လၢညါယတနာ်လၢ ကစၢ်ယွၤအိၣ်ဘၣ်

ယတၢ်အိၣ်မူလၢညါ

ယအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်လၢ သဝီတဖျၢၣ်လၢအအိၣ်လၢ ဆဲးစိၤနံၤတၢ်လီၢ် ဒီးတၢ်လီၢ်န့ၣ်အိၣ်လၢ ကီၢ်ကၠၢမနံၣ်​ ဒံၣ်မိၣ်ခြဲးထ့း ရံၣ်ဖၢဘလံး (GDR) အပူၤလီၤ. ယအိၣ်ဘၣ်ဒီး ဟံၣ်ဖိဃီဖိလၢ အပှဲၤဒီး တၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံ ဒီးတၢ်ကဟုကယာ်. ဒီးယမိၢ်ယပၢ်န့ၣ်​ သိၣ်လိယၤလၢ ယကအိၣ်ဒီး လုၢ်လၢ်သကဲးပဝာ်လၢအဂ့ၤတဖၣ်. GDR န့ၣ်အိၣ်လၢ ခီၣ်မၠူနံး (Communist) တၢ်လီၢ်အဃိ ပှၤလၢအအိၣ်ဖဲ ဆဲးစိၤနံၤတၢ်လီၢ် အါတက့ၢ်န့ၣ်​ ထံၣ်ဝဲဒၣ်လၢ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါန့ၣ်​ တမ့ၢ်တၢ်လၢ အရ့ဒိၣ်ဘၣ်. ယၤစ့ၢ်ကီး ယတနာ်လၢ ကစၢ်ယွၤအိၣ်ဘၣ်. စးထီၣ်လၢ ယနီၢ်ဆံးခါ တုၤလၢ ယသးအိၣ်​ ၁၈ နံၣ်န့ၣ်​ ယတနာ်လၢ ကစၢ်ယွၤအိၣ်ဘၣ်​ ဒီးယဆီၣ်ထွဲဝဲ ခီၣ်မၠူနံး အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ သပှၢ်တၢၢ်.

ယအဲၣ်ဒိးလၢ ပှၤကိးဂၤဒဲး ကအိၣ်ဘၣ်​ အပတီၢ် ဒ်သိးသိးအဃိ ယဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သး ခီၣ်မၠူနံး အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤ ဒီးယဆိကမိၣ်လၢ ပှၤကဘၣ်​ နီၤလီၤ တၢ်ဖိတၢ်လံၤ ပှဲၤပှဲၤသိး. ထဲန့ၣ်မး ပှၤကဲဒိၣ်တလၢ ဒီးပှၤဖှီၣ်တလၢ တအိၣ်လၢၤဘၣ်. အဃိ ယနုာ်လီၤမၤသကိးတၢ်ဒီး ခီၣ်မၠူနံး သးစၢ်ကရၢ. ဖဲယအိၣ်​ ၁၄ နံၣ်အခါ ယမၤတၢ်လၢ န့ဆၢၣ်ခိၣ်ဃၢၤတကပၤ ဒ်သိး ပှၤကသူကဒါက့ၤ စးခိလၢ ပှၤတၢၤကွံာ်အီၤတဖၣ်. အီအပှၤသဝီဖိ ဖဲန့ၣ်တဖၣ်​ ဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သး ယတၢ်ဂုာ်ကျဲးစၢးဒိၣ်မး အဃိ ပှၤခိၣ်ပှၤနၢ် ဖဲန့ၣ်တဖၣ်​ ဟ့ၣ်ယၤခိၣ်ဖးလီၤ. ဖဲန့ၣ်အခါ ယသးစၢ်ဒံးလီၤ, ဘၣ်ဆၣ်​ ယရ့ဘၣ်ဒီး GDR အပဒိၣ်ပပှၢ်တဖၣ်. ယဆိကမိၣ်လၢ ယတၢ်အိၣ်မူ အတၢ်ပညိၣ်န့ၣ်​ ဂ့ၤမး ဒီးခါဆူညါန့ၣ်​ ယတၢ်အိၣ်မူ ကလဲၤအသးဂ့ၤဂ့ၤလီၤ.

