-
Bamutwajile Ku Saniedilini, Kepo Bamufikizhe Kwi PilatoYesu Ye Jishinda, Bukine Ne Bumi
-
-
KITANGO 127
Bamutwajile Ku Saniedilini, Kepo Bamufikizhe Kwi Pilato
MATEO 27:1-11 MAKO 15:1 LUKA 22:66–23:3 YOANO 18:28-35
BAMUTOTOLWESHE LUKELOKELO KU KIJE KYA SANIEDILINI
YUDASA ISAKALIOTA WIKUJIKILE
YESU BAMUTWAJILE KWI PILATO
Bufuku bwajingatu pepi kukya kimye Petelo kyo akaine Yesu ja busatu. Ba mu kije kya Saniedilini po po bapwishishetu kumwendeleka kabiji bapalañene. Pa Kitanu lukelo, bakonkene jibiji kuba’mba bamweshe’mba mambo o bachibile bufuku ayijilemo na mizhilo. Kabiji Yesu bamuletele kwi abo.
Ba mu kije bamwambijile jikwabo amba: “Tubuule umvwe wi Kilishitu.” Yesu wibambijile’mba: “Nangwatu nemubuule kechi musakuswa ne. Kabiji umvwe nemwipuzhe kechi musakukumbula ne.” Pano bino, Yesu wamwesheshe kuba’mba kiyukilo kyanji kyaambijilwe jimo pa Danyela 7:13. Waambile’mba: “Kufuma luno Mwana muntu ukekala ku kuboko kwa kilujo kwa bulume bwa Lesa.”—Luka 22:67-69; Mateo 26:63.
Abo bakoselepotu amba: “Nanchi obewa wi Mwana Lesa nyi?” Yesu wibakumbwile’mba: “Anwe bene mwaamba’mba, yami iye.” Kyamweka bano bantu bafuukwilepo kwipaya Yesu na mambo a bubela a kuba’mba waambile mwenga. Baipwizhe’mba: “Ñanyi bishiino bikwabo byo tusakukeba?” (Luka 22:70, 71; Mako 14:64) Onkao mambo, bamukashile Yesu ne kumutwala kwi Kitumbafumu mwina Loma aye Pontiusa Pilato.
Kyamweka Yudasa Isakaliota wamwenenga Yesu saka bamutwala kwi Pilato. Yudasa byo amwene’mba Yesu bamuzhachisha na mambo, waubile bingi bulanda ne kukakilwa. Nangwa byonkabyo, kechi walapijile ne kubwela kwi Lesa ne, bino wabwezhezhe mali a siliva 30 o bamupele. Yudasa wabuujile bañanga bakatampe amba: “Nalenga mambo byo nasolwele muntu wabula mambo.” Abo bamwambijile’mba: “Ao mambo obe. Obe mwine usakuyuka bya kuba!”—Mateo 27:4.
Yudasa watayile mali a siliva 30 panshi mu nzubo ya Lesa kabiji wanungilepo ne mambo akwabo kupichila mu kwikujika. Yudasa byo ekujikilenga, kyamweka musampi wa kichi ko akashile lutambo wapasukile. Mubiji wanji waponejile pa mabwe ne jivumo jasabika.—Byubilo 1:17, 18.
Lwakijingatu lukelo kimye Yesu kyo bamutwajile ku jilapa ja kwa Pontiusa Pilato. Bino Bayudea bamutwajile bakaine kutwela mukachi. Balangulukilenga’mba kwikala pamo na bantu ba mu bisaka bikwabo kusakwibalengela kwikala ba muzhilo. Kuba bino kwakonsheshe kwibalengela kubula kufikilamo kuja kijiilo pa Nisanyi 15, juba jitanshi ja Kijiilo kya Bashinkwa Babula Mbizho, kyo bamonanga’mba lubaji lwa Kijiilo kya Lupitailo.
Pilato walupikile ne kwibepuzha’mba: “Ñanyi mambo o mwamupamo uno muntu?” Abo bamukumbwile’mba: “Umvwe uno muntu kechi wajinga ngubabibi ne, inge kechi twamuleta kwi anweba ne.” Pilato byo amwene’mba babena kumukanjikizha, wibakumbwile’mba: “Musendai anwe bene mukamuchibile mambo monka mwayila mizhilo yenu.” Bayudea basolwele milanguluko yabo yatama ya kwipaya Yesu byo baambile’mba: “Mizhilo kechi ituswisha kwipaya muntu nangwa umo ne.”—Yoano 18:29-31.
Umvwe baipayile Yesu pa kimye kya Kijiilo kya Lupitailo, inge bantu baletele kiwowo. Bino umvwe balengejile bena Loma kumwipaya na mambo a kuba’mba wasatukila bufumu bwabo, kino kyakonsheshe kulengela Bayudea kubula kwibapamo mambo ku bantu, mambo bena Loma bebapele luusa lwa kwipaya yense wasatukilanga bufumu bwabo.
Bantangi ba bupopweshi kechi babuujile Pilato amba Yesu bamuzhachishe na mambo a kwamba mwenga ne. Bamupelemo mambo angi asatu a bubela a kuba’mba: “Uno muntu twamutaaine [1] saka ajimbaika kisaka kyetu, ne [2] kukanya kupana misonko kwi Kesala ne [3] kwamba’mba aye mwine ye Kilishitu mfumu.”—Luka 23:2.
Na mambo a kuba’mba Pilato waimenangako bena Loma, kyamwikele bingi ku muchima byo aumvwine’mba Yesu ubena kwitela’mba mfumu. Onkao mambo, Pilato watwelele mu kipango jibiji ne kwita Yesu ne kumushikisha’mba: “Nanchi obewa wi Mfumu wa Bayudea nyi?” Mu jishinda jikwabo, Pilato washikishenga’mba, ‘Nanchi walala muzhilo wa bena Loma byo ubena kwitela obe mwine amba wi mfumu ne kusatukila Kesala nyi?’ Kampe na mambo a kuba’mba Yesu wakebele kuyuka bintu byavula Pilato byo aumvwine pe aye, Yesu waambile’mba: “Nanchi anwe bene mwiambila kino nyi, inyi paji wimubuula pe amiwa?”—Yoano 18:33, 34.
