နာ် ပခိၣ်ယ့ၣ်ၡူးခရံာ်
“သုခိၣ်အိၣ်တဂၤဃီ ခရံာ်န့ၣ်လီၤ.”—မးသဲ ၂၃:၁၀.
၁, ၂. စီၤမိၤၡ့သံဝံၤအလီၢ်ခံ စီၤယိၤၡူဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲ မူဒါဖးဒိၣ်မနုၤလဲၣ်.
ယဟိဝၤယွၤ တဲဘၣ်စီၤယိၤၡူလၢ “ယခ့ယပှၤစီၤမိၤၡ့သံလံဝဲလံ, ဒီးခဲကနံၣ်အံၤ ဂဲၤဆၢထၢၣ်လဲၤခီဂာ်ယၢ်ဒ့ၣ်အံၤ, နဲဒၣ်, ဒီးပှၤဂီၢ်မုၢ်ခဲလၢာ်အံၤဆူ ကီၢ်လၢယဟ့ၣ်လီၤလၢအီၤ” န့ၣ်တက့ၢ်. (ယိၤၡူ ၁:၁, ၂) စီၤယိၤၡူမၤစၢၤဝဲစီၤမိၤၡ့ ဘူးကအိၣ်အနံၣ် ၄၀ ညါအဃိ လၢအဂီၢ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ တၢ်ဆီတလဲဖးဒိၣ်တခါလီၤ.
၂ စီၤမိၤၡ့တီခိၣ်ရိၤမဲဝဲ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိ အနံၣ်ဖးယံာ်ညါ ဘၣ်ဆၣ် ခဲအံၤန့ၣ် စီၤယိၤၡူကဘၣ်တီခိၣ်ရိၤမဲက့ၤ အဝဲသ့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် အဝဲကဆိကမိၣ်ဘၣ်ဝဲလၢ မ့ၢ်ပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် ကတူၢ်လိာ်အီၤဒ်အဝဲသ့ၣ်အခိၣ်တဂၤအသိးဧါ. (၅ မိၤၡ့ ၃၄:၈, ၁၀-၁၂) ဘၣ်ဃးဒီး ယိၤၡူ ၁:၁, ၂ န့ၣ် လံာ်တၢ်ကွဲးနီၣ်ကွဲးဃါတဘ့ၣ်လၢ အဘၣ်ဃးဒီလံာ်စီဆှံန့ၣ် တဲဝဲဒ်အံၤလီၤ. လၢအပူၤကွံာ်မ့ၢ်ဂ့ၤ မုၢ်မဆါတနံၤအံၤမ့ၢ်ဂ့ၤ တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ အကီအခဲဒိၣ်ကတၢၢ် ဒီးအလီၤဘၣ်ယိၣ်ဒိၣ်ကတၢၢ်လၢ ထံဖိကီၢ်ဖိတဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ ဖဲခိၣ်နၢ်တဖၣ် ဆီတလဲအခါန့ၣ်လီၤ.
၃, ၄. စီၤယိၤၡူ နာ်န့ၢ် ကစၢ်ယွၤအဃိ ကစၢ်ယွၤဆိၣ်ဂ့ၤအီၤဒ်လဲၣ် ဒီးဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပကသံကွၢ်ဘၣ် တၢ်သံကွၢ်မနုၤလဲၣ်.
၃ လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ စီၤယိၤၡူကဘၣ်ယိၣ်တၢ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် အဝဲနာ်န့ၢ် ယဟိဝၤယွၤ ဒီးမၤထွဲဝဲအတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲတဘျီဃီလီၤ. (ယိၤၡူ ၁:၉-၁၁) ခီဖျိလၢ စီၤယိၤၡူနာ်န့ၢ်ယဟိဝၤယွၤအဃိ ယွၤသူဝဲမူခိၣ်ကလူးတဂၤလၢ ကဟံးစုနဲၣ်ကျဲဝဲစီၤယိၤၡူ ဒီးပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. မူခိၣ်ကလူးတဂၤအံၤ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်ကမ့ၢ်ဝဲ တၢ်ကလုၢ်လၢအမ့ၢ်ယွၤအဖိဝဲၢ်ကိန့ၣ်လီၤ.—၂ မိၤၡ့ ၂၃:၂၀-၂၃; ယိၤဟၣ် ၁:၁.
၄ စီၤယိၤၡူကဲထီၣ်ဝဲ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိအခိၣ်လၢ စီၤမိၤၡ့အလီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ခီဖျိလၢ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤစၢၤအဃိ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် လဲၤခီဖျိဝဲ တၢ်ဆီတလဲအံၤန့ၢ်ဝဲဂ့ၤဂ့ၤလီၤ. လၢပစိၤခဲအံၤစ့ၢ်ကီး တၢ်ဆီတလဲဖးဒိၣ်အိၣ်ဝဲအါမးလီၤ. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပကဆိကမိၣ်ဘၣ်လၢ ‘ကစၢ်ယွၤ အတၢ်ကရၢကရိန့ၣ် အတၢ်ဆီတလဲအိၣ်ထီၣ်ဝဲ ကွ့ၢ်ကွ့ၢ်အဃိ မ့ၢ်ပဆဲးနာ်ပခိၣ်ယ့ၣ်ၡူးခရံာ်လၢ ဘၣ်တၢ်ဃုထၢထီၣ်အီၤအံၤ ကသ့ဧါ.’ (ဖး မးသဲ ၂၃:၁၀ တက့ၢ်.) ဒ်သိးပကသ့ၣ်ညါတၢ်သံကွၢ်အံၤ အတၢ်စံးဆၢအဂီၢ် ပကတဲသကိးဘၣ်ဃး လၢအပူၤကွံာ်န့ၣ် ဖဲတၢ်ဆီတလဲအိၣ်ထီၣ်ဝဲအခါ ယဟိဝၤယွၤ တီခိၣ်ရိၤမဲဝဲ အခ့အပှၤလၢ အပူၤကွံာ်တဖၣ်ဒ်လဲၣ်.
ယွၤအပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် ဘၣ်တၢ်ဆှၢအီၤဆူ ကီၢ်တၢ်စံးပာ်
၅. ဖဲစီၤယိၤၡူလဲၤဘူးထီၣ်လၢ ဝ့ၢ်ယရံၤဃိအခါ အဝဲထံၣ်ဝဲ တၢ်လၢအလီၤကမၢကမၣ် မနုၤလဲၣ်. (ကွၢ်တၢ်ဂီၤလၢ တၢ်မၤလိအခီၣ်ထံးတက့ၢ်.)
၅ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် ခီဂာ်ထံကျိယၢ်ဒ့ၣ် ဝံၤတယံာ်ဘၣ်ဒီး စီၤယိၤၡူထံၣ်ဘၣ်ဝဲ တၢ်မၤအသးလၢအလီၤကမၢကမၣ်တခါလီၤ. ဖဲစီၤယိၤၡူလဲၤဘူးထီၣ်လၢ ဝ့ၢ်ယရံၤဃိအခါ အဝဲထံၣ်ဝဲ ပိာ်ခွါတဂၤ စိာ်ဝဲနးတဘ့ၣ်လီၤ. စီၤယိၤၡူသံကွၢ်အီၤလၢမ့ၢ် “နအိၣ်လၢ ပဂီၢ်, နအိၣ်လၢပဒုၣ်ပဒါအဂီၢ်လဲၣ်.” ဖဲပိာ်ခွါတဂၤအံၤတဲဝဲလၢ အဝဲမ့ၢ် “ယွၤအတၢ်သုးမုၢ်အခိၣ်” လၢအမ့ၢ် မူခိၣ်ကလူးလၢ ကဒီသဒၢ ယွၤအပှၤဂီၢ်မုၢ်အခါ စီၤယိၤၡူ ကမၢကမၣ်ဒိၣ်မးလီၤ. (ဖး ယိၤၡူ ၅:၁၃-၁၅ တက့ၢ်.) လံာ်စီဆှံအဆၢလၢ အဂၤတဖၣ်တဲဝဲလၢ ယဟိဝၤယွၤတဲတၢ်ဒီး စီၤယိၤၡူသနာ်က့ ဖျါလၢကစၢ်ယွၤ သူဝဲမူခိၣ်ကလူးဒ်သိး ကတဲတၢ်ဒီးစီၤယိၤၡူလီၤ. မ့ၢ်လၢလၢညါန့ၣ် ကစၢ်ယွၤမၤဝဲဒ်အံၤ တဘျုးဘျီအဃိလီၤ.—၂ မိၤၡ့ ၃:၂-၄; ယိၤၡူ ၄:၁, ၁၅; ၅:၂, ၉; မၤတၢ် ၇:၃၈; ကလၤတံ ၃:၁၉.
၆-၈. (က) ဘၣ်မနုၤအဃိ မူခိၣ်ကလူးအတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲန့ၣ် ဖျါလၢအခီပညီတအိၣ်ဘၣ်လဲၣ်. (ခ) ဘၣ်မနုၤအဃိ ပတဲသ့လၢ တၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲတဖၣ်အံၤ ပှဲၤဒီးတၢ်ကူၣ်သ့ ဒီးဟဲဝဲဘၣ်ဆၢဘၣ်ကတီၢ်န့ၣ်လဲၣ်. (ကွၢ်တၢ်ဂ့ၢ်အဘျဲၣ်တက့ၢ်.)
၆ ဒ်သိးစီၤယိၤၡူ ကမၤနၢၤ ဝ့ၢ်ယရံၤဃိအဂီၢ် အဝဲကဘၣ်မၤဝဲဒ်လဲၣ်န့ၣ် မူခိၣ်ကလူးတဲဘၣ်အီၤ လီၤတံၢ်လီၤဆဲးလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်လၢအခီၣ်ထံးန့ၣ် ကဖျါလၢ အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲတဖၣ်န့ၣ် ဖျါလၢအဘျုးတအိၣ်ဘၣ်. အဒိ မူခိၣ်ကလူးတဲဘၣ် စီၤယိၤၡူလၢ အသုးမုၢ်သံၣ်ဘိခဲလၢာ် ကဘၣ်ဒိးတၢ်ကူးတရံးလီၤ. အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်မၤဝဲဒ်န့ၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ဒုးတၢ်တကဲဘၣ် တဘျုးသီညါလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်ဒိးတၢ်ကူးတရံးန့ၣ် မ့ၢ်ကကြၢးဝဲဘၣ်ဝဲဧါ.—၁ မိၤၡ့ ၃၄:၂၄, ၂၅; ယိၤၡူ ၅:၂, ၈.
