မ့ၢ်နသ့ၣ်ညါဧါ

လံာ်စီဆှံ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ တၢ်အုၣ်အသးလၢ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ်​ ကဲကုၢ်လၢ ကီၢ်အဲၤကူပတူးအပူၤ ဘၣ်ဆၣ်​ တၢ်အုၣ်အသးလၢအဂၤ အိၣ်ဒံးဧါ

လံာ်စီဆှံ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ပှၤမံးဒယၣ်ဖိ က့ၤကိးဝဲ စီၤယိၤသးလၢ ကီၢ်အဲၤကူပတူး ဝံၤအလီၢ်ခံ စီၤယၤကိာ် ဒီးအဟံၣ်ဖိဃီဖိ လၢအအိၣ်လၢ ကီၢ်ကနၤဧၣ်န့ၣ်​ လဲၤသုးလီၢ်သုကျဲ ဆူကီၢ်အဲၤကူပတူးလီၤ. ဖဲကီၢ်အဲၤကူပတူးအပူၤန့ၣ်​ အဝဲသ့ၣ်​ လဲၤအိၣ်ဝဲလၢ ကီၢ်ကိၡ့ၣ်​ လၢအအိၣ်လၢ ထံကျိနံၤလါ အထံထၣ်စွ့ တကပၤလီၤ. (၁ မိၤၡ့ ၄၇:၁, ၆) ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ်​ “ဒိၣ်ထီၣ်, ဒီးဆူၣ်ထီၣ်​ ဒိၣ်ဒိၣ်ကလဲာ်” အဃိ ပှၤအဲၤကူပတူးဖိ ပျံၤထီၣ်ဝဲပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ်​ ဒီးမၢဆူၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢ ကကဲကုၢ်န့ၣ်လီၤ.—၂ မိၤၡ့ ၁:၇-၁၄.

မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ပှၤတနီၤလၢ အကတိၤဒုၣ်ဒွဲၣ်ဝဲ လံာ်စီဆှံန့ၣ်​ တဲဝဲလၢ တၢ်ကွဲးနီၣ်တၢ်ခါအံၤ မ့ၢ်တၢ်တဲပူလီၤ. သနာ်က့ ပှၤစံးမံးထံးဖိတဖၣ်​ (Semites)a ကဲကုၢ်လၢ လၢပျၢၤကီၢ်အဲၤကူပတူးအပူၤန့ၣ်​ တၢ်အုၣ်သးအိၣ်ဝဲလီၤ.

အဒိ ပှၤဃုသ့ၣ်ညါ တၢ်ဖိတၢ်လံၤလၢပျၢၤတဖၣ်​ ဃုထံၣ်န့ၢ်ဝဲ တၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ်လၢပျၢၤ လၢကီၢ်အဲၤကူပတူး အကလံၤစိးတကပၤလီၤ. ဒီးကထၢၤ ကၠီ(န်) ဘ့စၢၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ပှၤစံးမံးထံးဖိအဒူၣ်​ ၂၀ မ့တမ့ၢ် အါန့ၢ်အန့ၣ်န့ၣ်​ အိၣ်ဆိးဝဲလၢ ကီၢ်အဲၤကူပတူး အကလံၤစိးတကပၤန့ၣ်​ တၢ်အုၣ်သးအိၣ်ဝဲလီၤ. ဒီးကၠ့စ် ခၤ ဟီၣ်မဲယၢၤ လၢအမ့ၢ် ပှၤဃုသ့ၣ်ညါ ကီၢ်အဲၤကူပတူး အတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤတဂၤစ့ၢ်ကီး တဲဝဲလၢ “ဖဲ ချ.ခ.န ၁၈၀၀ တုၤလၢ ၁၅၄၀ နံၣ်န့ၣ်​ ကီၢ်အဲၤကူပတူးမ့ၢ်ဝဲ တၢ်လီၢ်လၢ အထုးန့ၢ် ပှၤလၢအတဲ စံးမံးထံးအကျိာ်တဖၣ်အသးလီၤ. အဝဲသ့ၣ်​ ဟဲလၢကီၢ်အ့ၡၢၣ်​ အမုၢ်နုာ်တကပၤလီၤ. တၢ်ဆၢကတီၢ်အဝဲအံၤ လီၤပလိာ်ဒီး တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိ အဖုဖးဒိၣ်လၢပျၢၤတဖၣ်အစိၤ ဒီးလီၤပလိာ်ဒီး တၢ်ဆၢကတီၢ် ဒီးတၢ်မၤအသးလၢ အဘၣ်တၢ်ပာ်ဖျါထီၣ်အီၤလၢ လံာ်တၢမိၤၡ့အပူၤန့ၣ်လီၤ.”