Pilato wamwesheshe’mba kechi wamuyukile ne, kabiji wasakishe kuyuka byavula pe aye. Waambile’mba: “Nanchi amiwa yami Muyudea nyi? Kabiji wanungilepo amba: “Kisaka kyobe ne bañanga bakatampe bo bakuleta kwi amiwa. Ki ka kyo wauba?”—Yoano 18:35.
Yesu kechi wakebele kwifya amba mfumu ne. Jishinda Yesu jo akumbwijilemo jalengejile Kitumbafumu Pilato kukumya bingi.
-
-
Kechi Bamutaainepo Na Mambo Kwi Pilato Nangwa Kwi Heloda NeYesu Ye Jishinda, Bukine Ne Bumi
-
-
KITANGO 128
Kechi Bamutaainepo Na Mambo Kwi Pilato Nangwa Kwi Heloda Ne
MATEO 27:12-14, 18, 19 MAKO 15:2-5 LUKA 23:4-16 YOANO 18:36-38
YESU BAMUTOTOLWESHE KWI PILATO NE HELODA
Yesu kechi wifile kwi Pilato amba mfumu ne. Nangwa byonkabyo, Bufumu bwanji kechi bwasatukijile bufumu bwa bena Loma ne. Yesu waambile’mba: “Bufumu bwami kechi bwa pano pa ntanda ne. Umvwe Bufumu bwami bwajinga bwa pano pa ntanda, inge ba mingilo bami baji kundwilako kuba’mba babule kumpana ku Bayudea. Pakuba Bufumu bwami kechi bwa pano pa ntanda ne.” (Yoano 18:36) Kya kine Yesu uji na Bufumu, pano bino, kechi bwa pano pa ntanda ne.
Pilato kechi walekejile ponkapo ne. waipwizhe Yesu amba: “Nanchi obewa wi mfumu nyi?” Yesu walengejile Pilato kuyuka’mba waamba bingi bulongo byo amukumbwile’mba: “Anwe bene yenu mwaamba’mba yami mfumu. Na mambo a kino kyo kyo nasemekejilwe, kabiji kyo kyo naishijile pano pa ntanda kuba’mba nshimune bukine. Yense watemwa bukine umvwa jiwi jami.”—Yoano 18:37.
Patanshi Yesu wabuujile Tomase amba: “Amiwa yami jishinda ne bukine ne bumi.” Pano pa kikye kimye, Pilato waumvwine ene mambo Yesu o bamutumijile pano pa ntanda kuba’mba ashimune “bukine” pa Bufumu bwanji. Yesu winengezhezhe kwikala wa kishinka ku buno bukine nangwa kya kuba bwamwipaishe. Pilato wamwipwizhe’mba: “Nanchi bukine bo bu ka?” bino kechi wapembejile’mba bamulumbulwile byavula ne. Mambo walangulukilenga’mba byo aumvwine byavujile bya kuchibilapo mambo a uno muntu.—Yoano 14:6; 18:38.
Pilato wabwelele ku jibumba jajinga pangye ya kipango. Kyamweka walupukile ne Yesu kabiji wabuujile bañanga bakatampe ne bo bajinga nabo amba: “Kechi namutaana na mambo uno muntu ne.” Jibumba byo jazhingijile na mo achibijile mambo, jakoselepotu na kwamba’mba: “Bintu byo afunjisha bantu mu Yudea monse, kutatwilatu ku Ngalilea kufika ne kuno, byaleta makatazho avula.”—Luka 23:4, 5.
Byubilo byamwesheshe Bayudea byalengejile Pilato kukumya bingi. Bañanga bakatampe ne bakulumpe byo batwajijile na kubijika, Pilato waipwizhe Yesu amba: “Nanchi kechi ubena kumvwa bintu byavula byo babena kukushiina nenyi?” (Mateo 27:13) Yesu kechi wakumbwile ne. Byo abujile kukumbula pa mambo o bamupelengamo, kyalengejile Pilato kukumya bingi.
Bayudea bamwesheshe’mba Yesu ‘watatwijile ku Ngalilea.’ Na mambo a kino, Pilato wamwene’mba Yesu mwina Ngalilea. Kino kyalengejile Pilato kumonapo jishinda ja kuchinuzhukilamo kuzhachisha Yesu. Heloda Antipasa (mwana wa kwa Heloda Mukatampe) ye walaminenga mu Ngalilea, kabiji wajinga mu Yelusalema ku Kijiilo kya Lupitailo. Onkao mambo, Pilato watumine Yesu kwi Heloda. Heloda Antipasa ye wachibile Yoano Mubatizhi mutwe. Kabiji Heloda byo aumvwine mingilo ya kukumya yaubilenga Yesu waakaminwe bingi, walangulukilenga’mba kampe Yesu ye Yoano wasanguka.—Luka 9:7-9.
Pa kikye kimye, Heloda watemenwe bingi byo amwene Yesu. Kechi watemenwe na mambo a kuba’mba wakebelenga kukwasha Yesu nangwa kukeba kuyuka umvwe mambo o bamupelengamo ajinga a kine nangwa ne. Heloda wakebeshe bingi kumona Yesu mambo “wakebelenga kumona aye kubapo kya kukumya kimo.” (Luka 23:8) Nangwa byonkabyo, Yesu kechi waubile byakebelenga Heloda ne. Heloda byo amushikishe, Yesu kechi wakumbwile ne. Byo kibafichile ku muchima, Heloda ne bashilikale banji “bamwendelekelenga” Yesu. (Luka 23:11) Bamuvwikile kivwalo kyabekelenga ne kumuba mukeyu. Kepo Heloda abwezhezhe Yesu kwi Pilato. Heloda ne Pilato bajinga kala balwanyi, bino pa kikye kimye, baikele ke balunda.
