Bund’e Vuvu Muna Diambu Dia Yave
“Muna diambu diaku mbundidi e vuvu.”—NKUNGA 119:42.
1. Nani i nsoneki a Nkunga 119 ye nkia fu kasonganga?
NTOZI a Nkunga 119 watoma zolanga e diambu dia Yave. O nkunga wau, nanga Kizekeya wa Ntinu Ayuda wasoneka wo. E mvovo mina muna nkunga wau betela mina ye fu kiasonganga Kizekeya, ona ‘walama Yave’ ekolo kakala se ntinu Ayuda. (2 Ntinu 18:3-7) E ludi kia diambu i kiaki: O nsoneki a nkunga wau wazayanga e nsatu zandi za mwanda.—Matai 5:3.
2. Adieyi i mbuta diambu dina muna Nkunga 119? Nkia mpila wakubikilwa?
2 E mbuta diambu dina muna Nkunga 119 i mfunu wa nsangu za Nzambi.a Nanga muna lenda sungamena, o nsoneki wakubika wo mu mpila ya yimbidila. Uvwidi 176 za tini yasonekwa mu ndandani za sono ya Kiyibere. Muna ndinga yankulu ya Kiyibere, konso tini 22 ya nkunga wau yivwidi nlonga 8 miyantikilanga mu sono kimosi. O nkunga wau uyikilanga diambu dia Nzambi vo Nsiku, nkanikinu, nzila, malongi, mîna ye nzengo. Mun’elongi diadi ye dina dilanda, o Nkunga 119 ubadikwa muna mpila ya kiá wasekolelwa tuka muna ndinga ya Kiyibere. O yindula mana mabwila selo ya Yave ya nz’ankulu ye ya tandu kiaki, diwokesa umbakuzi weto muna nkunga wau wavumunwinwa kwa Nzambi yo wokesa matondo meto muna kuma kia Nkand’a Nzambi.
Lemvokela e Diambu dia Nzambi Wavwa e Nsambu
3. O kala wazikuka aweyi disonganga? Yika e nona.
3 E nsambu zakieleka mu kangalela muna nsiku mia Nzambi zitukanga. (Nkunga 119:1-8) Avo tukangalela muna nsiku miandi, o Yave okutubadikila ‘azikuki muna nzila zeto.’ (Nkunga 119:1) O kala wazikuka ke disonganga ko vo tu wantu alunga, kansi disonganga vo tusianga e ngolo mu vanga luzolo lwa Nzambi. Noa “walunga muna tandu kiandi” kadi “wakangala yo Nzambi.” Nkwa kwikizi ndiona ye esi nzo andi bavuluka muna Kizalu kadi walanda nzila yasikidiswa kwa Yave. (Etuku 6:9; 1 Petelo 3:20) Diau adimosi mpe yo yeto, muna vuluka muna mbaninu a nza yayi, tufwete ‘toma lunda malongi ma Nzambi’ yo vanga luzolo lwandi.—Nkunga 119:4.
4. Akweyi kutukanga e nsambu ye zingu kieto kiasikila?
4 O Yave ke kutuyambula ko avo ‘tumvanini matondo muna unsongi wa ntima yo kwamanana lunda mîna miandi.’ (Nkunga 119:7, 8) O Nzambi kasidi yambula Yosua wa mfidi a Isaele ko, ona walemvokela luludiku lwa ‘tangang’o nkand’a nsiku fuku yo mwini yo vang’owu wawonso wasonama mo.’ Ediadi diantwasila nluta yo kunsadisa mu kala ye ngangu. (Yosua 1:8) Yosua wakwamanana kembela Yave yakuna nsuk’a zingu kiandi. Wasungamesa Aneyisaele vo: “Nuzeye wo muna nsi zeno zawonso za ntima yo muna fulumwinu yeno yawonso, vo ke vakulukidi diambu ko muna mawonso mambote kavova Yave wa Nzambi muna diambu dieno.” (Yosua 23:14) Nze Yosua yo nsoneki a Nkunga 119, tulenda vwa e nsambu ye zingu kiasikila mu kembela Yave yo bund’e vuvu muna diambu diandi.
Diambu dia Yave Dikutuvelelesanga
5. (a) Songa una muntu kalenda kadila wavelela muna mwanda. (b) Adieyi dilenda sadisa nleke on’osumukini esumu diampwena?