ဘၣ်ဆၣ်​ သတူၢ်ကလာ်န့ၣ်​ တၢ်လဲၤကမၣ်အသးလၢာ်ပျီ. ဖဲ ၁၉၈၉ န့ၣ်​ ဝ့ၢ်ဘၤလ့ၤ အတၢ်ဒူၣ်လီၤပှီၢ်အဃိ ခီၣ်မၠူနံး ထံကီၢ်လၢ အဖီၣ်လိာ်သးစု လၢအအိၣ်လၢ ကီၢ်ယူရပၤ မုၢ်ထီၣ်တခီ အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤစ့ၢ်ကီး ဟးဂီၤကွံာ်ဝဲ. တၢ်လၢအမၤဖုးယသးန့ၣ်​ ယထံၣ်ဘၣ်​ တခါဝံၤတခါ ဒီးယသ့ၣ်ညါထီၣ်ဘၣ်လၢ ကီၢ် GDR အပူၤန့ၣ်​ တၢ်တတီတလိၤ အိၣ်ပာ်စၢၤလၢ အခီၣ်ထံးခါလံၤလံၤ. အဒိ, ယထံၣ်ဘၣ်လၢ ပှၤလၢအတဆီၣ်ထွဲ ခီၣ်မၠူနံး အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဘၣ်န့ၣ်​ ပှၤကွၢ်တလီၤအဝဲသ့ၣ်. ယဆိကမိၣ်လၢ ပှၤခီၣ်မၠူနံးဖိန့ၣ်​ ပာ်ပှၤတပတီၢ်ဃီဒၢး. တၢ်ကဲထီၣ်အသးဒ်အံၤန့ၣ်​ တလီၤနာ်နီတစဲးဘၣ်. ခီၣ်မၠူနံး အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤန့ၣ်​ အတဂ့ၤဒ်သိးဒီး ယဆိမိၣ်ပာ်စၢၤအီၤမၢၤ. တၢ်တခါအံၤ ကဲထီၣ်တၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤ လၢယဂီၢ် သပှၢ်တၢၢ်.

အဃိ ယသးစၢၢ်ဆၢက့ၤလၢ တၢ်ဒ့တၢ်အူဒီး တၢ်ဆွဲတၢ်ဂီၤတခီ. အဃိ ယလဲၤထီၣ်ကၠိလၢ ပှၤသိၣ်လိ တၢ်ဒ့တၢ်အူအလီၢ် ဒီးယမုၢ်လၢ်လၢ ယကလဲၤထီၣ်ဘၣ်လၢ ဖၠၣ်စိမိၤကၠိ. ဒီးယတိာ်ပာ်လၢ ယကမၤတၢ်ဒ် ပှၤဒ့တၢ်အူတၢ်ဖိ ဒီးပှၤဆွဲတၢ်ဂီၤဖိတဂၤအသိး. တကးဒံးဘၣ်​ ယပာ်တ့ၢ်ကွံာ် လုၢ်လၢ်လၢ အအိၣ်ဒီးယၤ လၢယနီၢ်ဆံးခါတဖၣ်. တဘျီအံၤ အိၣ်ဒၣ်​ ယလူၤတၢ်မုာ်တၢ်ပၠီၣ်, ယသးအါဒီး ယပာ်တၢ်အဲၣ်တီ တဘျီဃီဒီး ပိာ်မုၣ်အါဂၤ. ယဒ့တၢ်အူတၢ်, ယဆွဲတၢ်ဂီၤ ဒီးယလူၤဘၣ်ယသး သနာ်က့ အတမၤလီၤစှၤ ယတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤ နီတစဲးဘၣ်. တၢ်ဂီၤလၢ ယဆွဲအီၤတဖၣ်န့ၣ်​ ဖျါလၢ ယအိၣ်ဒီး တၢ်သူၣ်ပျံၤသးဖုး ဒီးယဆိကမိၣ်လၢ ခါဆူညါန့ၣ်​ တၢ်ကမၤအသးဒ်လဲၣ်​ ဒီးတၢ်အိၣ်မူန့ၣ်​ အိၣ်ဒ်အံၤလီၤဧါ.

