“Tala Ntaudi a Yave”

1, 2. (a) Aweyi nzenza kakayisila Maria? (b) Nkia nzengo Maria kabaka, aweyi zasobela zingu kiandi?

MARIA wasivika vava kamona nzenza mosi yakota muna nzo andi. Kayuvula mu kuma kia s’andi ko ngatu ngudi andi. Kwa yandi kayiza. Wakala ye ziku vo nzenza ndioyo ke mwisi Nazarete ko. Muna mbanza yayina yakete, konso muntu una vo nzenza wazayakananga vana vau. Wakayisa Maria muna mpil’esivi yo vova vo: ‘Osambwilu, u nkwa dienga, o Yave una yaku.’—Tanga Luka 1:26-28.

² I wau Nkand’a Nzambi ukutusunzulwilanga Maria wa mwan’a Eli wa mwisi Nazarete kuna Ngalili. Muna kolo kiakina, vabwa diambu diamfunu diavavanga vo Maria kabakila dio e nzengo. Nzitikil’a Yosefe kakala wa mvadi a nti. Yosefe kakala mvwama ko, kansi nkwa kwikizi muna Nzambi. Maria wayindulanga vo zingu kiavevoka kekala kiau yo sadisa nkaz’andi muna salu kia lunga-lunga wana badi wuta. Kansi, Maria wakingulwa kwa nzenza mosi ona wanzayisa e kiyekwa kiatuka kwa Nzambi eki kisoba zingu kiandi.

3, 4. Muna toma zaya Maria, adieyi tufwete venga? Adieyi tufwete sia sungididi?

³ Ayingi besivikanga wau vo Nkand’a Nzambi ke uvovanga mambu mayingi ko mu kuma kia Maria. Makete kaka uvovanga mu kuma kia mpila kasansukila, fu yandi ye mpw’andi. Kansi, mana Nkand’a Nzambi kevovanga mu kuma kiandi, mesonganga mpil’a muntu kakala.

⁴ Muna toma zaya mpil’a muntu kakala Maria, tufwete venga ngindu zabendomoka zilongwanga muna mabundu maluvunu mu kuma kiandi. Tufwete vilakana e fwaniswa ya mpila mu mpila ivangwanga mu kuma kiandi, Tufwete mpe venga malongi ma mabundu metundidikanga nkento ndioyo wa nlembami yo kunyikila vo “Ngudi a Nzambi” ye “Ntinu Akento Ezulu.” Kansi, tusia e sungididi muna mana Nkand’a Nzambi uvovanga mu kuma kiandi. Nkand’a Nzambi ukutusadisanga mu bakula lukwikilu kakala lwau Maria ye una tulenda kuntanginina.

Wakingulwa kwa Mbasi

5. (a) Adieyi tulenda longoka mu kuma kia Maria vava kakingulwa kwa mbasi Ngambiele? (b) Nkia diambu diamfunu tulenda longoka mu kuma kia Maria?

⁵ Maria kakingulwa kwa mpasi muntu ko, kansi kwa mbasi Ngambiele. Vava kayikila Maria vo “nkw’edienga,” ‘moyo andi watelama kikilu muna diambu diadi’ yo kukiyuvula e kuma kankayisila mu mpila yayina. (Luka 1:29) Nani wansonga edienga? Maria kavingilanga ko vo kasongwa edienga kwa wantu. O mbasi edienga dia Yave wa Nzambi kavovela, edi diansund’o mfunu kwa Maria. Kansi kayisananga ko wau vo wakala y’edienga dia Nzambi. Avo tusidi e ngolo mu vwa edienga dia Nzambi yo lembi kuyisana, tulongoka diambu diamfunu dina Maria katoma bakula. Nzambi osianga akwa lulendo kitantu, kansi ozolanga yo sadisa alembami.—Yak. 4:6.

6. Nki’elau diampwena mbasi kavana kwa Maria?

⁶ Diavavanga vo Maria kasonga lulembamu lwa mpila yayi, kadi o mbasi elau diampwena kamvana. Wanzayisa vo owuta mwana ona osinga sunda wantu awonso. Ngambiele wavova vo: “O Yave wa Nzambi okumvan’e kunda ki’es’andi Davidi: kayala muna nzo a Yakobo yakwele mvu; e kintinu kiandi ke kina nsilu ko.” (Luka 1:32, 33) Ka lukatikisu ko vo Maria wazaya o nsilu una Nzambi kasila Davidi vioka mvu miayingi vo mosi muna mbongo andi oyala yakwele mvu. (2 Sam. 7:12, 13) Muna kuma kiaki, mwan’andi wadi kala se Masia ona nkangu a Nzambi bavingilanga tuka kolo.