၇ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်ပှၤသုးဖိတဖၣ် ကဆိကမိၣ်ဘၣ်ဝဲလၢ ဖဲဒုၣ်ဒါတဖၣ် ဟဲဒုးပှၤအခါ ‘ပကဒီသဒၢ ပဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ်ဒ်လဲၣ်.’ ဘၣ်ဆၣ်ဖဲန့ၣ်အခါ တၢ်လၢအလီၤကမၢကမၣ် ဟဲကဲထီၣ်အသးတခါလီၤ. မ့ၢ်လၢ ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ယရံၤဃိအသုးမုၢ်တဖၣ် ကဟဲဒုးပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ်အလီၢ် အဝဲသ့ၣ်ပျံၤတၢ်လီၤ. ပဖးဘၣ်လၢ “ယရံၤဃိန့ၣ် ဘၣ်တၢ်မၤတံာ်ဃာ်အီၤသတံးကလာ် လၢပှၤအံၣ်စရ့လးဖိအဃိလီၤ. ပှၤတဟးထီၣ်ဘၣ်, ဒီးပှၤတလဲၤနုာ်ဘၣ်.” (ယိၤၡူ ၆:၁) တၢ်ကစီၣ်တဖၣ်အံၤ မၤစၢၤဝဲ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် ဒ်သိးကနာ်န့ၢ်အါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤအတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲလီၤ.
၈ မူခိၣ်ကလူးတဲဘၣ် စီၤယိၤၡူလၢ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ်တဘၣ်လဲၤဒုး ယရံၤဃိဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အလီၢ် အဝဲသ့ၣ်ကဘၣ်လဲၤတရံးဝဲ ဝ့ၢ်ယရံၤဃိတနံၤတဝီဃုနံၤ ဒီးလၢနွံနံၤတနံၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ကဘၣ်လဲၤတရံးဝဲ နွံဝီလီၤ. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပှၤသုးဖိတဖၣ် ကဆိကမိၣ်ဘၣ်ဝဲလၢ ‘လၢာ်ဂီၤတၢ်ဆၢကတီၢ် ဒီးတၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါ’ လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် အဝဲသ့ၣ်အခိၣ် ယဟိဝၤယွၤန့ၣ် သ့ၣ်ညါဝဲတၢ်လၢအကမၤဝဲတဖၣ် လီၤတံၢ်လီၤဆဲးလီၤ. ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် မ့ၢ်မၤထွဲဝဲဒ် တၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲအသိးန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်အတၢ်နာ်ကဆူၣ်ထီၣ် ဒီးအဝဲသ့ၣ် တလိၣ်ဒုးဝဲသုးဖိလၢ ဝ့ၢ်ယရံၤဃိ တဖၣ်ဘၣ်.—ယိၤၡူ ၆:၂-၅; ဧ့ၤဘြံၤ ၁၁:၃၀.a (ကွၢ်တၢ်ဂ့ၢ်အဘျဲၣ်တက့ၢ်.)
၉. ဘၣ်မနုၤအဃိ ပကြၢးမၤထွဲ တၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲ တခါဂ့ၤတခါဂ့ၤလၢ အဟဲလၢ ကစၢ်ယွၤအတၢ်ကရၢကရိအိၣ်န့ၣ်လဲၣ်. ဟ့ၣ်တၢ်အဒိတက့ၢ်.
၉ ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ဂ့ၢ်အံၤ ပဟံးန့ၢ်တၢ်မၤလိမနုၤသ့ဝဲလဲၣ်. တဘျီတခီၣ် ယဟိဝၤယွၤအတၢ်ကရၢကရိ မၤတၢ်ဆီတလဲ ဒီးဘၣ်မနုၤအဃိ ပှၤမၤတၢ်ဆီတလဲလဲၣ်န့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပတနၢ်ပၢၢ်ဘၣ်. အဒိ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပတဆိကမိၣ်ဘၣ်လၢ အံၣ်လဲးထြီနံး အတၢ်ပီးတၢ်လီန့ၣ် ကကဲဘျုးလၢ ပနီၢ်ကစၢ်တၢ်မၤလိလံာ်စီဆှံ, တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤ ဒီးလၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်အဂီၢ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်ခဲအံၤ ပထံၣ်ဘၣ်လၢ ပမ့ၢ်ဂုာ်ကျဲးစၢး သူတၢ်ပီးတၢ်လီတဖၣ်အံၤန့ၣ် ကဲဘျုးဝဲဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲပထံၣ်ဘၣ်လၢ တၢ်ဆီတလဲတဖၣ် ကဲဘျုးဝဲအခါ ပတၢ်နာ်စ့ၢ်ကီးကဆူၣ်ထီၣ် ဒီးကညီလၢ ပကအိၣ်ဃူအိၣ်ဖိးဒီး ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ်အဂီၢ်လီၤ.
ယ့ၣ်ၡူးခရံာ်တီခိၣ်ရိၤမဲဝဲ ခရံာ်ဖိလၢတၢ်မၢဖိအစိၤဒ်လဲၣ်
၁၀. ဖဲတၢ်ဂ့ၢ်လိာ်ဘှီလိာ် ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ကူးတရံးအိၣ်ထီၣ်အခါ မတၤရဲၣ်လီၤကျဲၤလီၤတၢ်ဒ်သိး ပှၤပၢဆှၢတၢ်ကမံးတံာ်လၢဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ်တဖၣ် ကမၤဝဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လၢအရ့ဒိၣ်န့ၣ်လဲၣ်.
