Nanchi Mwakonsha Kwitabila mu Mulenga Nyi?

“KINKOLA bingi ku muchima inge kandanguluke’mba Mulenga ko aji, aye uji na bulume bwa kupwisha makatazho a bantu pano kechi wakebelengatu ne!” Bino byo byaambile muntu umo waitabijile’mba Lesa ufwako wafwishishe balongo banji mu nkondo. Kechi ye yenkatu umvwa bino ne.

Umvwe bantu bafikilwa na malwa kibakatazha bingi kwitabila mwi Lesa, kimye kimo bakeba kwitekenesha na mulanguluko wa kuba’mba Lesa ufwako. Bintu ka bilengela bantu kubula kwitabila mwi Lesa. Nanchi bantu bakonsha kwikala bulongo inge Lesa ufwako nangwa bupopweshi kwesakanya na byo balanguluka nyi? Nanchi muntu waitabila’mba Lesa ufwako wakonsha kwitabila mu Mulenga nyi?

Bupopweshi bo Bwalengela

Bupopweshi bo bwalengela bantu kubula kwitabila mwi Lesa. Shayuka wa bya mpito Alister McGrath waambile’mba: “Kilengela bantu kulanguluka’mba Lesa ufwako ke byubilo byatama biji na bantu baji mu bupopweshi ne kuzhiya kwa bipwilo bimo.” Bupopweshi bo bulengela makondo ne bukapondo. Ntemwamaana kabiji waitabila’mba Lesa ufwako aye Michel Onfray walangulukilenga pa buku wa bya bupopweshi byo akonsha kulengela bantu babiji kwikala na byubilo byapusana, umo “waikala wazhila,” mukwabo naye “kapondo umanyika bantu.”

Bantu bavula kibakola bingi ku muchima pa kuvuluka kimye kyo bajinga mu bupopweshi bumo. Nsongwalume wikala mu Sweden, kimye kyoajinga mushikale waumvwine mukulumpe wa nzhita saka ekangaizha’mba kulwa kwawama mambo ne Yesu waambile’mba basenda mpoko bakafwa ku mpoko. Uno mukulumpe waambile’mba kwafwainwa kwikala muntu wa kwingijisha mpoko, onkao mambo mushilikale kalume wa Lesa!—Mateo 26:52.

Bernadette ao bashanji bo baipaile mu France kimye kya Nkondo ya Kibiji uvuluka byamufichishe ku muchima byambo byasapwijile musapwishi pa kijilo kya muvyala wanji wa myaka isatu amba: “Lesa wamusenda amba akekale malaika.” Palutwe kacheche Bernadette wasemene mwana walemana, ku kipwilo kyabo kechi bamutekeneshepo pa kino ne.

Ciarán wakomejile mu kyalo kya Northern Ireland mu kimye kya malwañano washikilwe Lesa na mambo a lufunjisho lwa helo. Waambanga’mba washikilwe Lesa amba ye walengelanga bubi kabiji wachipile’mba umvwe kine ko aji angipaye. Ciarán kechi ye yenka washikwa Lesa na mambo a mafunjisho atama a mu bupopweshi ne. Ano mafunjisho afwainwa ko kwafumine lwitabilo lwa kuba’mba bintu bilengeletu bine. Kwesakanya na byaambile Alister McGrath, “kushikwa” lufunjisho lwa helo ko kwalengejile Darwin kupwisha’mba Lesa ufwako kechi lwitabilo lwanji lwa kuba’mba bintu bilengeletu bine ne. Kabiji McGrath waambaile’mba mambo Darwin wajinga na “bulanda bukatampe pa lufu lwa mwananji wa mukazhi.”

Bamo bamona’mba kwikala mupopweshi kubula maana kabiji kupangatu mwela. Irina ye baluwikile na mafunjisho ne milombelo ya kusombolola waambile’mba: “Namonanga’mba bantu baji mu bupopweshi kechi balanguluka bulongo ne.” Byubilo byatama bya bapopweshi byamufichishe bingi ku muchima Louis. Waambile’mba: “Pa myaka yavula bupopweshi bwandetelanga mukose, pano luno ne bushikwa. Kino kyandengejile kushikwatu bupopweshi bonse.”