7. (a) E kiuvu kia Maria adieyi kiasonga mu kuma kiandi? (b) Adieyi aleke balenda longoka mu kuma kia Maria?

⁷ Mbasi wakudikila vo, mwan’andi oyikilwa mpe vo ‘mwan’a Mpungu.’ Aweyi nkento ndioyo kadi wutila Mwan’a Nzambi? Aweyi Maria kadi wutila mwana wau vo kadikazalela ko yo Yosefe? Maria wayuvula vo: “Nkia nkala ukala wau, owu kizayidi eyakala ko?” (Luka 1:34) Vana fulu kia mona nsoni wau vo mwenze kakala, Maria wabadikila dio vo elau diampwena. O unu, aleke ayingi bevidisanga mu nzaki elau diadi yo veza awana balembi wo vanganga. Dialudi vo e nza yasoba, kansi Nzambi kasoba ko. (Mal. 3:6) Nze muna lumbu ya Maria, Nzambi oyangalelanga awana betatidilanga nsiku miandi mia nkal’ambote.—Tanga Ayibere 13:4.

8. Aweyi Maria kadi wutila mwan’alunga wau vo nsumuki kakala?

⁸ Kana una vo Maria selo kia kwikizi kia Nzambi kakala, kansi muntu walembi lunga mpe kakala. Aweyi kadi wutila mwana alunga wa nzambi? Ngambiele wavova vo: “O mwand’avelel’okuyiza, o nkum’a Mpungu ukuyitalela; muna wau, eki kiwutwa kiyikilwa vo kiavelela, Mwan’a Nzambi.” (Luka 1:35) O wantu besambukisanga esumu kwa wan’au. Muna kuma kiaki, Nzambi wavanga diambu diasivi. Wafila moyo a Mwan’andi tuka kun’ezulu yamu vumu kia Maria yo sadila mwand’avelela muna tanina Mwan’andi muna lembi sambukila esumu. Nga Maria wakwikila muna nsilu a mbasi? Adieyi kavanga?

Mvutu za Maria kwa Ngambiele

9. (a) Ekuma mindembi-kwikila ke benena ye ndungidi ko mu katikisa lusansu lwa Maria? (b) Aweyi Ngambiele kakumikina lukwikilu lwa Maria?

⁹ Ndonga mun’akwa ndongoka ye Akristu a kimpangila ke bekwikilanga ko vo mwenze olenda wuta mwana. Kana una vo akwa ngangu, vena ye diambu ke belendanga bakula ko. Nze una kavova Ngambiele: ‘Kuna kwa Nzambi mawonso malendakana.’ (Luka 1:37) Wau vo Maria wakala nkwa lukwikilu, wakwikila muna mvovo mia Ngambiele. Kansi, lukwikilu lwandi ke lwakondwa ziku ko. Nze una wadi vanga konso muntu una ye ngangu, Maria wavava zaya mambu madi kumika lukwikilu lwandi. Ngambiele wakubama kakala mu zayisa mambu mama kwa Maria. Ngambiele wanzayisa e mbandu a Elisabete wa yitu kiandi wakala vo se nunu, ona wazayakana vo sita. Kansi muna mpil’esivi, Nzambi wasadisa Elisabete kimana kayimita.

10. Kana una vo o wuta Mwan’a Nzambi diakala s’elau diampwena, ekuma diakadila diampasi kwa Maria?

¹⁰ Adieyi Maria kadi vanga? Wakala ye mbebe yampwena, kansi wakala ye ziku vo Nzambi olungisa mawonso kavova Ngambiele. Kana una vo o wuta Mwan’a Nzambi diakala s’elau diampwena, diambu diampasi mpe diakala kwa Maria. Sungamena vo Maria nzitikil’a Yosefe kakala. Vava Yosefe kadi zaya vo lukau kena lwau, nga wadi zola kazala yandi? Kuna diak’esambu, e kiyekwa kiaki kiamonekanga se mbebe ampwena. Maria wadi wuta muntu osundidi o mfunu muna vangwa yawonso ya Nzambi, i sia vo, Mwan’andi anzolwa. Wakala ye mbebe ya kunlunga-lunga muna kinsedia yo kuntanina mu nza yambi. Dialudi, mbebe ampwena kikilu.

11, 12. (a) Adieyi bamona selo yakaka ya kwikizi vava bavewa kiyekwa kiampasi kwa Nzambi? (b) Adieyi Maria kasonga muna mvutu kavana kwa Ngambiele? 

¹¹ Nkand’a Nzambi usonganga vo kana nkutu selo yakwikizi, ezak’e ntangwa bakatikisanga tambulwila kiyekwa bavanwa kwa Nzambi. Mose wavova vo kazaya toma vova ko mu kala se nkunzi a Nzambi. (Luv. 4:10) Yeremiya wavova vo “i nleke kwame” muna tambulwila kiyekwa kamvana o Nzambi. (Yer. 1:6) Yona watina salu kiandi. (Yona 1:3) Adieyi tuvova mu kuma kia Maria?