၁၀ ပှၤတခီဘီမုၢ်ဖိ စီၤကန့လံး ကဲထီၣ်ခရံာ်ဖိကအိၣ် ၁၃ နံၣ်ဃၣ်ဃၣ်လံ. ဘၣ်ဆၣ် ပှၤယူဒၤဖိလၢအမ့ၢ်ခရံာ်ဖိတဖၣ် တဲဝဲလၢ ခရံာ်ဖိတဖၣ် ကဘၣ်ဒိးတၢ်ကူးတရံးန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအရ့ဒိၣ်လီၤ. (မၤတၢ် ၁၅:၁, ၂) ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်လၢ အအိၣ်လၢ ဝ့ၢ်အၣ်တံၤအီာ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်တဲအါလိာ်အသးဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဂ့ၢ်အံၤလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်လၢ ဝ့ၢ်အၣ်တံၤအီာ်အပူၤတဖၣ်န့ၣ် ရဲၣ်လီၤကျဲၤလီၤဝဲဒ်သိး စီၤပီလူး ကလဲၤသံကွၢ်ဝဲ တၢ်ဂ့ၢ်အံၤလၢ ပှၤပၢဆှၢတၢ်ကမံးတံာ်အအိၣ် လၢယရူၤၡလ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. နီၢ်နီၢ်န့ၣ် မတၤရဲၣ်လီၤကျဲၤလီၤတၢ်ဒ်သိး စီၤပီလူးကမၤဝဲဒ်န့ၣ်အဂီၢ်လဲၣ်. စီၤပီလူးတဲဝဲလၢ “ယလဲၤထီၣ်လၢ တၢ်လီၣ်ဖျါအဃိ” လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပသ့ၣ်ညါဘၣ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးလၢ ယ့ၣ်ၡူး ဟံးစုနဲၣ်ကျဲဝဲ ပှၤပၢဆှၢတၢ်ကမံးတံာ်တဖၣ် ဒ်သိးကမၤဘၣ်ဂီၢ်က့ၤ တၢ်ဂ့ၢ်ကီအံၤန့ၣ်လီၤ.—ကလၤတံ ၂:၁-၃.
လၢတၢ်မၢဖိအစိၤန့ၣ် ယ့ၣ်ၡူးခရံာ်မ့ၢ်ဝဲ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အခိၣ် (ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၁၀, ၁၁)
၁၁. (က) ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဒိးတၢ်ကူးတရံးန့ၣ် ပှၤယူဒၤဖိတနီၤလၢ အကဲထီၣ်ခရံာ်ဖိတဖၣ် နာ်ဒံးဝဲဒ်လဲၣ်. (ခ) လၢတၢ်ဆီၣ်လီၤသးအပူၤ စီၤပီလူးပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ အဝဲဆီၣ်ထွဲဝဲ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်လၢ ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ်ဒ်လဲၣ်.
၁၁ ယ့ၣ်ၡူးခရံာ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲဝဲ ပှၤပၢဆှၢတၢ်ကမံးတံာ်တဖၣ်လၢ ကပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလီၤတံၢ်လီၤဆဲးလၢ ပှၤတခီဘီမုၢ်ဖိလၢ အကဲထီၣ်ခရံာ်ဖိတဖၣ်န့ၣ် တလိၣ်ဒိးတၢ်ကူးတရံးဘၣ်. (မၤတၢ် ၁၅:၁၉, ၂၀) ဘၣ်ဆၣ် နံၣ်တဖၣ်ပူၤကွံာ်အလီၢ်ခံ ပှၤယူဒၤဖိလၢ အကဲထီၣ်ခရံာ်ဖိန့ၣ် ကူးတရံး ဒံးဝဲအဖိခွါတဖၣ်လီၤ. တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်လၢ ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ်တဖၣ် နၢ်ဟူဝဲလၢ စီၤပီလူးန့ၣ် တပာ်ကဲစီၤမိၤၡ့အတၢ်သိၣ်တၢ်သီဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်တဖၣ် မၢစီၤပီလူးမၤတၢ်တမံၤမံၤလၢ ကပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ အဝဲမ့ၢ်ပှၤလၢ အပာ်ကဲစီၤမိၤၡ့အတၢ်သိၣ်တၢ်သီန့ၣ်လီၤ.b (ကွၢ်တၢ်ဂ့ၢ်အဘျဲၣ်တက့ၢ်.) (မၤတၢ် ၂၁:၂၀-၂၆) အဝဲသ့ၣ်မၢ စီၤပီၤလူးလဲၤလၢ တၢ်လုၢ်ဟံၣ်ဒီး လဲၤကိးဒီးပှၤလွံၢ်ဂၤ ဒ်သိးပှၤကထံၣ်ဝဲလၢ စီၤပီလူးမ့ၢ်ပှၤလၢ အပာ်ကဲ စီၤမိၤၡ့အတၢ်သိၣ်တၢ်သီန့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်အခါ စီၤပီလူးမ့ၢ်တဲဝဲဒ်အံၤသ့ဝဲလီၤ. ‘အခီပညီတအိၣ်ဘၣ်, ဘၣ်မနုၤအဃိ သုမၢယမၤဒ်အံၤလဲၣ်. တၢ်ဂ့ၢ်ကီတခါအံၤ မ့ၢ်ဝဲ ပှၤယူဒၤဖိလၢ အတနၢ်ပၢၢ်ဝဲတၢ်ကူးတရံးအဂ့ၢ်တဖၣ် အတၢ်ဂ့ၢ်ကီလီၤ.’ ဘၣ်ဆၣ်အဝဲတတဲဝဲဒ်န့ၣ်ဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အလီၢ် စီၤပီလူးနၢ်ပၢၢ်ဝဲလၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်တဖၣ် အဲၣ်ဒိးဝဲလၢ ခရံာ်ဖိခဲလၢာ် ကအိၣ်ဃူအိၣ်ဖိးလီၤ. အဃိ လၢတၢ်ဆီၣ်လီၤသးအပူၤ အဝဲမၤထွဲဝဲတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲတဖၣ်လီၤ. ပဝဲစ့ၢ်ကီး ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပကဆိကမိၣ်ဘၣ်လၢ စီၤမိၤၡ့အတၢ်သိၣ်တၢ်သီ ကတၢၢ်ကွံာ်ဝဲဖဲ ယ့ၣ်ၡူးသံန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ဘၣ်မနုၤအဃိ ယ့ၣ်ၡူးပျဲဝဲ တၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ကူးတရံး အိၣ်အနံၣ်ယံာ်ထဲန့ၣ်ညါလဲၣ်.—ကလီးစဲ ၂:၁၃, ၁၄.
၁၂. ဘၣ်မနုၤအဃိ ယ့ၣ်ၡူးပျဲဝဲ တၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်ဘၣ်ဃးဒီး ပှၤဒိးတၢ်ကူးတရံး အိၣ်ယံာ်ဝဲထဲအံၤလဲၣ်.
၁၂ ပှၤတနီၤနီၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်လိၣ်ဘၣ်ဝဲ တၢ်ဆၢကတီၢ် ဒ်သိးကတူၢ်လိာ်တၢ်နၢ်ပၢၢ်အသီအဂီၢ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး ပှၤယူဒၤဖိတနီၤန့ၣ် ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ်ကတူၢ်လိာ်ဝဲလၢ အတလိၣ်မၤထွဲ စီၤမိၤၡ့အတၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢၤဘၣ်အဂီၢ် လိၣ်ဘၣ်ဝဲတၢ်ဆၢကတီၢ်လီၤ. (ယိၤဟၣ် ၁၆:၁၂) ခီဖျိလၢ လၢအပူၤကွံာ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်နၢ်ပၢၢ်တ့ၢ်ဝဲလၢ တၢ်ကူးတရံးန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်ပနီၣ်လီၤဆီတခါလၢ အဝဲသ့ၣ်အိၣ်ဒီးအတၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ကစၢ်ယွၤန့ၣ်လီၤ. အဃိ အဝဲသ့ၣ်ကဆီတလဲအတၢ်နၢ်ပၢၢ်အဂီၢ်ကီဝဲလီၤ. (၁ မိၤၡ့ ၁၇:၉-၁၂) တကးဒံးဘၣ် အဝဲသ့ၣ်တနီၤနီၤ ဘၣ်ယိၣ်ဝဲလၢ အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်အိၣ်လီၤဆီဒီး ပှၤယူဒၤဖိတဖၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ကဘၣ်တၢ်မၤအၢမၤနးအီၤအဃိလီၤ. (ကလၤတံ ၆:၁၂) ဘၣ်ဆၣ် ဖဲတၢ်ဆၢကတီၢ်ဘၣ်ဝဲအခါ ယ့ၣ်ၡူးဟ့ၣ်လီၤအါထီၣ်အဝဲသ့ၣ် တၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲ ခီဖျိလၢစီၤပီလူး အလံာ်ပရၢတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.—ရိမ့ၤ ၂:၂၈, ၂၉; ကလၤတံ ၃:၂၃-၂၅.
ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤစ့ၢ်ကီး ယ့ၣ်ၡူးခရံာ် တီခိၣ်ရိၤမဲဝဲ အတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဒံး
၁၃. မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ဒ်သိးပကပာ်ဖျါထီၣ်လၢ ပဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲအဂီၢ် တၢ်မနုၤကမၤစၢၤပှၤလဲၣ်.
၁၃ မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ စ့ၢ်ကီးယ့ၣ်ၡူးကဲဝဲ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အခိၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဖဲတၢ်ဆီတလဲအိၣ်ထီၣ်လၢ တၢ်ကရၢကရိအပူၤအခါ ပမ့ၢ်တနၢ်ပၢၢ်ဒၣ်လဲာ် ဆိကမိၣ်ထီၣ်က့ၤဘၣ်ဃး လၢအပူၤကွံာ်န့ၣ် ယ့ၣ်ၡူးတီခိၣ်ရိၤမဲတ့ၢ်ဝဲ ယွၤအပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ်ဒ်လဲၣ်. လၢစီၤယိၤၡူအစိၤမ့ၢ်ဂ့ၤ, လၢတၢ်မၢဖိအစိၤမ့ၢ်ဂ့ၤ ယ့ၣ်ၡူးခရံာ် ဟ့ၣ်ဝဲတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲလၢအကဲဘျုး ဒ်သိးကဒီသဒၢ ယွၤအပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ်လီၤ. တကးဒံးဘၣ် အဝဲမၤဆူၣ်ထီၣ်အဝဲသ့ၣ်အတၢ်နာ်ဒီး မၤစၢၤဝဲဒ်သိး အဝဲသ့ၣ်ကအိၣ်ဒီးတၢ်ဃူတၢ်ဖိးအဂီၢ်လီၤ.—ဧ့ၤဘြံၤ ၁၃:၈.
တၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲလၢ အဟဲလၢ တၢ်အကုၢ်အပှၤလၢ အကလုၢ်တီ အအိၣ်န့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ယ့ၣ်ၡူးကဟုကယာ်ပှၤလီၤ
၁၄-၁၆. ဘၣ်မနုၤအဃိ ပတဲသ့လၢ တၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲလၢ အဟဲလၢ “တၢ်အကုၢ်အပှၤလၢ အကလုၢ်တီ, ဒီးအကူၣ်တၢ်သ့” အအိၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်အုၣ်သးလၢ ယ့ၣ်ၡူးခရံာ်အဲၣ်ဒိးမၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပတၢ်နာ်ကဆူၣ်ထီၣ်န့ၣ်လဲၣ်.
၁၄ မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ “တၢ်အကုၢ်အပှၤလၢ အကလုၢ်တီ, ဒီးအကူၣ်တၢ်သ့” ဟ့ၣ်ပှၤတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲ ဖဲပလိၣ်ဘၣ်အီၤအခါလီၤ. (မးသဲ ၂၄:၄၅) အဝဲသ့ၣ်အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲတဖၣ်န့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ယ့ၣ်ၡူးကဟုကယာ်ပှၤလီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ် မး(ခ်) န့ၣ်အိၣ်ဒီးအဖိလွံၢ်ဂၤလီၤ. အဝဲတဲဝဲလၢ “မုၣ်ကီၤလံၢ်ဂုာ်ကျဲးစၢး မၤဘၣ်ဒိဝဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဖၣ် ခီဖျိထီဒါဝဲဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ခဲအံၤ ခီဖျိလၢ ဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ် ဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါအဝဲသ့ၣ်လၢ ကမၤဟံၣ်ဖိဃီဖိတၢ်မၤလိလံာ်စီဆှံ ကိးနွံဒဲးအဃိ မ့ၢ်ဝဲတၢ်ဟ့ၣ်ပလီၢ်လၢ ဟံၣ်ခိၣ်တဖၣ်အဂီၢ်လၢ အဝဲသ့ၣ် ကဘၣ်ဒီသဒၢအဟံၣ်ဖိဃီဖိန့ၣ်လီၤ.”
၁၅ ပမ့ၢ်သ့ၣ်ညါလၢ ယ့ၣ်ၡူးခရံာ်တီခိၣ်ရိၤမဲပှၤဒ်လဲၣ်န့ၣ် ပကနၢ်ပၢၢ်ထီၣ်လၢ အဝဲအဲၣ်ဒိးမၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပတၢ်နာ်ကဂၢၢ်ကျၢၤအဂီၢ်လီၤ. အဒိ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်တဂၤအမံၤလၢ ဖဲထြံၤန့ၣ်တဲဝဲလၢ “လၢမုၢ်ဃုနံၤ ဒီးအိၣ်ဘှံးနံၤန့ၣ် ကရူၢ်လၢတၢ်ထံၣ်ဖှိၣ်လိာ်သးလၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်အဂီၢ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်နီၤဖးလီၤအီၤဆူ ကရူၢ်ဆံးဆံးဖိအဃိ ပှၤတနီၤနီၤတူၢ်ဘၣ်ဝဲလၢ အသးလီၤစၢ်လီၤ.” ဘၣ်ဆၣ်အဝဲတဲဝဲ တၢ်ဆီတလဲအံၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ ယ့ၣ်ၡူးသးအိၣ်ဝဲ ပှၤလၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤ ကိးဂၤဒဲးလီၤ. အဒိ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတနီၤလၢ အမဲာ်ဆှးသ့ မ့တမ့ၢ် တလဲၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်အါအါတဖၣ်န့ၣ် တူၢ်ဘၣ်ဝဲလၢ ပှၤသူအဝဲသ့ၣ်သ့ဒီး အဝဲသ့ၣ်အလုၢ်အပှ့ၤအိၣ်ဝဲလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ အဝဲသ့ၣ် အတၢ်နာ်ဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ်ဝဲလီၤ.