5 Tulenda kala twavelela muna mwanda avo tukwamanene kuyikenga mun’owu wa diambu dia Nzambi. (Nkunga 119:9-16) Ediadi dilenda vangama kana nkutu vo amase meto ke besonganga mbandu ambote ko. Kana una vo s’andi nsambidi a teke kakala, Kizekeya ‘wavelelesa ngyenda zandi’ yo lembi vukumunwa kwa esi zula. Kele vo nleke on’osadilanga Nzambi osumukini esumu diampwena o unu, adieyi dilenda kunsadisa? Luviluku lwa ntima, sambu, lusadisu lwa mase ye lw’akuluntu Akristu lulenda kunsadisa mu kala nze Kizekeya yo ‘velelesa e ngyenda zandi yo kuyikenga.’—Yakobo 5:13-15.
6. Nki’akento ‘bavelelesa ngyenda zau muna kuyikenga mun’owu wa diambu dia Nzambi’?
6 Rakabi yo Rutu ‘bavelelesa ngyenda zau’ Kana una vo muna kolo kiau o Nkunga 119 ke wakala wasonama ko. Rakabi nkembi wa mwisi nsi ya Kenani kakala, kansi wakituka se selo kia Yave mu kuma kia lukwikilu lwandi. (Ayibere 11:30, 31) Rutu mwisi Moabe wasisa nzambi zandi, wakituka se selo kia Yave yo lemvokela e Nsiku kavana kwa Isaele. (Rutu 1:14-17; 4:9-13) Akento awaya yau wole bakwamanana ‘kuyikenga mun’owu wa diambu dia Nzambi’ yo vewa elau diampwena dia kituka se akulu a Yesu Kristu.—Matai 1:1, 4-6.
7. Daniele ye aleke atatu Ayibere aweyi basisila mbandu ambote ya kwamanana kala wavelela muna mwanda?
7 “E mona-mona kia ntim’a muntu kibi tuka muna kileke.” Kansi aleke balenda landa nzila zavelela, kana nkutu mu nza yayi yambi yiyalwanga kwa Satana. (Etuku 8:21; 1 Yoane 5:19) Vava bakala mu kinkole kuna Babele, Daniele ye aleke atatu Ayibere ‘bayikenga mun’owu wa diambu dia Nzambi.’ Kasikil’owu, ke bayisafula ‘mu madia ma ntinu’ ko. (Daniele 1:6-10) Esi Babele bulu yafunzuka, yasimwa muna Nsiku a Mose badianga. (Fuka 11:1-31; 20:24-26) Ke bakala ye fu kia katula menga ma bulu ko. Madia mau nsiku mia Nzambi mu kuma kia menga makululanga . (Etuku 9:3, 4) Ekiaki i kuma aleke Ayibere awana yau ayá balembi dila madia ma ntinu. Aleke awana bakwamanana kala avelela muna mwanda yo sisa mbandu ambote kwa yeto.
Diambu dia Nzambi Disadisanga mu Kala ye Kwikizi
8. Nkia fu yo zayi tuvwidi o mfunu mu lemvokela e nsiku mia Nzambi?
8 O yangalela diambu dia Nzambi i lusadisu mu kwamanana kala ye kwikizi kwa Yave. (Nkunga 119:17-24) Avo tukala nze ntozi a nkunga, tukala y’etima dia bakula “masivi” ma nsiku mia Nzambi. Tukala ‘y’etima muna nzengo za Yave’ yo ‘yangalela nkanikinu miandi.’ (Nkunga 119:18, 20, 24) Avo ke kolo kiayingi ko twakiyekwele kwa Yave, nga ‘tutombanga kimvumina kiamwanda, kina kiakondwa umpuki’? (1 Petelo 2:1, 2) Tufwete vava bakula malongi masina ma Nkand’a Nzambi kimana twakala twafwana muna lemvokela e nsiku mia Nzambi.
9. Adieyi tufwete vanga kele vo e nsiku mia wantu ke mina ngwizani ko ye nsiku mia Nzambi?
9 Nanga tulenda yangalela nkanikinu mia Nzambi, kansi aweyi ovanga kele vo “akuluntu” batuyikidi? (Nkunga 119:23, 24) O unu, ayadi ntangwa zayingi bevavanga vo twalemvokela nsiku mia wantu ke mina mia Nzambi ko. Adieyi tuvanga kele vo e nsiku mia wantu ke mina ngwizani ko yo luzolo lwa Nzambi? O luyangalalu lweto muna diambu dia Nzambi lukutusadisa mu kwamanana kala ye kwikizi muna Yave. Tuvova nze una wavova ntumwa za Yesu vo: ‘Tufwete lemvokela Nzambi nze nyadi ke mu wantu ko.’—Mavangu 5:29.
10, 11. Yika una tulenda kadila akwa ziku kwa Yave muna ntangw’a mpasi.
