Kangala Yo Nzambi Wabaka Nsendo Ambote
‘Bakuna vento, bevela kimbongela.’—OSEA 8:7.
1. Aweyi tulenda kangalela yo Nzambi?
NDIONA okangalanga muna zunga kia vonza olenda baka lusadisu kele vo ofidilu kwa ntungi. Dia ngangu mu kangala yo ntungi ke mu kangala ngeye mosi ko. E nona kiaki kisonganga una wina e zingu kieto. O Yave i ntungi okutufilanga mu nzanza a nza yayi yambi. Diangangu dia kangala yo yandi ke mu vava fila e ntambi za yeto kibeni ko. Aweyi tulenda kangalela yo Nzambi? Muna landanga luludiku kevananga muna Nkand’a Nzambi.
2. Adieyi tuwá mun’elongi diadi?
2 Mun’elongi diantete twawidi mana mena muna nkand’a Osea kapu kia 1 yakuna kapu kia 5. Nze una twalongokele, lusansu lwalu luvwidi malongi malenda kutusadisa mu kangala yo Nzambi. Owau, yambula twawa oma mena muna kapu kia 6 yakuna kapu kia 9. Diamfunu twateka zaya e mbuta diambu dina muna kapu yá yayi.
Oma Mena mu Kapu Yayi
3. Yika mu mvovo miankufi oma mena muna Osea kapu kia 6 yakuna kapu kia 9.
3 Yave wafila Osea kavova ntete kwa kintinu kia node kia makanda kumi ma Isaele. E zula kiaki kiayikilwanga mpe vo Eferaime ina vo i nkumbu a kanda dia luta o wokela, kiabembola Nzambi. O nkand’a Osea kapu kia 6 yakuna kapu kia 9 usonganga vo nkangu wau wakolamena Yave kadi bakulula ekangu diandi yo vanga oma mambi. (Osea 6:7) Babunda e vuvu kwa zula yakaka ke mu vutuka kwa Yave ko. Wau vo bakwamana vanga o bi, mfwilu mpe bebaka, disongele vo fundiswa befundiswa. Kansi, o ungunza wa Osea wakala mpe ye nsangu zakiese. O nkangu wasikidiswa vo balenda vutuka kwa Yave yo fwilwa e nkenda avo bavilukidi mvimba o ntima.
4. Nkia mambu mamfunu ma ungunza wa Osea tulongoka?
4 Muna kapu yá yayi ya ungunza wa Osea, tulenda mo bakila luludiku lukutusadisa mu kangala yo Nzambi. Yambula twabadika mambu yá mamfunu: (1) Luviluku lwa ntima mu mavangu lusongelwanga, ke mu mvovo ko; (2) o tukau twankatu ke tuyangidikanga Nzambi ko; (3) o Yave okendalalanga vava selo yandi bekumbembolanga; (4) muna baka o nsendo ambote, tufwete vanga owu wambote.
Aweyi Usongelwanga Luviluku lwa Ntima?
5. Yika mambu mamfunu mena muna Osea 6:1-3.
5 O ungunza wa Osea mayingi ukutulonganga mu kuma kia luviluku lwa ntima ye nkenda. Muna Osea 6:1-3 tutanganga vo: “Nwiza twaviluka kwa Yave kadi yandi obâkidi, okutusasula mpe; oyandi owende, okutukanga mpe. Muna lumbu yole okutuvutul’o moyo, eki kietatu okutuvumbula, twakala oku ndose andi. Yambula twazaya, twaland’ak’o zaya Yave; nze minkia, mpaiku andi isikila: okwiz’oku twina nze mvula za kintombo ziyondekanga ntoto.”
6-8. Adieyi diambi diakala muna luviluku lwa ntima lwa Isaele?
6 Nani wavova mambu mama? Akwa ngangu akaka bevovanga vo emiami mvovo mia Aneyisaele akolami, ana basonga luviluku lwa kuyivunina mu vava e nkenda za Nzambi. Kansi akaka bevovanga vo mvovo mia Osea, wadodokelanga o nkangu kimana bavutuka kwa Yave. Miakala mvovo miandi yovo lembi kala, e kiuvu kiyuvulwanga i kiaki: Nga o nkangu a makanda kumi ma kintinu kia Isaele baviluka emvimba o ntima yo vutuka kwa Yave? Ve. Yave wavova muna Osea vo: “E Eferaime, aweyi ikuvanga? E Yuda aweyi ikuvanga? Kadi ngemba zeno zina nze etuti dia menemene, nze dimè divika kubuka.” (Osea 6:4) E mvovo miami misonganga e nkal’ambi ya mwanda ya nkangu a Nzambi. Ngemba yovo zola, kwavila nze una uvidilanga etuti dia menemene vava mwini ubayanga. Kana una vo nkangu wasonga luviluku lwa kuyivunina, o Yave kamona kuma kia kubafwila nkenda ko. Ekuma?
