Kala yo Unkabu, Yave Una Yaku!

1, 2. (a) Nkia fu ilenda kutusadisa mu zizidila e mpasi? (b) Nki i lukwikilu? Yik’e nona.

E SALU kia Yave kiese kikututwasilanga. Kansi, tunwananga ye mpasi nze wantu awonso ye tulenda ‘mweswa mpasi muna diambu dia unsongi.’ (1 Pet. 3:14; 5:8, 9; 1 Kor. 10:13) Muna zizidila e mpasi zazi, lukwikilu ye unkabu tuvwidi o mfunu.

² Nki i lukwikilu? Paulu wa ntumwa wasoneka vo: “Vo i lukwikilu, i lusikidisu lua mana mesiwang’e vuvu, e nton’a lekwa ilembele moneka.” (Ayib. 11:1) Nsekola yakaka ivovanga vo: “Lukwikilu i nswa wa vwa e lekwa kina tuvingilanga. Lukwikilu i kala ye ziku muna lekwa kina ketulendi mona ko.” (The Simple English Bible) Avo e lekwa tuvaninu kio kala o nswa, tukalanga ye vuvu vo lekwa kiaki kisinga kituka kieto: Wau tuna ye lukwikilu vo Nzambi olungisanga nsilu miandi, dina nze yeto tuveno nswa. Tuna ye ziku vo mana Nzambi kasila o nsilu lungana mesinga lungana ye mawono kavova muna Nkand’ a Nzambi maludi, kana nkutu i “lekwa ilembele moneka.”

3, 4. (a) Nki i unkabu? (b) Aweyi tulenda siamisina lukwikilu ye unkabu weto? 

³ O unkabu i nkuma wa vova yo vanga diambu kondwa wonga vava tuwanananga ye mambu mampasi ye ma vonza. Avo tukala yo unkabu, tukala ye vuvu ye kikesa, kana nkutu tumweseso e mpasi mu kuma kia mana tukwikilanga.—Maku 6:49, 50; 2 Tim. 1:7.

⁴ O lukwikilu yo unkabu fu yamfunu kikilu. Kansi, dilenda vava vo twawokesa lukwikilu ye unkabu weto. Nkand’a Nzambi uyikanga selo yayingi ya Nzambi basonga mbandu ambote ya lukwikilu yo unkabu. Muna kuma kiaki, imosi muna mpila tulenda siamisina lukwikilu ye unkabu weto i badika eyaka muna nona yayi.

YAVE WAKALA YO YOSUA

5. Muna kala mfidi ambote, o Yosua adieyi kavwanga o mfunu?

⁵ Tulenda vutula e ngindu zeto muna diambu dimosi diavangama se vioka 3.500 za mvu. Mvu 40 miviokele kala tuka Yave kavaikisila ulolo wa Aneyisaele muna ubundu kuna Engipito. O Mose wa ngunza yandi wakala mfidi. Kimbuta kia mvu 120 kakala kiau vava kayenda vana Mongo a Nebo yo mona e Nsi a Nsilu. I bosi, wafwila vana mongo wau. Yosua ona “wazàla yo mwand’a ngangu,” wavinga vana fulu kiandi. (Nsi. 34:1-9) Aneyisaele bafinamene mu vwa nsi ya Kenani. Muna kala se mfidi ambote, Yosua ngangu za Nzambi kavwanga o mfunu. Kafwete songa mpe lukwikilu kwa Yave yo kala ye unkabu yo nkuma. Nsi. 31:22, 23.

6. (a) Mun’owu wa Yosua 23:6, mu nkia diambu tuvavilanga unkabu? (b) Adieyi tulenda longoka muna mvovo mina muna Mavangu 5:29 ye Mavangu 5:29?

⁶ E ngangu, unkabu, yo lukwikilu kasonga Yosua vava bakutumuna e nsi ya Kenani, nanga lwakumika Aneyisaele. Kansi, vana ntandu a nwana e vita, unkabu bavwanga o mfunu muna vanga dina Yosua kabavovesa vo bavanga. Vitila lufwa lwandi, Yosua wabavovesa vo: “Nuvama, nuvis’o meso muna vanga mawonso mana masonama muna nkand’a nsiku a Mose, ke nuvengela ku lunene ko yovo ku lumonso.” (Yos. 23:6) Yeto mpe unkabu wa lemvokela Yave ntangwa zawonso tuvwidi o mfunu, musungula vava wantu bekutuvovesanga vo twavanga diambu ke dina ngwizani ko ye luzolo lwa Nzambi. (Tanga Mavangu 4:18-20; 5:29.) Avo tusamba kwa Yave yo kumbunda e vuvu, okutuvana unkabu tuvwidi o mfunu.

