“Obadikidinge mo Muna Ntima”

1, 2. Yika una wakala nkangalu kavanga Maria. Ekuma nkangalu wau wakadila wampasi?

MARIA wasoba mpila ya vwandila kadi wayoya kakala. Se kolo kekangalelanga vana ntandu a mvalu. Yosefe yandi wadiatisanga o mvalu vava bavanganga nkangalu wandá yakuna Beteleme. O mwana muna vumu kia Maria wayantika nikuka diaka.

² E vumu kia Maria kiatoma kola kiakala. Nkand’a Nzambi usadilanga e mvovo, ‘e vumu kiandi kianungunuka,’ muna songa una kakala muna kolo kiakina. (Luka 2:5) Vava baviokelanga muna mpatu, akaka muna avati a nsengo nanga bakiyuvulanga: Ekuma o nkento una ye vumu kiatoma kola kekangalelanga? Ekuma Maria kasisila nzo andi kuna Nazarete yo vanga nkangula wandá?

3. Maria nkia kiyekwa kavewa? Nkia diambu tulenda longoka mu kuma kiandi?

³ Mawonso mama mayantika vava ndumba ndioyo wa mwisi Nyuda kavewa kiyekwa kina ke kisidi vewa muntu akaka ko muna lusansu lwawonso lwa wantu. Wavewa kiyekwa kia wuta Mwan’a Nzambi ona osinga kituka se Masia. (Luka 1:35) Diavavanga vo Maria kavanga nkangalu wawu vava kiafinamanga e lumbu kia wuta. Muna nkangalu wau, wawanana ye mambu mayingi mampasi matonta lukwikilu lwandi. Yambula twabadika dina diansadisa mu sikila muna lukwikilu.

Bayenda Kuna Beteleme

4, 5. (a) Ekuma Yosefe yo Maria bayendela kuna Beteleme? (b) O nsiku kavana Kaisa Auguseto nkia ungunza walungisa?

⁴ Yosefe yo Maria, ke yau kaka ko bakangala kuna Beteleme. Kaisa Auguseto wavangisa nkoki vo nza yawonso yasonama. Diavavanga vo nkangu wawonso wenda muna mavata mau ma kingutukila mu kuyisonekesa. O Yosefe, adieyi kavanga? Muna Nkand’a Nzambi tutanganga vo: “O Yosefe mpe, okatukidi kuna Ngalili, kun’evata dia Nazarete, otombokele kuna Yuda, kun’evata dia Davidi, dina nkumbu a Beteleme, wau vo yandi i mwisi nzo ye vumu kia Davidi.”—Luka 2:1-4.

⁵ Ke mu nkatu ko Kaisa Auguseto kavanina nsiku wau. Vitila mvu nkama nsambwadi, o ungunza wa Nkand’a Nzambi wasakula vo Masia kun’evata dia Beteleme kewutukila. Vakala ye mbanza yayikilwanga vo Beteleme yakala lukufi y’evata dia Nazarete, tezo kia kilometa 11. Kansi, ungunza watoma kiesesa vo Masia kuna “Betelemferate” kewutukila (Tanga Mika 5:2.) Muna lwaka kun’evata diadina tuka kuna Nazarete, wantu bakangalanga tezo kia kilometa 150, muna nzil’a Samaria. Kuna Beteleme yayi kayenda kuyisonekesa o Yosefe, kadi i mbanza yazingilanga ekanda dia Ntinu Davidi wa nkulu au, dina vo i kanda dia Yosefe yo nzitikil’andi.

6, 7. (a) Ekuma e nkangalu wa kwenda kuna Beteleme wakadila wampasi kwa Maria? (b) O sompana yo Yosefe nkia nsobani diatwasa muna nzengo za Maria? (Tala mvovo vana yand’a lukaya.)

⁶ Wau vo nkangalu wau wampasi kwa yandi, nga Maria wadi yikama Yosefe muna lemvokela nsiku wau? Wau vo ku mfoko a nsungi a sivu, nanga badi wanana ye mvula. Vana ntandu, o mvovo “otombokele kuna Yuda” tuka kuna Ngalili wafwana kikilu, kadi Beteleme va mongo yakala, nkangalu wandá wakala, lumbu yayingi wavanganga muna tomboka e miongo miami. Wau vo Maria wayimita kakala, nanga diavavanga vo kavundanga nkumbu miayingi. Kuna kwa nkento ayimita una ye vumu kiatoma kola, eyayi i ntangwa kevavanga kala va fulu kiavuvama yo kala vamosi ye yitu yandi kimana bansadisa vava mpasi za wuta zilwaka. Ka lukatikisu ko vo Maria unkabu kavavanga muna vanga e nkangalu wau.