10 Kana nkutu mu ntangw’a mpasi, tulenda kala ye kwikizi muna Yave. (Nkunga 119:25-32) Avo tuzolele kala akwa ziku muna Nzambi, tufwete kalanga yo luzolo lwa wá malongi mandi yo siamanana muna sambu. Tufwete sola e “nzil’a ziku.”—Nkunga 119:26, 30.
11 Kizekeya wasoneka o Nkunga 119, “wasola e nzil’a ziku.” Wavanga wo kana una vo wakala wazietwa kw’asambidi a luvunu yo vezwa kwa wantu a lumbu lwa ntinu. Nanga, ‘o moyo andi wakala ye ntantu’ mu kuma kia mpasi zazi. (Nkunga 119:28) Kansi, Kizekeya wabund’e vuvu muna Nzambi, ikuma okedi se ntinu ambote yo vanga ‘owu wansongi muna meso ma Yave.’ (2 Ntinu 18:1-5) Avo tubundidi Nzambi e vuvu, yeto mpe tulenda zizidila e mpasi yo kwamanana kala akwa ziku.—Yakobo 1:5-8.
Diambu dia Yave Dikutuvananga Unkabu
12. O muntu aweyi kalenda sadila mvovo mia Nkunga 119:36, 37?
12 O lemvokela luludiku lwa diambu dia Nzambi dikutuvana unkabu mu zizidila mpasi za zingu. (Nkunga 119:33-40) Tulenda lunda e nsiku mia Yave ‘ye nsi eto a ntima’ muna landang’e malongi mandi. (Nkunga 119:33, 34) Nze ntozi a nkunga, tulomba kwa Nzambi vo: ‘Untatamesa ntima muna nkanikinu miaku, ke mu mbaku ko.’ (Nkunga 119:36) Nze Paulu wa ntumwa, “tuzolele kala nkal’ambote muna mambu mawonso.” (Ayibere 13:18) Avo mfumu a salu ozolele vo twavanga diambu diambi, tufwete kala yo unkabu mu landa luludiku lwa Nzambi. O Yave osambulanga mpila zingu kiaki. Dialudi, o Yave ukutusadisa mu sunda makani mawonso mambi. Ikuma vo, yambula twasambanga vo: ‘Vengomona meso mame muna tala wete wakondwa o mfunu.’ (Nkunga 119:37) Ke tufwete zola konso diambu ko kemenganga o Nzambi. (Nkunga 97:10) E sambu kiaki kikutusadisa mu venga mavangu ma zumba ye mpandu.—1 Korinto 6:9, 10; Lusengomono 21:8.
13. Alongoki a Yesu aweyi bakumikinwa mu sila umbangi kuna unkabu?
13 O zayi wa ludi kia diambu dia Nzambi ukutukumikanga mu sila umbangi yo unkabu. (Nkunga 119:41-48) Unkabu tuvwanga o mfunu muna ‘vutula ndiona okututumbanga.’ (Nkunga 119:42) Ezak’e ntangwa, tufwete vanga nze una wavanga alongoki a Yesu vava babangikwa, basamba vo: “E Yave, . . . van’aleke aku owu wa vovela diambu diaku kuna nkabu zawonso.” E sambu kiaki nkia nluta kiatwasa? “Awonso bazadiswa yo mwand’avelela, bavovèle e diambu dia Nzambi kuna nkabu.” Diau adimosi mpe, o Mfumu Yave okutukumika mu vovela diambu diandi kuna unkabu.—Mavangu 4:24-31.
14. Nze Paulu, nki kilenda kutusadisa mu sila umbangi kuna unkabu?
14 Avo tuzolele “diambu dia ludi” yo ‘lunda e nsiku mia Nzambi,’ tuvwa unkabu wasila umbangi kondwa wonga. (Nkunga 119:43, 44) O longok’e Diambu diasonama dia Nzambi dikutusadisa mu ‘vovela nkanikinu miandi vana ven’atinu.’ (Nkunga 119:46) E sambu yo mwand’a Yave ukutusadisa mpe mu vovela e mambu mansongi mu mpila yambote. (Matai 10:16-20; Kolosai 4:6) Paulu kuna unkabu wawonso wasila umbangi wa nkanikinu mia Nzambi kw’ayadi a tandu kiantete. Kasikil’owu, wasila umbangi kwa Feleka wa mfumu a Roma, ona ‘wanwila oma ma lukwikilu muna Kristu Yesu.’ (Mavangu 24:24, 25) Paulu wasila mpe umbangi vana ndose a Feseto yo ntinu Angeripa. (Mavangu 25:22–26:32) Muna lusadisu lwa Yave, yeto mpe tulenda sila umbangi kuna unkabu yo lembi ‘mwena nsangu zambote e nsoni.’—Roma 1:16.
