Bintu Bilengela Kisemi Kwikala Kya Lusekelo

Funjishainga Baana bya Kukelama Kulutwe

“Misambo na baana bami yawamanga bingi. Bantelekanga bingi umvwe mbena kwamba, kabiji kechi bakwatanga ne ku lusono kukokela byo nebabula kuba ne. Pano luno byo bakoma, kechi tubena kuyila mumo ne. Batendeka kushikwa bintu bya ku mupashi. Bangipuzha’mba, ‘nanchi kine twafwainwa kwisambangatu pa bintu bya mu Baibolo nyi?’ Baana bami byo bajinga bacheche kechi nalangulukanga namba bakangalukamo ne, nangwa kya kuba nemwenanga na meso byaubanga baana ba bakwetu.”—Reggie.a

NANCHI mubena kukomesha mwana nyi? Umvwe ibyo, ko kuba’mba mubena kwimwena anwe bene mwanenu byo abena kukoma. Kino kyakonsha ne kwimuletela bingi milanguluko. Nanchi abye byalondelapo kine bimweka nyi?

▪ Kimye mwanenu kyo akijinga kalombwana wakebanga bingi kwikala nenu. Pano byo akoma witolwela kabiji mwamona’mba kechi ukeba kwisamba nenu javula ne.

▪ Kimye mwanenu kyo ajinga kashimbi, wimubulangatu tonse tonko tonko. Pano luno byo akoma wisajila mwine balunda bakwisamba nabo, kabiji kechi wimuta ne muchima ne.

Umvwe bino byo bibena kumweka mu kisemi kyenu, kange mulanguluke’mba mwanenu pano ke nsatuki ne. Pano ki ka kibena kulengela baana kuba bino? Pa kuba’mba tukumbule buno bwipuzho, patanshi twayai tukimone nkomeno ya bakyanyike mu bwikalo bwabo.

Bwanyike Bwanema mu Bwikalo bwa Muntu

Kufumatu kimye kisemwa mwana kuya kulutwe, ke kimye kimwekelapo bintu byavula pa kimye kitanshi mu bwikalo bwanji, nabiji kwenda, kwamba, kutwela sukulu, kubala kukoka. Bansemi batemwa bingi umvwe mwanabo wakoma. Kufika pa jino jifumbi kwibasangajika mambo kimwesha’mba mwana ubena kukoma.

Bwanyike ke jifumbi jawama bingi nangwa kya kuba bansemi bamo balanguluka’mba ke kimye kyakatazha kulaminamo mwana. Kino kya kine mambo bansemi kibakatazha bingi mu milanguluko umvwe mwanabo wajinga na lukokelo watendeka bulunji. Nangwa byonkabyo, bwanyike ke jifumbi janema bingi mu bwikalo. Mu ñanyi jishinda?

Baibolo waamba pa jino jifumbi amba “Muntu ukaleka shanji ne inanji.” (Ntendekelo 2:24) Bwanyike ke jifumbi janema mambo kyo kimye kyawama kumufunjisha mwanenu wamulume nangwa wamukazhi bya kukelama kulutwe. Byo akakoma mwanenu wafwainwa kwamba byonka byaambile mutumwa Paulo amba: “Byo najinga mwanyike, naambilenga bya bwanyike, kabiji nalangulukilenga bya bwanyike, ne kutwala natwajilenga milanguluko mwa bwanyike: pakuba pano byo nakoma ke mukulumpe, ne bileka bya bwanyike.”—1 Kolinda 13:11.

Bino byaamba kinembelo byo bibena kupitamo ne mwanenu wamulume nangwa wamukazhi pa kukoma mambo ubena kusankilapo byubilo bya bwanyike pa kuba’mba ekale mukulumpe washikimana bulongo wakonsha kufuma pa nzubo ne kwiikela saka emwena mwine. Buku umo ulumbulula jifumbi ja bakyanyike amba kyo kimye kya “kwinengezhezhamo bya kukeikelanga.”

Kwambatu kine, kuvuluka kuba’mba mwanenu wamulume nangwa wamukazhi “mwanyike” kabiji amba ukeikelanga kwakonsha kwimuletela bijikila. Mwakonsha kwiipuzha’mba:

▪ “Umvwe mwanami wamulume kechi wayukapotu nangwa tumingilo tumo ne, ukakonsha byepi kwilama bulongo aye mwine nangwa kulama kisemi kyanji?”

▪ “Umvwe mwanami wamukazhi kechi ubwela bukiji pa nzubo ne, ukakonshanga byepi kwingila inge wakoma?”

Umvwe ino yo milanguluko iji mu muchima wenu, vulukai kino kuba’mba: Kwiikela kechi kwapela ne, ke kintu kimo mwanenu kyo afwainwa kufunda pa myaka yavula. Luno mwimwena anwe bene’mba “kukosama kwakakachila mu muchima wa mwanyike.”—Byambo bya Mana 22:15.

Bino umvwe mwatendeka kumufunjisha bulongo saka aji mucheche, pa kukoma wakonsha kwikala na ‘maana alumbuluka a kupima ne kuyuka byawama ne byatama.’—Bahebelu 5:14.

Bilengela Baana kwilama Bulongo Inge Bakoma

Pa kuba’mba mwanenu akafikilemo bulongo mu bukulumpe mwafwainwa kumukwasha kuyuka ‘kunemeka Lesa mu muchima,’ wanji nangwa’mba kwikala na bulume bwa kulanguluka pa kuba’mba afuukulenga bintu bulongo.b (Loma 12:1, 2) Mikambizho ya mu Baibolo yalondelapo isakwimukwasha kuba kino.