Yesu byo abwelele, Pilato waichile bañanga bakatampe, bantangi ba Bayudea ne bantu ne kwibambila’mba: “Namwipuzhaipuzha pa meso enu, bino kechi namutaana na mambo o mubena kumushiina ne. Ne Heloda naye kechi wamutaana na mambo ne, mambo wamubwezha kwi amiwa, kabiji kafwako mambo o alenga a kumwipayilapo ne. Onkao mambo, nsakumukambula ne kumukasulula.”—Luka 23:14-16.
Pilato wakebeshe bingi kukasulula Yesu mambo wayukile’mba kichima kyo kyalengela bañanga kumuleta kwi aye. Pilato byo akebelenga kukasulula Yesu, bamubuujile ne kintu kikwabo kyamulengejile kukebesha kuba kino. Byo aikele pa kipona kya kuchibilapo mambo, mukazhanji watumine mawi amba: “Kange mumukatazhe awo muntu waoloka ne, mambo naji kumanama bingi lelo mu kiloto [kyamweka kyafumine kwi Lesa] na mambo a aye.”—Mateo 27:19.
Pano Pilato wakonsheshe kukasulula byepi uno muntu wabujile mambo, byo ajinga na luusa lwa kuba kino?
-
-
Pilato Wabijikile’mba: “Talai! Uno Muntu!”Yesu Ye Jishinda, Bukine Ne Bumi
-
-
KITANGO 129
Pilato Wabijikile’mba: “Talai! Uno Muntu!”
MATEO 27:15-17, 20-30 MAKO 15:6-19 LUKA 23:18-25 YOANO 18:39–19:5
PILATO WAESEKELE KUKASULULA YESU
BAYUDEA BAKEBELENGA KUKASULULAKO BALABASA
YESU BAMUMANYIKILE NE KUMWENDELEKA
Pilato waambijile jibumba jakebelenga kwipaya Yesu amba: “Kechi namutaana na mambo o mubena kumushiina ne. Ne Heloda naye kechi wamutaana na mambo ne.” (Luka 23:14, 15) Byo akebelenga jishinda jikwabo ja kupulwishamo Yesu, Pilato waambijile jibumba amba: “Kwesakana na byo muba anwe bene nafwainwa kwimukasulwila muntu umo pa juba ja Kijiilo kya Lupitailo. Nanchi mubena kukeba’mba nemukasulwile Mfumu wa Bayudea nyi?”—Yoano 18:39.
Pilato wayukile’mba mu kaleya mwajinga kaili wa jizhina ja Balabasa, wajinga kapondo, nsatuki kabiji mbanzhi. Onkao mambo, Pilato waipwizhe’mba: “Wepi ye mubena kukeba’mba nemukasulwile, Balabasa nyi, inyi Yesu ye batela’mba Kilishitu?” Bantu byo bebakambizhe ku bañanga bakatampe, baambile’mba bebakasulwile Balabasa, pakuba Yesu bamwipaye. Pilato kechi wikilekele ne, wibashikishe jibiji amba: “Pa bano babiji, wepi ye mubena kukeba’mba nemukasulwile?” Jibumba jakumbwile’mba: “Balabasa”!—Mateo 27:17, 21.
Pilato wakuminye bingi ne kwibepuzha’mba: “Pano nsakuba byepi na Yesu utelwa’mba Kilishitu?” Bonse babijikile’mba: “Mukobekai pa kichi!” (Mateo 27:22) Bano bantu bakebelengatu kwipaya muntu wabula mambo. Pilato wibepwizhe’mba: “Mambo ka? Ñanyi kintu kyatama kyo auba uno muntu? Kechi namutaana na mambo a kumwipayilapo ne; onkao mambo, nsakumukambula ne kumukasulula.”—Luka 23:22.
Nangwa kya kuba Pilato waesekele bingi kukeba kukasulula Yesu, jibumba jabijikile’mba: “Mukobekai pa kichi!” (Mateo 27:23) Bantangi ba bupopweshi batundaikile jibumba kuba’mba bechile mashi a muntu. Pano bino, kechi ajinga mashi a mbanzhi nangwa a kapondo ne. Ajinga mashi a muntu wabula mambo ye batambwijile mu Yelusalema nobe Mfumu pa moba atanu apichilepo. Kabiji pa kikye kimye umvwe baana banji ba bwanga bajingapo bafwainwa bazhindaminetu nzoo ne kwifya.
Pilato wamwene’mba bantu kechi babena kumvwa byo aambilenga ne. Byo batendekele kuwowakanatu, watolele mema ne kowa ku maboko jibumba saka jimonako. Waambile’mba: “Amiwa nafumamo mu mambo a mashi a uno muntu. Ano mambo emushinkamane anwe bene.” Kino kechi kyalengejile bantu kwalula milanguluko yabo ne. Bino baambile’mba: “Mashi anji etushinkamane atweba ne baana betu.”—Mateo 27:24, 25.
Uno kitumbafumu wasajilepo kutokesha bantu ku muchima kukila kuba kintu kyo ayukile’mba kyaoloka. Onkao mambo, kwesekana na byo bakebelenga, Pilato wibakasulwijile Balabasa. Kabiji wakambizhe’mba Yesu bamuvule bivwalo ne kumuzhipaula.