လၢခံဖဲယသ့ၣ်ညါထီၣ်​ တၢ်စံးဆၢအခါ ယကမၢကမၣ်ဒိၣ်မး. ဘၣ်တဟါလၢကၠိန့ၣ်​ ပဝဲပှၤကၠိဖိတဖၣ်​ ပဆ့ၣ်နီၤတဲသကိး ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ကမၤအသး ခါဆူညါအဂ့ၢ်. လၢပှၤကၠိဖိအကျါတဂၤ မဲဒံၤa န့ၣ်ကဲဝဲ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသး ဒီးအဝဲဟ့ၣ်ကူၣ်ယၤ တၢ်တခါဂ့ၤမး. အတဲဝဲလၢ “အၤဒြ့ယဲၤ(စ်) နမ့ၢ်အဲၣ်ဒိးသ့ၣ်ညါ တၢ်စံးဆၢ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်အိၣ်မူ ဒီးခါဆူညါအဂ့ၢ်န့ၣ်​ နကဘၣ်​ ဃုသ့ၣ်ညါ လံာ်စီဆှံ လီၤတံၢ်လီၤဆဲးသၢၤ.”

တၢ်လၢအတဲဝဲန့ၣ်​ ယတနာ်ခဲလၢာ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်​ လံာ်စီဆှံတဲဝဲဒ်လဲၣ်န့ၣ်​ ယအဲၣ်ဒိးသ့ၣ်ညါ. မဲဒံၤ မၢယဖး ဒၤနံးယ့လး အဆၢဒိၣ်​ ၂ ဒီးတၢ်လၢယဖးအီၤန့ၣ်​ ယဖုးဘၣ်ယသးညါ. ဝံအတၢ်စံးပာ်အံၤ တဲဖျါထီၣ်​ တၢ်ပၢတၢ်ပြး တခါဘၣ်တခါလၢ အဒိၣ်စိလၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်​ ဒီးကပၢတၢ် လီၤတုၤလၢ ပစိၤခဲအံၤ. တကးဒံးဘၣ်​ မဲဒံၤ ဒုးနဲၣ်ပၠးယၤ လံာ်စီဆှံ အတၢ်စံးပာ်တဖၣ်​ လၢဘၣ်ဃးဒီး ခါဆူညါအဂ့ၢ်. ဒီးယထံၣ်န့ၢ်ဝဲ ယတၢ်သံကွၢ်တဖၣ်​ အတၢ်စံးဆၢ. ဘၣ်ဆၣ်​ ယအဲၣ်ဒိးသ့ၣ်ညါ မတဂၤကွဲးဝဲ ဝံအတၢ်စံးပာ်တဖၣ်အံၤလဲၣ်, ဒီးပှၤလၢအတဲဆိပာ် ခါဆူညါအဂ့ၢ် ဘၣ်လီၤတံၢ်ထဲအံၤတဂၤန့ၣ်​ ကမ့ၢ်မတဂၤလဲၣ်, အဃိ မ့ၢ်ကစၢ်ယွၤ အိၣ်အနီၢ်ကီၢ်ဟီဧါ.

