Amase, Nulungisa Nsatu Za Esi Nzo Zeno
“Ovo vena y’on’olembi yundul’akw’andi, . . . ovakwidi o lukwikilu o nkalu”—1 TIMOTEO 5:8.
1, 2. (a) Ekuma dinina diakiese dia mona esi nzo bekalanga vamosi muna tukutakanu twa Kikristu? (b) Nkia mpasi benwananga zau esi nzo muna lwaka mu lukutakanu muna ntangwa yafwana?
AVO otadidi awana bazungidi muna nkutakani ya Kikristu ekolo lukutakanu ke luyantikidi ko, nanga omona wana avelela, batoma vwata bavwende vana ndambu a mase mau. Nga ke diakiese ko dia mona o zola besonganga esi nzo zazi kwa Yave yo kwa muntu yo nkw’andi? Diasazu dia vilakana e ngolo bevanganga mase za kalanga y’esi nzo zau kuna tukutakanu muna ntangwa yafwana.
2 Ntangwa zayingi, mase salu yayingi bekalanga yau. Musungula muna lumbu kia lukutakanu e salu kia esi nzo kiwokelanga. Lamba o madia, salu ya sikola ye salu yakaka. Amase bevanganga mawonso kimana vo esi nzo badia, bakala bavelela yo kubama mu kwenda kuna lukutakanu. Kansi, vana vena o wana, ke vekondwanga diambu ko muna ntangwa a kwenda ku lukutakanu. E kinkutu kia mwana kilenda tiazuka vava kesakananga. O mosi olenda tiamuna madia mandi. O wana balenda zonza. (Ngana 22:15) Nkia mpasi metwasanga mambu mama? Kana nkutu mase ana betoma lunga-lunganga wan’au, e nkubika zau zilenda fwasakana. Kana una vo i wau, esi nzo awaya belwakanga kun’Eseka dia Kintinu una lukutakanu ke luyantikidi ko. Kiese kikilu divananga mu mona esi nzo zazi lumingu ke lumingu, mvu ke mvu ekolo wana benungunukanga e ntela yo sadila Yave!
3. Aweyi tuzayidi vo Yave ovwanga kikilu esi nzo o mfunu?
3 Yeno amase, kana una vo e mbebe eno yampasi, nufwete zayanga vo Yave oyangalelanga e ngolo nuvanganga. Yave i Tuku dia zingu kia esi nzo. Ekiaki i kuma e Diambu diandi divovelanga vo yandi “olukwanga” esi nzo zawonso,—yau awonso Yave wabavanga. (Efeso 3:14, 15) Ozevo, vava yeno mase nuvanganga e ngolo mu lungisa e kiyekwa kieno muna nzo una ufwene, Mfumu a nza yawonso nuzitisanga. (1 Korinto 10:31) Nga ke lau diampwena ko ediadi? Muna kuma kiaki, diamfunu twabadika e mbebe kavan’o Yave kwa mase. Mun’elongi diadi, tubadika una mase bafwete lunga-lunganga e nsatu za esi nzo zau. Yambula twafimpa mpila tatu kevavanga o Yave vo mase balunga-lunga esi nzo zau.
Lungisa e Nsatu za Nitu
4. Muna zingu kia nzo, adieyi kasikidisa o Yave mu kuma kia lunga-lunga e nsatu za wana?
4 Paulu wa ntumwa wasoneka vo: “Ovo vena y’on’olembi yundul’akw’andi, musungul’awana bena muna nzo andi, ovakwidi o lukwikilu o nkalu, oviokele mundembi-kwikil’o bi.” (1 Timoteo 5:8) Nani kayika o Paulu vava kavova vo “on’olembi yundul’akw’andi”? Paulu, se kayika una vo i ntu muna nzo. O Nzambi wavana mpe salu kia mfunu kwa nkento, kiakala se nsadisi a nkaz’andi. (Etuku 2:18) Muna tandu kia nkangu a Nzambi, akento basadisanga akazi au mu dikila esi nzo. (Ngana 31:13, 14, 16) O unu e nzo zina vo ese yovo ngudi osansanga wana yandi mosi, mu wokela kaka zina.a Mase yovo ngudi zayingi z’Akristu besansanga o wana yau mosi betoma lunga-lunganga e nsatu za nitu za esi nzo zau. Kansi, disundidi o wete vo wana balungwa-lungwanga kwa se yo ngudi. O se yandi ofwete kala ntu muna nzo.