Byo bapwishishe kumuzhipaula, bashilikale bamutwajile Yesu mu kipango kya kitumbafumu. Kabiji bashilikale bonse bakonkene ne kumumanyika. Balukile munchinya wa miba ne kumuvwika ku mutwe. Kabiji bashilikale babikile jitete mu kuboko kwa kwa Yesu kwa kilujo ne kumuvwika kivwalo kyachiluluka kyavwalangapo bamfumu. Kepo batatwile kumwendeleka amba: “Mutende mwane, anweba Mfumu wa Bayudea!” (Mateo 27:28, 29) Kabiji bamushipijile mate ne kutendeka kumupuma mapi ku meso. Bamwangachile jitete jajinga mu kuboko kwanji ne kutendeka kumupumajo ku mutwe. Kino kyalengejile miba yajinga ku “munchinya” ye bamuvwikile kutwela mu mutwe.
Pilato byo amwene kuchinchika kwa kwa Yesu byo bamumanyikilenga, wakebelepo jishinda jikwabo jakumukasulwilamo. Wabuujile jibumba amba: “Talai! Mbena kumuleta kwi anweba pa kuba’mba muyuke’mba amiwa kechi namutaana na mambo ne.” Nanchi Pilato walangulukilenga’mba bantu byo basakumona Yesu na bizabila bya mashi basakupimpula milanguluko yabo nyi? Yesu byo aimene kulutwe ya bano bantu bakanamine Pilato wabijikile’mba: “Talai! Uno muntu!”—Yoano 19:4, 5.
Nangwa kya kuba bamukozhezhe bingi, Yesu wamwesheshe kuchinchika ne kukooka muchima kwalengejile ne Pilato kwamba byambo biji peulupo bimwesha mushingi ne lusa.
-
-
Yesu Bamupaine Kabiji Bamutwajile Na KumwipayaYesu Ye Jishinda, Bukine Ne Bumi
-
-
KITANGO 130
Yesu Bamupaine Kabiji Bamutwajile Na Kumwipaya
MATEO 27:31, 32 MAKO 15:20, 21 LUKA 23:24-31 YOANO 19:6-17
PILATO WAESEKELE KUKASULULA YESU
YESU BAMUZHACHISHE NA MAMBO KABIJI BAMUTWAJILE NA KUMWIPAYA
Pilato byo aesekele na ngovu kuba’mba amukasulule Yesu na mambo a byo bamuyanjishe, bañanga bakatampe ne bakwabo kechi baswile ne. Kyo bakebelengatu ke kwipaya Yesu. Batwajijile na kubijika’mba: “Mukobekai pa kichi! Mukobekai pa kichi!” Pilato wibambijile’mba: “Musendai anwe bene mukamwipaye, mambo amiwa kechi namutaana na mambo ne.”—Yoano 19:6.
Bayudea byo bamwene’mba bakankalwa kushiina Pilato kuba’mba Yesu wafwainwa kufwa na mambo a kusatukila bufumu, bavulukile mambo o bamupelengamo a kwamba mwenga kimye Yesu kyo bamutwajile mu kije kya Saniedilini. Baambile’mba: “Tuji na muzhilo, kabiji kwesakana na uno muzhilo, uno muntu wafwainwa kufwa, mambo witela mwine amba mwana Lesa.” (Yoano 19:7) Ano mambo Pilato kechi wiayukile ne.
Wabwelele mu kipango kyanji ne kweseka kumonapo jishinda ja kukasulwilamo uno muntu ye bamanyikile bingi kabiji mukazhanji Pilato ye alotejile kiloto. (Mateo 27:19) Pano nga mambo a katataka o bamupelengamo ku Bayudea afwainwe kulengela “mwana Lesa” kukashilwapo nyi? Pilato wayukile’mba Yesu wafumine ku Ngalilea. (Luka 23:5-7) Pano bino, waipwizhe Yesu amba: “Nanchi obewa wafuma pi?” (Yoano 19:9) Nanchi Pilato walangulukilenga’mba, Yesu wajingako kala kabiji amba wafumine kwi Lesa nyi?
Pilato waumvwine kwi Yesu mwine byo aambile’mba mfumu bino amba Bufumu bwanji kechi bwa pano pa ntanda ne. Na mambo a kuba’mba kechi wakebelenga kunungapo bikwabo pa byo aambile ne, Yesu kechi wamukumbwile ne. Pilato na mambo a kwilundumika wazhingijile bingi Yesu byo abujile kumukumbula, kabiji wamwambijile na bukaji amba: “Wabujila ka kunkumbula? Kechi wayuka’mba nji na luusa lwa kukukasulula nangwa lwa kukwipaya nenyi?”—Yoano 19:10.
Yesu waambile’mba: “Anweba kechi muji na luusa pe amiwa ne, kanatu bemupalo kufuma mwiulu. O ene mambo awa muntu wansolola kwi anweba, o aikela na mambo akatampe.” (Yoano 19:11) Kyamweka Yesu kechi waambilenga pa muntu umo ne. Bino, walumbulwilenga’mba Kaifasa ne bantu bo ajinga nabo ne Yudasa Isakaliota bajinga na mambo akatampe bingi kukila Pilato.
Na mambo a byubilo byamwesheshe Yesu ne byambo byo aambile, Pilato waumvwine moyo, walangulukilenga’mba kampe Yesu wafumine kwi Lesa. Onkao mambo, wakebele jikwabo kumukasulula. Nangwa byonkabyo, Bayudea baambile kintu kikwabo kyalengejile Pilato kumvwa moyo. Bamuchinyishe’mba: “Umvwe mumukasulule uno muntu, ko kuba’mba kechi mwi balunda ba kwa Kesala ne. Muntu yense witongola mwine amba mfumu, usatukila Kesala.”—Yoano 19:12.
