Zaya E Nzila Za Yave

“Unzayisa . . . nzila zaku, yàzaya.”​—⁠LUVAIKU 33:⁠13.

1, 2. (a) Mose adieyi kavanga vava kamona Ngipito wabangikanga Nyibere mosi? (b) O Mose adieyi kafwete teka longoka muna lenda sadilwa kwa Yave?

MOSE mu nzo a Faro kasansukila yo longwa muna ngangu za ayadi a Engipito. Kansi, Mose wazayanga wo vo ke mwisi Engipito ko. Mase mandi esi Ayibere. Vava kalungisa mvu 40, wayenda tala una wazingilanga e mpangi zandi, Aneyisaele. Vava kamona Ngipito wabangikanga Nyibere, Mose kayangalala ko, wamvonda. Mose wasola o kala kun’e sambu dia nkangu a Yave yo yindula vo Nzambi wansadilanga mu kûla ampangi zandi. (Mavangu 7:​21-25; Ayibere 11:​24, 25) Vava e diambu diadi diazayakana kwa ndonga, o ntinu a Engipito wabadikila Mose nze kimpumbulu. Muna kuma kiaki, watina mu tanina moyo andi. (Luvaiku 2:​11-​15) Muna sadilwa kwa Nzambi, diavavanga vo Mose katoma zaya e nzila za Yave. Nga Mose wakala yo luzolo lwa longwa?​—⁠Nkunga 25:⁠9.

² Muna mvu 40 mialanda, Mose mu nsi a kinzenza kazingila yo kituka se mvungudi. Vana fulu kia kendalala mu kuma kia lembi zolwa kwa mpangi zandi z’Ayibere, Mose wasakalela dina kayambula o Nzambi vo diavangama. Kanele vo mvu miayingi miavioka, Mose wayambula vo Yave kansingika. Ke mu kisana ko, kansi mwand’a Nzambi wamfila kasoneka vo: ‘Vo i Mose nlembami kikilu, ke mu wantu awonso ko bena va ntoto.’ (Ntalu 12:⁠3) Yave wasadila Mose mu mpila zayingi. Yeto mpe avo tukala alembami, Yave okutusambula.​—⁠Sefaniya 2:⁠3.

Mose Oveno e Salu

3, 4. (a) O Yave nkia salu kavana kwa Mose? (b) O Mose nkia lusadisu kavewa?

³ Lumbu kimosi, mbasi a Yave wavova kwa Mose vana ndambu a Mongo a Korebe kuna Ndimb’a Sinai vo: “Mbwene mbangam’a nkangu ame wina muna Engipito; ngwidi kazu kiau muna kuma kia mbuta za salu, kadi nzeye mpasi zau. Nkulumukini yabakôla vana koko kwa Angipito, yabavaikisa muna nsi yayina, benda muna nsi ambote yo sanzuka, yamuna nsi ina ifwamfumukang’e kimvumina yo wiki.” (Luvaiku 3:​2, 7, 8) Muna mvovo miami, Nzambi wavana e salu kwa Mose. Kansi diavavanga vo kasadila kio una kazolang’o Yave.

⁴ Mbasi a Yave wakudikila vo: “Wiza wau, yatuma kwa Faro, wavaikisa nkangu ame, o wan’a Isaele muna Engipito.” Mose wakatikisa kadi wayimwena vo kafwana ko. Kafwana wo vanga ko muna ngolo za yandi kibeni. Kansi Yave wavovesa Mose vo: “Kala nkala yaku.” (Luvaiku 3:​10-​12) Yave wavana Mose o nkuma wa vanga masivi mesong’e ziku vo Nzambi kieleka wantuma. Wamvana Arone wa mpangi andi mu kala se kimpovela kiandi. Yave okubalonga mana bafwete vova yo vanga. (Luvaiku 4:​1-​17) Nga Mose walungisa e salu kiaki?

