Kristu​—wasilwa Umbangi Kwa angunza

“Umbangi wa Yesu i mwand’a ungunza.”​—⁠LUSENGOMONO 19:⁠10.

1, 2. (a) Nkangu a Isaele nkia nzengo banwananga zau tuka mvu wa 29 wa tandu kieto? (b) Nkia diambu tulongoka mun’elongi diadi?

MUNA mvu wa 29 wa tandu kieto e diambu dia Masia wasilwa o nsilu diakala se moko kia nkangu a Isaele. E salu kia Yoane wa Mvubi kiawokesa e vuvu kiau muna ngiz’a Kristu. (Luka 3:​15) Yoane wavova vo ke yandi ko i Kristu. Kansi, wasonga Yesu wa Nazarete vo: “Yasia umbangi vo, yandi i Mwan’a Nzambi.” (Yoane 1:​20, 34) Ke kolo ko, ndong’ayingi ilende Yesu muna wá malongi mandi yo wukwa.

² Muna ngonde zalanda, Yave wasia umbangi wayingi mu kuma kia Mwan’andi. Awana batanganga e Sono yo mona mavangu ma Yesu bakala ye ziku kiasikila muna kunkwikila. Kansi, o nkangu a Isaele wakanga ekangu yo Nzambi ke bankwikila ko. Akete kaka bazaya wo vo Yesu i Kristu wa Mwan’a Nzambi. (Yoane 6:​60-​69) Adieyi wadi vanga kele vo wakala muna ntangwa yayina? Nga wadi kwikila vo Yesu i Masia yo kituka se nlongoki andi akwikizi? Mun’elongi diadi tulongoka umbangi kasia yandi kibeni Yesu vava kavoveswa kwa Ayuda vo Lumbu kia Vundu kakululanga ye makaka kavanga mu kumika lukwikilu lw’alongoki andi akwikizi.

Yesu Wayisila Kimbangi

3. Nkia mambu mafila Yesu mu kuyisila kimbangi?

³ Muna mvu a 31 wa tandu kieto o Yesu wakala muna Yerusaleme kun’elambu dia Nduta. Owukidi muntu wayelanga se vioka mvu makumatatu ye nana. Ayuda babangikìdi Yesu, wau kavanga ediadi muna Lumbu kia Vundu. Bansokele mambu vo otiangwini Nzambi, kadi oyikidi Nzambi vo S’andi. (Yoane 5:​1-9, 16-​18) Yesu mambu matatu kayika muna kimbangi kayisila malenda kwikidisa konso Nyuda wa nkwa ntim’ansongi mu zaya kana nani kieleka i Yesu.

4, 5. O Yoane nkia salu kavewa? Nga walungisa kio?

⁴ Diantete, Yesu wayika kimbangi kia Yoane wa Mvubi ona wamvitila. Wavova vo: “Nwatuma kwa Yoane, oyandi osidi umbangi wa ludi. Oyandi i mini kianlemi, kiankezimi: oyeno e nkolo-kolo nuzolelenge o yangalala muna ntemo andi.” ​—⁠Yoane 5:​33, 35.

⁵ Yoane wa Mvubi wakala se ‘mini kianlemi ye kiankezimi’ mu kuma kia sia vo una kasilu ko muna pelezo yakondw’e kuma kwa Erodi, walungisa salu kavewa kwa Nzambi kia kubika e nzila ya Masia. Yoane wavova vo: ‘Ngizìdi avubilanga muna maza kimana [Masia] kasengomoka kwa Isaele. . . . Yamwene o mwanda ukulumukini kun’ezulu nz’eyembe; wizidi kala vana yandi. Omono kinzeye ko: kansi ndiona wantuma yavubila muna maza, yandi wampovesa vo, konso ona omon’o mwanda okwiz’akulumukina, yo kala vana yandi, i yandi yuna ovubila muna mwand’avelela. Yamona, yasia umbangi vo, Yandi i Mwan’a Nzambi.’a (Yoane 1:​26-​37) Yoane wasonga vo Yesu i Mwan’a Nzambi, Masia ona wasilwa o nsilu. Umbangi kasia o Yoane wa kieleka kikilu kadi vava kafwa, vioka ngonde nana, ulolo wa Ayuda akwa ntima miansongi bavova vo: “Mawonsono mavova Yoane muna ndioyu, maludi.” ​—⁠Yoane 10:​41, 42.