လံာ်စီဆှံ ဆီတလဲယတၢ်အိၣ်မူဒ်လဲၣ်

ဘၣ်တနံၤ မဲဒံၤရဲၣ်ကျဲၤဝဲလၢ ယကတဲသကိးတၢ်ဒီး ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးဒီမါဝၤခံဂၤ လၢအမ့ၢ် ဟိးဒီးအဲၤကၠဲၤလံခး ဒီးအဝဲသ့ၣ်​ ခံဂၤန့ၣ်​ မၤစၢၤယၤဒ်သိး ယကနၢ်ပၢၢ်အါထီၣ်​ ကစၢ်ယွၤ အကလုၢ်ကထါအဂီၢ်. ယသ့ၣ်ညါအါထီၣ်ဘၣ်လၢ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါလၢ အသူဝဲ ကစၢ်ယဟိဝၤယွၤအမံၤ ထီဘိန့ၣ်​ အိၣ်ဒၣ်ထဲ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသး တဒူၣ်လီၤ. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၈၃:၁၈; မးသဲ ၆:၉) ယမၤလိဘၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ ဟ့ၣ်ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိ တၢ်မုၢ်လၢ်လၢ ကအိၣ်မူဘၣ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ပၤရဒံစူး. စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၃၇:၉ တဲဝဲလၢ “ပှၤလၢ အမုၢ်လၢ်တၢ်လၢယွၤန့ၣ်​ ကန့ၢ်ဘၣ်သါထံဧိၤကီၢ်ဧိၤလီၤ.” ပှၤလၢအအိၣ်မူမၤထွဲ ကစၢ်ယွၤ အတၢ်ဘျၢလၢ လံာ်စီဆှံအပူၤန့ၣ်​ အဝဲသ့ၣ်ဒိးန့ၢ်ဘၣ်​ တၢ်မူအထူယိာ် သ့ဝဲကိးဂၤဒဲး. အဃိ ယဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးဒိၣ်မး.

ဘၣ်ဆၣ်​ ယကဆီတလဲ ယတၢ်အိၣ်မူ ဒီးယကမၤထွဲ တၢ်လၢယမၤလိဘၣ်လၢ လံာ်စီဆှံပူၤအဂီၢ်န့ၣ်​ တညီဝဲ ထီဘိဘၣ်. ယကဲပှၤဒ့တၢ်အူတၢ်ဖိ ဒီးပှၤဆွဲတၢ်ဂီၤလၢ အဖျိးစိအဃိ ယပာ်ထီၣ်ထီယသး. အဃိ အဆိကတၢၢ်န့ၣ်​ ယကဘၣ်ဆီၣ်လီၤယသး. တကးဒံးဘၣ်​ ယကဘၣ်ပာ်တ့ၢ်ကွံာ် လုၢ်လၢ်လၢ အတဂ့ၤဘၣ်တဖၣ်န့ၣ်​ တညီလၢယဂီၢ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်​ ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ်​ တၢ်ဝံသးစူၤ, တၢ်သးကညီၤ ဒီးနၢ်ပၢၢ်ဝဲ ပှၤလၢအဂုာ်ကျဲးစၢး အိၣ်မူမၤထွဲဒ် လံာ်စီဆှံ အတၢ်သိၣ်လိအသိးတဖၣ်​ အဃိ ယသးခုစံးဘျုးဘၣ်အီၤဒိၣ်မး.

စးထီၣ်လၢ ယနီၣ်ဆံးအခါ တုၤလၢ ယအိၣ်​ ၁၈ နံၣ်န့ၣ်​ ယဆီၣ်ထွဲ ခီၣ်မၠူနံး အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ ဒီးယတနာ်လၢ ကစၢ်ယွၤအိၣ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်​ ဖဲန့ၣ်​ ဝံၤအလီၢ်ခံ ဒီးတုၤခဲအံၤန့ၣ်​ လံာ်စီဆှံ ဆီတလဲ ယတၢ်အိၣ်မူ. အဃိ တၢ်လၢယမၤလိဘၣ်တဖၣ်န့ၣ်​ မၤစၢၤယၤဒ်သိး ယတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤ ဘၣ်ဃးဒီး ခါဆူညါန့ၣ်​ ကလီၤမၢ် ဒီးမၤစၢၤယၤ ဒ်သိး ယကအိၣ်ဒီး တၢ်သးခုနီၢ်ကီၢ် လၢယတၢ်အိၣ်မူပူၤ. ဖဲ ၁၉၉၃ န့ၣ်​ ယဒိးဘျၢထံ ဒ်ယဟိဝၤပှၤအုၣ်သးတဂၤ. ဒီးဖဲ ၂၀၀၀ န့ၣ်​ ယဖျီသးဒီး ထဘံၤသး လၢအမ့ၢ် ပှၤစူၢ်က့ၤနာ်က့ၤတၢ်ကဒဲကဒဲ လၢအသးဆူၣ်တဂၤ. ဒီးပဟ့ၣ်လီၤတၢ်ဆၢကတီၢ်အါမးလၢ ပကမၤစၢၤ ပှၤဂၤလၢ ကသ့ၣ်ညါထီၣ်လံာ်စီဆှံအဂီၢ်. ဖဲန့ၣ်​ ပထံၣ်ဘၣ်ဒီး ပှၤအါဂၤလၢ အဆီၣ်ထွဲ ခီၣ်မၠူနံး အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ ဒီးတနာ်ဝဲလၢ ကစၢ်ယွၤအိၣ်ဘၣ်. အဝဲသ့ၣ်​ အတၢ်အိၣ်သးန့ၣ်​ လီၤဂာ်ဒ် ယတၢ်အိၣ်သးလၢ အပူၤကွံာ်လၢညါ. ဒီးယမၤစၢၤဘၣ်​ အဝဲသ့ၣ်​ လၢကသ့ၣ်ညါထီၣ်​ ယဟိဝၤယွၤ အဃိ ယသူၣ်မံသးမုာ်ဒိၣ်မး.