Diambu dia Nzambi Dikutufiaulwisanga
15. E Diambu dia Nzambi aweyi dilenda kutufiaulwisila vava akaka bekutuvezanga?
15 E Diambu dia Yave dikutuvananga lufialwisu lwakieleka. (Nkunga 119:49-56) Vena ye ntangwa tuvwanga lufiaulwisu o mfunu. Kana una vo tuvovanga kuna unkabu nze Mbangi za Yave, ntangwa zakaka “akwa lulendo”— ana besonganga lulendo kwa Nzambi, ‘bekutuvezanga kikilu.’ (Nkunga 119:51) Vava tusambanga tulenda sungamena mvovo mialukasakeso mina muna Diambu dia Nzambi yo ‘kuyifiaulwisa.’ (Nkunga 119:52) Tulenda sungamena mpe nsiku yovo nkanikinu mia Nkand’a Nzambi milenda kutuvana lufiaulwisu yo unkabu tuvwanga o mfunu muna ntangw’a mpasi.
16. E selo ya Nzambi adieyi ke bevanganga ko kanele vo bebangikwanga?
16 Akwa lulendo ana bavezanga ntozi a nkunga Aneyisaele bakala—esi kanda diakiyekola kwa Nzambi. Diambu dia nsoni kikilu diakala. Nswaswani yo yau, yambula twakala nangwí mu lembi vengomoka muna nsiku mia Nzambi. (Nkunga 119:51) Vava babangikwanga kwa luyalu lua Nazi kuna nsi ya Alemanha ye mpasi zakaka bamweswanga, mazunda ma selo ya Nzambi ke bavengomoka ko muna nsiku ye nkanikinu mia Diambu dia Nzambi. (Yoane 15:18-21) O lemvokela Yave ke diambu diampasi ko, kadi e nsiku miandi mina nze nkunga mia lufiaulwisu kwa yeto.—Nkunga 119:54; 1 Yoane 5:3.
Tuvutulanga Matondo Muna Diambu dia Yave
17. Nkia diambu tulenda vanga avo tuyangalela Diambu dia Nzambi?
17 Tuvutulanga matondo muna Diambu dia Nzambi vava tulundanga dio. (Nkunga 119:57-64) O ntozi a nkunga ‘wavova vo olunda mambu ma Yave.’ Kana nkutu ‘muna dingi-dingi watelamanga mu vana matondo kwa Nzambi muna kuma kia nzengo zandi zansongi.’ Vava tusikamanga muna fuku, tukalanga y’elau diampwena dia vutula matondo kwa Nzambi muna sambu. (Nkunga 119:57, 62) O yangalela Diambu dia Nzambi dikutufila mu lemvokela malongi mandi yo kituka se ‘akundi y’awana bevuminanga Yave.’ (Nkunga 119:63, 64) Katulendi solola kikundi kisundidi kiaki ko ova ntoto.
18. O Yave aweyi kevaninanga mvutu za sambu yeto vava ‘e nsinga mia yimpumbulu mikutuzinganga’?
18 Vava tusambanga muna nsi a ntima yo lomba kwa Yave kuna lulembamu lwawonso katulonga, ‘tuvavanga ndose andi’ ye kani dia vwa edienga diandi. Tufwete sambanga mpe musungula vava ‘e nsinga mia yimpumbulu mikutuzinganga.’ (Nkunga 119:58, 61) O Yave olenda zenga e nsinga mia yimpumbulu yo kutuvevola kimana twakwamanana samuna e nsangu za Kintinu yo kitula wantu se alongoki. (Matai 24:14; 28:19, 20) Ediadi divangamanga nkumbu miayingi muna nsi zisimanga e salu kieto.
Tukwikila Muna Diambu dia Nzambi
19, 20. Aweyi dilenda kadila ‘diambote mu mweswa e mpasi’?
19 Lukwikilu muna Nzambi yo muna diambu diandi lukutusadisa mu zizidila mpasi yo kwamanana vanga luzolo lwandi. (Nkunga 119:65-72) Kana una vo akwa lulendo ‘bansokela luvunu,’ ntozi a nkunga wavova vo: “Diambote kwa mono yamweseswa mpasi.” (Nkunga 119:66, 69, 71) O mon’e mpasi aweyi dilenda kadila diambote kwa selo kia Yave?