5. Ekuma e fu kia wan’a Isaele kiakadila se diambu dia mpasi kwa Mose?

⁵ Kuna lubantiku, e mbuta za Aneyisaele bakwikila Mose yo Arone. (Luvaiku 4:​29-​31) Kansi, “atadi a wan’a Isaele” basaula Mose yo mpangi andi muna kubakitula se “nsudi akenonokenwa” vana vena Faro ye ntaudi zandi. (Luvaiku 5:​19-21; 6:⁠9) Vava Aneyisaele bavaika muna Engipito, bamona wonga mu kuma kia makalu ma Angipito mabalandanga. Vava bamona o Mbu Ambwaki kuna ntwala au ye makalu ma vita mabalandanga, batumba Mose kadi babanza vo babakamene. O ngeye aweyi wadi vanga? Kana una vo Aneyisaele ke bakala ye nlungu ko, muna lutumu lwa Yave Mose wavoves’o nkangu basauka. I bosi, o Nzambi wabula e maza ma Mbu Ambwaki, wan’a Isaele basauka vana ntoto ayuma.​—⁠Luvaiku 14:​1-22.

Diambu Disundidi Luvevoko o Mfunu

6. Yave adieyi kasonga vava katuma Mose?

⁶ Vava Yave katuma Mose, watoma songa e nsasa a nkumbu andi. O zitisa e nkumbu yayi yo Ndiona ovwidi yo diambu diamfunu diakala. Vava Mose kanyuvula e nkumbu andi, Yave wamvovesa vo: ‘Mono ikala owu ngina.’ Mose ovovese diaka wan’a Isaele vo: “O Yave wa Nzambi a mase meno, o Nzambi a Abarayama, wa Nzambi a Isaki, wa Nzambi a Yakobo untumini kwa yeno: eyayi i nkumbu ame yamu mvu ya mvu, i luyindulu luame lulu yamu tandu ya tandu.” (Luvaiku 3:​13-​15) Yave i nkumbu kazayakenene o Nzambi kwa selo yandi omu nz’amvimba.​—⁠Yesaya 12:​4, 5; 43:​10-12.

7. Yave adieyi kavovesa Mose kavanga kana una vo Faro lulendo kasonganga?

⁷ Vava balwaka vana ndose a Faro, Mose yo Arone mu nkumbu a Yave bavovela. Kansi Faro kuna lulendo lwawonso wavova vo: “Nani i Yave, yawila nding’andi, yo sindika Isaele? Kizeye Yave ko; vana ntandu kisindika Isaele ko.” (Luvaiku 5:​1, 2) Faro wasonga vo nkwa ntim’ambadi yo luvunu. Kansi, Yave watumanga Mose kenda zayisa diaka e nzengo zandi kwa Faro. (Luvaiku 7:​14-16, 20-23; 8:​1, 2, 20) Mose wamona vo Faro wafunga makasi. Nga nluta miambote ditwasa dia kwenda vovana diaka yandi? Wan’a Isaele luvevoko bavwanga o mfunu. Faro wakwamanana badisa o ntim’andi. Kele vo ngeye i Mose, adieyi wadi vanga?

8. Nkia nluta diatwasa din’o Yave kavanga kwa Faro? E nsangu zazi aweyi zifwete vanga kwa yeto?

⁸ Mose wayenda vova diaka vo: “I wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Ayibere, Sindika nkangu ame wansadila.” Nzambi ovovele diaka vo: “Nga yadi lambul’o koko yawandil’ongeye yo nkangu aku muna vuku, ozevo okendokene kal’ova nza: kansi muna kiau kum’eki itelamesène yàsonga nkum’ame, e nkumbu ame yasamunw’ova nza yawonso.” (Luvaiku 9:​13-​16) Muna tumba Faro, Yave wasonga o nkum’andi muna lukisa awonso bekunkolamenanga, kumosi mpe yo Nkadi Ampemba wa Satana, ndion’o Yesu kayikila vo ‘nyadi a nza yayi.’ (Yoane 14:30; Roma 9:​17-​24) Nze una diasakulwa, e nkumbu a Yave yasamunwa mu nz’amvimba. Luzindalalu lwandi lwavuluza Aneyisaele kumosi ye ndong’a wantu yabayikama mu kunsadila. (Luvaiku 9:​20, 21; 12:​37, 38) Tuka muna ntangwa yayina, o samuna nkumbu a Nzambi kusadisanga mazunda ma wantu bekuyisianga kun’e sambu dia nsambila aludi.

