တဲတၢ်တီတီလိၤလိၤ
“ကတိၤတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ တဂၤဒီးတဂၤတက့ၢ်.”—စကၤရယၤ ၈:၁၆.
၁, ၂. မုၣ်ကီၤလံၢ်သူဝဲ တၢ်မနုၤတခါလၢ အမၤဘၣ်ဒိပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိ အဒိၣ်ကတၢၢ်န့ၣ်လဲၣ်.
ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ်တ့ထီၣ်ဝဲ တၢ်အသီတဖၣ်ဒ်သိးဒီး လီတဲစိ, မ့ၣ်အူဖျၢၣ် (light bulb), ကါ, ဒီးတၢ်ခုၣ်ဒၢ ဒ်သိးအတၢ်အိၣ်မူကညီထီၣ်အဂီၢ်လီၤ. မ့မ့ၢ်ပှၤတနီၤနီၤန့ၣ်တ့ထီၣ်ဝဲ ကျိ, မ့ၣ်ပိၢ်, မိာ်ထူ ဒီးနယူချံယါမ့ၣ်ပိၢ် အဃိဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲ တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်လၢ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ်အဂီၢ်ဒိၣ်မးလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်တၢ်လၢ အမၤဘၣ်ဒိပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိဒိၣ်ကတၢၢ်န့ၣ် အိၣ်ဝဲတမံၤဒီး အအိၣ်ဝဲယံာ်န့ၢ်ဒံး တၢ်လၢထးသ့ၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ. ကမ့ၢ်တၢ်မနုၤလဲၣ်. မ့ၢ်ဝဲတၢ်လံၣ်တၢ်လီလီၤ. တၢ်တဲလံၣ်တဲလီတၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်တခါလၢ ပသ့ၣ်ညါလၢအတမ့ၢ်တတီဘၣ်ဆၣ် ပတဲအီၤဒ်သိး ပကကွဲန့ၢ်လွဲန့ၢ် မ့တမ့ၢ် လီန့ၢ်ပှၤတဂၤဂၤအဂီၢ်လီၤ. ပှၤလၢအလံၣ်တၢ်လီတၢ် အဆိကတၢၢ်တဂၤန့ၣ် မ့ၢ်မတၤလဲၣ်. မ့ၢ်ဝဲမုၣ်ကီၤလံၢ်လီၤ. အဃိယ့ၣ်ၡူးကိးအီၤလၢ “တၢ်ကတိၤကဘျံးကဘျၣ်အပၢ်လီၤ.” (ဖး ယိၤဟၣ် ၈:၄၄ တက့ၢ်.) အဝဲစးထီၣ်လံၣ်တၢ်လီတၢ် အဆိကတၢၢ်တဘျီ အခါဖဲလဲၣ်.
၂ ပူၤကွံာ်ဝဲအနံၣ်လၢ အကထိတဖၣ်န့ၣ် မုၣ်ကီၤလံၢ်စးထီၣ်လံၣ်တၢ်လီတၢ်လၢ လၢဧ့ၤဒ့ၣ်တၤသၣ်လီၢ်အပူၤ အဆိကတၢၢ်တဘျီလီၤ. ဖဲယဟိဝၤယွၤ တ့လီၤဧ့ၤဒ့ၣ်တၤသၣ်လီၢ်လၢ နီၢ်အံၣ်အု ဒီးစီၤအၤဒၣ်အဂီၢ်အခါ အဝဲသ့ၣ်အတၢ်အိၣ်မူပှဲၤဒီး တၢ်သူၣ်ခုသးခုလီၤ. ကစၢ်ယွၤတဲဘၣ်နီၢ်အံၣ်အုဒီးစီၤအၤဒၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်အီၣ် “တၢ်သ့ၣ်ညါတၢ်ဂ့ၤဒီးတၢ်အၢ အသ့ၣ်တထံး” အသၣ်န့ၣ်အဝဲသ့ၣ်ကသံလီၤ. မုၣ်ကီၤလံၢ်သ့ၣ်ညါဝဲတၢ်ဂ့ၢ်အံၤဘၣ်ဆၣ် အဝဲသူဝဲဂုၢ်ဒီး တဲနီၢ်အံၣ်အုလၢ သုမ့ၢ်အီၣ် သ့ၣ်သၣ်အံၤန့ၣ် “သုတသံဒီးသုတသံဘၣ်ဘၣ်လီၤ.” အဝဲအံၤမ့ၢ် တၢ်လံၣ်တၢ်လီအဆိကတၢၢ်တခါလီၤ. မုၣ်ကီၤလံၢ်တဲစ့ၢ်ကီးလၢ “မ့ၢ်ယွၤသ့ၣ်ညါလၢမုၢ်တနံၤလၢသုအီၣ်အီၤန့ၣ် သုမဲာ်ကအိးထီၣ်အသး, ဒီးသုကလီၤဂာ်ယွၤ, ဒီးကသ့ၣ်ညါတၢ်ဂ့ၤဒီးတၢ်အၢန့ၣ်လီၤ.”—၁ မိၤၡ့ ၂:၁၅-၁၇; ၃:၁-၅.
၃. မုၣ်ကီၤလံၢ်အတၢ်လံၣ်တၢ်လီန့ၣ် ဘၣ်မနုၤအဃိ အၢသီဝဲဒိၣ်မးလဲၣ် ဒီးခီဖျိလၢတၢ်လံၣ်တၢ်လီအံၤအဃိ တၢ်ကဲထီၣ်အသးဒ်လဲၣ်.