ယဒိးန့ၢ်ဘၣ်​ တၢ်အဘျုးအဖှိၣ်ဒ်လဲၣ်

ဖဲယစးထီၣ်​ ရ့လိာ်ဘၣ်သးဒီး ယဟိဝၤယွၤပှၤအုၣ်သးအခါ ယမိယပါ အသးတမုာ် နီတစဲးဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်​ လၢခံ အဝဲသ့ၣ်ထံၣ်ဝဲလၢ ယရ့လိာ်သးဒီး ယဟိဝၤပှၤအုၣ်သးအဃိ ယတၢ်အိၣ်မူန့ၣ်​ ဂ့ၤထီၣ်ဝဲ. ဒီးခဲအံၤ အဝဲသ့ၣ်​ ဖးလံာ်စီဆှံ ဒီးထီၣ်ဝဲ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်သး တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အဃိ ယသးခုဒိၣ်မး.

ယၤဒီးယမါ ထဘံၤသးန့ၣ်​ ပမၤထွဲ လံာ်စီဆှံအတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ နီၢ်ဒီမါဝၤအဂီၢ် လီၤတံၢ်လီၤဆဲး. အဒိ, ပမၤထွဲ လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ နီၢ်ဒီမါဝၤ ကဘၣ်အိၣ်ဒီး တၢ်သးတီ အဃိ ပတၢ်ဆီဟံၣ်ဆီဃီန့ၣ်​ ဂၢၢ်ကျၢၤဝဲ ဒီးပပှဲၤဒီး တၢ်သးခု တုၤခဲခဲအံၤလီၤ.—ဧ့ၤဘြံၤ ၁၃:၄.

ယတပျံၤတၢ်လၢၤဘၣ်​ ဒီးယတဘၣ်ယိၣ်တၢ်လၢ ခါဆူညါအဂီၢ်လၢၤဘၣ်. ပှၤလၢအစူၢ်က့ၤနာ်က့ၤတၢ် ဒ်သိးဒီးယၤ လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်န့ၣ်​ အဝဲသ့ၣ်​ မ့ၢ်ဒ်ယဟံၣ်ဖိဃီဖိတဒူၣ်​ ဒီးပဟံၣ်ဖိဃီဖိ တဒူၣ်အံၤ ပအိၣ်ဒီး တၢ်ဃူတၢ်ဖိးနီၢ်နီၢ် ဒီးပရ့လိာ်ပသးဂ့ၤဂ့ၤ ဒီးပတကွၢ် ဒိၣ်ဆံးအါစှၤလိာ်သးဘၣ်. အဃိ တၢ်လၢယလီကီအီၤလၢ ယတၢ်အိၣ်မူပူၤန့ၣ်​ ယဒိးန့ၢ်ဘၣ်အီၤလံ.