၁၉၁၉ ပူၤကွံာ်အနံၣ် တကယၤ

လံာ်တၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤအံၤ ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲ တၢ်ကရၢကရိအသီတခါ လၢအမ့ၢ် ဘီမုၢ်ပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်သးကရၢ (League of Nations) လီၤ. ဒီးအဝဲသ့ၣ်​ အတၢ်တိာ်ပာ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ ကမၤဝဲဒ်သိး “ထံကီၢ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်​ ကမၤသကိးတၢ် ဒီးကဒုးအိၣ်ထီၣ်​ တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ဒီးတၢ်ဃူတၢ်ဖိး လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်လီၤ.” ခရံာ်ဖိ ဖဲၣ်ဒရၢၣ်​ အပှၤကူၣ်လိာ်တၢ်ကရၢ လၢကီၢ်အမဲရကၤ တဲဝဲလၢ “ထံရူၢ်ကီၢ်သဲး အတၢ်ကရၢကရိတခါအံၤန့ၣ်​ ခၢၣ်စးဝဲ ကစၢ်ယွၤအတၢ်ပၢတၢ်ပြး လၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢလီၤ.” ပှၤတကရၢအံၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ အဆီၣ်ထွဲဝဲ ဘီမုၢ်ပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်သးကရၢ ခီဖျိဆှၢလီၤဝဲ ပှၤခၢၣ်စးတၢ်ဖိတဖၣ်လၢ ဖဲရံၤ(စ်) တၢ်ဃူတၢ်ဖိး အတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လီၤ. ပှၤခၢၣ်စးတၢ်ဖိတဂၤတဲဝဲလၢ ခီဖျိလၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တခါအံၤအဃိ “တၢ်ဆီတလဲ အိၣ်ထီၣ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်အတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ အပူၤန့ၣ်လီၤ.”

တၢ်ဆီတလဲအိၣ်ထီၣ်​ ဘၣ်ဆၣ်​ တမ့ၢ်လၢ ပှၤလၢအပၣ်ဃုာ်လၢ တၢ်ဃူတၢ်ဖိး အတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဖၣ်​ ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲအဃိဘၣ်. ဖဲ ၁၉၁၉ နံၣ်န့ၣ်​ ယဟိဝၤယွၤ ဟ့ၣ်အခ့အပှၤတဖၣ်​ တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါလၢ ကစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် အါန့ၢ်ဒံးလၢညါအဃိ လၢတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် အတၢ်မၤအပူၤန့ၣ်​ တၢ်ဆီတလဲအိၣ်ထီၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်​ တချုးလၢ တၢ်ဆီတလဲအံၤ အိၣ်ထီၣ်ဒံးဘၣ်န့ၣ်​ တၢ်လၢလံာ်စီဆှံကၠိဖိတဖၣ်​ ကဘၣ်မၤဝဲန့ၣ်​ အိၣ်အါမးလီၤ.

တၢ်ဆၢတဲာ်လၢအကီတခါ

ဖဲ ၁၉၁၉ နံၣ်​ လါယနူၤအါရံၤ ၄ သီ, မုၢ်ဃုနံၤန့ၣ်​ ပှၤရဲၣ်လီၤကျဲၤလီၤလၢ ကဃုထၢထီၣ်​ ပှၤဖီၣ်မူဒါလၢ တၢးထီခိးတၢ် လံာ်စီဆှံ ဒီးလံာ်ဖိတၢ်ကရၢကရိလီၤ. တၢ်ဃုထၢဒ်အံၤန့ၣ်​ ဘၣ်တၢ်မၤအီၤ တနံၣ်တဘျီလီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ကၠိစဲး ဖရဲးခလ့ ရၢၤသဖၢၤ လၢအတီခိၣ်ရိၤမဲ ယဟိဝၤယွၤ အခ့အပှၤန့ၣ်​ ပှၤထၢနုာ်အီၤလၢဃိာ်ပူၤ ဃုာ်ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါအဂၤနွံဂၤ ဖဲအဲၣ်လၢထၣ်, ကၠီၣ်ကၠံယၢၣ်​ အမဲရကၤကီၢ်စၢဖှိၣ်န့ၣ်လီၤ. အဃိ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်​ ဘၣ်ဆၢတဲာ်ဝဲလၢ မ့ၢ်ပှၤကြၢး ဃုထၢက့ၤ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ အအိၣ်လၢ ဃိာ်ပူၤတဖၣ်န့ၣ်ဧါ မ့တမ့ၢ် လၢအဝဲသ့ၣ်အလီၢ်န့ၣ်​ ပှၤကြၢးဃုထၢ ပှၤလၢအဂၤဧါန့ၣ်လီၤ.

ဖဲဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါရၢၤသဖၢၤ အိၣ်လၢဃိာ်ပူၤအခါ အဝဲဘၣ်ယိၣ်တၢ် လၢခါဆူညါ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ကရၢကရိအံၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ညါဝဲလၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တနီၤ အဲၣ်ဒိးဃုထၢထီၣ်​ ပှၤတီခိၣ်ရိၤမဲတၢ် အဒိၣ်ကတၢၢ် လၢအသီတဂၤန့ၣ်လီၤ. အဃိ အဝဲကွဲးလံာ်ဆူ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လၢ ပှၤကဃုထၢထီၣ်တၢ်အအိၣ်​ ဒီးပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ပှၤကြၢးဃုထၢထီၣ်​ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်အံဘဲဒၢၤ ကၠိ(လ်) ခီဝၢၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ် ခီဝၢၤမ့ၢ်ပှၤလၢ “အပာ်အသးမုာ်မုာ်ခုၣ်ခုၣ်,” “အကူၣ်တၢ်သ့,” ဒီး “အသးတီဒီးကစၢ်” လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်​ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်အါဂၤန့ၣ်​ အဲၣ်ဒိးဝဲလၢ ပှၤကအိၣ်ခိးအါထီၣ်ဒံးဃုလါ လၢတၢ်ဃုထၢထီၣ်​ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်အဂီၢ်လီၤ. ပီၢ်ရီလၢအမၤစၢၤ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ အလီၤဘၣ်ဃိာ်ပူၤတဖၣ်စ့ၢ်ကီး အဲၣ်ဒိးလၢ ပှၤကမၤဒ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲပှၤတဲသကိး တၢ်ဂ့ၢ်တဖၣ်အံၤအခါ ပှၤတနီၤ အသးတမံဘၣ်.

လၢခံန့ၣ်​ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ရံခၠၢၤ ဟါဝံၤ ဘါဘၢၤ တဲဖျါထီၣ်က့ၤဝဲ ‘ပှၤတဂၤ ဂုာ်ကျဲးစၢး မၤဂ့ၤထီၣ်​ တၢ်အိၣ်သးလၢ အကီအခဲအံၤန့ၣ်လီၤ.’ ပှၤတဂၤအံၤ တဲဝဲလၢ “ယတနၢၤ တၢ်သိၣ်တၢ်သီဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်​ တၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်သးတီန့ၣ်​ ယသ့ၣ်ညါ. ကစၢ်ယွၤ အဲၣ်ဒိးလၢ ပကအိၣ်ဒီးတၢ်သးတီလီၤ. ကျဲအဂ့ၤကတၢၢ်တဘိလၢ ပပာ်ဖျါထီၣ်လၢ ပတီဒီးယွၤသ့န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ ပဃုထၢထီၣ်ကဒါက့ၤ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါရၢၤသဖၢၤ ဒ်ပှၤတီခိၣ်ရိၤမဲတၢ် အဒိၣ်ကတၢၢ်တဂၤန့ၣ်လီၤ.”—စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၈:၂၅.

ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ အဲလ့ၤစါဒၢၤ ဟယူၣ်​ မဲးမ့လဲၤ လၢအလီၤဘၣ်ဃိာ်န့ၣ်​ တဲကဒါက့ၤဝဲလၢ လၢခံတနံၤန့ၣ်​ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါရၢၤသဖၢၤ ဟဲဒိတကျိာ်တၢ်ဒူၣ်ကပၤ ဒီးတဲဝဲလၢ “ဂိာ်လီၤနစု” ဝံၤဒီးအဝဲဟ့ၣ်ယၤ လံာ်ပရၢလၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ အဃုထၢထီၣ်တၢ်တဖၣ်​ ဆှၢလီၤန့ၢ်အီၤလီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ မဲးမ့လဲၤ နၢ်ပၢၢ်ဝဲ တၢ်လၢပှၤကွဲးအီၤလၢ လံာ်ပရၢအပူၤ အခီပညီတဘျီဃီလီၤ. လံာ်အံၤအခီပညီမ့ၢ်ဝဲ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ အဖီၣ်မူဒါတဖၣ်အံၤ ဘၣ်တၢ်ဃုထၢထီၣ်ကဒါက့ၤအီၤ ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်ကၠိစဲး ရၢၤသဖၢၤ ဒီးဝ့လံၤယၢၤ(စ်) ဘၢၤ အဲဘၤန့ၣ်​ ကဘၣ်ဆဲးမၤတၢ်ဒ် ပှၤတီခိၣ်ရိၤမဲတၢ် ဒ်လၢညါအသိးလီၤ. ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါရၢၤသဖၢၤန့ၣ်​ ကဘၣ်ဆဲးမၤတၢ်ဒ် ပှၤတီခိၣ်ရိၤမဲတၢ် လၢအဒိၣ်ကတၢၢ်စ့ၢ်ကီးလီၤ.