၁၆ ယ့ၣ်ၡူးခရံာ်စ့ၢ်ကီး မၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပကသးစၢၢ်ဆၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤ လၢအမ့ၢ် တၢ်မၤလၢ အရ့ဒိၣ်ကတၢၢ်လၢဟီၣ်ခိၣ်န့ၣ်လီၤ. (ဖး မၢ်ကူး ၁၃:၁၀ တက့ၢ်.) ဒီပုၢ်ဝဲၢ် အါဒြ့ၤ န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ် ဒီးထီဘိန့ၣ် အဝဲဂုာ်ကျဲးစၢးမၤထွဲဝဲ တၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲ အသီတခါဂ့ၤတခါဂ့ၤလၢ အဟဲလၢ ယဟိဝၤယွၤအတၢ်ကရၢကရိအအိၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲတဲဝဲလၢ “မ့ၢ်လၢ ပှၤမၤလီၤစှၤ ပှၤဘ့ၤသ့လးဖိအဃိ ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်ပှၤလၢ တၢ်အကတၢၢ်ဘူးထီၣ်ထဲလဲၣ် ဒီးအရ့ဒိၣ်လၢ ပကဘၣ်သူပတၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါတဖၣ်လၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.”
ပဆီၣ်ထွဲ ယ့ၣ်ၡူးခရံာ် အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲကသ့ဒ်လဲၣ်
၁၇, ၁၈. ဘၣ်မနုၤအဃိ ပကြၢးသးစၢၢ်ဆၢ တၢ်အဘျုးလၢပဒိးန့ၢ်ဘၣ် ခီဖျိပမၤထွဲ တၢ်ဆီတလဲအဃိန့ၣ်လဲၣ်.
၁၇ တၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲလၢ အဟဲလၢ ပစီၤပၤ ယ့ၣ်ၡူးခရံာ်အအိၣ်န့ၣ် မၤစၢၤပှၤခဲအံၤ တကးဒံးဘၣ် ကမၤစၢၤပှၤလၢခါဆူညါစ့ၢ်ကီးလီၤ. ဆိကမိၣ်ကွၢ်ဘၣ်ဃးဒီး ခီဖျိလၢ နမၤထွဲတၢ်ဆီတလဲတဖၣ်အဃိ နဒိးန့ၢ်ဘၣ်အဘျုးဒ်လဲၣ်န့ၣ်တက့ၢ်. ဖဲနမၤဟံၣ်ဖိဃီဖိတၢ်မၤလိလံာ်စီဆှံအခါ နတဲသကိးတၢ်ဂ့ၢ်လၢ ဘၣ်ဃးဒီး ခီဖျိလၢတၢ်ဆီတလဲလၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤ မ့တမ့ၢ် တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤအဃိ နဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ် ဒိးန့ၢ်ဘၣ်အဘျုးဒ်လဲၣ် သ့ဝဲလီၤ.
မ့ၢ်နမၤစၢၤ နဟံၣ်ဖိဃီဖိ ဒီးပှၤအဂၤတဖၣ် ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ်ကမၤထွဲဝဲ ဒ်တၢ်ဆီတလဲလၢ အအိၣ်ထီၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤအတၢ်ကရၢကရိအပူၤန့ၣ်ဧါ. (ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၁၇, ၁၈)
၁၈ ပမ့ၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်လၢ ခီဖျိပမၤထွဲ ယဟိဝၤယွၤအတၢ်ကရၢကရိ အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲအဃိ ကဲဘျုးလၢပဂီၢ်န့ၣ် ပမၤထွဲတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲကညီထီၣ်ဝဲ ဒီးပကပှဲၤဒီးတၢ်သူၣ်ခုသးခုလီၤ. အဒိ ခီဖျိလၢ ပတစဲကျံးထုးထီၣ် လံာ်အါအါ ဒ်သိးလၢညါလၢၤဘၣ်ဃိ တၢ်လၢာ်ဘူၣ်လၢာ်စ့ၤစှၤလီၤဝဲ တကးဒံးဘၣ် စဲးဖီကဟၣ်တၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီ အကျိၤအကျဲလၢအသီတဖၣ်အဃိ တၢ်သးခုကစီၣ် ရၤလီၤဝဲဆူ ပှၤအါအါဂီၢ်ဂီၢ်အအိၣ်လီၤ. မ့ၢ်ပသူအါထီၣ် လံာ်လဲၢ်ဒီး တၢ်ဂီၤမူတဖၣ်လၢ အံၣ်လဲးထြီနံးတၢ်ပီးတၢ်လီတဖၣ်အပူၤကသ့ဧါ. ယ့ၣ်ၡူးခရံာ်အဲၣ်ဒိးလၢ ပကသူတၢ်ကရၢကရိ အကျိၣ်စ့တတဖၣ်လၢ တၢ်ကူၣ်သ့အပူၤအဃိ ပမ့ၢ်မၤဒ်န့ၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲကျဲတဘိလၢ ပဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ ယ့ၣ်ၡူးခရံာ်န့ၣ်လီၤ.
၁၉. ဘၣ်မနုၤအဃိ ပကြၢးမၤထွဲ ယ့ၣ်ၡူးခရံာ် အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲန့ၣ်လဲၣ်.