Bantu Bakonsha Kwikala Bulongo Kwakubula Lesa Nyi?

Kechi kyakukumya ne, kuba’mba bantu bavula balanguluka’mba bupopweshi bubwezhatu bukomo panyuma ne kubula kwikala mutende. Bamo bazhinauka bantu kwikala bulongo kwakubula Lesa ne bupopweshi. Nanchi kulengulula bupopweshi kwakonsha kuleta makatazho nyi?

Ntemwamaana Voltaire wa mu myaka kitota kya bu 18 wijizhañenye bingi pa byubilo byatama byajinga mu kipwilo. Bino wayukile’mba kwikalako kwa wa Bulume bonse kwafwainwa kwitulengela kwikala na byubilo byawama. Pa kupitapo kimye ntemwamaana, Friedrich Nietzsche wataile mbila amba Lesa wafwa, bino waakaminwe amba kino kyakonsha kulengela bantu kwikala na byubilo byatama ne kwitabila amba Lesa ufwako. Nanchi uno mulanguluko wanji wajingatu bulongo nyi?

Nembi Keith Ward waitabizhe’mba panyuma ya kitota kya myaka kya bu 18 mu kifulo kya byubilo byatama kukepa “byavujileko.” Kwitabila’mba Lesa ufwako kechi kwapwisha makatazho a mu bwikalo bwa bantu nabiji mazhikakanwa ne kubula kukanya bantu kuba byatama ne. Bino bishinka byalengela bantu bamilangwe ne baitabila’mba Lesa ufwako kwitabizha’mba kwitabila mwi Lesa kulengela bantu kwikala na byubilo byawama.

Keith Ward waambapo pa buwame bwa kwitabila mwi Lesa amba: “Lwitabilo lulengela kwikala na byubilo byawama, ke mutembo wa kulama ntanda yalengele Lesa bulongo.” Mu kupesa pesa kwa ano moba kyatanwa’mba bupopweshi bwalengela bantu kwita muchima bene na bene. Kuno kwita muchima kwalengela bantu kwikala bulongo. Bino byambo bimwesha bukine bwa jifunde jaambile Yesu ja kuba’mba: “Lusekelo lo bamona aba bapana lwakila lo bamona aba batambula.”—Byubilo 20:35.

Wamwingilo umo waitabijile’mba Lesa ufwako wakuminye bingi pa bulume buji na Baibolo bwa kwalula bantu. Waambile’mba: “Pa myaka yavula ngeseka kukwasha bantu kwikala na byubilo byawama bya kwibalengela kwikala bulongo na bakwabo. Nkumya bingi bantu byo baluluka ne kwikala na byubilo byawama bukiji. Kabiji nemwena kuba’mba umvwe bapimpula byubilo byabo batwajijila.”

Bino bamo baitabila’mba Lesa ufwako bamba’mba bupopweshi nangwa bwaleta byawama ne kulengela bantu kwita muchima bene na bene bwalengela malwañano kuvula ne bantu kwiipaya. Bayuka kuba’mba lwitabilo mwi Lesa lwakwasha bamo, bino abo bakilengulula. Mambo ka?

Bikwabo Bilengela Kubula Lwitabilo

Bavula bebafunjisha’mba, lufunjisho lwa kuba’mba, bilengwa bilengeletu abyo bine, lwa kine. Kyakumwenako, Anila wafunjile kuba’mba Lesa ufwako mu kyalo kya Albania. Waambile’mba: “Ku sukulu betufunjishanga’mba kwitabila mwi Lesa kubula maana kabiji kushajilamo. Nafunjile byavula byawama pa bijimwa ne pa byumi, bino napwishishe mu muchima amba bilengeletu bine, kino kitulengela kumvwa’mba tubena kuyila mumo na bilanguluka basayansi.” Lelo jino witaba’mba “betuluwikanga na ano mafunjisho.”