AWEYI TULENDA ‘SINGIKILA NGYENDA ZETO’

7. Adieyi diavavwanga kwa Yosua muna kala ye unkabu yo singika e ngyenda zandi?

⁷ Muna kala ye unkabu tuvwidi o mfunu muna vanga luzolo lwa Nzambi, tufwete longokanga Diambu diandi yo sadila mana tulongokanga. Vava Yosua kavinga vana fulu kia Mose, Yave wamvovesa vo: “Vama yo kumama kaka, wavis’o meso muna vanga mawonso ma nsiku una kakanikina Mose wa ntaudi ame.  . . Kulembwa nkanda wau wa nsiku ko muna nu’aku, wavungutila mo kaka yo fuku yo mwini, wavis’o meso muna vang’owu wawonso wasonama mo; i nsonges’osongesa ngyend’aku yo kukolela.” (Yos. 1:7, 8) Yosua walemvokela e nkanikinu wau yo ‘singika e ngyenda zandi.’ Avo tuvangidi diau adimosi, oyeto mpe tukala ye unkabu yo sikila muna salu kia Nzambi.

8. E Sono kia mvu wa 2013 mu nkia kapu kibongelo? Aweyi e mvovo miami mikusadisila?

⁸ Yosua nanga wakumama kikilu vava kawa e mvovo mia Yave vo: “Vama, wakumama; kububudi ko, ngatu vumiswa: kadi o Yave wa Nzambi aku wina yaku konso kun’okwenda.” (Yos. 1:9) O Yave una yeto mpe. Muna kuma kiaki, ‘ke tububudi ko (yovo zakama) ngatu vumiswa’ kana nkutu nkia mpasi tunwananga zau. Tukasakeswanga kikilu muna mvovo emi: ‘Vama yo kumama. . . . O Yave wa Nzambi aku wina yaku.’ E mvovo mia Yosua 1:9 misolelo se sono kia mvu wa 2013. E mvovo miami kumosi ye nona y’awana basonga lukwikilu yo unkabu ikutukasakesa kikilu muna ngonde zilanda.

BAVANGA LUZOLO LWA NZAMBI KUNA UNKABU WAWONSO

9. Aweyi Rakabi kasongela lukwikilu yo unkabu?

⁹ Vava Yosua katuma alangi wole kuna Kenani, Rakabi wa nkembi wabasweka yo fila mbeni zau mu nzila yakaka. Muna kuma kia lukwikilu yo unkabu wandi, Rakabi y’esi nzo andi ke bavondwa ko vava Aneyisaele bafwasa mbanza Yeriko. (Ayib. 11:30, 31; Yak. 2:25) Muna yangidika Yave, Rakabi wayambula mavangu mandi ma zumba. Ayingi mun’awana bekitukanga Akristu besonganga mpe lukwikilu yo unkabu yo sia ngolo za soba zingu kiau muna yangidika Nzambi.

10. Mu nkia kolo Rutu kayikama e nsambil’aludi? Yave aweyi kansambulwila?

¹⁰ Vava Yosua kafwa, Rutu wa mwisi Moabe wayikama e nsambil’aludi kuna unkabu wawonso. Nanga mayingi kazaya mu kuma kia Yave wau vo nkaz’andi ona wafwa mwisi Isaele kakala. Naomi wa ko wandi, wakala mpe vo nkento ansona, ku Moabe kazingilanga. Kansi wabak’e nzengo za vutuka kuna Beteleme, kuna Isaele. Vava bayendanga, Naomi wavovesa Rutu vo kavutuka kwa nkangu andi. Kansi, Rutu wavova vo: “Kundodokela yàsisa ko, yovo vwen’o kulanda. . . o nkangu aku i nkangu ame; o Nzambi aku i Nzambi ame.” (Rutu 1:16) Kuna kwalanda, Boaze wa yitu kia Naomi wasompa Rutu, bawuta mwana yo kituka se akulu a Davidi yo Yesu. Elo, Yave osambulanga awana besonganga lukwikilu yo unkabu.—Rutu 2:12; 4:17-22; Mat. 1:1-6.

AYINGI BASIA ZINGU KIAU MU VONZA

11. Aweyi Yoyada yo Yoase basongela unkabu? Nkia nluta diatwasa?

¹¹ Unkabu ye lukwikilu lweto lukumamanga vava tumonanga vo Nzambi okalanga y’awana besianga zingu kiau mu vonza mu vanga luzolo lwandi ye muna wete dia mpangi zau. Kasikil’owu, badika nona kia Yoyada wa Ngang’ambuta yo Yoseba wa nkaz’andi. Vava Akaziya wa Ntinu kafwa, Atalaya wa ngudi andi wavonda awonso muna luvila lwa kintinu yo kuyikitula se ntinu ankento. Yoase kaka wavuluka. Yoyada yo Yoseba basia zingu kiau mu vonza muna sweka Yoase wa mwan’a Akaziya mu mvu sambanu. Muna mvu wansambwadi, Yoyada wayadika Yoase se ntinu yo vondesa Atalaya. (2 Nti. 11:1-16) Kuna kwalanda, Yoyada wasadisa Yoase wa Ntinu mu tungulula tempelo. Vava Yoyada kafwa muna kimbuta kia mvu 130, wazikwa kumosi y’atinu “kadi wete kavanga muna Isaele, y’oku kwa Nzambi, ye nzo andi.” (2 Tus. 24:15, 16) Vana ntandu, unkabu wasonga Yoyada yo nkaz’andi watanina luvila lwa ntinu tuka muna Davidi yamuna Masia.