၃ မုၣ်ကီၤလံၢ်သ့ၣ်ညါဝဲလၢ နီၢ်အံၣ်အုမ့ၢ်နာ်အီၤဒီး အီၣ်သ့ၣ်သၣ်န့ၣ် ကသံဝဲအဃိ အတၢ်လံၣ်တၢ်လီတခါအံၤ အၢသီဒိၣ်မးလီၤ. ဒီးတၢ်ကဲထီၣ်အသးဒ်အံၤ သပှၢ်တၢၢ်လီၤ. မ့ၢ်လၢနီၢ်အံၣ်အုဒီးစီၤအၤဒၣ် တဒိကနၣ်ယဟိဝၤယွၤအကလုၢ်အဃိ လၢခံအဝဲသ့ၣ်ဘၣ်သံဝဲလီၤ. (၁ မိၤၡ့ ၃:၆; ၅:၅) တကးဒံးဘၣ် ခီဖျိလၢစီၤအၤဒၣ်အတၢ်ဒဲဘးအဃိ “ပှၤခဲလၢာ်ဘၣ်တၢ်သံတၢ်ပှၢ်” ဒီး “ပှၤလၢအတမၤဘၣ် တၢ်ဒဲးဘးဒ်စီၤအၤဒၣ် အတၢ်လုၣ်သ့ၣ်ခါပတာ်အသိးဒၣ်လဲာ်န့ၣ်, တၢ်သံပၢဘၣ်အီၤလီၤ.” (ရိမ့ၤ ၅:၁၂, ၁၄) လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပဝဲခဲလၢာ် ပတလၢတပှဲၤလၢၤဘၣ် ဒီးပတအိၣ်မူဘၣ်လီၤထူလီၤယိာ် ဒ်ယွၤတိာ်ပာ်ဝဲအသိးလၢၤဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အလီၢ် ပအိၣ်မူဘၣ်ယံာ်ထဲ “အနံၣ်နွံဆံလီၤ. ဒီးလၢတၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါအဃိန့ၣ် မ့ၢ်အိၣ်အနံၣ်ဃိးဆံ” ဒၣ်လဲာ်ပတၢ်အိၣ်မူပှဲၤဒီး “တၢ်ကိၢ်တၢ်ဂီၤ, ဒီးတၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်” လီၤ. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၉၀:၁၀) တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ဟဲကဲထီၣ်အသးခီဖျိလၢ မုၣ်ကီၤလံၢ် အတၢ်လံၣ်တၢ်လီအဃိလီၤ.
၄. (က) ပကဘၣ်သ့ၣ်ညါ တၢ်သံကွၢ်မနုၤတဖၣ် အတၢ်စံးဆၢလဲၣ်. (ခ) ဒ် စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၅:၁, ၂ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲအသိး ထဲဒၣ်မတၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ကဲထီၣ်ယဟိဝၤယွၤ အတံၤသကိးသ့လဲၣ်.
၄ ဘၣ်ဃးဒီး မုၣ်ကီၤလံၢ်န့ၣ် ယ့ၣ်ၡူးတဲဝဲလၢ အဝဲ “တဆၢထၢၣ်ဘၣ်လၢ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီအပူၤဘၣ်.” အခဲအံၤဒၣ်လဲာ် မုၣ်ကီၤလံၢ်အတၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးန့ၣ် တဆီတလဲဘၣ်. အဝဲ “လီန့ၢ် ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခဲလၢာ်” တုၤပစိၤခဲအံၤလီၤ. (လီၣ်ဖျါ ၁၂:၉) ဘၣ်ဆၣ် ပတအဲၣ်ဒိးလၢမုၣ်ကီၤလံၢ် ကလီန့ၢ်ပှၤဘၣ် အဃိပကဘၣ်သ့ၣ်ညါ တၢ်သံကွၢ်သၢဖျၢၣ် အတၢ်စံးဆၢလီၤ. ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤ မုၣ်ကီၤလံၢ် ကွဲန့ၢ်လွဲန့ၢ် ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ်ဒ်လဲၣ်. ဘၣ်မနုၤအဃိ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ် လံၣ်တၢ်လီတၢ်လဲၣ်. ဒီးဒ်သိးပတၢ်ရ့လိာ်သးဒီးယဟိဝၤယွၤ သုတဟးဂီၤဒ် နီၢ်အံၣ်အုဒီးစီၤအၤဒၣ်အသိးတဂ့ၤအဂီၢ် ပတဲတၢ်တီတီလိၤလိၤထီဘိ ကသ့ဒ်လဲၣ်.—ဖး စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၅:၁, ၂ တက့ၢ်.
မုၣ်ကီၤလံၢ် ကွဲန့ၢ်လွဲန့ၢ် ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ်ဒ်လဲၣ်
၅. မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ မုၣ်ကီၤလံၢ်ကွဲန့ၢ်လွဲန့ၢ် ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ်ဒ်လဲၣ်.
