauzhi wayile na banabalume ba kwa Balaka mu kukeba’mba afinge bena Isalela. Balamu wakebelenga kutokesha mfumu wa Moabu pa muchima kabiji ne kutambula mfweto kwi aye. (2 Petelo 2:15, 16; Yuda 11) Nangwatu kimye Balamu kyo bamukanjikizhe kupesha bena Isalela mu kifulo kya kwibafinga, wajinga na mulanguluko wa kukwasha mfumu amba banabakazhi bapopwelanga Baela baye na kongola banabalume mu Isalela. (Kubala 31:15, 16) Onkao mambo, kyalengejile’mba Lesa amubukile bukaji Balamu, ke na mambo a kuba uno ngauzhi kechi wajinga na bukishinka ne.
APRIL 26–MAY 2
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | KUBALA 25-26
“Nanchi Muntu Umo Wakonsha Kukwasha Bavula Nyi?”
“Chinai Bulalelale!”
MUNTU wipaya masabi uya pa kizhiba patanwa masabi o abena kukeba kwipaya. Ubika bujo ku kanda ne kwikataya pa mema. Utendeka kupembelela kabiji inge jisabi jaja ku kanda, wijiloba.
2 Kyo kimotu, bantu nabo bakonsha kwibakwata byonka byo bakwata masabi. Kwashajiletu pacheche kuba’mba bena Isalela batwele mu Ntanda ya Mulaye byo bafikile mu Misanza ya Moabu. Mfumu wa bena Moabu waambijile Balamu kuya na kufinga bena Isalela kabiji wamulayile kumupa mali. Nangwa byonkabyo, Balamu kechi wafingile bena Isalela ne. Bino, wamwenepo jishinda jikwabo ja kongwelamo bena Isalela. Watumine banabakazhi bena Moabu mu kampu wa bena Isalela na kujimbaika banabalume.—Kubala 22:1-7; 31:15, 16; Lumwekesho 2:14.
“Chinai Bulalelale!”
4 Jishinda jaingijishe Balamu jalengejile byepi bena Isalela bavula kongolwa? Bateletu muchima pa bintu byakebelenga michima yabo, kino kibalengejile kulubako bibobijile Yehoba. Lesa waubijile bena Isalela bintu byavula bingi byafwainwe kwibalengela kwikala bakishinka kwi aye. Wibafumishe mu buzha mu Ijipita, wibajishishenga mu kiselebwa ne kwibatangijila bulongo pa kuya mu Ntanda ya Mulaye. (Bahebelu 3:12) Nangwa byonkabyo, bebongwele kupichila mu kuba bulalelale. Mutumwa Paulo wanembele’mba: ‘Kechi tubenga bulalelale byonka byo baubilenga bamo bulalelale ne kufwa ne.’—1 Kolinda 10:8.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
it-1 359 mafu. 1-2
Mipaka
Kyamwekeshatu patoka kuba’mba pa kuchibaula mipaka ya mikoka balondelanga bino bishinka bibiji; byamwesha bubale bo bataya, ne kubala kwa mukoka. Bubale kechi bwamweshanga kubaya kwa mpunzha yo bafwainwe kupa mukoka ne. Bubale bwibakwashangatu kuyuka mpunzha kukekela yewo mukoka, kana ku muzhika, ku musela, ku bulenge, nangwa ku buyeke. Kana kwipi na kalunga nyi, inyi kana ku mpunzha ya mitumba. Byamweshanga bubale byafumanga kwi Yehoba. Onkao mambo, kino kyalengelanga kubula kuba lwiso nangwa kutoboka pakachi ka mikoka. (Man 16:33) Kabiji jino jo jishinda Lesa jo aingijishenga pa kwabila mpunzha bena Isalela kwesakana na bungauzhi bwaawile mushakulu wabo Yakoba byo ajinga pepi kufwa bwanembwa pa Ntendekelo 49:1-33.
Inge bayuka mpunzha kukekela mukoka panyuma ya kutaya bubale, kepo balangulukanga pa kishinka kya bubiji; pa kubaya kwa mpunzha ya kwibapa kwesakana na kubaya kwa mukoka wabo. Lesa wibakambizhe’mba, “Mwafwainwa kuta bubale pa kwabanya kyalo mu bisemi byenu. Jibumba jiji na bantu bavula mukejipe kya buswanyi kyabaya ne jibumba jiji na bantu bacheche mukejipe kya buswanyi kicheche. Muntu yense ukatambula kya buswanyi ponka pa kaponena bubale bwanji.” (Ba 33:54) Kechi bapimpulanga kukekela mpunzha yo batongwele ku bubale ne. Kyo bapimpulanga ke kubaya kwa mpunzha. O ene mambo byo bamwene kuba’mba mpunzha yo bapele mukoka wa bena Yuda ibabayijile, bachibileko mpunzha ne kupa mukoka wa bena Shimeona.—Yos 19:9.