12. Aweyi Ebede-meleke kasongela unkabu?

¹² Ebede-meleke, selo muna nzo a Sedekiya wa Ntinu, wasia zingu kiandi mu vonza mu kuma kia Yeremiya. O ntinu wayekola Yeremiya vana moko m’akuluntu a Yuda, ana bamvunina mambu vo makesa yo nkangu kayoyesanga. Muna kuma kiaki, bantuba muna sima kiazala ye nteke kimana kafwila muna. (Yer. 38:4-6) Ebede-meleke wadodokela Sedekiya wa Ntinu kimana kasadisa Yeremiya. Dina kavanga Ebede-meleke diavonza kikilu kadi wantu ayingi bamenganga Yeremiya. Sedekiya watambulwila yo tuma makesa 30 benda sadisa Ebede-meleke mu vaikisa Yeremiya muna sima. Muna Yeremiya, Nzambi wasia nsilu kwa Ebede-meleke vo ke fwa ko vava esi Babele bezunga Yerusaleme. (Yer. 39:15-18) Nzambi osambulanga awana besonganga unkabu wa vanga luzolo lwandi.

13. Aweyi Ayibere atatu basongela unkabu? Adieyi tulenda longoka muna lusansu lwau?

¹³ Tezo kia mvu 600 Vitila Tandu Kieto, Ayibere atatu basadilanga Yave basambulwa mu kuma kia lukwikilu yo unkabu basonga. Nebukandesa wa ntinu walunganisa e mfumu zawonso za Babele yo kubakanikina vo basambila teke kia wolo. Konso ndiona kevanga wo ko otubwa mun’esoka dia tiya. Kuna luzitu lwawonso, Ayibere yau atatu bavovesa Nebukandesa vo: “O Nzambi eto, ona tusadilanga, olenda kututanina mun’esoka dianyuyi yo mekoka; okututanina mpe ovo koko kwaku, e ntinu ovo ke wau ko, mbula diazayakana kwa ngeye, e ntinu, vo ke tusadila nzambi zaku ko, ngatu kunda teke kiawolo kina wadongeleka.” (Dan. 3:16-18) E sono kia Daniele 3:19-30 kisonganga una Yave kavuluzila Ayibere atatu awaya. Kana una vo ke tuvewanga tumbu kia fwila mun’esoka dia tiya ko, ezak’e ntangwa oyeto mpe tunwananga ye ntonta za lukwikilu. Avo tusonga lukwikilu yo unkabu, tulenda kala ye ziku vo Nzambi okutusambula.

14. Mun’owu wa Daniele kapu kia 6, aweyi Daniele kasongela unkabu? Nkia nluta diatwasa?

¹⁴ Daniele wasonga lukwikilu yo unkabu vava mbeni zandi balomba kwa Dareyuse wa Ntinu vo kasia nsiku vo “konso on’olomba konso ndomba kwa konso nzambi yovo muntu muna lumbu makumatatu, nangu kwa ngeye, e ntinu, otubwa mun’ewulu dia nkosi.” Vava Daniele kawá nsiku wau, vana vau “wele kota muna nzo andi (owaù tu, e zianele zaziuka mun’esuku diandi ditalanini Yerusaleme;) ofukamene mfukama tatu muna lumbu, kasamba yo vana Nzambi o matondo, una kateka vanga.” (Dan. 6:6-10) Daniele wa nkwa unkabu watubwa mun’ewulu dia nkosi. Kansi o Yave wantanina.—Dan. 6:16-23.

15. (a) Aweyi Akwila ye Peresekila basongela lukwikilu yo unkabu? (b) Ayeyi i nsas’a mvovo mia Yesu mina muna Yoane 13:34? Aweyi Akristu ayingi besongelanga zola kwaku?