၅ ပဟးဆှဲးမုၣ်ကီၤလံၢ် အတၢ်လံၣ်တၢ်လီသ့ဝဲလီၤ. ဒ်တၢ်မၢဖိပီလူးတဲဝဲအသိး မ့ၢ်လၢ “ပသ့ၣ်ညါအတၢ်ကူၣ်တၢ်ဖး” အဃိလီၤ. (၂ ကရံၣ်သူး ၂:၁၁) ပသ့ၣ်ညါလၢ မုၣ်ကီၤလံၢ်ပၢဝဲ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ဃုာ်ဒီး တၢ်ဘူၣ်တဘါအကမၣ်တဖၣ်, ပဒိၣ်ပပှၢ်ဒီး ပှၤမၤစံပွါယ့လၢ အအဲၣ်လီၤထဲအသးလီၤ. (၁ ယိၤဟၣ် ၅:၁၉) အဃိ မုၣ်ကီၤလံၢ်ဒီး အတၢ်ဝံတၢ်နါတဖၣ် ကွဲန့ၢ်လွဲန့ၢ်ပှၤလၢ အစိအကမီၤဒိၣ်ဒ်န့ၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ်က “ကတိၤတၢ်ကဘျံးကဘျၣ်” န့ၣ်ပတကမၢကမၣ်ဘၣ်. (၁ တံၤမသ့း ၄:၁, ၂) အဒိ ပှၤမၤစံပွါယ့တနီၤနီၤ ဖဲအဝဲသ့ၣ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤ အတၢ်ဖိတၢ်လံၤအဂ့ၢ်အခါ အတၢ်ဖိတၢ်လံၤ မ့ၢ်မၤဘၣ်ဒိပှၤဂၤဒၣ်လဲာ် ဒ်သိးအဆါဝဲကန့ၢ်အဂီၢ် တဲလံၣ်တဲလီတၢ်လီၤ. မ့တမ့ၢ် အဝဲသ့ၣ် တဲလံၣ်တဲလီတၢ်ဒ်သိး ကလီန့ၢ်ပှၤဂၤ ဒီးကဟံးန့ၢ်ပှၤဂၤအစ့အဂီၢ်လီၤ.
၆, ၇. (က) ဘၣ်မနုၤအဃိ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါခိၣ်နၢ်တဖၣ် အတၢ်လံၣ်တၢ်လီန့ၣ် မၤဘၣ်ဒိတၢ်ဒိၣ်မးလဲၣ်. (ခ) တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါခိၣ်နၢ် အတၢ်လံၣ်တၢ်လီလၢ နနၢ်ဟူဘၣ်တဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.
၆ လီၤဆီဒၣ်တၢ် တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါခိၣ်နၢ်တဖၣ် အတၢ်လံၣ်တၢ်လီန့ၣ် မၤဘၣ်ဒိတၢ်ဒိၣ်မးလီၤ. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်. ခီဖျိလၢ ပှၤတဂၤဂၤမ့ၢ်နာ်ဝဲ အဝဲသ့ၣ်အတၢ်သိၣ်လိလၢအကမၣ်ဒီး မ့ၢ်မၤတၢ်လၢယွၤသးဟ့ဝဲန့ၣ် အကဘၣ်တူၢ်ၡူကွံာ် အတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ကအိၣ်မူဘၣ်လီၤထူလီၤယိာ်အဃိလီၤ. (ဟိၤၡ့ ၄:၉) ဖဲယ့ၣ်ၡူးအစိၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ညါဝဲလၢ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါခိၣ်နၢ်တဖၣ် လီန့ၢ်ဝဲပှၤအါဂၤလီၤ. အဃိ လၢတၢ်သူၣ်ဒူသးဒူအပူၤ ယ့ၣ်ၡူးတဲအဝဲသ့ၣ်လၢ “ပှၤကွဲးလံာ်, ဒီးပှၤဖၤရံၤၡဲ ပှၤလီတၢ်ဖိသ့ၣ်ဧၢ, သုဘၣ်အဖှီၣ်လီၤ. အဂ့ၢ်ဒ်အံၤ, ဒ်သိးပှၤကနုာ်လၢသုပူၤတဂၤဂၤဒီး, သုတရံးအီၣ်ဝီၤတၢ်လၢထံထံလၢခိခိလီၤ. ဒီးတုၤအနုာ်ဝဲဒီး, သုမၤအီၤလၢ ပှၤလရာ်ဖိခွါ” လီၤ. လရာ်န့ၣ် အခီပညီမ့ၢ်ဝဲ တၢ်ဟးဂီၤလီၤထူလီၤယိာ်လီၤ. (မးသဲ ၂၃:၁၅) လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ယ့ၣ်ၡူးတဲဝဲလၢ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါခိၣ်နၢ်လၢ အကမၣ်တဖၣ်န့ၣ် လီၤဂာ်ဒ်သိးဒီး အပၢ်မုၣ်ကီၤလံၢ်လၢအမ့ၢ် “ပှၤလၢအမၤသံပှၤကညီ” လီၤ.—ယိၤဟၣ် ၈:၄၄.
၇ လၢပစိၤခဲအံၤန့ၣ် တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါခိၣ်နၢ်တဖၣ် အိၣ်ဝဲအါမးလီၤ. အဝဲသ့ၣ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်ကိးအီၤလၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သရၣ်, ပှၤလုၢ်တၢ်အဒိၣ် မ့တမ့ၢ် မံၤလၤသၣ်ကပီၤလၢအဂၤတဖၣ်လီၤ. ဒ်ပှၤဖၤရံၤၡဲအသိး အဝဲသ့ၣ်တသိၣ်လိတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီလၢ လံာ်စီဆှံအပူၤဘၣ်, လၢတၢ်န့ၣ်အလီၢ် အဝဲသ့ၣ် “ပာ်လဲလိာ်ယွၤအတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီလၢ တၢ်ကဘျံးကဘျၣ်” လီၤ. (ရိမ့ၤ ၁:၁၈, ၂၅) အဝဲသ့ၣ်အတၢ်လံၣ်တၢ်လီတနီၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲလရာ်အဂ့ၢ်, ပှၤမ့ၢ်သံန့ၣ်ပှၤသးတသံဘၣ်, ပှၤသံဝံၤအလီၢ်ခံ ပှၤကဲထီၣ်က့ၤဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိ တမံၤမံၤ, ကစၢ်ယွၤတူၢ်လိာ်ဝဲ မုၣ်ကဒဲကဒဲ ခွါကဒဲကဒဲ တၢ်မံဃုာ်အိၣ်ဃုာ် မ့တမ့ၢ် မုၣ်ကဒဲကဒဲ ခွါကဒဲကဒဲတၢ်ဆီဟံၣ်ဆီဃီလီၤ.