5, 6. (a) Nkia mpasi benwananga zau amase muna lungisa nsatu za nitu za esi nzo zau? (b) Muna kuma kia salu, nkia nyindu ulenda sadisa amase bena vo Akristu?
5 Nkia nsatu zifwete lungiswa kayika o Paulu muna 1 Timoteo 5:8? E kapu kiaki kisonganga vo Paulu nsatu za nitu za esi nzo kayika. O unu, mase mpasi zayingi benwananga zau muna lungisa e nsatu za nitu za esi nzo. Kondwa nzimbu, kondwa salu, katulwa mu salu ye mpasi zakaka za zingu zikitulanga e mbebe au se yampasi. Adieyi dilenda sadisa mase mu zizidila mpasi zazi?
6 O se kafwete sungamena vo mbebe kavewa kwa Yave kelungisanga. E mvovo miavumunwinwa mia Paulu misonganga vo ndiona olenda lungisa e nkanikinu wau, kansi olembi wo vanganga, ofwananene yo muntu “ovakwidi o lukwikilu o nkalu.” O Nkristu kafwete vanga ngolo za venga e fu kiaki kiambi vana meso ma Nzambi andi. Diankenda kikilu dia mona vo wantu ayingi omu nza yayi bakituka se “minkondwa-ungudi.” (2 Timoteo 3:1, 3) Kieleka, mase mayingi ke belungisanga e mbebe au ko yo yambula vo esi nzo au bakotanga mu mpasi. Amase bena vo Akristu ke bekalanga ye moko makangama ko muna lungisa nsatu za esi nzo zau. Nswaswani y’akundi au a salu, amase bena vo Akristu bafwete badikilanga salu yawonso vo yamfunu, kana nkutu yina yivezwanga kw’akaka, kadi yikubasadisanga mu lungisa nsatu za esi nzo zau. Muna mpila yayi, beyangidikanga Yave wa Nzambi.
7. Ekuma dinina o mfunu kwa mase mu landa mbandu a Yesu?
7 Dilenda kala dia lusadisu kwa mase mu landa e mbandu alunga yasisa Yesu. Nusungamena vo Nkand’a Nzambi uyikilanga Yesu vo ‘Se dieto dia mvu ya mvu.’ (Yesaya 9:6, 7) O Yesu una vo “Adami ambaninu” wavinga vana fulu kia “muntu antete, Adami” mu kala nze se di’awana bekwikilanga. (1 Korinto 15:45) Nswaswani yo Adami wakituka nkw’eloko, o Yesu ese diambote kikilu. Muna kuma kiandi, o Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “Muna wau i tuzayidi o zola, e kuma kadi, yandi wayekwela moyo andi muna yeto.” (1 Yoane 3:16) Elo, Yesu muna zola kwawonso wavana moyo andi mu kuma ki’akaka. Wasianga mpe zolela ya wantu akaka va fulu kiantete, kana nkutu mu mambu makete ma lumbu ke lumbu. Amase, avo nutanginini e mbandu ya kuyivana kuna mvevo, nutwasa nluta kwa yeno kibeni ye kwa esi nzo zeno.
8, 9. (a) Adieyi amase balenda longoka mu mpila yina e nuni zilunga-lunganga wan’au? (b) Aweyi mase m’Akristu bekuyivaninanga kuna mvevo mu lungisa e nsatu za nitu za wan’au?
8 Amase balenda longoka mayingi muna mvovo mia ngemba kavova o Yesu kwa nkangu wakolamenanga Nzambi. Wavova vo: “Nkumbu kwa nzolelenge o konka wan’aku, e nkonka ikonkanga nsusu o wan’andi kunansi a mave.” (Matai 23:37) Yesu wayika e mpila yina e nsusu ketaninanga o wan’andi kunansi a mave mandi. Elo, amase bafwete longoka muna nona kia nsusu, osianga o moyo a yandi kibeni mu vonza kimana katanina o wan’andi. E nuni mayingi mpe zivanganga muna zingu kia lumbu ke lumbu. Zitimukanga yo kwend’oku vutuk’oku mu vava madia. Kana nkutu ziyoyele, zinatinanga wan’au madia muna zozo, ana bedianga mo mu nzaki yo lomba diaka makaka. Bulu yayingi kavanga o Yave “bena ye ngangu zingi” muna mpila belungisilanga e nsatu za wan’au.—Ngana 30:24.