6. Ekuma Mavangu ma Yesu mafwana kwikidisa wantu vo mu nkum’a Nzambi kavangilanga mo?

⁶ Dianzole, Yesu wayika kuma kiakaka kiasonganga vo yandi i Masia. Mavangu mambote ma yandi kibeni i ziku kiasonganga vo Nzambi wakala yandi. Wavova vo: ‘Vo i mono, o umbangi ngina wau uviokele una wa Yoane: kadi e salu yavewa kwa Se yamana yo, yau salu eyi nsalanga, i ikunsilang’o umbangi vo Se wantuma.’ (Yoane 5:​36) Atantu a Yesu nkutu ke balenda vunisa e ziku kiaki ko ye ulolo wa masivi kavanga. Ambuta za nganga ye Afarisi bayuvula vo: “Aweyi tuvanga? Kadi muntu ndioyu, sinsu yingi kevanganga.” (Yoane 11:​47) Kansi, akaka bakwikidi muna yandi bavovele vo: “O Kristu, ova kekwiza, nga sinsu yingi kevanga iviokele ina kavangidi ndioyu e?” (Yoane 7:​31) Wantu awaya bakala y’elau dia zaya fu ya Se eyi yamonekenanga muna Mwana. ​—⁠Yoane 14:⁠9.

7. E Sono ya Kiyibere aweyi yasila Yesu umbangi?

⁷ Diatatu, Yesu wasia kimbangi kakilendi katikiswa ko. Wavova vo: “E Sono i yau yiyi ikunsila umbangi; kala vo nukwikila Mose, nga mono nukwikidi; kadi mono kasonekena.” (Yoane 5:​39, 46) Elo, o Mose mosi muna selo ya Yave vitila Kristu ona wasoneka mu kuma kia Kristu. Wasoneka ulolo wa ungunza ye luvila lulenda sadisa mu zaya Masia. (Luka 3:​23-38; 24:​44-46; Mavangu 10:​43) Adieyi tuvova mu kuma kia Nsiku a Mose? “O nsiku i nlongi eto a kutufila kwa Kristu,” u kasoneka Paulu wa ntumwa. (Ngalatia 3:​24) Elo, “umbangi wa Yesu i mwand’a ungunza.” ​—⁠Lusengomono 19:⁠10.

8. Ekuma ulolo wa Ayuda ke bakwikidila Masia ko?

⁸ Mawonso mama, kimbangi kia Yoane, mavangu mankuma ma Yesu, umbangi wa Nkand’a Nzambi ye fu ya Nzambi yina katanginina, nga ke mekukwikidisanga ko vo Yesu i Masia? Konso muntu wakala ye zola kwafwana muna Nzambi ye Diambu diandi olenda bakula e ziku kia mambu mama yo kwikila muna Yesu wa Masia wasilwa o nsilu. Kansi, o zola kwa mpila yayi ke kwakala muna Isaele ko. Yesu wavova kw’atantu andi vo: “Inuzeye, ovo, o zola kwa Nzambi, omo yeno, ke kuna mo ko.” (Yoane 5:​42) Vana fulu kia ‘vava nkembo utukanga kwa Nzambi, nkembo wa yau kibeni bavavanga.’ Ikuma vo ke bawizananga ko yo Yesu una nze S’andi on’omenganga e ngindu za mpila yayi. ​—⁠Yoane 5:​43, 44; Mavangu 12:​21-23.

Bakumikwa kwa Mona-Meso

9, 10. (a) E nkituka mu ntangw’afwana yasongwa, ekuma? (b) Nkia nsilu kavana Yesu kw’alongoki andi?

