LUBAKUSU SAMU NA DIKANDA | KUKULISA BANA

Bana mpe basite samu na kusolola na bantu na internet—Kitini 2: Longa mwana ya nge ya ntwenya na kusadila na mayela basite samu na kusolola na bantu na internet

Ntangu ba ke kanisá na mitambu yina ke na basite samu na kusolola na bantu na internet, bibuti mingi ke niminá bana ya bawu na kusadila yawu. Kana nge ke ndimá ti mwana ya nge sadila basite yango, wapi mutindu nge lendá bakisa yandi na kuzaba kusadila yawu samu mambu ya yimbi kumina ve yandi?

Na disolo yayi

Bamambu yina me lutila mfunu na meso ya mwana ya nge ya ntwenya

Yina nge me bonga kuzaba: Basite samu na kusolola na bantu na internet lenda nata muntu na kuvanda kaka na nsatu ya kusadila yawu ntangu nyonso. Ni na yawu, nge me bonga kusadisa mwana ya nge na kulutisa ve ntangu mingi na yawu.

Dilongi ya Biblia: “Beno lutila na kubakula mambu ya mfunu.”—Bafilipi 1:10.

Kanisa na mambu yayi: Ya ke vandá mpasi na mwana ya nge na kulala, na kusala ba devoirs ya lukolo, to na kulutisa ntangu na dikanda, samu yandi ke sololá na bantu na internet? Bantu ya mayela ke zonzá ti bana me bonga kulala ba heures pene-pene na 9 na mpimpa. Kasi ba yina ke lutisá ntangu mingi na kusololá na bantu na internet, ke vandá na mpasi na kulala ata ba heures 7.

Na kati-kati ya mpimpa, ntwenya mosi ya bakala ke na mfulu mpe yandi ke ya kutula makanisi ya yandi nyonso na téléphone ya yandi.

Yina nge lenda sala: Solola na mwana ya nge mpe sadisa yandi na kuzaba kutula na mantwala bamambu yina me lutila mfunu na luzingu. Sadisa yandi na kuzaba bantangu yikwa yandi lenda lutisa na kusolola na bantu na internet. Tula misiku yina ke vanda ve mpasi na yandi na kundima. Na kifwani, nimina yandi na kuvanda na téléphone, tablette to ordinateur na chambre na ntangu ya kulala. Ya ke sadisa yandi na kukulisa kifu mosi yina ke bakisa yandi luzingu ya yandi nyonso: kuzaba kukutika nzutu.—1 Bakorinto 9:25.

Yinki ya ke salá na makanisi ya mwana ya nge ya ntwenya?

Yina nge me bonga kuzaba: Ntangu ya nkaka, ba yina ke tulá ba selfies to bavideo na internet, ke baká ntete ntangu ya kuyidika yawu samu ya basika kitoko. Ntangu mwana ya nge ke tala bafoto ya mutindu yayi, ya lenda nata yandi na kuvanda ntangu nyonso na manyongi, na kutala ti yandi ke kaka yandi mosi, to yandi ke kaka muntu ya mpamba.

Dilongi ya Biblia: “Beno bika musoki.”—1 Piere 2:1.

Kanisa na mambu yayi: Mwana ya nge me kuma kwandi na kifu ya kukanisá ti bampangi me lutila yandi mpe me banda kwandi kuyina nzutu ya yandi, samu yandi ke talá bima yina bampangi ke tulá na internet? Yandi me banda kwandi kukanisa ti luzingu ya bampangi me lutila ya yandi na kitoko?

Ntwenya mosi ke na talá kizizi ya yandi na kitala-tala mpe yandi ke na fwanisak’ yawu na kizizi ya muntu yina yandi ke na talá na téléphone ya yandi.