Kitumbafumu walupwile Yesu pangye kabiji waikele pa kipona kyanji kya kuchibilapo mambo ne kubuula bantu amba: “Talai! Mfumu wenu!” Bayudea kechi bateleko muchima ne. Abo babijikile’mba: “Mwipayai! Mwipayai! Mukobekai pa kichi!” Pilato wibepwizhe’mba: “Namwipaye mfumu wenu nyi?” Bayudea kechi bebalamanga bulongo ku bufumu bwa bena Loma ne. Pano bino, bañanga bakatampe baambile’mba: “Atweba kechi tuji na mfumu mukwabo ne, kanatu Kesala.”—Yoano 19:14, 15.
Na mambo a moyo, Pilato wakookejile byakebelenga Bayudea kabiji wapaine Yesu kuba’mba baye na kumwipaya. Bashilikale bamuvujile Yesu kivwalo kyachiluluka ne kumuvwika bivwalo byanji bya peulu. Yesu byo bamutwajilenga, wisendejile mwine kichi kya lumanamo.
Pajinga pa Kitanu lukelo, pa Nisanyi 14. Yesu kechi walaajilepo tulo kufuma pa Kina lukelo ne, kabiji wapichile mu lumanamo lwakatazha bingi. Bulume bwanji bwapwile byo asendele kichi kyanemene bingi. Onkao mambo, bashilikale bakanjikizhe muntu wapichilenga aye Shimona mwina Kilene wa mu Africa, kumusendelako kino kichi kutwala ku mpunzha yo bakamwipayijilepo. Bantu bavula bingi balondejilenga, bepumpawilenga na mambo a bulanda ne kujila na mambo a bintu byamwekelenga.
Yesu waambijile banabakazhi bajijilenga amba: “Anweba baana ba bakazhi ba mu Yelusalema, kilekai kunjila amiwa. Bino ijilai anwe bene ne baana benu; mambo moba abena kwiya bantu o bakamba’mba, ‘Batokwa bingi banabakazhi bañumba, ne boba babula kusemapo ne boba babula kwamishapo!’ Kepo bakatatula kwambila mitumba amba, ‘Tuponenai!’ ne tutumbatumba amba, ‘Tuzhikilaimo!’ Umvwe boba bino bintu kichi saka kyakitalala, ki ka kikamweka umvwe kyauma?”—Luka 23:28-31.
Yesu waambilenga pa kisaka kya Bayudea. Kino kisaka kyajinga nobe kichi kibena kuuma bino kyakitalele, mambo Yesu wakijingapo ne Bayudea bamwitabijile nabo bajingapo. Bino bano byo bebafumishemo mu kisaka, kwashajiletu jibumba jabujile kwikala na bulunda bwawama na Lesa, jajingatu nobe kichi kyauma. Kine, bajijile bingi kimye nzhita ya bena Loma, Lesa yo aingijishe kwipayilako bantu kyo yaonawine kisaka kya Bayudea.
-
-
Mfumu Wabula Mambo Wamanamine Pa KichiYesu Ye Jishinda, Bukine Ne Bumi
-
-
KITANGO 131
Mfumu Wabula Mambo Wamanamine Pa Kichi
MATEO 27:33-44 MAKO 15:22-32 LUKA 23:32-43 YOANO 19:17-24
YESU BAMUPOPELE PA KICHI KYA LUMANAMO
KIPACHI KYO BANEMBELE PEULU YA MUTWE WA KWA YESU KYALENGEJILE BANTU KUMWENDELEKA
YESU WAAMBILE PA LUKETEKELO LWA BUMI MU PALADISA PANO PA NTANDA
Yesu bamutwajile ku mpunzha yajingatu pepi na muzhi ko bakebepayijile aye ne tupondo tubiji. Ino mpunzha yatelwanga’mba Ngolongota, nangwa’mba Mpunzha ya Kiboyongolo, kabiji bantu mu muzhi beimonanga “palepa byobya.”—Mako 15:40.
Bano banabalume basatu bo bazhachishe bebavujile bivwalo byabo. Kepo bebapele binyu byo bavwangileko mola ne byalula. Kyamweka banabakazhi ba mu Yelusalema bo bebinengezhe, kabiji bena Loma bapananga bino binyu ku boba bo baipayanga. Nangwa byonkabyo, Yesu byo atompelepo, wakaine kwibitoma. Mambo ka o akanyijile? Wakebelenga kukishala na maana a kulanguluka byo apichilenga mu lweseko lukatampe lwa lwitabilo lwanji, ne kwikala wa kishinka kufika ne ku lufu.
Yesu bamulaajikile pa kichi. (Mako 15:25) Bashilikale bapopele misumali mu maboko ne maulu anji, ino misumali byo yapichilenga mu misunyi ne mikotakota yakolelenga bingi. Kichi byo bekimikile, misongo yabaijileko bingi mambo a kinemenezhi kya mubiji, bilonda mwapichile misumali byabayijilengako. Bino Yesu kechi waambijile bashilikale byambo byatama ne. Walombele’mba: “Tata, balekelaiko mambo, mambo kechi bayuka kyo babena kuba ne.”—Luka 23:34.
Bena Loma babikanga kiyukilo po banembanga mambo alengele mbanzhi a kumwipayilapo. Pa kikye kimye, Pilato wabikile kiyukilo pa kichi kyo anembelepo amba: “Yesu mwina Nazala Mfumu wa Bayudea.” Wikinembele mu Kihebelu, Kilatini ne Kingiliki kuba’mba bantu bavula batangengapo. Byanembele Pilato byamwesheshe byo ashikilwe Bayudea bamukanjikizhe’mba bepaye Yesu. Bañanga bakatampe ba Bayudea baumvwine moyo bamwambijile Pilato amba: “Kange munembe’mba, ‘Mfumu wa Bayudea’ ne, bino munembe’mba uno waambile’mba, ‘Amiwa yami Mfumu wa Bayudea.’” Bino Pilato byo abujile kukeba kumwingijisha jikwabo ku bañanga kuba kyo bakebelenga, wibakumbwile’mba: “Kyo nanemba, nanemba kala.”—Yoano 19:19-22.