⁹ Mvu mosi wavioka tuka Yesu kasongela ziku vo yandi i Masia. E lumbu ki’elambu dia Nduta ya mvu a 32 wa tandu kieto kiviokele. Ndonga mun’awana bakwikila Yesu bayambula kunlanda nanga mu kuma kia lubangamu, zola mavwa ye tokanena mambu ma zingu. Akaka nanga bakendalala wau vo Yesu kazola ko vo kakitulwa se ntinu. Vava afidi a nsambila Ayuda banlomba vo kabasonga e sinsu, kazola kuyikembesa ko mu kubasonga e sinsu ki’ezulu. (Matai 12:​38, 39) Muna kuma kiaki akaka bayantik’o katikisa Yesu. Vana ntandu, Yesu wayantika zayisa kw’alongoki andi mambu makala se mampasi kwa yau muna bakula. Wabavovesa vo: “Ofwete kwenda kuna Yerusaleme, yo mwesw’e mpasi zayingi kw’akuluntu, ye mbuta za nganga y’asoneki, yo vondwa.” ​—⁠Matai 16:​21-23.

¹⁰ Ngonde kumi kaka zasala kwa Yesu muna ‘katuk’ova nza yayi yo kwenda kw’Ese.’ (Yoane 13:⁠1) Yesu watokananga kikilu mu kuma kia alongoki andi akwikizi, wasila akaka muna yau o nsilu vo okubasonga e sinsu ki’ezulu kina kazola ko songa kwa Ayuda bakondwa lukwikilu. Yesu wavova vo: “Kieleka inusamunwini vo, akaka batelamene vava, ana ke beyeleka nkutu fwa ko, yavana bemon’o Mwan’a muntu s’ekwiza muna kintinu kiandi.” (Matai 16:​28) Dialudi, o Yesu kavova ko vo akaka muna alongoki andi bezinga yavana Kintinu kia Masia kisikidiswa muna mvu a 1914. Kansi, wazola songa kw’alongoki andi atatu azolwa o nkembo kevwa vava keyala se Ntinu. E mona-meso kiaki kiyikilwanga vo nkituka.

11. Yika dina diabwa muna mona-meso.

¹¹ Vava kiavioka lumbu sambanu, o Yesu obongele Petelo yo Yakobo yo Yoane wa mbunzi andi, ubanete muna Mongo anda wa Keremone. “Ovwidi kituka vana bena: o luse luandi lukezimini nze ntangwa, e mvwatu miandi mivwidi pemboka nze mwini.” O Mose wa ngunza yo Eleya bezidi, bamokenenge yo Yesu. E mona-meso kiaki mu fuku kiavangama, i kuma kiakadila se kiesivi. E mona-meso kiakala nze kieleka kw’alongoki, ikuma o Petelo walomba vo vatungwa saba tatu, ekimosi kia Yesu, ekimosi kia Mose ye kia Eliya. Una kavovelenge Petelo, etuti diantemo dibayìtalèle, ndinga itukidi mun’etuti ivovele vo: ‘Ondioyu i Mwan’ame anzolwa yuyu, ona nyangalelanga; nunwila.’​—⁠Matai 17:​1-6.

12, 13. E nkituka nkia diambu yavanga kw’alongoki a Yesu? Ekuma?

¹² Kieleka, Petelo wasia umbangi vo Yesu i “Kristu, wa Mwan’a Nzambi amoyo.” (Matai 16:​16) Kansi, se yindula una kamona vava kawá Nzambi yandi kibeni osidi umbangi wa Mwan’andi? E nkituka yakumika kikilu lukwikilu lwa Petelo, Yakobo yo Yoane. Wau vo o lukwikilu lwau lwakumikwa, bafwana mu zizidila mana mekubabwila kuna ntwala, ye mu salu besala muna nkutakani kuna sentu.

¹³ E nkituka yasivikisa kikilu alongoki, ikuma vo, vioka 30 ma mvu Petelo wasoneka vo: ‘[O Yesu] watambula kwa Nzambi w’ese, zitu yo nkembo, vava kaluakilwa kwa ndinga ina wau, yatuka kuna mpungu-nkembo, oku vo, ondioyu i Mwan’ame anzolwa yuyu, ona nyangalelanga. Eyayi ndinga, oyeto twawa yo yatuka kun’ezulu, e kolo twakala yandi vana mongo avauka.’ (2 Petelo 1:​17, 18) E nkituka yasivikisa mpe Yoane. Vioka mvu 60 owu kavova: ‘Twamona nkembo andi, o nkembo andi nze i nkembo wa mwan’amosi w’Ese.’ (Yoane 1:​14) Kansi, e nkituka ke yau kaka ko i mona-meso bamona alongoki a Yesu.