Kala yo Wantu Akwa Ntima Miambadi

9. Aneyisaele nkia mpila bakondela Yave o luzitu?

⁹ Ayibere bazayanga e nkumbu a Nzambi. Mose wasadila yo vava kavovanga kwa yau, kansi ke basonganga zitu wafwana ko kwa Ndiona ovwidi yo. Ke kolo ko vava o Yave kavaikisa Aneyisaele muna Engipito mu mpil’esivi, adieyi diabwa vava balembi solola maza ma nua? Bayidimina Mose. I bosi, bayidima diaka mu kuma kia dia. Mose wabalukisa vo ke bayidiminanga yandi yo Arone kaka ko, kansi Yave bayidiminanga. (Luvaiku 15:​22-24; 16:​2-​12) Vana Mongo a Sinai, Yave wavana Aneyisaele Nsiku yo kubasonga mambu mesivi. Kansi nkangu wakolamena Nzambi yo vanga mwan’a ngombe awolo mu sambila yo vova vo “nkungi kwa Yave” bakala wau.​—⁠Luvaiku 32:​1-9.

10. E sambu kia Mose kiasonama muna Luvaiku 33:13 ekuma kinina o mfunu kwa akuluntu Akristu o unu?

¹⁰ O Mose aweyi kakadila yo nkangu una o Yave yandi kibeni kayikila vo akwa ntima miambadi? Mose wasamba kwa Yave vo: “Idodokele ovo edienga nsolwele muna meso maku, unzayisa wau nzila zaku, yàzaya, yasolol’edienga mu meso maku.” (Luvaiku 33:​13) Muna lunga-lunga Mbangi za Yave za tandu kiaki, akengi Akristu bevungulanga mameme masundidi o sakalala ke mu wan’a Isaele ko. Diau adimosi, akengi Akristu besambanga nze Mose vo: “E Yave, unzayisa nzila zaku; undonga ngyendelo zaku.” (Nkunga 25:⁠4) O zaya e nzila za Yave disadisanga Akuluntu mu singika mambu mu mpila yin’e ngwizani ye Diambu dia Nzambi ye nkal’andi.

Dina Kevavanga o Yave kwa Nkangu Andi

11. O Yave nkia nsiku kavana kwa Mose? Ekuma tuvwididi mio o mfunu?

¹¹ Dina kavova vana Mongo a Sinai i diau kevavanga o Yave kwa nkangu andi. I bosi, Mose watambula babu yole ya matadi yasonama e Nsiku Kumi. Vava kakulumukanga muna mongo, wamona Aneyisaele basambilanga teke kia mwan’a ngombe. Kuna makasi mawonso, otubidi yo vana ntoto yo wudika. O Yave wamvana diaka e Nsiku Kumi miasonama muna babu ya matadi yavalwa kwa Mose. (Luvaiku 32:19; 34:⁠1) E nsiku miami ke miakala nswaswani ko ye mina miantete. Diavavwanga vo Mose kazingila engwizani ye nsiku miami. O Nzambi wasonga mpe kwa Mose e mpila kiwuntu Kiandi kimana kazaya una kafwete kadila nze nsunzudi a Yave. Akristu o unu ke bena kunsi a Nsiku a Mose ko, kansi mana kavova o Yave kwa Mose mena ye nkanikinu miayingi ke miasoba ko, miakinu sadilwa kw’awonso ana besadilanga Yave. (Roma 6:14; 13:​8-​10) Yambula twabadika miaka muna nkanikinu miami.

12. O nkanikinu wa sambila kaka Yave adieyi ufwete vanga kwa wan’a Isaele?

¹² Sambila kaka Yave. O wan’a Isaele bawá vava o Yave kakanikina vo yandi kaka bafwete sambila. (Luvaiku 20:​2-5) Aneyisaele bamona e ziku kiasonganga vo Yave i Nzambi aludi. (Nsiku 4:​33-​35) Yave watoma dio songa vo keyambulwila konso nsambila za teke ko yovo mavangu ma mpandu vana vena nkangu andi kana una vo i wau bavanganga e zula yakaka. O vumi wau kwa yandi, ke ufwete kala kaka wa mu nua ko. Yau awonso bafwete zola Yave yamuna nsi a ntim’au yawonso, muna fulumwinu kiau kiawonso ye muna ngolo zau zawonso. (Nsiku 6:​5, 6) Bafwete wo songela muna mvovo miau, muna mavangu yo muna mambu mawonso ma zingu kiau. (Fuka 20:27; 24:​15, 16; 26:⁠1) Yesu Kristu mpe watoma dio kiesesa vo Yave kaka ofwete sambilwa.​—⁠Maku 12:​28-30; Luka 4:⁠8.