7 O lukwikilu lwa Isaele ke lwakala lwa nsi a ntima ko. E sono kia Osea 7:14 kiyikanga e nkenda kamona o Yave mu kuma kia nkangu andi: “Ke bankazidi ye nsi a ntima ko, bawodianininge kaka vana mfulu zau.” E tini kia 16 kikudikilanga vo: “Baviluka, kansi ke kwa ndiona muna kayè ko,” i sia vo “ke baviluka mu nsambila aludi ko.” O nkangu ke wazola vutukila sambila Yave ko yovo soba e fu yavuwanga o mfunu muna vutulwisa e ngwizani au yo yandi. Kieleka, ke bazola kangala yo Nzambi ko.
8 Vena ye diambu diakaka diakondwa muna luviluku lwa ntima lwasonga Isaele. O nkangu wakwamanana muna mavangu m’esumu. Bawokesa mavangu ma umpumbulu nze luvunu, vonda, wivi, sambila teke yo kanga ekangu ye zula yakaka. Muna Osea 7:4, o nkangu utezaniswanga nze “foroni” mu kuma kia makani mau mambi. Muna kuma kia nkal’au yayi yambi ya kimwanda, nga bafwana fwilwa e nkenda? Ve. Osea wavovesa kwa akolami awaya vo Yave “yindula keyindula bi wau, yo tumb’esumu diau.” (Osea 9:9) Ke bafwana fwilwa nkenda ko.
9. E mvovo mia Osea adieyi mikutulonganga mu kuma kia luviluku lwa ntima ye nkenda?
9 Adieyi tulongokele muna mvovo mia Osea mu kuma kia luviluku lwa ntima ye nkenda? O kondwa lukwikilu kwa Isaele kukutulonganga vo muna fwilwa e nkenda kwa Yave, tufwete viluka emvimba o ntima. Luviluku lwa ntima aweyi lusongelwanga? O Yave ke vukumunwanga kwa mvovo ye mansanga mankatu ko. Luviluku lwa kieleka lwa ntima mu mavangu lusongelwanga. Muna lolokwa kwa Nzambi, o nsumuki kafwete yambula mvimba masumu mandi yo sia zingu kiandi e ngwizani ye nsiku mia Yave.
Tukau Twankatu ke Tuyangidikanga Yave ko
10, 11. Nze una usonganga e nona kia Isaele, o tukau twankatu ketuyangidikanga Yave ko. Ekuma?
10 Owau yambula twabadika diambu diezole dilenda kutusadisa mu kangala yo Yave: O tukau twankatu ke tuyangidikanga Nzambi ko. Muna Osea 6:6 tutanganga vo: “Nkenda nzolele, ke yimenga ko; yo zayi wa Nzambi ke mu tukau ko.” Tumwene vo Yave fu kia nkenda kezolanga kina vo i fu kitukanga muna ntima yo muna zayi wa Nzambi. Nanga olenda yuvula: ‘Ekuma sono kiaki kivovelanga vo Yave kezolanga “yimenga” ye “tukau ko”? Nga ke yau ko yalombwanga muna Nsiku a Mose?’
11 Elo, yimenga ye tukau twalombwanga muna Nsiku. Kansi, diambu diampwena diakala kuna kwa nkangu a lumbu ya Osea. Nanga vakala ye Aneyisaele bavananga tukau kwa Nzambi, kansi bakwamanananga muna mavangu m’esumu. Mavangu mau m’esumu masonganga vo ke bakala yo zola kwakieleka ko. Basonganga mpe vo babembola o zayi wa Nzambi, kadi e zingu kiau ke kiakala betela ko yo zayi wau. Wau vo nkangu ke wakala yo zola kwakieleka ko ngatu zingu kia unsongi, yimenga yau ke yafwana tondwa ko. Kieleka, yimenga yau yangemi yakala vana meso ma Yave wa Nzambi.