⁷ Kana una vo i wau, Luka wasoneka vo Yosefe wele “kusonekesa yo Maria.” Wasoneka mpe vo: Yosefe wasompana yo “Maria, ona kazitikila.” (Luka 2:4, 5) O sompana yo Yosefe diatwasa nsobani muna nzengo za Maria. Diavavanga vo kabadikila nkaz’andi se ntu yo tambulwila e kiyekwa kavewa kwa Nzambi kia kala se nsadisi muna yikamanga e nzengo za nkaz’andi.a Maria walemvokelanga nkaz’andi yo songa vo lukwikilu lwasikila kakala lwau.

8. (a) Nki diaka kiafila Maria mu lemvokela nsiku wa kwenda kuna Beteleme yo Yosefe? (b) Aweyi e mbandu a Maria ilenda kasakesela selo yakwikizi o unu?

⁸ Nki diaka kiafila Maria mu lemvokela nsiku wau? Nga wazaya ungunza wavovanga vo Masia ku Beteleme kewutukila? O Nkand’a Nzambi ke uvovanga diambu diadi ko. Nanga Maria kazaya ungunza wau, kadi e mfumu za mabundu yo wantu akaka bazaya wo. (Mat. 2:1-7; Yoa. 7:40-42) Maria kavezanga mambu ma mwanda ko. (Luka 1:46-55) Diakala vo nkaz’andi kalemvokela yovo ndungan’a ungunza wa Yave wamfila mu vanga nkangalu wau, Maria wasonga mbandu ambote. Yave oyangalelanga awana besonganga lulembamu yo lemvo, diakala yakala yovo nkento. O unu, diamfunu twatanginina mbandu a lusakalalu lwa Maria, kana una vo akaka ke bevanganga wo ko.

Luwutuku lwa Kristu

9, 10. (a) Maria yo Yosefe adieyi bayindula vava bafinamanga kuna Beteleme? (b) Yosefe yo Maria akweyi baleka? Ekuma?

⁹ Maria nanga wayangalala vava kamona evata dia Beteleme. Vava bamantanga yo kulumuka e miongo yo viokela vana ndambu a mpatu za olive zakala ye mbongo yansuka ifwete velwa, Maria yo Yosefe nanga basungamenanga lusansu lw’evata diadina. Nze una kasakula o Mika wa nguza, evata diadina ke diasiwanga sungididi ko muna mavata mawonso ma Yuda wau vo diakete diakala. Kansi, i muna mwawutukila Boaze, Naomi ye Davidi, vitila funda dia mvu.

¹⁰ Maria yo Yosefe bawana evata diazala yo wantu. Wantu ayingi bavita o lwaka muna kuyisonekesa. Muna kuma kiaki, ke mwasala diaka nzo za leka ko.b I dianu bayenda lekela muna mpak’a bulu. I muna mpaka yayina kabakamena e nsongo. Se yindula una kamona Yosefe vava kawanga o nkaz’andi katatanga mu kuma kia mpasi zina kateka mona ko.

11. (a) Ekuma akento awonso balenda bakulwila e mpasi kamona Maria? (b) Aweyi Yesu kenena se “mwan’antete”?

¹¹ Akento awonso balenda bakula e mpasi kamona Maria. Vitila 4.000 ma mvu, Yave wasakula vo akento muna mpasi bewutila mu kuma kia usumuki. (Etu. 3:16) Maria wamona mpe mpasi zazi. O lusansu lwa Luka ke luyikanga ko e mpasi zawonso kamona Maria, kansi tutanganga kaka vo: “Owutidi o mwan’andi, ewuta diantete.” (Luka 2:7) Elo, ‘mwan’andi antete’ muna tezo kia wana nsambwadi kawuta, wawutuka. (Maku 6:3) Kansi, waswaswana kakala muna wana awonso. Kakala kaka mwan’antete a Maria ko, kansi “mwan’antete muna nsema wawonso” wa Yave ye Mwan’amosi kaka wa Nzambi.—Kol. 1:15.

12. O Maria aveyi kalekesa o mwana? Nkia nswaswani ina muna nsaka, fwaniswa ye yimpa ivangwanga mu kuma kia luwutulu lwa Yesu?