13. Ekuma wan’a Isaele badila e ndofi ya lemvokela Nzambi? Nki kifwete kutufila mu kunlemvokela? (Kimpovi 12:​13)

¹³ Lemvokela e nkanikinu mia Yave. Wan’a Isaele bafwete sungamenanga vo vava bakanga ekangu yo Yave, ndofi badia vo bekunlemvokela. Kana una vo bakala yo nswa wa kuyisolela, bafwete lemvokela e nkanikinu bavewa kwa Yave. Muna vanga wo, badi songa e ziku kia zola kwau muna Nzambi yo kubatwasila nluta kumosi yo wan’au, kadi mu wete dia yau kibeni kabavanina nsiku miami o Yave.​—⁠Luvaiku 19:​5-8; Nsiku 5:​27-33; 11:​22, 23.

14. O Nzambi aweyi kasongela kwa Isaele o mfunu wa sia mambu ma mwanda va fulu kiantete?

¹⁴ Sia mambu ma mwanda va fulu kiantete. Wan’a Isaele ke bafwete yambula ko vo e nsatu za nitu zabasimba mu lembi sia e sungididi muna mambu ma mwanda. Ke bafwete kuyivana mu mambu ma Nza ko. Muna konso lumingu, Yave wavaula lumbu ina ifwete sadilwa kaka muna sambila Nzambi aludi. (Luvaiku 35:​1-3; Ntalu 15:​32-​36) Konso mvu, vakalanga mpe ye lumbu yakaka ya tukutakanu twavauka. (Fuka 23:​4-​44) E lumbu yayi yabavananga elau dia vovela mavangu masivi ma Yave, sungamena e nzila zandi yo vutula matondo muna wete wawonso kabavanganga. Muna sadila kaka Yave, o nkangu wadi nungunuka muna zola yo vumi wa Nzambi yo kubasadisa mu kangalela muna nzila zandi. (Nsiku 10:​12, 13) E nkanikinu miambote mina muna luludiku lwalu misadisanga mpe selo ya Yave o unu.​—⁠Ayibere 10:​24, 25.

Tufwete Yangalelanga e Fu ya Yave

15. (a) O yangalela e fu ya Yave ekuma kwasadisila Mose? (b) Nkia yuvu ilenda kutusadisa mu badika e fu ya Yave?

¹⁵ O yangalela e fu ya Yave diadi sadisa mpe Mose mu kala yo nkangu. Muna Luvaiku 34:​5-7 tutanganga vo Yave wavioka vana ndose a Mose yo vova vo: “O Yave, o Yave wa Nzambi a nkenda ye nsambu, nkwa ntim’evundu, o mwingi muna walakazi ye ziku; olundilanga mazund’o walakazi, oyambulwilanga bi y’ekuzuka y’esumu: ona kevanina nyedi e mpemba nkutu ko; okingulwisanga bi wa mase muna wana yo mun’atekolo: muna mbandu ina yetatu ye ina yeya.” Vav’e ntangwa wabadika e mvovo miami. Ukiyuvula: ‘Ayeyi i nsasa a konso fu kiyikilu ovava? O Yave aweyi kesongelanga kio? Akuluntu Akristu aweyi balenda songela e fu kiaki? Aweyi kifwete vanga kwa konso muntu mu yeto?’ Yambula twabadika nona eyi ilende.

16. Aweyi tulenda wokesela luyangalalu lweto muna nkenda za Nzambi? Ekuma dinina o mfunu mu vanga wo?

¹⁶ Yave i ‘Nzambi a nkenda ye walakazi.’ Tala mpila isasilwanga o mvovo “walakazi” muna nkanda Finama Yave, kapu kia 25.a Kana una vo Yave otumbanga, osonganga mpe nkenda. Nkenda zifilanga Yave mu vanga diambu muna vevola nkangu andi. Kasikil’owu, Nzambi walungisanga e nsatu za nitu ye za mwanda za wan’a Isaele vava bayendanga kuna Nsi a Nsilu. (Nsiku 1:​30-33; 8:⁠4) Muna nkenda zandi, Yave walolokanga vava o wantu basumukanga. Kuna nz’ankulu wasonga e nkenda kwa nkangu andi. Diamfunu kuna kwa selo yandi ya tandu kiaki basonganga e nkenda kwa muntu yo nkw’andi.​—⁠Matai 9:13; 18:​21-35.