တၢ်အုၣ်သး အိၣ်ဒံးဝဲလၢ ကီၢ်အဲၤကူပတူး အကလံၤထံးတကပၤလီၤ. ပှၤထံၣ်န့ၢ်က့ၤ ဆှဲစးခိ (papyrus) လၢဘၣ်တၢ်ကွဲးအီၤ ကဘၣ်ဖဲ ချ.ခ.န. ၂၀၀၀ တုၤလၢ ၁၆၀၀ ဒီးဖဲစးခိအံၤအပူၤန့ၣ်​ အိၣ်ဒီးကုၢ်တဖၣ်အမံၤလီၤ. ကုၢ်တဖၣ်အံၤ အမၤတၢ်လၢ ဟံၣ်ဖိဃီဖိတဒူၣ်​ လၢအအိၣ်လၢ ကီၢ်အဲၤကူပတူး ကလံၤထံးအဂီၢ်လီၤ. လၢမံၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်အကျါန့ၣ်​ ပှၤစံးမံးထံးဖိ အမံၤအိၣ်ဝဲ အဖျၢၣ်​ ၄၀ ဘျဲၣ်ညါလီၤ. ကုၢ်တဖၣ်အံၤ မၤတၢ်ဒ် ပှၤဖီအီၣ်တ့ၤအီၣ်တၢ်, ပှၤထါတၢ် ဒီးပှၤမၤတၢ်မၤလၢအဂၤတဖၣ်လီၤ. ကၠ့စ် ခၤ ဟီၣ်မဲယၢၤ တဲဝဲလၢ “ထဲဒၣ်လၢ ဟံၣ်တဖျၢၣ်လၢ သံဘ့ၤ [ကီၢ်အဲၤကူပတူး ကလံၤထံးတကပၤ] အပူၤန့ၣ်​ ပှၤစံးမံးထံးဖိ မၤတၢ်အဂၤ ၄၀ ဘျဲၣ်အဃိ ဖျါလၢကီၢ်အဲၤကူပတူးဒီတကီၢ်အပူၤ လီၤဆီဒၣ်တၢ် ဖဲထံထၣ်စွ့တကပၤန့ၣ်​ ပှၤစံးမံးထံးဖိ ကအိၣ်ဝဲအါမးလီၤ.”

ဒ့ဘ့း ရိလ် လၢအမ့ၢ် ပှၤလၢအဃုသ့ၣ်ညါ တၢ်ဖိတၢ်လံၤလၢပျၢၤတဂၤ ကွဲးဝဲလၢ ကုၢ်အမံၤတနီၤန့ၣ်​ “လီၤဂာ်ဒ်သိးဒီး မံၤတဖၣ်လၢ ပှၤဖးဘၣ်အီၤလၢ လံာ်စီဆှံအပူၤ” လီၤ. အဒိ လံာ်က့လၢပျၢၤလၢ ဘၣ်တၢ်ထံၣ်န့ၢ်အီၤန့ၣ်​ ပၣ်ဃုာ်ဒီး မံၤလၢအလီၤဂာ်လိာ်သးဒီး မံၤလၢအမ့ၢ် စီၤယံးစၣ်ကၢ်, စီၤအၤၡ့ၢ် ဒီးနီၢ်ၡံးပရၤန့ၣ်လီၤ. (၂ မိၤၡ့ ၁:၃, ၄, ၁၅) ဒ့ဘ့း ရိလ်တဲဝဲလၢ “တၢ်ဝဲအံၤန့ၣ်​ မ့ၢ်တၢ်အုၣ်သး အဂ့ၤဒိၣ်မးလၢ အပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ်​ ကဲကုၢ်လၢ ကီၢ်အဲၤကူပတူးအပူၤလီၤ.”

ဒီးကထၢၤ ကၠီ(န်) ဘ့စၢၤ တဲဝဲလၢ “လံာ်စီဆှံ အတၢ်ကွဲးနီၣ်​ လၢဘၣ်ဃးဒီး ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ်​ ကဲကုၢ်ဒီးဟးထီၣ်ကွံာ်လၢ ကီၢ်အဲၤကူပတူးအပူၤန့ၣ်​ အိၣ်ဒီးတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ အတၢ်အုၣ်သး လၢပနာ်န့ၢ်အီၤသ့လီၤ.”