9 Diau adimosi mpe, mase m’Akristu muna nza yawonso bekuyivananga kuna mvevo mu lungisa nsatu za nitu za wan’au. Diambote nkutu yeno kibeni nwamona e mpasi, ke mu yambula ko vo wan’eno bakala mu mpasi. Vana ntandu, muna zola kwawonso nusalanga lumbu ke lumbu mu lungisa nsatu za esi nzo zeno. Ndonga muna yeno nusikamanga mu mene-mene mu kwenda sala e salu yampasi. Nufuntukanga mu twasa madia mambote kuna nzo. Nusianga ngolo kimana wan’eno bakala ye mvwatu miambote, fulu kiambote kia zingila yo tanga sikola. Nukwamanananga wo vanga lumbu ke lumbu, mvu ke mvu. Kieleka, e ngolo nuvanganga yo luzindalalu lweno luyangidikanga kikilu Yave. (Ayibere 13:16) Kansi, nufwete sungamena vo vena ye mpila isundidi o mfunu ya lunga-lunga esi nzo zeno.
Lungisa e Nsatu za Mwanda
10, 11. Nkia madia masundidi o mfunu kuna kwa wantu? Adieyi amase m’Akristu bafwete teka vanga muna lungisa nsatu zazi kwa wan’au?
10 Kana una vo madia ma nitu mfunu mena, madia ma mwanda malutidi o mfunu. Yesu wavova vo: “Ke mu dia kaka ko i kazingila muntu, kansi mu konso edi divaikidi omu nu’a Nzambi.” (Matai 4:4; 5:3) Amase, adieyi nufwete vanga muna lungisa nsatu za mwanda za wan’eno?
11 E sono kitoma sadilwanga muna kuma kia lungisa nsatu za mwanda za wana i Nsiku 6:5-7. Vanga luzolo waziula Nkand’a Nzambi yo tanga e sono kiaki. Omwene vo amase yau bateka voveswanga vo bakala ye ngwizani ambote yo Nzambi, basiamisa zola kwau muna Yave yo lemvokela e nsiku miandi. Elo, amase nufwete longokanga e Diambu dia Nzambi, tanganga o Nkand’a Nzambi lumbu ke lumbu yo badika mana nutanganga kimana nwakala yo umbakuzi yo wokesa zola muna nzila za Yave ye nkanikinu miandi. Avo nuvangidi wo, e ntima mieno mizala ye ludi kia Nkand’a Nzambi. Ediadi dikunufila mu kala ye kiese kia sadila Yave, muna kumvumina yo kunzola. Muna mpila yayi, nukala ye mambu mayingi mambote muna longa wan’eno.—Luka 6:45.
12. Aweyi amase balenda tanginina mbandu a Yesu vava belonganga e ludi kia Nkand’a Nzambi kwa wan’au?
12 Amase ana basikila muna mwanda besadilanga elongi dina muna Nsiku 6:7 dia ‘longa’ e Diambu dia Yave kwa wan’au konso ntangwa. O mvovo ‘longa’ usonganga vo vutukilanga o malongi. Yave otomene wo zaya vo yeto awonso, musungula o wana, susumunwa bevwanga o mfunu muna kotesa diambu muna ntima. Muna kuma kiaki, o Yesu wavutukilanga mambu kalonganga muna salu kiandi kia umbangi. Kasikil’owu, vava kalonganga alongoki andi mu kala alembami, vana fulu kia kala akwa lulendo yo vava sunda akaka, wasolola mpila zayingi za vutukila elongi diau adimosi. Yesu vava kalonganga, wasadilanga yuvu, nona yo songa e mbandu. (Matai 18:1-4; 20:25-27; Yoane 13:12-15) Yesu kayoyanga ko mu longa alongoki andi. Diau adimosi, amase bafwete sololanga mpila zayingi za kotesa e ludi muna ntima mia wan’au. Kabafwete yoyanga ko mu vutukila longa e nkanikinu mia Yave kwa wan’au yavana bebakula yo sadila mio.
13, 14. Nkia ntangwa amase balenda longa e ludi kia Nkand’a Nzambi kwa wan’au? Nkia nkanda balenda sadila?