¹² O lusansu luvovanga diaka vo: “Unzingidi o nlele, unlekese muna dikilwa kia twelezi.” (Luka 2:7) E nsaka, fwaniswa ye yimpa ivangwanga mu nza yawonso mu kuma kia luwutulu lwalu, mambu makiese kaka isonganga. Kansi, yambula twabadika adieyi kieleka diavangama. E dikilwa kia twelezi i fulu kitulwanga madia ma bulu. Sungamena vo Yosefe yo Maria mu mpaka bakala, e mpaka fulu kia mvindu ye nsudi kikalanga. Nkia se wadi yambula vo mwan’andi kawutukila vana fulu nze kiaki avo vena ye fulu kiakaka kiambote kalenda wutukila? Mase mawonso betokanenanga e wete dia wan’au. Yosefe yo Maria bakala y’ekani dia vanga edi disundidi o wete, kadi o mwana ndioyo i Mwan’a Nzambi.

13. (a) Maria yo Yosefe aweyi bavangila dina balenda muna yina bakala yau? (b) Mase mangangu o unu aweyi balenda tanginina Maria yo Yosefe?

¹³ Kana una vo i wau, Maria yo Yosefe ke bayambula ko vo diambu diadi diabakendeleka. Bavanga dina balenda muna wete dia nsedia ndioyo. Maria watoma lunga-lunga mwan’andi, wanzinga o nlele yo kunlekesa muna dikilwa kia twelezi kimana kayanduka. Maria kayambula ko vo wutila muna mpak’a bulu diansimba mu lembi toma lunga-lunga mwan’andi. Yau awole bazaya vo o lunga-lunga o mwana muna kimwanda i diambu disundidi o mfunu balenda kumvanga. (Tanga Nsiku 6:6-8.) Mase mangangu o unu besianga mambu ma mwanda va fulu kiantete ekolo besansanga wan’au mu nza yayi ina vo wantu ke bezolanga sadila Nzambi ko.

Nkingul’a Lukasakeso

14, 15. (a) Ekuma avungudi bakadila y’etima dia mona o nsedia? (b) Avungudi adieyi bavanga vava bawana o nsedia vana dikilwa kia twelezi?

¹⁴ Vana vau mazu mavunzakesa luvuvamu bakala lwau. Avungudi bakota mu nzaki muna mpaka y’etima dia monana y’esi nzo awaya, musungula o nsedia. Wantu awaya kiese kiayingi bakala kiau. Kuna miongo batuka kuna bavungulwilanga mameme mau.c Yosefe yo Maria batokana yo vava zaya nkia diambu diavangama. Vana vau Avungudi babazayisa diambu diesivi bamona. Muna nzanza bakala, balwakilwa kwa mbasi muna fuku. O nkembo a Yave ubatemene, mbasi ubazayisi vo Kristu yovo Masia owutukidi kuna Beteleme. Bewana o mwana ndioyo muna dikilwa kia twelezi, wazingwa o nlele. Vabwa sinsu kiakaka kiampwena: Vavayika buka kia mbasi zasanisinanga Nzambi.—Luka 2:8-14.

¹⁵ Ke diesivi ko vo avungudi awaya bayiza mu nzaki kuna Beteleme. Nanga kiese kiayingi bamona vava bawana o nsedia waleka vana fulu kina o mbasi kabazayisa. Ke basweka nsangu zazi zambote ko. “Babazayisi e diambu dina bavoveso . . . Awonso bawa wo, basivikidi o mambu bavoveso kw’avungudi.” (Luka 2:17, 18) Nanga afidi a mabundu a tandu kiakina ke bazitisanga avungudi ko. Kansi, Yave wazitisanga avungudi awaya alembama. Aweyi e nkingula yayi yakasakesela Maria?

16. Aweyi Maria kasongela vo nkwa umbakuzi? Aweyi kakumikina lukwikilu lwandi?

¹⁶ Kana una vo Maria wayoya kakala, wasia sungididi muna mvovo mi’avungudi. “Maria, olundidi mambu mama, obadikidinge mo muna ntima.” (Luka 2:19) Ka lukatikisu ko vo nkento ndioyo nkwa umbakuzi kakala. Wabakula vo e nsangu zazi zatuka kwa mbasi zamfunu kikilu. O Yave wa Nzambi andi wazola vo Maria kazaya e mpil’a mwana kawuta ye nkia mfunu kakala. Vana fulu kia wá kaka, Maria walunda mambu mama muna ntima kimana kayindulanga mo muna ngonde ye mvu milanda. Ediadi dimosi muna mambu makumika lukwikilu lwa Maria muna zingu kiandi kiawonso.—Tanga Ayibere 11:1.