ဟးထီၣ်ဘၣ်လၢ ဃိာ်ပူၤ

ဖဲဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါဃိးဂၤ လီၤဘၣ်လၢဃိာ်ပူၤအခါ လံာ်စီဆှံကၠိဖိတဖၣ်​ ဃ့တၢ်မၤစၢၤလၢ ပှၤဂၤတဖၣ်အအိၣ်​ ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ်​ ကဆဲးလီၤအမံၤလၢ လံာ်ပတံထီၣ်လၢ ပှၤဃ့ကညး ပဒိၣ်ပပှၢ်လၢ ကပျၢ်ကွံာ် ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါတဖၣ်အဂီၢ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်​ အတၢ်မၤလၢ အပှဲၤဒီးတၢ်သးဒူအံၤအဃိ ပှၤဆဲးလီၤပှၤမံၤလၢ လံာ်ပူၤန့ၣ်အိၣ်ဝဲအဂၤ ၇၀၀,၀၀၀ ဘျဲၣ်လီၤ. ဖဲ ၁၉၁၉ နံၣ်, လါမၢ်ၡး ၂၆ သီ, မုၢ်သၢနံၤ, တချုးပှၤတီၣ်ထီၣ်​ လံာ်ပတံထီၣ်ဒံးဘၣ်န့ၣ်​ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါရၢၤသဖၢၤ ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ အိၣ်ဒီးမူဒါတဖၣ်​ ဟးထီၣ်ဘၣ်လၢဃိာ်ပူၤလီၤ.

ဖဲဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါရၢၤသဖၢၤဟဲက့ၤ ဒီးပှၤတူၢ်လိာ်မုာ်အီၤအခါ အဝဲတဲဝဲလၢ “ယနာ်လၢ တၢ်လၢပကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ်အီၤ ခဲအံၤန့ၣ်​ မ့ၢ်ဝဲတၢ်ကတဲာ်ကတီၤပှၤလၢ တၢ်ကီတၢ်ခဲလၢ အဒိၣ်န့ၢ်အအံၤ လၢပကထံၣ်ဘၣ်အီၤလၢ ခါဆူညါအဂီၢ်လီၤ. . . . သုတၢ်ဒုးအံၤန့ၣ်​ တမ့ၢ်လၢ သုကဘၣ်မၤထူၣ်ဖျဲးထီၣ်​ သုဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ ဃိာ်ပူၤဘၣ်. တၢ်မၤအံၤန့ၣ်​ အတၢ်တိာ်ပာ် တမ့ၢ်တၢ်အဝဲန့ၣ်ဘၣ်. တၢ်ဒုးလၢသုဒုးအီၤန့ၣ်​ အတၢ်တိာ်ပာ်မ့ၢ်ဝဲ သုကအုၣ်သုသးလၢ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီအဂီၢ်လီၤ. ပှၤလၢအမၤဝဲ ဒ်န့ၣ်န့ၣ်​ ဒိးန့ၢ်ဘၣ်​ တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤ လၢအဂ့ၤဒိၣ်မးလီၤ.”