၈. တယံာ်လၢၤဘၣ် ဟီၣ်ခိၣ်ပဒိၣ်ပပှၢ်တဖၣ်ကတဲဝဲ တၢ်လံၣ်တၢ်လီမနုၤတခါလဲၣ် ဒီးမ့ၢ်ပကြၢးနာ် အဝဲသ့ၣ်ဧါ.
၈ ပဒိၣ်ပပှၢ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး လီန့ၢ်ဝဲဒၣ်ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိလီၤ. တယံာ်လၢၤဘၣ် တၢ်လံၣ်တၢ်လီဖးဒိၣ်တခါလၢ ပဒိၣ်ပပှၢ်တဖၣ်ကတဲဝဲန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲအဝဲသ့ၣ် ဒုးအိၣ်ထီၣ် “တၢ်ဃူတၢ်ဖိးဒီး တၢ်ဂၢၢ်တၢ်ကျၢၤ” လၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် လံာ်စီဆှံတဲဝဲလၢ ဖဲန့ၣ်အခါ “တၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤ ဟဲဘၣ်အီၤတကီၢ်ခါ” လီၤ. အဃိပတကြၢးနာ် ပှၤလၢအတဲဝဲလၢ တၢ်အိၣ်အသးတဖၣ် ဂ့ၤထီၣ်ဝဲန့ၣ်ဘၣ်. နီၢ်နီၢ်န့ၣ် ပသ့ၣ်ညါလၢ ‘ကစၢ်အမုၢ်နံၤန့ၣ် ကဟဲဝဲဒ်တၢ်ဘျၣ်လၢ မုၢ်နၤအသိးလီၤ.’—၁ သ့းစၤလနံ ၅:၁-၄.
ဘၣ်မနုၤအဃိ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ် လံၣ်တၢ်လီတၢ်လဲၣ်
၉, ၁၀. (က) ဘၣ်မနုၤအဃိ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ် လံၣ်တၢ်လီတၢ်လဲၣ် ဒီးအဝဲသ့ၣ် တူၢ်ဘၣ်က့ၤဝဲ တၢ်ကီတၢ်ခဲမနုၤတဖၣ်လဲၣ်. (ခ) ပလံၣ်အီၣ်လီအီၣ်ပှၤဂၤ မ့ၢ်န့ၢ်ဘၣ်ဆၣ် ဘၣ်မနုၤအဃိ ပလံၣ်အီၣ်လီအီၣ် ယဟိဝၤယွၤတန့ၢ်ဘၣ်လဲၣ်.
၉ ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤ တမ့ၢ်ထဲပှၤလၢအအိၣ်ဒီး တၢ်စိတၢ်ကမီၤတဖၣ် လံၣ်အီၣ်လီအီၣ်တၢ်ဘၣ်. လံာ်တဘ့ၣ်လၢအမ့ၢ် “Why We Lie” (ဘၣ်မနုၤအဃိ ပလံၢ်တၢ်လီတၢ်လဲၣ်) လၢ ဝဲၤ ဘၤဒခၠါကၠံၤကွဲးဝဲန့ၣ် တဲဝဲလၢ “တၢ်လံၣ်တၢ်လီန့ၣ် အိၣ်ပာ်စၢၤလၢ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိအသးပူၤ လၢညါလံၤလံၤလံ.” ပမ့ၢ်တဲလၢ ကျဲအဂၤတမံၤန့ၣ် ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ်ဆိကမိၣ်ဝဲလၢ တၢ်လံၣ်တၢ်လီန့ၣ် တမ့ၢ်တၢ်ကမၣ်တခါဘၣ် ဒီးတမ့ၢ်တၢ်လၢအလီၤဆီဘၣ်. ပှၤဟီၣ်ဖိတဖၣ်လံၣ်တၢ်လီတၢ် ဒ်သိးကတဲပူၤဖျဲးအသး ဒီးအဝဲသ့ၣ်မၤဝဲဒ်န့ၣ်န့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်ကမ့ၢ်လၢ အဲၣ်ဒိးပာ်ခူသူၣ် တၢ်ကမၣ်ဖးဒိၣ်လၢ အမၤဘၣ်ဝဲ မ့တမ့ၢ် တၢ်အဂၤတမံၤမံၤအဃိလီၤ. အဝဲသ့ၣ်တနီၤနီၤန့ၣ် လံၣ်အီၣ်လီအီၣ်တၢ်ဒ်သိး ကန့ၢ်စ့အဂီၢ် မ့တမ့ၢ် ကဒိးန့ၢ်ဘၣ်အဘျုးတမံၤမံၤအဂီၢ်လီၤ. ဒီးလံာ်တဘ့ၣ်အံၤဆဲးတဲကဒီးဝဲလၢ ပှၤတနီၤနီၤလံၣ်အီၣ်လီအီၣ် “ပှၤလၢအတသ့ၣ်ညါဝဲတဖၣ်, ပှၤလၢတၢ်မၤလီၢ်, အသကိး ဒီးပှၤလၢအအဲၣ်ဝဲတဖၣ်” ဘၣ်ဆၣ် အဝဲသ့ၣ်တထံၣ်ဝဲလၢ အကမၣ်ဘၣ်.
ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ် လံၣ်အီၣ်လီအီၣ်ဝဲ ပှၤဂၤမ့ၢ်န့ၢ်ဘၣ်ဆၣ် အဝဲသ့ၣ်လံၣ်အီၣ်လီအီၣ် ယဟိဝၤယွၤ တန့ၢ်ဘၣ်
၁၀ ခီဖျိလၢ တၢ်လံၣ်တၢ်လီသ့ၣ်တဖၣ်အံၤအဃိ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဂၤဒီးတဂၤ တနာ်န့ၢ်လိာ်အသးလၢၤဘၣ် ဒီးအဝဲသ့ၣ် အတၢ်ရ့လိာ်သးစ့ၢ်ကီး ဟးဂီၤဝဲလီၤ. အဒိ ဆိကမိၣ်ကွၢ် ဝၤလၢအတီဒီးအမါတဂၤ ဖဲအဝဲသ့ၣ်ညါလၢ အမါအဲၣ်ဘၢအီၤဒီး လံၣ်အီၣ်လီအီၣ်အီၤအခါ အသးကဘၣ်ဒိဝဲထဲလဲၣ်န့ၣ်တက့ၢ်. မ့တမ့ၢ် လၢပှၤမဲာ်ညါန့ၣ် ဝၤတဂၤမ့ၢ်ပာ်မၤအသးလၢ အအဲၣ်အဖိဒီးအမါဘၣ်ဆၣ် လၢပှၤလီၢ်ခံ အဝဲမ့ၢ်ရ့ဒီးအဖိအမါ အၢအၢသီသီန့ၣ် ကလီၤသးအုးထဲလဲၣ်. ပကဘၣ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်လၢ ပှၤဒ်န့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် လီန့ၢ်ပှၤဂၤမ့ၢ်န့ၢ် ဘၣ်ဆၣ် လီန့ၢ်ယဟိဝၤယွၤတန့ၢ် နီတဘျီဘၣ်. လံာ်စီဆှံတဲဝဲလၢ “ကယဲၢ်တၢ်တမံၤလၢ်လၢ်အိၣ်ဘ့ၣ်ဆ့” လၢကစၢ်ယွၤအမဲာ်ညါလီၤ.—ဧ့ၤဘြံၤ ၄:၁၃.
၁၁. စီၤအနၤနံ ဒီးနီၢ်စးဖံးရး အဒိအတဲာ်လၢအတဂ့ၤန့ၣ် သိၣ်လိပှၤတၢ်ဂ့ၢ်မနုၤလဲၣ်. (ကွၢ်တၢ်ဂီၤလၢ တၢ်မၤလိအခီၣ်ထံးတက့ၢ်.)
၁၁ လံာ်စီဆှံ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ ခရံာ်ဖိနီၢ်ဒီမါဝၤခံဂၤလၢ အလံၣ်အီၣ်လီအီၣ် ယဟိဝၤယွၤအဂ့ၢ်လီၤ. စီၤအနၤနံ ဒီးနီၢ်စးဖံးရး အဲၣ်ဒိးလၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဖၣ် ကဆိကမိၣ်ဒိၣ်အီၤအဃိ အဝဲသ့ၣ်တဲလံၣ်တဲလီဝဲ တၢ်မၢဖိတဖၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်ဟ့ၣ်လီၤဝဲစ့ခဲလၢာ်လၢ အဒိးန့ၢ်ဘၣ်ခီဖျိ အဆါလီၤအတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် အဝဲသ့ၣ်လံၣ်အီၣ်လီအီၣ်တၢ်န့ၣ် ယဟိဝၤယွၤသ့ၣ်ညါဝဲအဃိ စံၣ်ညီၣ်အဝဲသ့ၣ်လီၤ.—မၤတၢ် ၅:၁-၁၀.
၁၂. ပှၤလၢအလီတၢ်တဖၣ် မ့ၢ်တပီၢ်ယၢ်လီၤက့ၤအသးဘၣ်န့ၣ် တၢ်ကမၤအသးဒီး အဝဲသ့ၣ်ဒ်လဲၣ် ဒီးဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်.
၁၂ ပှၤလၢအလီတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ယဟိဝၤယွၤထံၣ် အဝဲသ့ၣ်ဒ်လဲၣ်. ပှၤလၢအလီတၢ်ဒီး မ့ၢ်တပီၢ်ယၢ်လီၤက့ၤအသးဘၣ်န့ၣ်က “ဘၣ်တၢ်တ့ၢ်လီၤကွံာ်အီၤဆူ မ့ၣ်အူဒီးကးအနိၣ်ပူၤ” ဒ်မုၣ်ကီၤလံၢ်အသိးလီၤ. ပမ့ၢ်တဲလၢကျဲအဂၤတမံၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ် ကဘၣ်တၢ်မၤဟးဂီၤအီၤ လီၤထူလီၤယိာ်လီၤ. (လီၣ်ဖျါ ၂၀:၁၀; ၂၁:၈; စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၅:၆) ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်. ခီဖျိပှၤလၢအလီတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ယဟိဝၤထံၣ်အဝဲသ့ၣ်ဒ် “ထွံၣ်” မ့တမ့ၢ် ပှၤလၢအမၤတၢ်သးဘၣ်အၢလၢ အမဲာ်ညါအသိးအဃိလီၤ.—လီၣ်ဖျါ ၂၂:၁၅.