17. Aweyi tulenda tanginina Maria mu diambu ditadidi mambu ma mwanda?

¹⁷ Nga otanginina e mbandu a Maria? Yave wasonekesa mambu maludi muna Diambu diandi. Kansi, muna baka e nluta muna mambu mama, tufwete mo sianga e sungididi. Tulenda wo vanga muna tanganga o Nkand’a Nzambi lumbu yawonso. Ka ufwete tangilwa nze mpasi nkanda ko, kansi nze Diambu dia Nzambi diavumunwinwa. (2 Tim. 3:16) Nze Maria, tufwete lundanga mambu ma mwanda mu ntima yo badikanga mo. Avo tuvanga wo, dikutusadisa mu lemvokela malongi ma Yave yo kumika lukwikilu lweto.

Mambu Makaka Mana Kalunda

18. (a) Maria yo Yosefe aweyi balemvokela Nsiku a Mose vava Yesu kawutuka? (b) O lukau luna Yosefe yo Maria batambika muna tempelo adieyi lusonganga mu kuma kia mbakilu zau?

¹⁸ Vava mwana kalungisa lumbu nana, Maria yo Yosefe banzengesa nze una wasikidiswa muna Nsiku a Mose yo kumvana nkumbu a Yesu nze una bakanikinwa. (Luka 1:31) Vava kalungisa e lumbu makumaya, bànata kuna tempelo kuna Yerusaleme tezo kia kilometa 10 yo tambika tukau twalombwanga kwa mase m’asukami, mbwela zole yovo nsweswe miole mia mayembe. Dilenda kala vo nsoni bamona muna tambika tukau twatu, kansi bavanga mawonso muna lemvokela Nsiku. Lukasakeso lwayingi batambula ekolo bakala kuna tempelo.—Luka 2:21-24.

19. (a) Simone nkia mambu makaka kavovesa Maria mana kalunda muna ntima? (b) Adieyi kavanga o Ana vava kamona Yesu?

¹⁹ Yakala dimosi dia nunu nkumbu andi Simone wabafinama yo vovesa Maria mambu makaka mana kafwete lunda muna ntima. Nzambi wasila Simone o nsilu vo ke kuyifwila ko yavana kemona Masia. Yave wasadila mwand’avelela muna kunzayisa mpe vo Yesu i Mvuluzi wasilwa o nsilu. Simone walukisa Maria mu kuma kia mpasi zisinga kunlwakila. E mpasi zazi zikala nze muntu osukilu nsosolo mu ntima. (Luka 2:25-35) Kana una vo e mvovo miami miantokanesa, miansadisa mu zizidila e mpasi za lufwa lwa mwan’andi vava vavioka 33 dia mvu. Vava Simone kamokena yandi, ngunza mosi ankento nkumbu andi Ana wamona Yesu yo yantika vova mu kuma kiandi kw’awonsono bavingilanga lukûlu lua Yerusaleme.—Tanga Luka 2:36-38.

20. Ekuma e nzengo za nata Yesu kuna tempelo ya Yerusaleme zakadila zambote?

²⁰ E nzengo za Maria yo Yosefe za nata mwan’au kuna tempelo a Yave kuna Yerusaleme, zambote kikilu. Balonga mwan’au mu kala y’etima dia mambu ma mwanda yo lembi kondwanga kuna tempelo a Yave. Ekolo bakala kuna tempelo, bavanga mawonso balenda yo tambula luludiku yo kasakeswa. Ka lukatikisu ko vo Maria walongoka mayingi oma makumika lukwikilu lwandi, o ntim’andi wazala ye mambu ma badika yo zayisa mo kw’akaka.

21. Aweyi tulenda kadila ye ziku vo lukwikilu lweto lukumama nze lwa Maria?

²¹ O unu, dialukasakeso mu mona mase betangininanga e mbandu yayi. Mase bena vo Mbangi za Yave benatanga wan’au muna tukutakanu tw’Akristu. Mase mama bevanganga mawonso muna salu kia Nzambi yo kasakesa ampangi zau za mwanda. Muna tukutakanu twatu, belongokanga mambu mamfunu mekubatwasilanga kiese, kubakumika yo kala ye mambu mayingi mana balenda zayisa kw’akaka.