တၢ်အိၣ်သးလၢ ပဒီပုၢ်ဝဲၢ် ထံၣ်ဘၣ်ဝဲတဖၣ်န့ၣ်​ ကမ့ၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤဟံးစုနဲၣ်ကျဲတၢ်အဃိလီၤ. ဖဲ ၁၉၁၉ နံၣ်​ လါမ့ၤ ၁၄ သီန့ၣ်ရူလၢ ပှၤကဃ့ထီၣ်ကဒီးတၢ်တဘျီအဂီၢ် (appeals court) ဆၢတဲာ်ဝဲလၢ “ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်အိၣ်သး တခါအံၤန့ၣ်​ ပှၤလၢအဘၣ်​ တၢ်ပာ်ဒ့ၣ်ပာ်ကမၣ်အီၤတဖၣ်အံၤ တန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ကအုၣ်အသး တီတီလိၤလိၤဘၣ်အဃိ ပှၤကမၤကတၢၢ်ကွံာ် တၢ်ဂ့ၢ်အံၤလီၤ.” ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါတဖၣ်အံၤန့ၣ်​ ပှၤပာ်ဒ့ၣ်ပာ်ကမၣ်​ အဝဲသ့ၣ်လၢ အမၤကမၣ်တၢ်ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်အဃိ ထဲဒၣ်ပှၤမ့ၢ်ပျၢ်ကွံာ်အတၢ်ကမၣ်​ မ့တမ့ၢ် မ့ၢ်မၤလီၤစှၤ တၢ်စံၣ်ညီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်​ အဝဲသ့ၣ်အမံၤကအိၣ်ဒံး လၢပှၤမၤကမၣ်တၢ်အကျါလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်​ တဘျီအံၤန့ၣ်​ အဝဲသ့ၣ်​ ပူၤဖျဲးလၢ တၢ်စံၣ်ညီၣ်လံ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ စံၣ်ညီၣ်ကွီၢ်ရၢၤသဖၢၤ အိၣ်ဒီတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ကတဲန့ၢ်တၢ်လၢ ကစၢ်ယွၤအခ့အပှၤတဖၣ်အဂီၢ် လၢအမဲရကၤကီၢ်စၢဖှိၣ်​ အရူလၢအထီကတၢၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲအဝဲဟးထီၣ်ဘၣ်လၢ ဃိာ်ပူၤဝံၤအလီၢ်ခံ အဝဲမၤဝဲဒ်န့ၣ်​ အဘျီအါမးလီၤ.

ပာ်လီၤသးလၢ ကစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်

ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါမဲးမ့လဲၤ တဲက့ၤဝဲလၢ “ပတဆ့ၣ်နီၤ ဒီးအိၣ်ကလီ ကၢၣ်သံကျူသံ ဒီးအိၣ်ခိးလၢ ကစၢ်ကစိာ်ထီၣ်ပှၤလၢ မူခိၣ်န့ၣ်ဘၣ်. ပသ့ၣ်ညါလၢ ပကဘၣ်မၤတၢ်တမံၤမံၤ ဒ်သိးပကသ့ၣ်ညါ ပကစၢ်အတၢ်ဘၣ်သးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.”

ဘၣ်ဆၣ်​ ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ ဝဲၤလီၢ်ခိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်​ စးထီၣ်မၤက့ၤအတၢ်မၤလၢ အမၤတ့ၢ်ဝဲလၢ အနံၣ်အါမးတဖၣ်န့ၣ်​ တန့ၢ်တဘျီဃီဘၣ်. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်. ဖဲအဝဲသ့ၣ်​ လီၤဘၣ်လၢဃိာ်ပူၤအခါ တၢ်ထုးထီၣ်လံာ် အတၢ်ပီးတၢ်လီတဖၣ်​ (printing plates) န့ၣ်ဘၣ်တၢ်မၤဟးဂီၤကွံာ်အီၤလီၤ. အဃိ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တနီၤ အသးလီၤစၢ်ဒိၣ်မး ဒီးဆိကမိၣ်ဘၣ်ဝဲလၢ မ့ၢ်တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤအတၢ်မၤ ဝံၤဝဲလံဧါန့ၣ်လီၤ.

မ့ၢ်ပှၤလၢအသးအိၣ်ဒိကနၣ်​ ဘီမုၢ်အတၢ်သးခုကစီၣ်လၢ လံာ်စီဆှံကၠိဖိတဖၣ်​ ဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤဝဲန့ၣ်​ အိၣ်ဒံးဧါ. ဒ်သိးပှၤကသ့ၣ်ညါ တၢ်စံးဆၢအဂီၢ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါရၢၤသဖၢၤ ပာ်လီၤအသးလၢ ကဟ့ၣ်တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ဒီးပှၤကွဲမုာ် ပှၤကိးဂၤဒဲးလီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ မဲးမ့လဲၤ တဲဝဲလၢ “ပှၤမ့ၢ်တဟဲထီၣ်​ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အံၤ နီတဂၤဘၣ်န့ၣ်​ ပသ့ၣ်ညါလၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤ ဝံၤလံန့ၣ်လီၤ.”