၁၃. ဘၣ်ဃးဒီး ယဟိဝၤယွၤန့ၣ် ပသ့ၣ်ညါဘၣ်တၢ်ဂ့ၢ်မနုၤလဲၣ် ဒီးဟ့ၣ်သဆၣ်ထီၣ်ပှၤလၢ ပကမၤတၢ်မနုၤလဲၣ်.
၁၃ ပသ့ၣ်ညါလၢ ယဟိဝၤယွၤ တမ့ၢ်ဘၣ်ပှၤလၢ “အကကတိၤတၢ်ကဘျံးကဘျၣ်ဘၣ်” ဒီးအဝဲမ့ၢ် “ယွၤကတိၤကဘျံးကဘျၣ်တသ့ဘၣ်” လီၤ. (၄ မိၤၡ့ ၂၃:၁၉; ဧ့ၤဘြံၤ ၆:၁၈) “ယွၤသးဟ့ . . . ပှၤအပျ့ၤလၢအကတိၤတၢ် ကဘျံးကဘျၣ်” လီၤ. (ကတိၤဒိ ၆:၁၆, ၁၇) ပမ့ၢ်အဲၣ်ဒိးမၤသးခု ယဟိဝၤယွၤန့ၣ် ပကဘၣ်တဲတၢ် တီတီလိၤလိၤလီၤ. အဃိပတ ‘ကတိၤလိာ်ပသးလၢ တၢ်ကတိၤကဘျံးကဘျၣ်’ ဘၣ်.—ကလီးစဲ ၃:၉.
ပ “ကတိၤတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ”
၁၄. (က) ခရံာ်ဖိလၢအမ့ၢ်အတီတဖၣ် လီၤဆီဒီး တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါလၢအကမၣ် လၢကျဲဒ်လဲၣ်. (ခ) တဲဖျါထီၣ် တၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲလၢ လူၤကၣ် ၆:၄၅ အပူၤတက့ၢ်.
၁၄ ကျဲတဘိလၢ ခရံာ်ဖိလၢအမ့ၢ်အတီတဖၣ် လီၤဆီဒီး တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါလၢအကမၣ်န့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်. မ့ၢ်ဝဲအဝဲသ့ၣ် “ကတိၤတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ” လီၤ. (ဖး စကၤရယၤ ၈:၁၆, ၁၇ တက့ၢ်.) စီၤပီလူးတဲဝဲလၢ “မ့မ့ၢ်ပပာ်ဖျါထီၣ်ပသးလၢ ပမ့ၢ်ယွၤအခ့အပှၤ . . . လၢတၢ်မ့ၢ် တၢ်တီအကလုၢ်အကထါ” လီၤ. (၂ ကရံၣ်သူး ၆:၄, ၇) ဒီးယ့ၣ်ၡူးတဲဝဲလၢ “ဒ်တၢ်ပှဲၤပသးလုၣ်ကွံာ်အသိး, ပထးခိၣ်ကတိၤတၢ်လီၤ.” (လူၤကၣ် ၆:၄၅) လံာ်စီဆှံအဆၢအံၤ အဲၣ်ဒိးတဲဝဲလၢ ပှၤလၢအတီအလိၤတဂၤန့ၣ် ကတဲတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ ထီဘိလီၤ. ဖဲအဝဲတဲတၢ်ဒီး ပှၤလၢအတသ့ၣ်ညါဝဲတဖၣ်, အသကိးလၢတၢ်မၤလီၢ်, အတံၤသကိး, ဒီးပှၤလၢအအဲၣ်ဘၣ်ဝဲတဖၣ်အခါ အဝဲကတဲဝဲ တီတီလိၤလိၤလီၤ. ပကတဲသကိး တၢ်အဒိတနီၤလၢဘၣ်ဃးဒီး ပတဲတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီလၢ တၢ်ခဲလၢာ်အပူၤကသ့ဒ်လဲၣ်.
ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်သးစၢ်တဂၤအံၤ အတၢ်အိၣ်မူမၤအသးဒ်လဲၣ်. (ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၁၅, ၁၆)
၁၅. (က) ပမ့ၢ်အိၣ်မူတၢ်အိၣ်မူခံမၠိန့ၣ် ဘၣ်မနုၤအဃိ တဂ့ၤဘၣ်လဲၣ်. (ခ) တၢ်မနုၤကမၤစၢၤ ပှၤသးစၢ်တဖၣ် ဒ်သိးကတြီဆၢ တံၤသကိး အတၢ်ဆီၣ်သနံးတဖၣ်လဲၣ်. (ကွၢ်တၢ်ဂ့ၢ်အဘျဲၣ်တက့ၢ်.)