TAIKO MUCHIMA KU MWINGILO WA KUSAPWILA
Mambo ka Nambala iji pa Kubala 25:9 kyo Yapusena na iji pa 1Kolinda 10:8?
Mepuzho Afuma ku Batanga
Mambo ka pa 1 Kolinda 10:8 o paambile’mba bena Isalela bafwile pa juba jimo balengele mambo a bulalelale bajinga 23,000, bino pa Kubala 25:9 saka paamba’mba bajinga 24,000?
Kuji bishinka byavula byakonsha kulengela bibelengelo byo batongola mu bino binembelo bibiji kupusana. Kishinka kitanshi ke kya kuba’mba kyamweka kibelengelo kya bantu bafwile kyajinga pakachi ka 23,000 ne 24,000. Kino kyo kyakonsha kulengela kutongola kibelengelo kyabaya nangwa kyakepa.
Kabiji akilangulukai pa kino kishinka kikwabo. Mutumwa Paulo waambile pa kyamwekejile bena Isalela ku Shitima kwikala kya kujimunano bena Kilishitu ba mu muzhi wa Kolinda mwajinga bingi bulalelale. Wanembele’mba: “Kechi tubenga bulalelale byonka byo baubilenga bamo bulalelale ne, kya kuba bantu 23,000 bafwile mu juba jimo.” Paulo watongwele kibelengelo kya 23, 000 mambo waambilenga pa bantu balengele mambo a bulalelale bo bayipaile kwi Yehoba.—1 Kolinda 10:8.
Pa kuba buku wa Kubala mu kitango 25 waamba’mba, “bena Isalela batendekele kupopwela Baela wa ku Peola, kabiji bukaji bwa Yehoba bwabuukijiile bena Isalela.” Kepo Yehoba akambizhe Mosesa kwipaya “bakulumpe ba bano bantu bonse.” Mosesa naye wakambizhe bamitonyi kuba byakambizhe Yehoba. Ne kyapeleleko, Finease byo ayipaile kwa kubula kutaya kimye mwina Isalela waletele mwanamukazhi mwina Mijanyi mu tente wanji, “ponkapo kinkunka kyapwile.” Jino jishimikila japwa na byambo bya kuba’mba: “Bantu bafwile ku kino kinkunka, bajinga 24,000.”—Kubala 25:1-9.
Kibelengelo kyo batongola mu buku wa Kubala kyamweka kyavwangilemo ‘bakulumpe ba bantu’ bo baipayile ku bamitonyi ne bo bayipaile kwi Yehoba mwine. Kyamweka bakulumpe ba bantu bo baipayile ku bamitonyi bavujile bingi. Kyamweka bo balengela kibelengela kufika ku 24,000. Abano bakulumpe ba bantu, nangwa’mba bajinga kulutwe kyamweka baubile bulalelale, nangwa bayile kino kijiilo, nangwa kampe baswishishe baubile bino. Bazhachilwe na mambo a ‘kwivwanga kwi Baela wa ku Peola.’
Buku umo waamba pa byambo bya mu Baibolo walumbulula kyambo kya kya ‘kwivwanga,’ amba kilumbulula “kulondela muntu nobe mpofu.” Bena Isalela bajinga bantu bepaine kwi Yehoba. Bino byo ‘bevwangile kwi Baela wa ku Peola,’ baonawine bulunda bwabo ne Yehoba. Byo papichile myaka 700, Yehoba waambile kupichila mwi ngauzhi Hoseya. Waambijile bena Isalela amba: “Bepaine abo bene ku nkishi wa bunya, kabiji baikele ba bunya nobe kyonkakya kintu kyo batemenwe.” (Hoseya 9:10) Onkao mambo, kyayijilemo bansatuki bonse kwibakambula kwi Lesa. Mosesa wavulwilemo bena Isalela amba: “Mwimwenejile byaubile Yehoba pa mambo a Baela wa ku Peola; Yehoba Lesa wenu waipayile banabalume bonse bajinga mwi anweba baongolokejile kwi Baela wa ku Peola.”—Mpitulukilo ya mu Mizhilo 4:3.