¹⁵ Muna kuma kialembi zayiswa muna Nkand’a Nzambi, Akwila ye Peresekila ‘batambika malaka mau muna diambu dia moyo a Paulu.’ (Mav. 18:2; Roma 16:3, 4) Kuna unkabu wawonso, bavanga dina Yesu kabavovesa: “Nkanikinu ampa ikunusia, nuzolaziana; e nzola inuzolele, i nuzolaziananga.” (Yoa. 13:34) O Nsiku a Mose wavovanga vo muntu kafwete zola nkw’andi nze una kekuyizolelanga. (Fuka 19:18) O nkanikinu a Yesu ‘wampa’ kadi uvovanga vo twasonga zola yamu tezo kia vana moyo eto mu kuma ki’akaka nze una kavanga. Akristu ayingi besonganga zola muna sia zingu kiau mu vonza muna tanina mpangi zau kimana balembi mweswa mpasi yovo vondwa kwa mbeni zau.—Tanga 1 Yoane 3:16.

16, 17. Aweyi lukwikilu lw’Akristu ayingi a tandu kiantete lwatontelwa? Nkia ntonta benwananga zau Akristu ayingi mu lumbu yeto?

¹⁶ Nze Yesu, Akristu a tandu kiantete basonga unkabu wa sambila kaka Yave. (Mat. 4:8-10) Ke bazola yoka ndumbu ko muna sambila ntinu a Roma. (Tala e fwaniswa.) Daniele P. Mannix wasoneka muna nkand’andi (Those About to Die) vo: “Akristu akete kaka bavutuka manima, kana una vo eziku dia yokela ndumbu diasiwa vana yanzala. Diasikidiswa vo konso mbakami kamwanga mafuta ma ndumbu vana tiya, i bosi ovewa nkanda yo vevolwa. Bavoveswa vo evangu diadi ke disongele ko vo ntinu besambila, kansi mu songa vo batambulwidi vo ntinu a Roma i nzambi. Kana una vo i wau, Akristu akete kaka batambulwila elau diadi dia vaikiswa muna pelezo.”

¹⁷ Mu tandu kieto, Akristu ana basiwanga mu fulu ya salu yampasi muna luyalu lwa Hitler, nkumbu miayingi bavewanga elau dia vevolwa yo tina lufwa kele vo basinini nkanda mu songa vo bayambwidi sambila Yave. Kansi, akete kaka basina nkanda wau. Vava kianwananga vita kuna Rwanda, Mbangi za Yave za esi kanda dia Tutsi ye Hutu basia zingu kiau mu vonza mu tanina mpangi zau. Unkabu ye lukwikilu luvavwanga muna sunda mpasi zazi.

SUNGAMENA VO YAVE UNA YETO!

18, 19. Nkia nona ya lukwikilu ye unkabu iyikwanga muna Nkand’a Nzambi ilenda kutusadisa mu lungisa e salu kieto kia umbangi?

¹⁸ Owau, tuna y’elau dia sala e salu kiampwena kina Nzambi kavana kwa selo yandi ova ntoto, i sia vo, samuna e nsangu za Kintinu yo kitula wantu se alongoki. (Mat. 24:14; 28:19, 20) Tuvutulanga matondo mu kuma kia mbandu ambote katusisila Yesu. ‘Wakangala muna mavata, yo muna mpata-vata, walonganga yo samunang’e nsangu zambote za kintinu kia Nzambi.’ (Luka 8:1) Nze Yesu, oyeto mpe lukwikilu ye unkabu tuvwidi o mfunu muna samuna e nsangu za Kintinu. Muna lusadisu lwa Nzambi, tulenda kala nze Noa wa nkwa unkabu ona wakala “nteleki a ndungidi” mu “nz’a akwa luvezo” ina yafwaswa muna kizalu.—2 Pet. 2:4, 5.

¹⁹ E sambu kikutusadisanga mu lungisa e salu kieto kia umbangi. Vava alongoki akaka a Kristu ana babangikwanga basamba kimana bakwamanana ‘vovela e diambu dia Nzambi yo unkabu,’ e sambu kiau kiawakana. (Tanga Mavangu 4:29-31.) Avo wonga wa sila umbangi mu nzo ye nzo una wau, samba kwa Yave kavana lukwikilu ye unkabu, oyandi okusadisa.—Tanga Nkunga 66:19, 20.a

20. Nkia lusadisu tuna lwau yeto selo ya Yave?

²⁰ Diampasi mu kwamanana vanga luzolo lwa Nzambi mu nza yayi yambi. Kansi, ke tuna yeto mosi ko. Nzambi una yeto. Tusadiswanga mpe kwa Mwan’andi una vo i Ntu a nkutakani. Tuvwidi mpe vioka 7.000.000 ma mpangi besadilanga Yave mu nza yawonso. Kumosi yo yau, yambula twakwamanana songa lukwikilu yo samun’e nsangu zambote. E mvovo mia Sono kia mvu wa 2013 mikutusadisa mu vanga wo: ‘Vama yo wakumama. . . . O Yave wa Nzambi aku wina yaku.’—Yos. 1:9.