¹² Kana nkutu unu, wantu ayingi bazeye e mvovo miandi mia lulembamu. Wavutula kwa Ngambiele vo: “Tala ntaudi a Yave; e diambu diaku dialungan’omu mono.” (Luka 1:38) O ntaudi ankento i selo kiasunda sakalala, e zingu kiandi kiawonso vana moko ma mfumu andi kiakalanga. I una Maria kayibadikilanga mu kuma kia Yave wa Mfumu andi. Wazaya wo vo Nzambi okuntanina kadi nkwa walakazi kw’awana bena vo akwa walakazi. Wazaya wo mpe vo okunsambula muna ngolo kevanga za lungisa kiyekwa kiaki kiampasi.—Nku. 18:25.

13. Aweyi tulenda tanginina Maria avo Nzambi utulombele twavanga diambu tulenda mwena vo diampasi?

¹³ Ezak’e ntangwa, Nzambi okutulombanga twavanga diambu dina tulenda mwena vo diampasi yovo ke dilendakana ko. Kansi, muna Diambu diandi okutusonganga kuma yayingi tulenda kumbundila e vuvu yo kuyisia vana moko mandi nze una Maria kavanga. (Nga. 3:5, 6) Nga tuvanga wo? Avo tuvangidi wo, tusambulwa kwa Nzambi yo kumika lukwikilu lweto.

Maria Wakingula Elisabete

14, 15. (a) Aweyi Yave kasambulwila Maria vava kayenda kingula Elisabete yo Zakariya? (b) E mvovo miandi muna Luka 1:46-55, adieyi misonganga mu kuma kiandi?

¹⁴ E mvovo mia Ngambiele mu kuma kia Elisabete miakasakesa kikilu Maria. Nkia nkento akaka ova ntoto wadi bakula e diambu diandi? Maria wakangala lumbu tatu yovo yá yo kwenda muna nzaki zawonso muna zunga ya miongo kuna Yuda. Vava kakota muna nzo ya Elisabete yo Zakariya wa nganga, Yave wasonga diaka ziku kiakaka muna kumika lukwikilu lwandi. Vava Elisabete kawá lukayisu lwa Maria, o mwana wanikuka muna vumu kiandi yo zala ye kiese. Wazala ye mwand’avelela yo yikila Maria vo “ngw’andi a Mfumu ame.” Nzambi wasengomona kwa Elisabete vo mwan’a Maria osinga kituka se Mfumu andi, i sia vo, Masia. Vana ntandu, Nzambi wamvumunwina mu sanisina Maria mu kuma kia lemvo wandi yo vova vo: “Nkwa nsambu ndioyu okwikidi wo.” (Luka 1:39-45) Elo, mawonso Yave kakanikina kwa Maria malungana.

¹⁵ I bosi, Maria wavova. E mvovo miandi miasonema muna Nkand’a Nzambi. (Tanga Luka 1:46-55.) Muna Nkand’a Nzambi, ekiaki i sono tulenda wana mambu mayingi kavova Maria. Mayingi kisonganga mu kuma kia kiwuntu kiandi. E mvovo miami misonganga luyangalalu lwandi vava kakembelela Yave wau kamvana elau diampwena dia kala se ngudi a Masia. Misonganga mpe lukwikilu lwandi lwasikila vava kavova vo Yave osakidikanga akwa lulendo yo kunkula ntinu, kansi osadisanga asakaladi y’asukami ana bekunsadilanga. Misonganga mpe vo zayi wayingi kakala wau. Lufimpu lumosi lwasonga vo Maria wayika Sono ya Kiyibere vioka nkumbu 20.a

16, 17. (a) O Maria yo mwan’andi aweyi basongela ngindu zasikila zina tufwete tanginina? (b) E nkingula kavanga Maria kwa Elisabete nkia nsambu ikutusungamesanga?

¹⁶ Dialudi vo Maria watoma badikanga Diambu dia Nzambi. Kana una vo i wau, wakwamanana songa lulembamu. Vana fulu kia songanga ngindu za yandi kibeni, wayambulanga vo Nkand’a Nzambi wavova. O mwana ona wakala muna vumu kiandi, wadi songa mpe fu kiau akimosi. Kadi kuna kwalanda wavova vo: “Elongi diame ke diame ko, dia ndiona wantuma kaka.” (Yoa. 7:16) Diambote twakiyuvula: ‘Nga izitisanga e diambu dia Nzambi nze Maria? Nga ibundanga e vuvu muna ngindu za mono kibeni?’ Kieleka, Maria ngindu zasikila kakala zau.