13 Elongi dia esi nzo i ntangw’ambote ya longa o wana. E nsabi muna kala ye nzo yasikila muna mwanda i kalanga ye longi diakiese dia esi nzo yo fila dio mu mpila ina ivangamesanga. Nzo z’Akristu muna nza yawonso ziyangalelanga e ntangw’elongi diadi yo toma sadila e nkanda mivayikiswanga kwa nkubik’a Yave. Befilanga elongi mun’owu wa nsatu za wana. O nkanda Aprenda do Grande Instrutor kumosi yo nkanda Os Jovens Perguntam—Respostas Práticas, mitoma sadisanga mase muna longa wan’au.b Kansi, e ntangw’elongi dia esi nzo ke yau kaka ko i ntangwa amase bafwete longa o wana.
14 Nze una usonganga Nsiku 6:7, vena ye ntangwa zayingi amase balenda mokena mambu ma mwanda yo wan’au. Vava nukangalanga, nusalanga vamosi yovo nusakananga, nulenda vwa malau mayingi mu lungisa nsatu za mwanda za wan’eno. Kieleka, nufwete longanga e ludi kia Nkand’a Nzambi ntangwa zawonso kwa wan’eno. Vana ntandu, nufwete sianga ngolo za mokenanga mambu ma mwanda y’esi nzo. Kasikil’owu, e finkanda Despertai! fivwidi malongi ma mpila mu mpila. Malongi mama malenda ziula nzila mu mokena mu kuma kia bulu kavang’o Yave, fulu yambote yin’omu nz’amvimba ye nswaswani ya fu ye zingu kia wantu. E moko yayi yilenda fila aleke mu yangalela tanga e nkanda mivayikisanga ntaudi akwikizi yo lulungalalu.—Matai 24:45-47.
15. Aweyi amase balenda sadisila wan’au mu zaya vo salu kia umbangi kiese ye nsambu kitwasanga?
15 O mokena e moko yivangamesanga yo wan’eno dilenda kunusadisa mu lungisa nsatu zakaka za mwanda. Aleke Akristu bafwete longoka sila lukwikilu lwau kimbangi kw’akaka. Vava numokenanga konso diambu diluyangidikidi mun’Eyingidilu yovo Despertai!, nulenda mona e mpila ya sadila e diambu diadi muna salu kia umbangi. Kasikil’owu, olenda yuvula o mwana: “Nga ke diambote ko kele vo wantu ayingi bazeye e diambu diadi mu kuma kia Yave? Aweyi obenze tulenda sadisila o muntu mu yangalela diambu diadi?” E moko yayi yilenda sadisa aleke mu kala y’etima dia zayisa kw’akaka mana belongokanga. Vana ntandu, ekolo nusalanga kumosi yo wana muna salu kia umbangi, bemona una balenda zayisila mambu mama kw’akaka. Bezaya vo e salu kia umbangi kiese kikilu kitwasanga.—Mavangu 20:35.
16. O wana adieyi balenda longoka vava bewanga e sambu ya mase mau?
16 Amase belungisanga mpe nsatu za mwanda za wan’au vava besambanga. Yesu walonga alongoki andi o samba ye wasambanga yau nkumbu miayingi. (Luka 11:1-13) Kieleka, mambu mayingi balongoka muna yikama o Mwan’amosi a Yave muna sambu. Diau adimosi mpe, o wan’aku balenda longoka mayingi muna sambu yaku. Kasikil’owu, balenda longoka vo Yave ozolanga vo twasamba kwa yandi yo kumfinama muna konso diambu tumwenanga e mpasi. Elo, e sambu yaku yilenda sadisa wan’aku mu longoka ludi kiaki kia mwanda: Balenda kala ye ngwizani ambote yo S’au ezulu.—1 Petelo 5:7.
Nubasongang’o Zola
17, 18. (a) O Nkand’a Nzambi aweyi usongelanga o mfunu wa zola o wana? (b) Aweyi amase bafwete tanginina Yave mu songa zola kwa wan’au?