Bañanga bazhingijile kabiji babwezhezhepo kushinawina Yesu bya bubela byonka byo baambile kimye kyo bamutotolweshenga mu kije kya Saniedilini. O ene mambo, bantu bapichilenga o bamwambijilenga mwenga saka benauna mitwe yabo ne kwamba na mukeyu amba: “Obewa waambanga’mba wakonsha kukundula nzubo ya Lesa ne kwiishimika mu moba asatu, ipulushe obe mwine, ufumepo pa kichi kya lumanamo.” Ne bañanga bakatampe pamo ne banembeshi nabo bamwendelekelenga’mba: “Wapulushanga bakwabo; bino wakankalwa kwipulusha aye mwine! Mulekai Kilishitu, Mfumu wa bena Isalela, afume pa kichi kya lumanamo kuba’mba tumone ne kumwitabila.” (Mako 15:29-32) Ne tupondo to bakobekele umo ku kipiko kya kwa Yesu ne mukwabo ku kilujo, nato twatendekele kumwendeleka nangwa kya kuba ye yenka wabujile mambo.
Bashilikale bena Loma bana nabo bamwendelekelenga Yesu. Kyamweka batomene binyu byasasa, kabiji kimye kyo bamubilenga mukeyu kyamweka baletelepo bimo ne kwibitambika kwi Yesu, bino kechi wakonsheshe kufikapo ne kutomamo ne. Bano bena Loma baubilenga mukeyu kutazha ku kiyukilo kyanembelwe peulu ya mutwe wa kwa Yesu amba: “Umvwe wi Mfumu wa Bayudea, ipulushe.” (Luka 23:36, 37) Akikilangulukaipotu! Muntu wamwesheshe’mba ye jishinda, bukine, ne bumi pano bamubilenga mwenga ne kumwendeleka. Bino wachinchikile byonse byo bamubilenga kwa kubula kuzhingijila Bayudea bamutajilenga, bashilikale bena Loma, nangwatu tupondo tubiji to bakobekele pamo ne aye pa bichi.
Bashilikale bana batolele bivwalo bya kwa Yesu bya peulu ne kwibyabanyapo byaikala bina. Batele bubale kuba’mba bamone usakwibisenda. Nangwa byonkabyo, kivwalo kya mukachi kechi kyajinga na mifumo ne, “mambo bekipikwile kufumatu kwiulu kufika ne kunshi.” Bashilikale beambijile mulwabo amba: “Kange twikitabule ne, bino twayai tute bubale pa kuba’mba tuyuke usakwikisenda.” Bafikizhe kinembelo kyaamba’mba: “Beabenye bene bivwalo byami kabiji batele bubale pa kivwalo kyami.”—Yoano 19:23, 24; Salamo 22:18.
Mu kyonkakya kimye, kapondo umo wamwene’mba kya kine Yesu mfumu. Onkao mambo, wakajipijile mukwabo amba: “Nanchi obewa kechi wakamwa Lesa byo uji mu luzhachisho lumo na uno muntu nenyi? Atweba kitufwainwa, mambo betufweta pa bintu byo twaubile; pakuba uno muntu kafwako kintu kyatama kyo aubile ne.” Kepo aambijile Yesu amba: “Mukamvuluke kimye kyo mukeya mu Bufumu bwenu.”—Luka 23:40-42.
Yesu wamwambijile’mba: “Kine nakwambila lelo jino namba, ukekala ne amiwa mu Paladisa,” kechi mu Bufumu ne. (Luka 23:43) Uno mulaye wapuseneko na mulaye ye alayile batumwa banji wa kuba’mba bakekala pa matanda ne aye mu Bufumu. (Mateo 19:28; Luka 22:29, 30) Bino uno ngubabibi mwina Yudea kampe waumvwineko’mba kwajinga Paladisa pano pa ntanda Yehoba ye anengezhejile ba Adama ne Evwa ne baana babo kwikala muzhi wabo. Pano pa kino kimye, uno ngubabibi wafwile saka aji na luno luketekelo.
-
-
“Kine, Uno Muntu Wajinga Mwana Lesa”Yesu Ye Jishinda, Bukine Ne Bumi
-
-
KITANGO 132
“Kine, Uno Muntu Wajinga Mwana Lesa”
MATEO 27:45-56 MAKO 15:33-41 LUKA 23:44-49 YOANO 19:25-30
YESU WAFWIJILE PA KICHI
BINTU BYA KUKUMYA PA LUFU LWA KWA YESU
Pano kimye kyafikile pa “jiola ja butanu na bumo,” nangwa’mba pa kushinkamana juba. Kwaishile mfishi ikatampe “mu kyokya kyalo kyonse kufikatu ne pa jiola ja butanu na buna,” ko kuba’mba, ku ma 3 koloko mute. (Mako 15:33) Ino kechi yajinga mfishi ikalako umvwe ñondo waikala pakachi ka ntanda ne juba ne. Ino mfishi ikalako umvwe ñondo watentama, bino pa kikye kimye kya Kijiilo kya Lupitailo wajinga wa kizhingu. Ino mfishi yabanjile kukila yoya ikalako umvwe ñondo waikala pakachi ka ntanda ne juba. Onkao mambo, ino mfishi yafumine kwi Lesa!
Akifwanyikizhai byaumvwine boba baendelekelenga Yesu. Kabiji pa kikye kimye kyajingako aya mfishi banabakazhi bana bayile kwipi na kichi kyalumanamo. Bano banabakazhi bajinga inanji Yesu, Salome, Maliya Magadala ne Maliya inanji mutumwa Yakoba wa Mucheche.