Filipai 4:5: “Kukokamuchima kwenu kuyukanyike.” Mwanenu ubena kwimubula’mba usakubwela kampe mabanga a bufuku. Mwamukanya. Mwaumvwa winyinyisha’mba “Ine mubena kummona nobe kimbuchumbuchu.” Samukyangye kumukumbula’mba “Ee, uba bintu nobe kimbuchumbuchu,” langulukai pa bino: Bakyanyike bakeba kwibaswisha kuba byonse byo bakeba pano bino bansemi nabo kechi bakeba ne. Nanchi mu mubula bya kuba kimye kyonse nyi? Nga mambo ka a kubujila kukiteleka mwaumvwisha bibena kwamba mwanenu?

ESEKAI BINO: Nembai bintu bibiji nangwa bisatu byo mwakonsha kuswisha mwanenu kuba. Mubulai kuba’mba mubena kumuswisha kuba bino amba mumone inge usa kuba bulongo. Kabiji umvwe wauba bulongo mukamuswisha kuba byavula. Inge wakankalwa mukamukanya ne byo mwamuswisha kala kuba.—Mateo 25:21.

Kolose 3:21: ‘Anweba bashabo, kwibakolomona baana benu ne, michima yabo yakakoka.’ Bansemi bamo bakizhamo lukalakala na baana babo. Bashinkila mwana mu nzubo ne kumusajila balunda ne kukeba kuyuka byonse byo esamba pa lamya. Kuba bino kulengelatu mwana kufumfuka. Kwibakanya kulengelatu baana kulanguluka mashinda mwa kubombokela, kabiji kukizhamo kulengulula balunda nanji kwakonsha kumulengela watendeka kwibamona kuwama, kabiji kukeba kuyuka byonse byo esamba pa lamya kulengelatu watendeka kwisamba bufyamfya na bakwabo. Kukizhamo lukalakala kulengela kukankalwa kolola mwana. Inge mwanenu kechi wifuukwila bintu byo akiji pa nzubo ne, ukayuka byepi kwifukwila bya kuba pa kufuma mu maboko enu?

ESEKAI BINO: Pa kwisamba na mwanenu mukamukwashe kuyuka byo afuukula byo bisolola byo aji. Kya kumwenako, mu kifulo kya kulengulula balunda nanji, mwipuzhai amba: “Pano umvwe (kananga) walenga mambo bamukwata, bantu bakakumonanga byepi?” Mukwashai kuyuka kuba’mba byo asalapo kuba byakonsha kuwamisha nangwa kutamisha jizhina janji.—Byambo bya Mana 11:17, 22; 20:11.

Efisesa 6:4: ‘Kechi mwibazhingijishe baana benu ne: poso kwibakomesha na kwibafunjisha ne kwibajimuna monka mwaswila aye Nkambo.’ Kyambo kya kuba’mba “kwibajimuna” kilumbulula byavula kechi kwibabulatu mwayila bintu ne. Kilumbulula kufika mwana pa muchima kya kuba wasumininwa amba byo byubilo byawama kulondela mu bwikalo bwanji. Kuba bino kukatazha bingi kikatakata umvwe mwana wakoma. Nsemi umo wa jizhina ja Andre waambile’mba: “Jifumbi ja mwana jo jibulañana jishinda ja kumufunjilamo. Umvwe mwana wakoma mwafwainwa kwisamba nanji mu meso a nteka mu kifulo kya kumukambizha kuba bintu.”—2 Timoti 3:14.

ESEKAI BINO: Umvwe mwanenu keakebe kubapo bintu bimo ifwanyikizhai kwikala mwana. Kabiji mwipuzhai’mba wakonsha kumfunda’mba ka umvwe yami najinga mwanobe? Mupai kimye kya kupesapesa ne kumona kana mulanguluko wanji ukamuzhachisha nangwa kumubingisha. Isambaipo jikwabo mulungu saka akyangye kupwa.

Ngalatiya 6:7: “Mambo kyonkakya kyo abyala muntu kyo kyonka kyo akanowa.” Mwana ukiji mucheche mwakonsha kumufunda kupichila mu kumukambula, kampe kumwambila kuya na kulaala bukiji nangwa kumukanya kuba bintu byo atemwa. Pakuba mwana wakoma kyawama kwisamba nanji mu meso anteka pa bintu bifumamo.—Byambo bya Mana 6:27.

ESEKAI BINO: Kange mumupainengako makongole nangwa kumwambilako ku bafunjishi pa kukankalwa kuba bulongo ku sukulu ne. Mulekai azhe na nsenzhi mukwapa ko kuba waja nyenye.

Anweba bansemi mukeba kuba’mba baana benu bakome bulongo. Bachechetu bakoma kwa kubula lukatazho. Bino po akiji mwanyike po pawama ‘kumufunjisha mwana kwenda mu jishinda jafwainwa.’ (Byambo bya Mana 22:6) Mafunde a mu Baibolo kyo kitendekesho kyakosa po mwafwainwa kushimika lusekelo lwa kisemi.

[Tubyambo twa mushi]

ISHIKISHAI ANWE BENE’MBA . . .

Mwanami byo akafuma mu maboko ami, nanchi ukakonshanga kuba bino byalondelapo nyi?

▪ kuta muchima ku bintu bya ku mupashi kimye kyonse

▪ kufuukula byafwainwa

▪ kumvwañana bulongo na bakwabo

▪ kwilama bulongo

▪ kwingijisha bulongo mali

▪ kulama nzubo nangwa kibamba kwikala kya butooto

▪ kwingila kwa kubula kumutuma

[Kipikichala pa peja 30]

Nanchi mwanenu umvwe kaube byubilo byawama, mwakonsha kumuswisha kuba byo akeba byavula nyi?