Yina nge lenda sala: Sadisa mwana ya nge na kuzaba bamambu ya yimbi yina lenda kumina yandi kana yandi vanda na kifu ya kufwanisá luzingu ya yandi na ya bampangi. Kuzimbana ve ti bana ya kento ke tulá na mbangu bamambu na ntima kulutila bana ya bakala, mingi-mingi bamambu yina me tadila kindiku ya bawu na bantu ya nkaka mpe nzutu ya bawu mosi. Nge lenda lomba mpe na mwana ya nge na kutala kana yandi lenda bika kusadila samu na mwa ntangu fioti, basite samu na kusolola na bantu. Samu na mwa ntangu, ntwenya mosi na nkumbu ya Jacob katulá na appareil ya yandi application yina yandi vandá sadilá samu na kusolola na bantu. Yandi me zonza: “Ya me bakisa munu na kutadila dyaka bamambu yina me lutila mfunu mpe na kusoba makinisi na yina me tadila munu mosi mpe bampangi.”

Bima yina mwana ya nge ke tulá to ke talá na internet

Yina nge me bonga kuzaba: Muntu mosi zonzá ti kutula ntangu nyonso bima na internet ke mutindu kusala bamambu nyonso na meso ya bantu mingi. Ya ke ve mpasi na kuvunama na bamambu yina bantu ke tulá na internet, mpe kuzwa mindondo na bampangi.

Dilongi ya Biblia: “Beno vwanda ve na nganzi na kati ya ntima. Beno dasuka ve. Beno vwanda ve na nkele. Beno bika na kulooka mpe na kufinga [. . .] Beno vwanda mbote beno na beno.”—Baefeze 4:31, 32.

Kanisa na mambu yayi: Mwana ya nge me kuma kwandi na kifu ya kutongá mpe kufingá bampangi to ya kuvandá na mindondo na bawu?

Ntwenya mosi ya kento me tala na téléphone ya yandi kima yina me pesa yandi nkele. Mama ya yandi ke na talak’ yandi.

Yina nge lenda sala: Lakisa mwana ya nge malongi yina ke sadisa yandi na kuvanda na ndyatulu ya mbote ntangu yandi ke sadilá internet. Buku mosi (Digital Kids) ke zonzaka: “Ni na bibuti na kulakisa pwelele na bana ya bawu ti, kisika ni kisika ba kele, ya vanda na internet to ve, ya ke yimbi na kutalisa bampangi mpasi.”

Kuzimbana ve ti beto lenda zinga ata beto ke sadilá ve basite samu na kusolola na bantu na internet, mpe bibuti ya nkaka ke niminá bana ya bawu na kusadila yawu. Kana nge bika mwana ya nge kusadila yawu, tala mbote-mbote kana yandi ke ya kuyela samu na kulutisa ve bandilu na yina me tadila ntangu, kana yandi zaba kuzwa bandiku ya tsyeleka, mpe kana yandi lenda manga kutala bima ya mvindu.

Byuvu yina nge lenda sadila samu na kusolola na mwana ya nge

Byuvu yayi ke sadisa mwana ya nge na kuzonzila nge yinki yandi me kanisa na yina me tadila kusolola na bantu na internet.

1. Na nge, samu na yinki bandiku ya nge ke zolá kusadila internet samu na kusolola na bantu?
2. Ya ke kwizilá kwandi nge na kukanisa ti bandiku ya nge ke ya kukangama na basite yina ke sadisá na kusolola na bantu na internet? Yinki nge me tala na bawu yina ke na natá nge na kuzonza mutindu yina?
3. Samu na nge, kusolola na bantu mbombo na mbombo mpe kusala yawu na nzila ya internet ke kwandi faso mosi? Wapi yina ke bambote to yimbi yina beto lenda kuzwa na bafaso zole yayi ya kusolola na bantu?
4. Yinki beto lenda sala samu na kulutisa ve ntangu mingi na kusololá na bantu na internet?
5. Yinki ke sadisá nge na kufwanisa ve luzingu ya nge na ya bampangi ntangu nge ke talá bima yina ba ke tulá na internet?
6. Ya ke kwandi na bantangu yina nge me bonga kusadila ve basite samu na kusolola na bantu?