12. E sono kia Osea 6:6 nkia lulukisu kivananga kwa wantu o unu?
12 Mvovo mia Osea milukisanga awana bekwendanga muna nzo za Nzambi o unu. Bevananga tukau kwa Nzambi mu lungisa zolela ya mabundu mau. Kansi, e nsambila zau ke zisobanga fu yau ya lumbu ke lumbu ko. Nga wantu awaya Nzambi beyangidikanga wau vo ke bevavanga vwa zayi wa ludi ko? Nga Nzambi beyangidikanga wau vo ke beyambulanga mavangu mau mambi ko? Ke vakadi muntu ko oyindula vo tukau twau bevananga muna mabundu Nzambi tuyangidikanga. O Yave keyangalelanga wantu besianga mavangu ma nsambila zau va fulu kiantete ko yo lembi zingila e ngwizani ye nsiku mia Nkand’a Nzambi.—2 Timoteo 3:5.
13. Nkia mpila lukau tuvananga? Aweyi tufwete lo badikilanga?
13 Wau vo tu Akristu aludi, tufwete sungamenanga vo tukau twankatu ke tuyangidikanga Nzambi ko. Dialudi vo ke tuvananga diaka yimenga ya bulu ko kwa Yave. Kansi, ‘tutambikanga lutambiku lwa lusanisinu kwa Nzambi, i sia vo, e mbongo a nua mieto mitambulwilang’e nkumbu andi.’ (Ayibere 13:15) Diamfunu twalembi bwa mu ntambu wabwa Aneyisaele muna lumbu ya Osea, mu yindula vo tulenda fuka masumu meto muna vananga tukau kwa Nzambi. Tubadika nona kia mwana ndumba mosi watanga e zumba kuna sweki. Wavova vo: “Yawokesa salu kiame kia umbangi, kadi yabanzanga vo kifuka esumu diame.” Diau adimosi mpe bavanganga Aneyisaele. Sungamena dio vo o lukau lweto lwa lusanisinu lwamfunu, kansi muna tondwa kwa Yave tufwete kala ye fu yambote yo vanina lo mu ntima mosi.
Yave Okendalalanga Vava Selo Yandi Bekumbembolanga
14. O ungunza wa Osea adieyi usonganga mu kuma kia nkenda za Nzambi?
14 E diambu dietatu tulenda longoka muna Osea kapu kia 6 yakuna 9 i diadi: Yave okendalalanga vava selo yandi bekumbembolanga. O Nzambi nkwa nkenda. Oyangalelanga songa e nkenda kw’awana bevilukanga o ntima muna masumu mau. Vava selo yandi balembi vilukanga o ntima, diambu kevanganga. Wau vo wete dieto kevwanga o mfunu, oyangalalanga vava tukangalanga yo yandi muna kwikizi kiawonso. Muna Nkunga 149:4 tutanganga vo: “O Yave oyangalelanga nkangu andi.” Kansi, aweyi kemonanga vava selo yandi bekumbembolanga?
15. Mun’owu wa Osea 6:7, Aneyisaele akaka adieyi bavanganga?
15 Mu kuma kia akolami a Isaele, Yave wavova vo: “Bakuzukidi ekangu nze Adami; bampunginikini.” (Osea 6:7) O mvovo wa Kiyibere wasekolwa vo ‘vunginikwa’ usonganga mpe vo ‘kondwa kwikizi.’ Muna Malaki 2:10-16, o mvovo usadilwanga mu songa una Aneyisaele bakondelwa kwikizi kw’akazi au. Nkanda mosi usasilanga vo luvunginiku luyikwanga muna Osea 6:7, lusonganga vo “kulula ekangu dia longo.”
16, 17. a) O nkangu a Isaele adieyi bavanga mun’ekangu kakanga yau o Nzambi? (b) Adieyi tufwete sungamena mu kuma kia mavangu meto?
16 Yave wabadikilanga Isaele nze nkaz’andi mu kuma ki’ekangu kakanga ye kanda diadi. Muna kuma kiaki, vava o nkangu andi wakululanga ekangu diadi, diakala nze yau batanga zumba. Nzambi wakala nze yakala dia kwikizi, kansi o nkangu andi wambembola.