၁၅ နမ့မ့ၢ်ပှၤသးစၢ်တဂၤန့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နကအဲၣ်ဒိးလၢ နသကိးတဖၣ် ဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးနၤလီၤ. ခီဖျိလၢပှၤသးစၢ်တနီၤနီၤ အတၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးအိၣ်ဒ်အံၤအဃိ စးထီၣ်အိၣ်မူဝဲ တၢ်အိၣ်မူခံမၠိလီၤ. လၢအဟံၣ်ဖိဃီဖိ ဒီးလၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ပာ်မၤအသးဒ်သိး အအိၣ်မူမၤထွဲ ကစၢ်ယွၤအတၢ်သိၣ်တၢ်သီ ဘၣ်ဆၣ် အဝဲသ့ၣ် မ့ၢ်အိၣ်လၢ ပှၤလၢအတဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤတဖၣ်အကျါ မ့တမ့ၢ် ဖဲအဝဲသ့ၣ်သူဝဲအ့ထၢၣ်နဲးအခါ မၤဝဲတမၠိလီၤ. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်အဝဲသ့ၣ် ကသူဝဲတၢ်ကတိၤ လၢတဂ့ၤဘၣ်, ကူသိးဝဲတၢ်ကူတၢ်သိးလၢ အလီၤရၢၢ်, ဒိကနၣ်တၢ်သးဝံၣ်လၢ အလီၤသးဘၣ်အၢ, အီမူၤသံး, သူတၢ်မူၤတဘှီး, ပာ်တၢ်အဲၣ်တီလၢ တၢ်ခူသူၣ်အပူၤ မ့တမ့ၢ် မၤတၢ်လၢအတဂ့ၤတဘၣ် လၢအဂၤသ့ၣ်တဖၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်လီန့ၢ် အမိၢ်ပၢ်, ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ် ဒီးယဟိဝၤယွၤလီၤ. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၂၆:၄, ၅) ပတဲလၢပအဲၣ်ယဟိဝၤယွၤဘၣ်ဆၣ် ပမ့ၢ်မၤတၢ်လၢအဝဲသးဟ့ဝဲန့ၣ် ယဟိဝၤယွၤသ့ၣ်ညါဝဲလီၤ. (မၢ်ကူး ၇:၆) ပမ့ၢ်မၤထွဲ ကတိၤဒိ ၂၃:၁၇ န့ၣ်ကဂ့ၤဝဲလီၤ. ဖဲန့ၣ်တဲဝဲလၢ “မ်နသးအသုတသးကါ ပှၤတၢ်ဒဲးဘးဖိတဂ့ၤ. မ့မ့ၢ်အိၣ်လၢတၢ်ပျံၤယွၤအပူၤ သ့တနံၤကျၢၤတက့ၢ်.” a (ကွၢ်တၢ်ဂ့ၢ်အဘျဲၣ်တက့ၢ်.)
၁၆. ဖဲပတီၣ်ထီၣ်လံာ်လၢ ပကမၤကစၢ်ယွၤအတၢ်မၤလၢ ဆၢကတီၢ်လၢပှဲၤအခါ ပကြၢးစံးဆၢ တၢ်သံကွၢ်တဖၣ်ဒ်လဲၣ်.
၁၆ နမ့ၢ်အဲၣ်ဒိးကဲထီၣ်ပှၤလဲၤလၢညါ မ့တမ့ၢ် အဲၣ်ဒိးကဲထီၣ်ပှၤမၤယွၤအတၢ်မၤလၢ ဆၢကတီၢ်လၢပှဲၤလီၤဆီ ဒ်သိးဒီး ဘ့ၤသ့လးအတၢ်မၤန့ၣ် နကဘၣ်မၤပှဲၤ လံာ်ပတံထီၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်အခါ အရ့ဒိၣ်ဒိၣ်မးလၢ နကကွဲးလီၤ နတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့, တၢ်မၤမုာ်မၤဖှံသးလၢ နဃုထၢအီၤတဖၣ် ဒီးနသကဲာ်ပဝးတဖၣ်အဂ့ၢ် တီတီလိၤလိၤလီၤ. (ဧ့ၤဘြံၤ ၁၃:၁၈) ဘၣ်ဆၣ် နမ့ၢ်မၤတ့ၢ်တၢ်တမံၤမံၤလၢ ယဟိဝၤယွၤသးဟ့ မ့တမ့ၢ် တၢ်တမံၤမံၤလၢ အမၤတံာ်တာ် နသးလၢအသ့ၣ်ညါဒၣ်တၢ် ဒီးနမ့ၢ်တတဲဘၣ်ဒံး တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်န့ၣ် ဃ့တၢ်မၤစၢၤလၢ အဝဲသ့ၣ်အအိၣ် ဒ်သိးနကမၤဘၣ်ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤလၢ တၢ်သးကဆှီအပူၤန့ၣ်တက့ၢ်.—ရိမ့ၤ ၉:၁; ကလၤတံ ၆:၁.
၁၇. ဖဲပှၤထီဒါတၢ်ဖိတဖၣ် သံကွၢ်သံဒိးဝဲ ဘၣ်ဃးဒီး ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်အဂ့ၢ်အခါ ပကြၢးမၤဒ်လဲၣ်.