ဖဲ ၁၉၁၉ နံၣ်​ လါမ့ၤ ၄ သီ မုၢ်အိၣ်ဘှံးနံၤန့ၣ်​ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါရၢၤသဖၢၤ အိၣ်တဆူၣ်ဘၣ်နးမး သနာ်က့ အဝဲဟ့ၣ်တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် လၢအခိၣ်တီမ့ၢ်ဝဲ “The Hope for Distressed Humanity” (တၢ်မုၢ်လၢ်လၢ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိလၢ အကအုကစွါတဖၣ်အဂီၢ်) ဖဲလီၣ်(စ်) အဲကၠလဲး(စ်), ခဲၤလံၤဖိနံယါန့ၣ်လီၤ. ဒီးပှၤဟဲဒိကနၣ်​ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်အိၣ်ဝဲ ၃,၅၀၀ ဃၣ်ဃၣ်ဒီးမ့ၢ်လၢ တၢ်လီၢ်တတြီၢ်ဘၣ်အဃိ ပှၤအဂၤလၢ အကယၤတဖၣ်​ ဘၣ်က့ၤကဒါက့ၤလီၤ. ဒီးလၢခံတနံၤန့ၣ်​ ပှၤလၢအဟဲဒိကနၣ်​ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်အိၣ်ဝဲ အဂၤ ၁,၅၀၀ လီၤ. အဃိ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်​ သ့ၣ်ညါဝဲလၢ ပှၤလၢအသးအိၣ်​ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီတဖၣ်​ အိၣ်ဒံးလီၤ.

တၢ်လၢပဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်အံၤ ဆဲးမၤဝဲန့ၣ်​ ကဲဘျုးလၢ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသး အတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤအပူၤ တုၤလၢမုၢ်မဆါတနံၤအံၤန့ၣ်လီၤ.

တၢ်အိၣ်ကတဲာ်ကတီၤသးလၢ ခါဆူညါ တၢ်ကဒိၣ်ထီၣ်ထီထီၣ်အဂီၢ်

ဖဲ တၢးထီခိးတၢ် လၢ ၁၉၁၉, လါအီကူး ၁ သီအပူၤန့ၣ်​ ပှၤဘိးဘၣ်ရၤလီၤလၢ ပှၤကမၤတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်​ ဖဲလါစဲးပတ့ဘၢၣ် ဒီးပှၤကမၤအီၤဖဲ စံဒၢၤ ဖွဲၣ်, အိၤဟါယိၤန့ၣ်လီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ် ချဲရဲၤ(စ်) ဘံၤ ဘံတံၤ လၢအဟဲလၢ မံစူရံၤ ဒီးအမ့ၢ် လံာ်စီဆှံကၠိဖိတဂၤ တဲဝဲလၢ “ပှၤကိးဂၤဒဲး တူၢ်ဘၣ်ဝဲလၢ အကဘၣ်လဲၤထီၣ်” လီၤ. ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါ ၆,၀၀၀ ဘျဲၣ်ဟဲထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အံၤလီၤ. အဃိ ပှၤဟဲထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အံၤန့ၣ်​ အနီၣ်ဂံၢ်အိၣ်အါန့ၢ်ဒံး ပှၤမုၢ်လၢ်ပာ်စၢၤအီၤဒံးလီၤ. ဒီးလၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အံၤအပူၤ တၢ်လၢအလီၤသးခုဒိၣ်တခါန့ၣ်​ မ့ၢ်ဝဲပှၤ ၂၀၀ ဘျဲၣ်ဒိးဘျၢထံဖဲ နိၣ်အ့ရ့ၣ်​ လၢအအိၣ်ဘူးဒီး တၢ်လီၢ်ဖဲန့ၣ်လီၤ.