¹⁷ Maria wakala yo Elisabete tezo kia ngonde tatu. Ka lukatikisu ko vo bakasakesanga muntu yo nkw’andi. (Luka 1:56) O lusansu lwa Nkand’a Nzambi mu kuma kia nkingula kavanga Maria, lukutusungamesanga e nsambu tulenda baka vava tukalanga y’akundi ambote. Avo tukala y’akundi ana bezolanga Yave wa Nzambi eto, ka lukatikisu ko vo tunungunuka muna mwanda yo kala ye ngwizani ambote yo Nzambi. (Nga. 13:20) E ntangw’a Maria ya vutuka kuna nzo yafwana. O Yosefe adieyi kadi vanga vava kadi zaya vo Maria wayimiti?

Maria yo Yosefe

18. Nkia diambu Maria kasengomona kwa Yosefe? Nkia mvutu kamvana Yosefe?

¹⁸ O Maria kavingila ko yavana e vumu kiandi kiamoneka kwa wantu mu zayisa diambu diadi kwa Yosefe. Diavavanga vo kazayisa dio kwa Yosefe. Vitila kamvovesa, nanga wakiyuvulanga adieyi o Yosefe wa mumpumina-Nzambi kevanga vava kekumvovesa vo wayimita kena? Kana una vo i wau, wanzayisa mawonso. E diambu diadi diatokanesa kikilu Yosefe. Wafwana kwandi kwikila muna mvovo mia ndumba ndiona katoma zolanga, kansi diamoneka nze yandi wamvunanga. Nkand’a Nzambi ke uyikanga ko dina Yosefe kayindula. Kansi uvovanga vo Yosefe wazola vambana yandi, kadi muna ntangwa yayina, kinzitikila kiabadikilwanga nze longo. O Yosefe kazola kumfusulwisa nsoni ko, i dianu kavavila vambana yandi kuna sweki. (Mat. 1:18, 19) Maria wakendalala kikilu mu mona yakala diadi diambote watokananga mu kuma kia diambu dina vo ke disidi vangama ko. Kansi, Maria katumba Yosefe ko wau kalembi kwikila muna mvovo miandi.

19. O Yave aweyi kasadisila Yosefe kimana kavanga edi diansongi?

¹⁹ Kuna ngemba zawonso, Yave wasadisa Yosefe muna vanga diambu diansongi. Mbasi a Nzambi wavovesa Yosefe kuna ndozi vo Maria mu mpil’esivi kayimitina. E mvovo miami mialufiaulwisu kikilu. O Yosefe wavanga dina diakala e ngwizani ye luzolo lwa Yave nze una kavanga Maria tuka kuna lubantiku. Wakazala yo Maria yo kubama mu tambula mbebe ampwena ya sansa Mwan’a Yave.—Mat. 1:20-24.

20, 21. Adieyi Ampumpa y’awana basompa balenda longoka mu kuma kia Maria yo Yosefe?

²⁰ Ampumpa y’awana basompa balenda longoka diambu kw’akazi awaya bazinga se vioka 2.000 ma mvu. Ekolo Yosefe kamonanga nkaz’andi walungisanga e mbebe andi ya kala se ngudi, wayangalala kikilu wau kavewa luludiku kwa mbasi a Yave. Wabakula vo bund’e vuvu muna Yave vava tubakanga e nzengo, diambu diamfunu kikilu. (Nku. 37:5; Nga. 18:13) Ka lukatikisu ko vo nze ntu muna nzo, Yosefe wakwamanana song’o zola ye ngemba muna nzengo zawonso kabakanga.

²¹ Vana ntandu, adieyi tulenda longoka muna lulembamu lwa Maria lwa tonda kazala yo Yosefe? Kana una vo kuna lubantiku Yosefe wakatikisanga e mvovo miandi, Maria wayambula vo yandi kibeni kabaka e nzengo, kadi yandi wadi kala se ntu muna nzo. E diambu diadi diakala s’elongi diamfunu kwa Maria, diamfunu mpe kw’akento Akristu unu. Dialonga mpe Yosefe yo Maria o mfunu wa kala nkwa ziku yo kala ye mbokena zambote.—Tanga Ngana 15:22.

22. O longo lwa Yosefe yo Maria aweyi lwayantikila? Nki’elau batambula?

²² Akazi awaya bayantika longo lwau mu mpila yambote. Yau awole bazolanga Yave wa Nzambi vana ntandu a mawonso, bavavanga kala mase mambote ye manzodi muna yangidika Nzambi. Dialudi vo mpasi zayingi bawanana zau, kansi nsambu zayingi mpe batambula. Bakala y’elau dia sansa Yesu ona wakituka se muntu osundidi nene muna wantu awonso bazinga kala ova nza.