၁၇ လၢပလီၢ်ကဝီၤအပူၤ ပှၤမ့ၢ်တြီဃာ်ပတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤ, ပှၤမ့ၢ်ဖီၣ်ပှၤ ဒီးသံကွၢ်သံဒိးပှၤဘၣ်ဃးပဒီပုၢ်ဝဲၢ်အဂ့ၢ်န့ၣ် ပကြၢးမၤဒ်လဲၣ်. မ့ၢ်နကြၢးတဲတၢ်လၢနသ့ၣ်ညါခဲလၢာ်ဧါ. ဖဲရိမ့ၤ အပဒိၣ်သံကွၢ်သံဒိးယ့ၣ်ၡူးအခါ ယ့ၣ်ၡူးမၤဝဲဒ်လဲၣ်. ယ့ၣ်ၡူးမၤပိာ်ထွဲဝဲ လံာ်စီဆှံတၢ်ဟံးစုနံၣ်ကျဲလၢအမ့ၢ် “အကတီၢ်လၢပှၤကအိၣ်ဘှီၣ်ကလာ်အဂီၢ်, ဒီးအကတီၢ်လၢ ပှၤကကတိၤတၢ်အဂီၢ်” အဃိ ဖဲန့ၣ်အခါ အဝဲတတဲတၢ်နီတမံၤဘၣ်. (စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ၃:၁, ၇; မးသဲ ၂၇:၁၁-၁၄) ပမ့ၢ်ထံၣ်ဘၣ်တၢ်အိၣ်အသးဒ်အံၤန့ၣ် ပကဘၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်ကူၣ်သ့ ဒီးတၢ်ပလီၢ်သး ဒ်သိးပသုတဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်ဘၣ်ယိၣ်လၢ ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်အဂီၢ် တဂ့ၤန့ၣ်လီၤ.—ကတိၤဒိ ၁၀:၁၉; ၁၁:၁၂.
နကြၢးအိၣ်ဘှ့ၣ်လၢ ဆၢကတီၢ်ဖဲလဲၣ်, ဒီးနကြၢးတဲတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီခဲလၢာ် လၢဆၢကတီၢ်ဖဲလဲၣ်. (ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၁၇, ၁၈)
၁၈. ဖဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ် မ့ၢ်သံကွၢ်ပှၤ တၢ်ဂ့ၢ်လၢဘၣ်ဃးဒီး ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်အခါ ပအိၣ်ဒီးမူဒါဒ်လဲၣ်.
၁၈ လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤ ပှၤတဂၤမ့ၢ်မၤဘၣ်တၢ်ကမၣ်ဖးဒိၣ် ဒီးနမ့ၢ်သ့ၣ်ညါန့ၣ် နကမၤဒ်လဲၣ်. ဒ်သိးတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ကကဆှီအဂီၢ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်တဖၣ် အိၣ်ဒီးမူဒါအဃိ အဝဲသ့ၣ်ကသံကွၢ်နၤ တၢ်လၢနသ့ၣ်ညါသ့ၣ်တဖၣ်လီၤ. ပှၤလၢအမၤကမၣ်တၢ်တဂၤ မ့မ့ၢ်နတံၤသကိးလၢအဘူးဒီးနၤ မ့တမ့ၢ် နဘူးနတံၢ်န့ၣ် နကမၤဒ်လဲၣ်. လံာ်စီဆှံတဲဝဲလၢ “ပှၤလၢအကတိၤဒၣ်တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီန့ၣ် ဒုးနဲၣ်တၢ်တီတၢ်လိၤလီၤ.” (ကတိၤဒိ ၁၂:၁၇; ၂၁:၂၈) အဃိ ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ပအိၣ်ဒီးမူဒါလၢပကတဲဘၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်လၢ တၢ်ဂ့ၢ်လၢပသ့ၣ်ညါအီၤတဖၣ် ခဲလၢာ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ် အိၣ်ဒီးတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ကသ့ၣ်ညါဝဲတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတဖၣ် ဒီးအဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်သ့ၣ်ညါဝဲမး မၤစၢၤဝဲပှၤမၤကမၣ်တၢ်တဂၤ လၢအတၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ယဟိဝၤယွၤဂ့ၤထီက့ၤဝဲ ကသ့န့ၣ်လီၤ.—ယၤကိာ် ၅:၁၄, ၁၅.
၁၉. တၢ်မၤလိလၢခံတခါန့ၣ် ပကတဲသကိးတၢ်ဂ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.
၁၉ စီၤဒၤဝံး ဃ့ဘါထုကဖၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ်ဒီးတဲဝဲလၢ “ဘၣ်နသးလၢ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ” န့ၣ်လီၤ. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၅၁:၆) စီၤဒၤဝံးသ့ၣ်ညါဝဲတၢ်လၢအရ့ဒိၣ် ကတၢၢ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ တၢ်အိၣ်လၢပသးပူၤသ့ၣ်တဖၣ်လီၤ. ခရံာ်ဖိလၢအမ့ၢ်အတီန့ၣ် ဖဲအကတိၤတၢ်အခါ ထီဘိန့ၣ် “ကတိၤတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ တဂၤဒီးတဂၤ” လီၤ. ကျဲလၢအဂၤတဘိလၢ ပပာ်ဖျါထီၣ်လၢ ပလီၤဆီန့ၢ်ဒံး တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါလၢအကမၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲပသိၣ်လိပှၤဂၤ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီလၢ လံာ်စီဆှံအပူၤလီၤ. တၢ်မၤလိလၢခံတခါန့ၣ် ပကတဲသကိးတၢ်ဂ့ၢ်လၢဘၣ်ဃးဒီး လၢတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤအပူၤန့ၣ် ပသိၣ်လိတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီကသ့ဒ်လဲၣ်.
a ကွၢ်လံာ်လၢအမ့ၢ် တၢ်စံးဆၢက့ၤ တၢ်သံကွၢ် အဖျၢၣ် ၁၀ လၢပှၤသးစၢ်အဂီၢ် အတၢ်သံကွၢ် ၆ ဖျၢၣ်တဖျၢၣ်လၢအမ့ၢ် “ယတြီဆၢယသကိးတဖၣ် အတၢ်ဆီၣ်သနံးကသ့ဒ်လဲၣ်” တက့ၢ်.