ဖဲ ၁၉၁၉ နံၣ်​ လါစဲးပတ့ဘၢၣ် ၅ သီ, ပှၤမၤတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်​ ယဲၢ်သီတသီအနံၤန့ၣ်​ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါရၢၤသဖၢၤ ဟ့ၣ်တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လၢ အခိၣ်တီမ့ၢ်ဝဲ “Address to Co-laborers” (တၢ်ကတိၤလၢ ပှၤလၢအမၤသကိးတၢ်တဖၣ်အဂီၢ်) လီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် အဝဲဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါဝဲလၢ ပှၤကထုးထီၣ်​ မဲးကစံအသီတမၠိလၢ အခိၣ်တီမ့ၢ်ဝဲ စိၤလၢအလီၤသးခု (The Golden Age) လီၤ.a အဝဲတဲဝဲလၢလံာ်အံၤ “ကပာ်ဖျါထီၣ်​ တၢ်မၤအသးလၢ အရ့ဒိၣ်လၢ အကဲထီၣ်အသးလၢ ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤ ဒီးဘၣ်မနုၤအဃိ အကဲထီၣ်အသးလဲၣ်န့ၣ်​ ကပာ်ဖျါထီၣ်ဃုာ်ဝဲဒီး လံာ်စီဆှံအဆၢတဖၣ်လီၤ.”

လံာ်စီဆှံကၠိဖိ ကိးဂၤဒဲး ဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါအီၤလၢ ကသူဝဲ လံာ်အသီအံၤ ဒီးကစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် လၢတၢ်သူၣ်ဒူသးဒူအပူၤလီၤ. လံာ်ပရၢတဘ့ၣ်လၢ အပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ ပတၢ်မၤတဖၣ်​ ကဘၣ်တၢ်ကရၢကရိအီၤဒ်လဲၣ်န့ၣ်​ တဲဝဲလၢ “သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်လၢ ပှၤလၢ အဒိးဘျၢထံဝံၤတဖၣ်​ အိၣ်ဒီးတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လီၤဆီန့ၣ်တက့ၢ်. အဃိ ဟံးန့ၢ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်အံၤ ဒီးတသ့ဖဲအသ့ စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တက့ၢ်.” ပှၤအါဂၤ တူၢ်လိာ်ဝဲလၢ ကစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လီၤ. ဒီးခီဖျိလၢ ပှၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဖိတဖၣ်​ အိၣ်ဒီးတၢ်သူၣ်ဆူၣ်သးဆူၣ်အဃိ တုၤလၢလါဒံၣ်စ့ဘၢၣ်န့ၣ်​ အဝဲသ့ၣ်န့ၢ်ဘၣ်​ ပှၤဆဲးလီၤပှၤမံၤလၢ ပှၤကဟံးန့ၢ် မဲးကစံလၢ တနံၣ်အဂီၢ်န့ၣ်​ အိၣ်ဝဲ ၅၀,၀၀၀ ဘျဲၣ်လီၤ.

ဖဲ ၁၉၁၉ နံၣ်အကတၢၢ်န့ၣ်​ ယဟိဝၤယွၤ အခ့အပှၤတဖၣ်​ ဘၣ်တၢ်ကရၢကရိ ထီၣ်ကဒါက့ၤအီၤ ဒီးဒိးန့ၢ်ဘၣ်​ တၢ်ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါအီၤလီၤ. အဃိ ဝံအတၢ်စံးပာ် လၢဘၣ်ဃးဒီး မုၢ်နံၤခံကတၢၢ်န့ၣ်​ ဟဲလၢပှဲၤထီၣ်​ တနီၤလီၤ. ဒ် မၤလကံ ၃:၁-၄ တဲဝဲအသိး ဝံအတၢ်စံးပာ်လၢ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်မၤကွၢ်ဒီး တၢ်မၤကဆှီထီၣ်​ ကစၢ်ယွၤအခ့အပှၤန့ၣ်​ ဟဲလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်ဝဲလီၤ. ယဟိဝၤယွၤ အပှၤဂီၢ်မုၢ် ပူၤဖျဲးထီၣ်လၢ “ဘၤဘူၤလိၣ်ဖးဒိၣ်” ဒီးယ့ၣ်ၡူးပာ်ထီၣ်​ “တၢ်အကုၢ်အပှၤလၢ အကလုၢ်တီ, ဒီးအကူၣ်တၢ်သ့” လီၤ.b (လီၣ်ဖျါ ၁၈:၂, ၄; မးသဲ ၂၄:၄၅) ခဲအံၤန့ၣ်​ လံာ်စီဆှံကၠိဖိတဖၣ်​ အိၣ်ကတဲာ်ကတီၤအသးလၢ ကမၤတၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ အဲၣ်ဒိးလၢ အဝဲသ့ၣ်​ ကမၤဝဲအဂီၢ်လံန့ၣ်လီၤ.