17 Elo, o wana zolwa bevwanga o mfunu. O Nkand’a Nzambi uzayisanga mase o mfunu wasongang’o zola kwa wan’au. Kasikil’owu, akento bevoveswanga vo “bazola wan’au.” Muna vanga wo, angudi besonga vo akwa ngangu. (Tito 2:4) Kieleka, diamfunu kikilu diasong’o zola kwa mwana. Ediadi dilonga mpe o mwana mu zolanga akaka yo kuntwasila mawete mayingi. Kuna diak’e sambu, o lembi song’o zola kwa mwana dia uzowa. Ediadi mpasi zayingi ditwasanga yo songa vo ketutangininanga Yave ko ona okutuzolanga kanele vo tu asumuki.—Nkunga 103:8-14.
18 Yave ovitanga o ntu muna songa zola kwa wantu. Muna 1 Yoane 4:19 tutanganga vo: “Yandi wateka kutuzola.” Amase nufwete tanginina e mbandu a Yave muna teka zola wan’eno. O Nkand’a Nzambi uwondelelanga mase balembi tokanisanga wan’au, “benkwa dimbula vuvu.” (Kolosai 3:21) E diambu diluta tokanisang’o wana i yindula vo amase ke bekubazolanga ko ngatu kubavwa mfunu. Amase ana ke belendanga songa o zola kwa wan’au ko, bafwete sungamena e mbandu a Yave. O Yave tuka kun’ezulu wasonga luyangalalu yo zola kwa Mwan’andi. (Matai 3:17; 17:5) Ediadi diakasakesa kikilu Yesu. Diau adimosi, o wana bekasakeswanga yo kumikwa vava mase mau bekubasonganga o zola ye kiese.
19. O van’e tumbu kwa mwana nkia kuma dinina o mfunu? Nkia tezo amase bafwete kala kiau?
19 Kansi, amase ke bafwete songelanga kaka zola mu mvovo mia nkatu ko. Zola mu mavangu kusongelwanga. Lungisa e nsatu za nitu ye za mwanda i mpila amase balenda songela zola kwa wan’au, musungula vava bevanganga wo ye nsi ntima wawonso. Vana ntandu, o van’e tumbu kwa mwana vava kevanganga e mbi i mpila yakaka amase balenda songela zola. Kieleka, “o Yave ona kazola, i kelonga.” (Ayibere 12:6) Kuna diak’e sambu, o lembi tumba o mwana disonga vo amase wan’au bemenganga. (Ngana 13:24) O Yave mu tezo ketumbilanga. (Yeremiya 46:28) Diampasi dikalanga kwa mase balembi lunga mu tumbila muna tezo. Kana una vo i wau, nufwete sianga ngolo za kala ye tezo muna tumb’o wana. E tumbu kivaninwanga muna zola kisadisa o mwana mu kala ye zingu kia kiese vava kekituka se mbuta. (Ngana 22:6) Nga ke wau ko amase mawonso m’Akristu bezolelanga wan’au?
20. Amase aweyi balenda vanina wan’au elau dia “sola moyo”?
20 Amase avo nulungisi e mbebe nwavewa kwa Yave ya lungisanga e nsatu za wan’eno za nitu, za mwanda yo kubasonganga o zola, nuvwa nluta miayingi. Ikuma vo, nuvana o wan’eno elau dia “sola moyo” kimana ‘bazinga.’ (Nsiku 30:19) O wana besolanga sadila Yave yo kwamanana muna nzil’a moyo vava benungunukanga e ntela, kiese kiayingi betwasanga kwa mase mau. (Nkunga 127:3-5) E kiese kiaki kikwamanana yakwele mvu. Kansi, aweyi aleke balenda kembelela Yave o unu? Elongi dilanda divana e mvutu za kiuvu kiaki.
[Mvovo Vana Yand’a lukaya]
a Mun’elongi diadi, o mvovo uyikanga e mbebe ya lunga-lunga esi nzo ese uyikanga. Kansi, ovovelwa mpe mu kuma ki’akento Akristu besansanga o wana yau amosi.
b Miavayikiswa kwa Mbangi za Yave.
Nkia Mvutu Ovana?
Adieyi amase balenda vanga mu lungisa nsatu za wan’au
• za nitu?
• za mwanda?
• za kubasonga o zola?
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 12]
Nuni zayingi zifuntukanga muna dikila wan’au
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 14]
Amase bafwete teka siamisa kimwanda kiau
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 15]
Amase balenda solola malau mayingi muna longa wan’au muna kuma kia Mvangi eto
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 16]
O wana bekasakeswanga yo kumikwa vava mase bekubasonganga o zola