Kushikwa bupopweshi kulengela bantu kubula kwitabila. Javula Bakamonyi ba kwa Yehoba bemwena kino byo baya ku nzubo ku nzubo na kukwasha bantu kuketekela biji mu Baibolo. Bertil ye twaambapo kala bamufwakashijile ku Kamonyi wakyanyike. Bertil uvuluka byo aambilenga mu muchima amba: ‘Byo abula maana, walubilamo waiya pangi!’ Ushimikizha’mba: “Namuswishishe kutwela ne kumumwesha byo nashikwa Lesa, Baibolo ne bupopweshi.”

Gus wikala mu Scotland bintu byatama byamwekelenga byamuletejile milanguluko. Umvwe ubena kwisamba na Bakamonyi ba kwa Yehoba watemenwe bingi kupachika. Waipuzhanga mepuzho aipwizhepo ngauzhi Muhebelu Habakuka. Waipwizhe Lesa amba: “Mambo ka o mwaswila’mba mmone bintu byatama, anweba kasa mutalapotu pa bya malwa?”—Habakuka 1:3.

Kumona Lesa nobe ye ulengela bubi kwalefula bantu bavula bingi. (Salamo 73:2, 3) Nembi mwina France Simone de Beauvoir waambile’mba “Kyapelele kupwisha’mba mulenga ufwako kukila amba ko aji mu ntanda samubena kumweka byatama.”

Nanchi bupopweshi bwavula byo bwakankalwa kulumbulula ene mambo byatama kyo bimwekela kimwesha’mba kafwako bwakonsha kulumbulula nyi? Gus wataine “mukumbu wawama wa ene mambo Mulenga wa bulume bonse kyo aswishisha bantu kumanama.” Waambile’mba “kino kyankwashishe bingi.”a

Bamo baitabila’mba Lesa ufwako bakonsha kuzhinauka lufunjisho lwa kuba’mba bilengwa bilengeletu bine, bakonsha ne kukeba Lesa mu bwikalo bwabo ne kulomba. Twayai tumone byalengejile bamo bazhinauka ne baitabila’mba Lesa ufwako kutendeka kulangulukapo ne kwikala na lwitabilo mu Mulenga.

Ki ka Kibalengejile Kwitabila mwi Mulenga?

Nsongwalume wafwakashijile Bertil wamulumbulwijile lupusano luji pakachi ka bena Kilishitu bakine ne bebepekezhatu kwikala bena Kilishitu. Bertil waambile kyamulengejile kusumininwa amba Mulenga koaji. Waambile’mba: “Wantekenyejile bingi nangwa naubanga bulunji... . Kechi waumvwanga bibi ku muchima ne, jonse wandetelanga mabuku kabiji winengezhanga bulongo.”b

Svetlana waitabijile mu lufunjisho lwa kuba’mba bilengwa bilengeletu bine wajinga mu kafulumende waimena pa kuba’mba bantu bonse bajitu pamo waketekejile kuba’mba mu bwikalo muji wafwa wafwa washala washala. Uno mulanguluko wamuletelanga bingi bijikila. Byo afunjile ku sukulu wa kufunda bya michi byamuletelanga bingi milanguluko. Waambile’mba “Mu lufunjisho lwa kuba’mba Lesa ufwako twafunjile’mba mu bwikalo wafwa wafwa washala washala. Bino mu uno sukulu twafunjile’mba twafwainwa kukwashanga bakwetu.” Kabiji walangulukanga pa bantu umvwe kine bafumine ku mapombo, kyo bekela na binyenge bibula kwikalapo na mapombo. Mikumbu ya ano mepuzho yafumine ko twabula kuketekela. Waambile’mba: “Bankambo bandumbulwijile kufuma mu Baibolo amba kubula kulumbuluka kwetu ko kulengela kwikala na binyenge.” Svetlana waumvwine bingi bulongo pa kuyuka mukumbu uji mu Baibolo wa ene mambo bantu bakishinka kyo bamanamina.

Leif mwina Scandinavia waitabijile mu lufunjisho lwa kuba’mba bilengwa bilengeletu bine kabiji wamonanga Baibolo amba buku wa bishimi bya kubula banyike. Juba jimo mukwabo wamwipwizhe pa byo aitabijilemo amba: “Nanchi wayuka’mba ulondelatu byamba bantu kwakubula kuyuka biji mu Baibolo nyi?” Byo ambilenga pa bino byambo byo byamufikile pa muchima, Leif ushimikizha’mba: “Naitabijile lufunjisho lwa kuba’mba bilengwa bilengeletu bine kwa kubula kulangulukapo bulongo... . Namona kuyuka bungauzhi bwa mu Baibolo ne byo bufika kwakonsha kukwasha muntu waitabila’mba Lesa ufwako kulanguluka bulongo.”—Isaya 42:5, 9.