20 Ka lukatikisu ko vo, vava tukalanga mu mpasi tusambanga kwa Yave. Ediadi dikutufinamesanga kwa yandi. Tufwete vaulanga ntangwa mu longoka e Diambu dia Nzambi yo sia ngolo za lemvokela dio. Muna mpila yayi tuvwa zingu kia kiese. Kansi adieyi tuvova kele vo muna ntangw’a mpasi, tusongele fu kia lulendo yo lembi zindalala? Muna sambu yo lusadisu lwa Diambu dia Nzambi yo mwand’andi, tulenda sunda e fu yayi yo “vwata uwuntu wampa.” (Kolosai 3:9-14) Vana ntandu, o lukwikilu lweto lusikila vava tuzizidilanga e mpasi. (1 Petelo 1:6, 7) Paulu wabaka nluta muna mpasi kamona, kadi zansadisa mu bund’e vuvu muna Yave. (2 Korinto 1:8-10) Nga tuyambulanga vo e mpasi zatusadisa mu yima fu yambote?
Bund’e Vuvu Muna Yave Ntangwa Zawonso
21. Adieyi dibwanga vava o Nzambi kemwesanga akwa lulendo e nsoni?
21 E Diambu dia Nzambi dikutusonganga o mfunu wa bund’e vuvu muna Yave. (Nkunga 119:73-80) Avo tubundidi e vuvu kwa Mvangi eto, ke tumona nsoni ko. Kansi, muna kuma kia mana bevanganga akaka, lufiaulwisu tuvwanga o mfunu yo samba vo: ‘Yambula akwa lulendo bamon’e nsoni.’ (Nkunga 119:76-78) Vava o Yave kemwesanga o wantu awaya e nsoni, ediadi disenzekanga nzila zau zambi yo velelesa e nkumbu andi. Tufwete kala ye vuvu vo abangiki a selo ya Nzambi ke bevwa konso nluta ko. Kasikil’owu, abangiki ke balendi sukisa Mbangi za Yave ko, ana bebundanga e vuvu muna Nzambi yo ntim’au wawonso.—Ngana 3:5, 6.
22. O ntozi a nkunga aweyi kakitukila “nz’edila dia nkanda vana mwisi”?
22 Diambu dia Nzambi dikumikanga e vuvu kieto muna yandi vava tubangikwanga. (Nkunga 119:81-88) Vava akwa lulendo bambangikanga, o ntozi a nkunga wakituka “nz’edila dia nkanda vana mwisi.” (Nkunga 119:83, 86) Kuna nz’ankulu, madila yovo mbwata muna nkanda mia bulu mavangilwanga yo sadilwa mu natina maza, vinyo yovo lekwa yakaka. Edila avo ke disadilu ko yo manikwa mun’esuku din’o mwisi, dilenda fitama. Nga mpasi yovo lubangamu lukukitulanga “nz’edila dia nkanda vana mwisi”? Avo i wau, bunda Yave e vuvu yo lomba muna sambu vo: “Muna walakazi waku umputul’o moyo, i ndunda nlunda malongi ma nu’aku.”—Nkunga 119:88.
23. Adieyi tulongokele muna lufimpu lwa Nkunga 119:1-88? Nkia kiuvu tufwete kiyuvula vava tufimpa Nkunga 119:89-176?
23 Mana tulongokele muna kunku kiantete kia Nkunga 119 masongele vo Yave osonganga walakazi kwa selo yandi, ana bebundang’e vuvu muna diambu diandi yo yangalela e mîna, nkanikinu ye nsiku miandi. (Nkunga 119: 16, 47, 64, 70, 77, 88) O Yave ozolele vo awana bayivana kwa yandi bakwamanana kuyikenga mun’owu wa diambu diandi. (Nkunga 119:9, 17, 41, 42) Vava tufimpa elongi dilanda dia nkunga wau, ukiyuvula vo: ‘Nga nyambulanga vo diambu dia Yave diaminika eyendelo diame?’
[Mvovo Vana Yand’a lukaya]
a Ovava nsangu za Yave ziyikwanga, ke mambu mawonso ko mena muna Nkand’a Nzambi.
Nkia Mvutu Ovana?
• E nsambu zasikila akweyi zitukanga?
• E diambu dia Yave aweyi dikutuveleleselanga muna mwanda?
• E diambu dia Nzambi aweyi divaninanga unkabu yo lufiaulwisu?
• Ekuma tufwete kwikidila muna Yave yo muna diambu diandi?
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 4]
Rutu, Rakabi y’aleke Ayibere bakala mu kinkole kuna Babele ‘bakwamanana kuyikenga mun’owu wa Diambu dia Nzambi’
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 5]
Paulu ‘wavova nkanikinu mia Nzambi vana ven’atinu’ kuna unkabu wawonso