17 Adieyi tulenda vova mu kuma kieto? O Yave otokananga kikilu mu diambu dia kangala yovo lembi kangala yandi. Diamfunu twasungamena vo “Nzambi i zola.” Ozevo mana tuvanganga malenda kunyangidika yovo kunkendeleka. (1 Yoane 4:16) Avo tuvangidi edi diambi, tukendeleka Yave. O sungamenanga e diambu diadi, dilenda kututanina mu lembi bwa muna ntonta.
Aweyi Tulenda Bakila Nsendo Ambote?
18, 19. Nkia nkanikinu una muna Osea 8:7? E nkanikinu wau aweyi walunganena muna Aneyisaele?
18 Yambula twabadika diambu dieyá tulenda longoka muna ungunza wa Osea. Aweyi tulenda bakila nsendo ambote? Muna kuma kia uzowa ye zingu kiampavala kia wan’a Isaele, Osea wasoneka vo: “Bakuna vento, besala kimbongela.” (Osea 8:7) E diambu tufwete sungamena i diadi: Mana tuvanganga owau metwasa nsendo kuna sentu. Ediadi aweyi diakadila dialudi kwa Aneyisaele akolami?
19 Muna vanganga oma m’esumu, Aneyisaele mbongo ambi bakunanga. Nga balenda kwamanana vanga e mbi yo lembi tumbwa? Ka dilendi vangama ko. Muna Osea 8:13 tutanganga vo: ‘Yave oyindula bi wau yo tumb’esumu diau.’ E sono kia Osea 9:17 kikudikilanga vo: “O Nzambi ame okubabembola, kadi ke banwididi ko: bekala s’atungiani muna zula.” O Yave wabalanda ekunda mu kuma kia masumu mau. Wau vo mbi bavanganga, mbi mpe batambula. E mfundis’a Nzambi yayiza muna mvu wa 740 Vitila Kristu, vava Asuri bafwasa kintinu kia makanda kumi ma Isaele yo nata nkangu muna kinkole.
20. Dina diabwila Aneyisaele nkia diambu ditulongele?
20 Dina diabwila Aneyisaele diambu diamfunu ditulongele: Tuvelanga yina tukunanga. Nkand’a Nzambi ukutulukisanga vo: ‘Ke nwiyivuni ko; o Nzambi ketianginikinwa zunu ko: kadi o muntu, konso eyi kekuna, yau kevela.’ (Ngalatia 6:7) Muna kuma kiaki, avo tukunini o bi, mbi mpe tuvela. Kasikil’owu, awana bekwamanananga muna mavangu ma zumba, mfwilu kikilu bebakanga. Ke vena muntu ko olenda venga e tumbu ki’esumu diandi.
21. Aweyi tulenda bakila nsendo ambote?
21 Ozevo, aweyi tulenda bakila nsendo ambote? Tulenda vana mvutu za kiuvu kiaki muna sadila nona eki: Avo mvati a nsengo ozolele vela masa, nga nguba kekuna? Ve. O mvati kafwete kuna kina kazolele vela. Diau adimosi, avo tuzolele baka nsendo ambote, tufwete vanga oma mambote. Nga ozolele baka nsendo ambote—zingu kia kiese owau ye vuvu kia moyo a mvu ya mvu muna nz’ampa ya Nzambi? Avo i wau, kwamanan’o vanga oma mambote muna kangalanga yo Nzambi yo zingila ngwizani ye nsiku miandi miansongi.
22. Nkia mambu tulongokele muna Osea kapu kia 6 yakuna 9?
22 Muna kapu kia 6 yakuna 9 kia Osea, tulongokele mambu mayá malenda kutusadisa mu kangala yo Nzambi: (1) Luviluku lwakieleka lwa ntima lufwete songelwa muna mavangu; (2) tukau twankatu ketuyangidikanga Nzambi ko; (3) O Yave okendalalanga vava selo yandi bekumbembolanga; (4) muna baka nsendo ambote, tufwete vanga oma mambote. Aweyi e mambu mena muna kapu tanu ya nsuka ya Osea malenda kutusadisila mu kangala yo Nzambi?
Nkia Mvutu Ovana?
• Aweyi usongelwanga luviluku lwakieleka lwa ntima?
• Ekuma tukau twankatu ke tuyangidikilanga S’eto ezulu ko?
• O Nzambi aweyi kemonanga vava selo yandi bekumbembolanga?
• Adieyi tufwete vanga muna baka nsendo ambote?
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 15]
Ekuma Yave kayangalela tukau twa nkangu andi ko?
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 16]
Muna baka o nsendo ambote, tufwete vanganga oma mambote