Ciarán ye baambapo kala bamufichishe ku muchima mu bya bumulwilantanda. Umvwe kalanguluke pa bya mu bwikalo uvuluka bino byambo bya kuba’mba: Lesa wa bulume bonse kabiji wa butemwe ye yenkatu wakonsha kupwisha makatazho panopantanda ne kumukwasha kupwisha lukatazho lwanji. Wijizhañanyanga’mba: ‘Nakonsha kutemwa bingi kutana uno Lesa.’ Saka aji na binyenge, walombele’mba: “Umvwe komuji mubena kunteleka, nkwashai ne kummwesha jishinda ja kufuminamo mu lukatazho ne malwa abena kupitamo bantu bonse.” Kamonyi wa kwa Yehoba wamufwakashijile byo papichiletu moba acheche. Uno Kamonyi wamulumbulwijile Baibolo byo afunjisha pa makafulumende a bantu atundaikwa na mupashi wabipa. (Efisesa 6:12) Bino byambo byakoseshe kishinka kya kwa Ciaran ne kumulengela kukeba kufunda. Byo afunjilenga Baibolo, lwitabilo lwanji mwi Mulenga wa butemwe lwakosejileko.

Mulenga wa Bantu ne Bulunda Bwenu ne Aye

Mafunjisho a mu bupopweshi nabiji lwa bantu baitabila’mba Lesa ufwako, lwa kuba’mba bintu bilengeletu bine, ne byubilo byatama bibakumbane mu ntanda byalengela bavula kuzhinauka nangwa kwitabila’mba Mulenga ufwako. Bino umvwe mwaitaba kufunda biji mu Baibolo mepuzho enu akakumbulwa bulongo. Kabiji Baibolo waambapo ne pa milanguluko ya Lesa amba “yo milanguluko ya mutende, kechi ya bya malwa ne, yo ya kwimuletela luketekelo ne bwikalo bwawama bwa kulutwe.” (Yelemiya 29:11) Luno luketekelo lwatekeneshe bingi Bernadette wajinga na binyenge bya kusema mwana walemana kabiji walangulukilenga’mba Mulenga ufwako.

Kulumbulula bulongo lufunjisho lwa mu Baibolo lwa kuba’mba Lesa waswisha bya malwa byo tupitamo lwafika pa michima ya bantu bavula baitabila’mba Lesa ufwako. Umvwe nenuwa mwatapo muchima mepuzho enu anema a mu Baibolo akakumbulwa, kabiji muketabila’mba Lesa ko aji “kechi uji kwalepa ne atweba bonse ne.”—Byubilo 17:27.

[Tubyambo twa mushi]

[Kitenguluzha pa peja 13]

Mepuzho Akankalwa Kukumbula Baitabila’mba Bilengwa Bilengeletu Bine

•Bumi bwakonsha kwikalako byepi kwakubula nsulo ya bumi?—SALAMO 36:9.

•Mambo ka bijimwa ne banyama kyo bisemunwinatu mwayila mitundu yabyo?—NTENDEKELO 1:11, 21, 24-28.

•Umvwe bantu bafumine ku mapombo, mambo ka kyo kwabujila kwikela kilengwa kiji aku muntu aku mpombo?—SALAMO 8:5, 6.

•Lusa bakonsha kwilulumbulula myepi baitabila ñambilo ya kuba’mba wafwa wafwa washala washala?—LOMA 2:14, 15.

•Nanchi bantu baketekela mu kimye kya kulutwe nyi?—SALAMO 37:29.

[Bipikichala pa peja 12, 13]

Umvwe Lesa uji na butemwe wakonsha kulenga byepi ntanda mubena kumanama ne baana bacheche?

Mafunjisho a mu bupopweshi alengela bantu bavula kubula kutemwa Lesa