Ntemo Wakaka kwa Selo Yakwikizi

14, 15. O Yoane wa ntumwa mu nkia mpila kadi zingila yavana kekwiza o Yesu?

¹⁴ Kuna nima lufuluku lwandi Yesu wamoneka kw’alongoki andi muna Mbu a Ngalili. Wavovesa Petelo vo: ‘Ovo nzolele wo [o Yoane] zinga kezinga yavana nkwiza, ekuma otokanena mu diadi?’ (Yoane 21:​1, 20-22, 24) E mvovo miami nga ke misonganga ko vo o Yoane wantumwa wadi zinga kwayingi ke mu ntumwa zakaka ko? Elo, kadi wazinga diaka tezo kia 70 lwa mvu yo sadila Yave kuna kwikizi kiawonso. Kansi, o Yesu mayingi kazola vova muna mvovo miami.

¹⁵ O mvovo “yavana nkwiza” ukutusungamesanga mana kavova Yesu vo “Mwan’a muntu s’ekwiza muna kintinu kiandi.” (Matai 16:​28) Yoane wazinga yavana kayiza Yesu muna nsasa sia vo kwa yandi wasongwa ungunza wa mona-meso ya Ngyal’a Yesu muna Kintinu. Vava kiafinamanga lufwa lwandi, ekolo kakala mu pelezo kuna sanga kia Patemo wasongwa Mona-meso kia mawonso mevangama muna “lumbu kia Mfumu.” Ediadi diansivikisa kikilu, i kuma vo vava Yesu kavova vo, ‘nkwiza nswalu,’ Yoane wavutula vo: “Amen: wiza, e Mfumu Yesu.” ​—⁠Lusengomono 1:​1, 10; 22:⁠20.

16. Ekuma dinina diamfunu mu kumikanga lukwikilu lweto?

¹⁶ Akwa ntima miansongi bazingilanga muna tandu kiantete, batambulwila Yesu nze Masia yo kwikila muna yandi. Wau vo bazungwa kwa minkondwa lukwikilu ye mu kuma kia salu kina besala ye mpasi zikubabwila kuna sentu, lukwikilu lw’awana bekituka s’alongoki siamiswa lwavavanga. Yesu muna songa vo yandi i Masia, wavanga mambu mayingi yo songa mona-meso muna kumika alongoki andi akwikizi. O unu mu lumbu yambaninu ya “lumbu kia Mfumu” tuzingilanga. Ke kolo ko, o Kristu ofwasa nza ya Satana ya umpumbulu, yo vuluza nkangu a Nzambi. Oyeto mpe tufwete kumikanga lukwikilu lweto muna nkubika zawonso kevanganga o Yave muna wete dieto dia mwanda.

Bataninwa Muna Ntangw’ampasi ye Tombe

17, 18. Nkia nswaswani yakala vana vena alongoki a Yesu ye atantu a Nzambi muna tandu kiantete? Nkia diambu diabwila alongoki ye ulolo wa Ayuda?

¹⁷ O Yesu una kafwa, alongoki yo unkabu wawonso balemvokela nkanikinu a Yesu wa kala mbangi zandi “muna Yerusaleme, yo muna Yuda ye Samaria yawonso, yo kuna nsuk’a nza.” (Mavangu 1:⁠8) Kana una vo babangikwanga kwayingi, Yave wasambula nkutakani ampa ya Akristu, wabavana ntemo wa mambu ma mwanda yo wokela ye alongoki ampa. ​—⁠Mavangu 2:47; 4:​1-31; 8:​1-8.