17. O umbakuzi weto muna walakazi wa Yave aweyi ulenda nungunwina nsambila aludi?

¹⁷ E nkenda za Yave ngwizani zina yo walakazi. Muna Nkand’a Nzambi Yave oyikilwanga vo nkwa “walakazi.” O Nkand’a Nzambi usonganga vo o walakazi wa Yave umonekanga muna mpila kesongelanga o zola kw’awana bena mu mpasi vana vena o nkangu andi. (Luvaiku 22:​26, 27) Muna nsi zayingi, anzenza yovo wantu akaka balenda kala mu mpasi. Vava kalonganga nkangu andi mu lembi swaswanesa wantu yo vang’o wete kw’awana bena mu mpasi, o Yave wabasungamesa vo yau mpe nzenza bakala kuna Engipito. (Nsiku 24:​17-​22) Adieyi tuvova kwa yeto tuna vo tu selo ya Nzambi o unu? O songa walakazi dikutusadisa mu kala entwadi yo tunta akaka muna sadila Yave.​—⁠Mavangu 10:​34, 35; Lusengomono 7:​9, 10.

18. Adieyi tulongokele muna nkanikinu kavana o Yave kwa Isaele mu kuma kia mavangu ma wantu a zula yakaka?

¹⁸ Kana una vo Aneyisaele basonganga walakazi kwa wantu a zula yakaka, ke difwete sunda o zola kwau muna Yave ko ye nsiku miandi mia nkal’ambote. Muna kuma kiaki, Aneyisaele bakanikinwa balembi tanginina e nzila za wantu a zula yabazietanga, bayikenga mu mpila zau za nsambila ye fu yau yambi. (Luvaiku 34:​11-16; Nsiku 7:​1-4) I diau mpe divavwanga kwa yeto o unu. Tufwete kala twavelela ekuma kadi o Nzambi eto wavelela.​—⁠1 Petelo 1:​15, 16.

19. O bakula una Yave kebadikilanga e mbi aweyi dilenda sadisila nkangu andi?

¹⁹ Muna sadisa Mose kabakula e nzila Zandi, o Yave watoma dio songa vo yandi nkwa ntim’evunda kana una vo ke yangalelanga sumu ko. Ovananga e ntangwa kimana o wantu balongoka e nsiku miandi yo lemvokela mio. Vava bevilukanga o ntima, o Yave okubalolokanga, kansi ke yambulwilanga awana bafwene tumbu ko mu kuma kia bi wau. Wakanikina Mose vo mana mavanganga Aneyisaele, madi twasa wete yovo mpasi kwa mbandu zilanda. O yangalela e nzila za Yave dilenda sadisa nkangu a Nzambi mu lembi tumba Yave mu kuma kia mpasi bayitwasidi yovo kumbadikila vo nkwa fuki.

20. Adieyi dilenda kutusadisa mu kala nkal’ambote ye ampangi zeto akwikidi ye awana tuwanananga yau muna salu kieto kia umbangi? (Nkunga 86:⁠11)

²⁰ Avo ozolele wokesa zayi waku muna Yave ye nzila zandi, ofwete fimpanga yo badika mana otanganga muna Nkand’a Nzambi. Toma fimpanga mambu mayingi ma kiwuntu kia Yave. Badikanga muna sambu una olenda tanginina Nzambi yo zingila e ngwizani yo luzolo lwandi. Ediadi dikusadisa mu venga e ntambu, kala nkal’ambote y’akw’aku minkwikizi yo sadisa akaka bazaya yo zola Nzambi eto.

[Mvovo Vana Yand’a lukaya]

Adieyi Olongokele?

• Ekuma o lembama kwakadila mfunu kwa Mose? Ekuma kwinina mfunu kwa yeto?

• O zayisa e nzengo za Yave kwa Faro nkumbu miayingi, nkia nluta miambote diatwasa?

• O Mose nkia nkanikinu miamfunu kalongwa mina mpe o mfunu kwa yeto?

• Aweyi tulenda wokesela umbakuzi weto muna fu ya Yave?

[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 9]

Mose wazayisa e diambu dia Yave kwa Faro ye vuvu kiawonso

[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 10]

Yave wavana e nsiku miandi kwa Mose

[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 12]

Badika e fu ya Yave