၁၉ ပမ့ၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲပမၤစၢၤပဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ် ဒ်သိး အဝဲသ့ၣ်အတၢ်နာ်ကအါထီၣ် ဒီးကအိၣ်ဒီးတၢ်ဃူတၢ်ဖိးအါထီၣ်အဂီၢ်လီၤ. ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဆီတလဲလၢ အအိၣ်ထီၣ်လၢ ဘ့ၤသ့လး လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်န့ၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ် အါဒြ့ၤ တဲဝဲဒ်အံၤလီၤ. အဝဲတဲဝဲ “ပှၤဘ့ၤသ့လးဖိတဖၣ် တူၢ်လိာ်ဝဲ တၢ်ဆီတလဲလၢ တၢ်သူၣ်အိၣ်သးအိၣ်အဃိ မၤစၢၤယၤဒ်သိး ယတၢ်ပာ်ကဲအဝဲသ့ၣ် ကအါထီၣ်ဒီး ယကနာ်န့ၢ်ယ့ၣ်ၡူးခရံာ်လၢ အတီခိၣ်ရိၤမဲပှၤအဂီၢ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်လူၤပိာ်ဝဲ ယဟိဝၤယွၤ အလ့ၣ်ကဟၣ်အခံ ခီဖျိ မၤဝဲမူဒါတခါဂ့ၤတခါဂ့ၤလၢ အဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ.”
အိၣ်ဒီးတၢ်နာ်ဒီး နာ်ပခိၣ်ယ့ၣ်ၡူး တက့ၢ်
၂၀, ၂၁. (ခ) ဘၣ်မနုၤအဃိ ပနာ်န့ၢ်ပခိၣ် ယ့ၣ်ၡူးသ့ဝဲလဲၣ်. (ခ) တၢ်မၤလိလၢခံတခါန့ၣ် ပကတဲသကိးတၢ်ဂ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.
၂၀ တယံာ်လၢၤဘၣ်န့ၣ် ပခိၣ်ယ့ၣ်ၡူးခရံာ်လၢ ဘၣ်တၢ်ဃုထၢထီၣ်အီၤတဂၤအံၤက “ဟးထီၣ်မၤနၢၤတၢ်” လီၤ. (လီၣ်ဖျါ ၆:၂; စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၄၅:၄) ဒီးလၢဟီၣ်ခိၣ်သီအပူၤန့ၣ် ပကဘၣ်က့ၤသိၣ်လိက့ၤ ပှၤလၢအဂဲၤဆၢထၢၣ်သမူထီၣ်က့ၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒီးတကးဒံးဘၣ် ပကဘၣ်မၤကဲထီၣ် ဟီၣ်ခိၣ်လၢ ပၤရဒံစူးအဃိ အဝဲစးထီၣ်သိၣ်လိပှၤ အခဲအံၤလီၤ.
၂၁ ပမ့ၢ်နာ်န့ၢ် ပခိၣ်ဒီးပစီၤပၤန့ၣ် တၢ်မ့ၢ်ကဲထီၣ်အသးဒီးပှၤ ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤဒ်လဲၣ်ဂ့ၤ အဝဲကဆှၢပှၤဒ်သိးပကတုၤလၢ ဟီၣ်ခိၣ်သီအဂီၢ်လီၤ. (ဖး စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၄၆:၁-၃ တက့ၢ်.) မုၢ်မဆါတနံၤအံၤစ့ၢ်ကီး ပကမၤတၢ်ဆီတလဲအဂီၢ် ကကီကခဲဝဲ လီၤဆီဒၣ်တၢ် ဖဲတၢ်ဆီတလဲမ့ၢ်ကဲထီၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲလၢပဂီၢ်အခါန့ၣ်လီၤ. တၢ်မ့ၢ်ကဲထီၣ်အသးဒီးပှၤဒ်န့ၣ်ဘၣ်ဆၣ် ပပာ်ပသးမုာ်မုာ်ခုၣ်ခုၣ်ကသ့ဒ်လဲၣ်. ဒီးပမၤဆူၣ်ထီၣ် ပတၢ်နာ်ယဟိဝၤယွၤကသ့ဒ်လဲၣ်. ပကမၤလိသကိးတၢ်သံကွၢ်တဖၣ်အံၤ အတၢ်စံးဆၢ လၢတၢ်မၤလိလၢခံတခါလီၤ.
a လၢဝ့ၢ်ယရံၤဃိ ဟးဂီၤအလီၢ်န့ၣ် ပှၤဃုသ့ၣ်ညါတၢ်ဖိတဖၣ် ဃုထံၣ်န့ၢ်ဝဲ ဘုအါမးလီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်အံၤလီၤပလိာ်လိာ်အသးဒီး လံာ်စီဆှံအတၢ်ကွဲးနီၣ် လၢဘၣ်ဃးဒီး ဝ့ၢ်အံၤတဘၣ်တၢ်ကဝီၤဃာ်အီၤ ယံာ်ယံာ်ဘၣ် ဒီးပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် တဘၣ်ဟံးန့ၢ်အီၣ်ဝဲ ဘုလၢဝ့ၢ်ယရံၤဃိအပူၤဘၣ်. ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် လဲၤဒုးဝဲဝ့ၢ်ယရံၤဃိလၢ ပှၤကူးဘုအဆၢကတီၢ်အဃိ မ့ၢ်ဝဲတၢ်ဆၢကတီၢ်အဂ့ၤလၢ အဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်လီၤ. ခီဖျိလၢ ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် လၢစံာ်ပျီပူၤန့ၣ်ဘုအိၣ်ဒံးဝဲအါမးလီၤ.—ယိၤၡူ ၅:၁၀-၁၂.
b ကွၢ်တၢ်လွံၢ်နၢၣ် လၢအမ့ၢ် “Paul Humbly Meets a Test” လၢအအိၣ်လၢ The Watchtower, March 15, 2003, page 24 န့ၣ်တက့ၢ်.