¹⁸ Kuna diak’e sambu, tombe kiwokelanga kw’awana besianga e nsangu zambote kitantu. Muna Ngana 4:19 tutanganga vo: “E nzil’a yimpumbulu ina nze tombe, ke bazeye kina bet’esakuba ko.” E tombe kiawokela muna mvu a 66 wa tandu kieto vava makesa ma Roma bazunga Yerusaleme. Kansi, lembi songa ekuma, basisa e mbanza mu kolo kiakete. Muna mvu a 70 wa tandu kieto bavutuka yo fwasa e mbanza. O lusansu lwa Josefo wansoneki wa mwisi Yuda lusonganga vo mazunda ye mazunda ma Ayuda bafwa. Kansi, Akristu akwikizi bavuluka. Ekuma? Ekuma kadi balemvokela nkanikinu a Yesu yo tina vava makesa ma Roma basisa e mbanza mu kolo kiakete. ​—⁠Luka 21:​20-22.

19, 20. (a) Ekuma selo ya Nzambi ke bafwete kadila ye wonga ko wa lumbu kia mbaninu? (b) Nkia umbakuzi kavana Yave kwa selo yandi vitila mvu a 1914?

¹⁹ Yeto mpe diau adimosi dikutubwila. E mpasi zayingi zisinga kwiza, mu lufwasu lwa nza ya Satana zifokokela. Kansi, selo ya Nzambi ke bafwete kala ye wonga ko, kadi Yesu wabasila nsilu vo: “Tala, ngina yeno e lumbu yawonso, yakuna nsuk’a tandu.” (Matai 28:​20) O Yesu muna kumika lukwikilu lw’alongoki andi yo kubakubika mu zizidila mana mebwa kuna ntwala wabasonga e mona-meso kia nkembo kia ngyal’andi nze Masia wa Ntinu. Aweyi tuvova o unu? Mana masongwa muna mona-meso kiakina malungana muna mvu a 1914. E ngyala a Yesu mu mvu wauna yasiamisa kikilu lukwikilu lwa selo ya Nzambi. Kintinu kiaki kisianga nsilu wasikila wa kusentu. Selo ya Yave bevewanga umbakuzi wa mwanda mu kuma kia Kintinu kia Masia. Vana kati kwa tombe kia nza yayi, ‘e ngyend’a nsongi ina nze ntemo ankezimi, ukezimang’aka yavana kukiá.’ ​—⁠Ngana 4:⁠18.

²⁰ Vitila mvu a 1914, buka kiandwelo kia Akristu akuswa babakulanga e ludi mu kuma kia ngiz’a Mfumu. Kasikil’owu, babakula vo e ngiz’andi ke imoneka mu meso ma wantu ko, nze una bavoveswa kwa mbasi zole mu mvu wa 33 wa tandu kieto vava Yesu katombokanga kun’ezulu. Vav’etuti diafuka Yesu muna meso m’alongoki, ambasi bavova vo: “O Yesu ndiona wanutambulwa kun’ezulu, wauna numwene kele kun’ezulu i kekwizila una.” ​—⁠Mavangu 1:​9-11.

21. Nkia mambu tulongoka mun’elongi dilanda?

²¹ E ngyenda Yesu kw’alandi andi akwikizi kaka yamoneka. Nze una mona-meso ke kiamonwa kwa wantu awonso ko; o wantu ke bazaya nkutu edi diabwa ko. Diau adimosi mpe diavangama muna ngiz’a Kristu muna nkum’a Kintinu. (Yoane 14:​19) Alongoki andi akwikizi kaka bazaya wo vo mu yala se kena se Ntinu. Mun’elongi dilanda tulongoka una diabasadisila yo kubavana ngolo mu kutika mazunda ye mazunda ma wantu beyalwa kwa Yesu ova ntoto. ​—⁠Lusengomono 7:​9, 14.

[Mvovo Vana Yand’a lukaya]

Nga Osungamenanga?

• Vava Yesu kayikilwa vo Nzambi katianguna yo kulula Lumbu kia Vundu aweyi kasongela vo yandi i Masia?

• E nkituka aweyi yakumikina alongoki antete a Yesu?

• O Yesu adieyi kazola vova vava kavova vo Yoane ozinga yavana kekwiza?

• Nkia diambu dialungana muna mvu a 1914?

[Foto ina muna lukaya lwa 3]

Yesu wavana e ziku kiasonganga vo yandi i Masia

[Foto ina muna lukaya lwa 5]

E nkituka yakumika lukwikilu lw’alongoki

[Foto ina muna lukaya lwa 6]

Yoane wazinga yamuna ‘ngiz’a’ Yesu