BYA KUKWASHA KISEMI | KUKOMESHA BAANA

Bya Kwisamba na Bakinsombonsombo

MAKATAZHO

Mwanenu kimye kyo ajinga mwanyike wimubulanga bintu byonse. Byo afikizha myaka ya bakinsombonsombo wikileka kwimubula. Umvwe mwakeba kwisamba nanji wimubulakotu bicheche nangwa kukolomonatu lutobo pa nzubo.

Mwakonsha kuyuka bya kwisamba nanji. Patanshi, akilangulukai pa bintu bibiji byakonsha kulengela lukatazho.a

KILENGELA LUKATAZHO

Kukeba kwikala na bwanabwabene. Pa kuba’mba mwanenu ayuke byakuba na bintu, mwafwainwa kutendeka kumufunjisha pachepache ne kumubula byakuba na makatazho aji mu bwikalo. Banyike bamo bakeba kwikala na bwanabwabene mu bintu byonse byo boba. Kimye kimo bansemi kechi bebaswisha ne. Kino kilengela bansemi ne baana kupusenamo. Wakyanyike umo wa jizhina ja Brad,b uji na myaka ya kusemwa 16 wijizhañenye amba “bansemi yami bakeba kuyukatu byonse byo nguba.” Kabiji wanungilepo ne kuba’mba “Umvwe nkafikizhe myaka 18 saka bankatazhatu, nkafumapo pa nzubo!”

Kulanguluka bilanguluka bantu bonse. Banyike balanguluka kuba’mba kintu kiji kyonse kiji na mo kyawamina ne mo kyatamina. Onkao mambo, kino kilengela banyike kuba biji byonse byo bamona amba byawama kwa kubula ne kuyuka bulongo byo biji ne. Kyo kyawamina kulangulukapo bulongo pa kufuukula kuba bintu mambo kikwasha banyike kuyuka mwakubila. Kyakumwenako: Banyike kechi bakeba kwibabenya bintu pakachi ne. Mwanyike umo waambile’mba: ‘Bamaama betwabenya kitumbuwa kimo pakachi na kolojami.’ Kuba bino kumwesha kwabanya bintu bulongo. Pano bino, banyike bamona kuba’mba bansemi kechi babanya bulongo ne. Nangwa kya kuba bansemi bebabanya pakachi kwi abo kafwako kyawama ne. Ndangulukilo ya uno mutundu ilengela banyike kukatazha bansemi ne kifumamo, baana batendeka kukana kumvwina bansemi yabo.

BYO MWAKONSHA KUBA

Ikalaingako na kimye kya kwisamba na baana. Kyawama kwikalangako na kimye kya kwisamba na baana. Kyakumwenako, bansemi bamo bamona kuba’mba baana bamo bakasuluka kwamba kimye kyo babena kwingila mingilo pa nzubo nangwa kimye kyo baji mu motoka, kimye kyo babena kuya mu jishinda na bansemi yabo kukila kwibeta ne kwibekazha.—Jifunde ja mu Baibolo: Mpitulukilo ya mu mizhilo 6:6, 7.

Kuvuzha byambo ne. Kechi mwafwainwa kulengulula byonse byo babena kwamba ne. Babulailatu kishinka . . . ne kuzhindamapo. Javula mwana kechi wakonsha kufikenatu “kumvwa” ponkapotu ne, pakupitapo kimye wakonsha kutendeka kulangulukapo ne kuyuka mo mubatazhenga. Kyawama kumupako kimye kya kulangulukapo.—Jifunde ja mu Baibolo: Byambo bya Mana 1:1-4.

Telekai ne kubula kumina kumo. Umvwainga byo babena kwamba ne kubula kwibachibikizha pa kuba’mba muyuke lukatazho lobaji nalo. Mwafwainwa kwibakumbula bulongo. Umvwe saka mukosesha mizhilo, baana benu bakamonapo mashinda mwakubepela pa kuba’mba anweba bansemi mubule kwibakambula. “Kuba bino kulengela baana kwikala bukakongolo mutoma kubiji.” Byo byajimunako buku wa Staying Connected to Your Teenager. “Kino kibena kulumbulula kuswishatu bibena kwibabula bansemi yabo umvwe baya kumbaji kebakobe byapusanako.”—Jifunde ja mu Baibolo: Filipai 4:5.

Tekanyai. Kari waambile kuba’mba “umvwe twapusana ne bamaama, ngubatu amba ne bepuzhepo kaka bafikenatu kunzazukila. Kino kinzhingijisha bingi ne kutendeka kutoboka nabo.” Mu kifulo kya kuzhingila, ambai byambo “bisa kumwesha” amba mwamuta muchima mwanenu. Kyakumwenako, kukila kwamba’mba “kafwapotu ne bya kwakamwa papo ne!” ambai kuba’mba, “nayuka lukatazho lo uji nalo mwanami.”—Jifunde ja mu Baibolo: Byambo bya Mana 10:19.

Kechi mwafwainwa kwibakanjikizha ne. Milanguluko ya banyike iji nobe mubiji ukebewa kumukosesha pa kuba’mba ekale bulongo. Umvwe watanwa mu lukatazho kechi mwafwainwa ‘kumubula bya kuba’ ne. Kimye kyo mubena kwisamba nanji, mulekai ambe byo akonsha kupwisha lolo lukatazho. Pa nyuma ya kwisamba nanji, mwakonsha kwamba’mba “bino byo bishinka bichechetu. Ulangulukepo lelo nangwa kesha bino tukasambakane jikwabo ne kwisamba pa bishinka byakonsha kukukwasha.”—Jifunde ja mu Baibolo: Bahebelu 5:14.

[Tubyambo twa mushi]