Mutumwa Yoano wajinga na inanji Yesu wajijilenga “kwipi na kichi kya lumanamo.” Maliya watajilenga mwananji ye amwishenga ne kukomesha saka amanama pa kichi. Kyajingatu nobe Maliya bamwasa “mpoko yalepa.” (Yoano 19:25; Luka 2:35) Nangwa kya kuba wajinga mu misongo ikatampe, Yesu watele muchima ku bwikalo bwa inanji. Wazhalulukile ne kutala Yoano ne kwambila bainanji amba: “Talai mwanenu wo!” Kepo azhalulukijile kwi Maliya ne kwambila Yoano amba: “Tala! Bainobe bo!”—Yoano 19:26, 27.
Onkao mambo, Yesu washijile mutumwa wanji ye atemenwe mwingilo wa kulama bainanji, kyamweka pa kikye kimye saka aji mwanamukazhi wafwilwa. Yesu wayukile’mba bankasanji babalume, ko kuba’mba baana bakwabo ba kwa Maliya pa kyokya kimye kechi bakimwitabijile ne. Onkao mambo, wanengezhezhenga bainanji kuba’mba bakebakebelenga bintu bya ku mubiji ne kwibakwasha kwikala na bulunda bwawama ne Lesa. Bonse twafwainwa kufunjilako ku byo aubile.
Mfishi byo yapwile, Yesu waambile’mba: “Nafwa kilaka.” Pa kwamba bino, Yesu wafikizhenga binembelo. (Yoano 19:28; Salamo 22:15) Yesu wamwene kuba’mba Shanji waleka kumuzhikijila pa kuba’mba bukishinka bwanji bwesekwe. Onkao mambo, kyamweka Kilishitu wabijikile mu Kialamaiki kya ku Ngalilea amba: “Eli, Eli, lama sabakatani?” kulumbulula’mba: “Lesa wami, Lesa wami, mambo ka o mwanshila bunke?” Kabiji bamo baimene kwipi byo baumvwine bino, batendekele kwamba’mba: “Umvwai! Ubena kwita Elaija.” Kepo muntu umo anyemene lubilo, ne kutumpa kimvwambai mu binyu byasasa, kwikisomeka ku jitete, ne kumupa Yesu amba atome. Bino bakwabo baambile’mba: “Mulekai! Tumone inge Elaija usakwiya kumwikizhapo.”—Mako 15:34-36.
Kepo Yesu abijikile’mba: “Byonse byaubiwa!” (Yoano 19:30) Kya kine wapwishishe kuba bintu byonse Shanji byo amutumijile pano pa ntanda. Kyapeleleko, Yesu waambile’mba: “Tata, napana mupashi wami mu maboko enu.” (Luka 23:46) Ko kuba’mba Yesu wapaine bumi bwanji kwi Yehoba ne kuketekela’mba Lesa ukamusangula. Na luketekelo mwi Lesa, Kilishitu wakunyikile mutwe wanji ne kufwa wafwile.
Yesu byo afwile kwaishile kitentanshi kikatampe kyalengejile ne mabwe akatampe kulalaika. Kino kitentanshi kyabayile bingi kya kuba ne bilende byajinga pangye ya Yelusalema byashinkukile ne mibiji ya bafu yazhikukile. Bantu bapichilenga bamwene ino mibiji ya bafu yazhikukile batwelele mu “muzhi wazhila” ne kubulañana kyamwekele.—Mateo 12:11; 27:51-53.
Kabiji pa kimye Yesu kyo afwile, kipembe kya mu nzubo ya Lesa kyaabenye Mwazhila ne Mwazhijisha kyaabenepo pakachi kufuma peulu kufika panshi. Kino kya kukumya kechi kyamwesheshengatu Lesa byo azhingijile aba baipayile Mwananji ne, bino kyamwesheshenga ne kuba’mba jishinda jashinkuka ja kutwelelamo Mwazhijisha ko kuba’mba mwiulu.—Bahebelu 9:2, 3; 10:19, 20.
Bantu byo bamwene kitentanshi ne bintu byamwekelenga, baubile bingi moyo. Mukulumpe wa bashilikale watajilenga pa boba baipayile Yesu byo amwene kyamwekele, waambile’mba: “Kine, uno muntu wajinga Mwana Lesa.” (Mako 15:39) Kyamweka wajinga ponka kimye Yesu kyo bamutotolwesheshenga kwi Pilato ne byo aambilenga amba ye mwana Lesa. Kabiji pa kikye kimye washiinwe’mba Yesu waoloka kabiji Mwana Lesa.
Bakwabo nabo kibakankamikile bingi pa kumona bino bintu bya kukumya, kabiji babwelele ku mazubo abo saka ‘bepuma pa byaji’ kumwesha’mba baumvwa bulanda ne bumvu. (Luka 23:48) Kabiji banabakazhi bavula baana ba bwanga ba kwa Yesu bamwenejilenga kino kya kukumya palepa byobya. Nabo baumvwine bingi bulanda na mambo a bino bintu byamwekele.
-
-
Mubiji Wa Kwa Yesu Bamunengezhezhe Ne KumuzhiikaYesu Ye Jishinda, Bukine Ne Bumi
-
-
KITANGO 133
Mubiji Wa Kwa Yesu Bamunengezhezhe Ne Kumuzhiika
MATEO 27:57–28:2 MAKO 15:42–16:4 LUKA 23:50–24:3 YOANO 19:31–20:1
MUBIJI WA KWA YESU BAMUFUMISHE PA KICHI
MUBIJI BAMUNENGEZHEZHE KUMUZHIIKA
BANABAKAZHI BATAAINE MU KILENDE KAFWAMO MUBIJI WA KWA YESU
Pajinga pa Kitanu mabanga pa Nisanyi 14, kabiji juba ja Sabado ja Nisanyi 15 jatatwile. Pa kino kimye Yesu saka afwa kala, bino atwa tupondo tubiji to bapopele pamo ne aye twakijinga tumi. Kwesekana na Mizhilo, kitumbi kya muntu wafwa kechi kyafwainwe kulaala “bufuku bonse pa kichi ne,” bino bafwainwe kuzhiika “pa jonkajo juba.”—Mpitulukilo ya mu Mizhilo 21:22, 23.
Aje juba ja pa Kitanu jajingatu juba ja Kunengezha mambo bantu banengezhanga bya kuja ne kupwisha mingilo yonse yafwainwe kubula kufika pa juba ja Sabado. Pa kuzhika juba, Juba ja Sabado “jikatampe” jatendekele. (Yoano 19:31) Kyajinga bino mambo juba ja Nisanyi 15 jo jajinga juba jitanshi pa moba atanu na abiji a Kijiilo kya Bashinkwa Babula Mbizho. Juba jitanshi ja kino kijiilo jajinga juba ja Sabado. (Bena Levi 23:5, 6) Pa kino kimye jino juba jitanshi jaikajile pamo na juba ja Sabado ja butanu na bubiji mu mulungu.
Onkao mambo, Bayudea baambijile Pilato amba bachimaune maulu a kwa Yesu ne bakapondo babiji bo ajinga nabo pa kuba’mba bafwe bukiji. Balangulukilenga’mba kuba bino kusakwibalengela kukankalwa kwingijisha maulu abo pa kuba’mba benuke ne kupema bulongo. Bashilikale bachimawine maulu a tupondo tubiji. Bino maulu a kwa Yesu kechi beachimawine ne, mambo bamutaaine wafwa kala. Kino kyafikizhe kinembelo kya Salamo 34:20 kyaamba’mba: “Uzhikijila bikupa byanji byonse; kafwako nangwa kimo kyachimukapo ne.”
Pa kuba’mba bashiinwe’mba kine Yesu wafwa, mushilikale umo wamwashile jifumo mu mbavu, kabiji jino jifumo jakafikile ku muchima. Kabiji “ponkapotu mashi ne mema apokomokele.” (Yoano 19:34) Kino kyafikizhe kinembelo kikwabo kyaamba’mba: “Bakatala ku yewa ye baashile.”—Zekaliya 12:10.
Kabiji akwa ko bapopejile Yesu pa kichi kwajinga ne Yosefwa, “nonshi” wafumine ku Alimatea, kabiji wajinga muntu ye banemekele bingi mu Kije kya Saniedilini. (Mateo 27:57) Uno muntu bamulumbulula’mba “wajinga muntu wawama ne koloka,” kabiji “wapembejilenga Bufumu bwa Lesa.” Na mambo a kuba’mba “wajinga mwana wa bwanga wa kwa Yesu, bino wabujile kwisolola na mambo a kuchina Bayudea,” wakaine byachibile kije mambo a kwa Yesu. (Luka 23:50; Mako 15:43; Yoano 19:38) Yosefwa wachinchikile ne kuya kwi Pilato ne kulomba mubiji wa kwa Yesu. Pilato wakambizhe mukulumpe wa bashilikale kuya na kumona umvwe Yesu wafwa. Kepo Pilato aswishishe Yosefwa kuya na kusenda mubiji wa kwa Yesu.
Yosefwa wapotele kisapi kyawamisha kya linenyi kabiji wafumishe mubiji wa kwa Yesu pa kichi. Wapombakenye kitumbi mu kisapi kya linenyi ne kumunengezha kumuzhiika. Nikodema “yenka waishile patanshi bufuku kwi [Yesu],” wamukwashisheko kunengezha bya kuzhiika Yesu. (Yoano 19:39) Waletele byapatakana na mola ne maalo byafikile mapaunji nobe kitota kimo (mapaunji 72 a mu ano moba) a bena Loma. Mubiji wa kwa Yesu bamupombakenye mu bisapi mo babikile bino binunka bulongo monka mwayijile kisho kya Bayudea pa kuzhiika muntu.
Yosefwa wajinga na kilende pepi kyo basongele mu jibwe, kabiji mo mo bazhikile mubiji wa kwa Yesu. Kabiji baalumwijileko jibwe jikatampe ku kilende. Na mambo a kuba juba ja Sabado jajinga pepi, mubiji bamuzhikile bingi bukiji. Maliya Magadala ne Maliya inanji Yakoba wa Mucheche, kampe bakwashishenga kunengezha mubiji wa kwa Yesu. Kabiji bayile lubilo ku nzubo “na kunengezha binunka bulongo ne manyi anunka bulongo” bya kushinga mubiji wa kwa Yesu panyuma ya juba ja Sabado.—Luka 23:56.
Juba jalondejilepo ja Sabado bañanga bakatampe ne Bafaliseo bayile kwi Pilato ne kumwambila’mba: “Twavuluka bintu byaambile yewa mujimbijimbi saka akiji mumi amba, ‘Pa juba ja busatu nkasanguka.’ Onkao mambo, kambizhai kuba’mba kilende bekisopenga kufikatu ne pa juba ja busatu, pa kuba’mba baana banji ba bwanga bakabule kumwibamo ne kwambila bantu amba, ‘Wasanguka mu bafu!’ Kabiji buno bujimbijimbi bwapelako bukakilamo kutama kukila butanshi.” Pilato wibakumbwile’mba: “Sendai bakasopa. Muye nabo bakasopenga kilende.”—Mateo 27:63-65.
Lukelokelo pa Mulungu, Maliya Magadala, Maliya inanji Yakoba ne banabakazhi bakwabo, batwajile binunka bulongo ku kilende kuba’mba bakawamishe mubiji wa kwa Yesu. Baambilenga bene mulwabo amba: “Ñanyi usakwitwalumwinako jibwe ku kibelo kya kilende?” (Mako 16:3) Bino, kwaubiwe kitentanshi. Kabiji malaika wa Lesa waalumwineko jibwe ku kilende, bakasopa nabo kechi bajingako ne. Kabiji bataaine mubiji wa kwa Yesu kafwamo.
-