E ‘Nzila Za Yave Zansongi’
E ‘nzila za Yave zansongi, ansongi bediata mo.’—OSEA 14:9.
1, 2. Nkia mpila lubantiku kavana Yave kwa Aneyisaele? Kansi adieyi diababwila?
MUNA lumbu ya Mose wa ngunza, Aneyisaele lubantiku lwambote bavewa kwa Yave. Kansi muna tandu kia nana vitila Kristu, mambu masoba, kadi bakituka se akolami. O nkand’a Osea kapu kia 10 yakuna 14 usonganga e ziku kia diambu diadi.
2 Aneyisaele bakituka se avunginiki. O nkangu a kintinu kia makanda kumi ‘umpumbulu bakuna’ yo vela vilwa. (Osea 10:1, 13) Yave wavova vo: “O Isaele ova kakala nleke, yanzola, yo muna Engipito yabokelela mwan’ame.” (Osea 11:1) Kana una vo Nzambi wakûla Aneyisaele muna ubundu kuna Engipito, oyau bamvunginikanga yo kunkendeleka. (Osea 11:12) Yave wabawondelela vo: “Viluka kwaku oku kwa Nzambi aku; simbinina walakazi yo unsongi.”—Osea 12:6.
3. Adieyi diabwila akolami a Samaria? Aweyi badi vwila e nkenda za Nzambi?
3 Akolami a Samaria yo ntinu au mbaninu yampasi bekala yau. (Osea 13:11, 16) Kansi, e kapu kiansuka kia ungunza wa Osea kiyantikanga yo lulukisu olu: “E Isaele, viluka kwa Yave wa Nzambi aku.” Kele vo Aneyisaele balomba ndoloki, o Nzambi wadi kubafwila e nkenda. Nga bafwana zaya vo e ‘nzila za Yave zansongi’ yo diatila mo.—Osea 14:1-6, 9.
4. Nkia luludiku lwa ungunza wa Osea tulongoka?
4 E kapu yayi ya ungunza wa Osea ivwidi luludiku lwamfunu lulenda kutusadisa mu kangala yo Nzambi: (1) O Yave ovavanga vo twansadila e salu kiavauka kondwa kuvunina, (2) o Nzambi osonganga o zola kwa nkangu andi, (3) tufwete bundanga Yave e vuvu, (4) e nzila za Yave zansongi ye (5) asumuki balenda vutuka kwa Yave.
O Yave Nsambila ya Kondwa Kuvunina Kevavanga
5. Nkia mpila salu kevavanga o Nzambi vo twansadila?
5 Yave ovavanga vo twansadila salu kiavauka kondwa kuvunina. Isaele yakituka nze ‘nsing’a vinyo wawola’ ulembi yimanga e mbongo. O nkangu a Isaele ‘wawokesa maziku’ ma nsambila za luvunu. Malunzi basadilanga muna nsambila zau za luvunu. Yave owula maziku yo vondesela malunzi mau.—Osea 10:1, 2.
6. Muna kangala yo Nzambi, nkia fu tufwete venga?
6 O luvunu ke luna ye fulu ko vana vena selo ya Yave. Adieyi diabwila Aneyisaele? ‘Bakituka akwa ntima miole.’ Kana una vo bakanga ekangu yo Yave nze nkangu wakiyekola kwa yandi, Nzambi wabatumba mu kuma kia kuvunina kwau. Adieyi tulenda longoka mu diadi? Wau vo twayiyekola kwa Nzambi, katufwete kala akwa kuvunina ko. Muna Ngana 3:32 tulukiswanga vo: “O mbendomoki wangemi kwa Yave. O nsongi i wina ye mfulu andi.” Avo tuzolele kangala yo Nzambi, tufwete songa o zola ‘kutukanga muna ntim’avelela, ye ntona zambote, yo lukwikilu lwakondwa kuvùnina.’—1 Timoteo 1:5.
O Nzambi Osonganga Zola kwa Nkangu Andi
7, 8. (a) Adieyi tufwete vanga muna zolwa kwa Nzambi? (b) Adieyi tufwete vanga kele vo tusumukini?
7 Avo tusadila Yave kondwa kuvunina, tuzolwa kwa yandi. Akolami a Aneyisaele edi bavoveswa: “Nwiyikunina muna unsongi, nusâl’e nsâl’a ngemba; nuwumba mfunda mieno: kadi ntangwa ifwene yatomba Yave yavana kekwiza kununokesena unsongi.”—Osea 10:12.
8 Kele vo Aneyisaele baviluka o ntima yo tomba Yave, wadi ‘kubalonga muna unsongi.’ Kele vo tusumukini, tutomba Yave yo lomba ndoloki muna sambu yo vava lusadisu lwa mwanda kw’akuluntu Akristu. (Yakobo 5:13-16) Tufwete lemvokela mpe lusadisu lwa mwand’avelela a Nzambi, kadi “ndion’okunina muna yandi nitu, muna nitu kesâdila uwolezia; kansi ndion’okunina muna mwanda, muna mwanda kesâdil’o moyo a mvu ya mvu.” (Ngalatia 6:8) Kele vo ‘tukunini muna mwanda,’ o Nzambi okwamanana kutuzola.
9, 10. E sono kia Osea 11:1-4 aweyi kialunganena kwa Isaele?
9 Tufwete kala ye vuvu vo Yave mu zola kekadilanga yo nkangu andi. E sono kia Osea 11:1-4 kisonganga e ziku kia diambu diadi. Tutanganga vo: “O Isaele ova kakala nleke, yanzola, yo muna Engipito yabokelela mwan’ame. . . Bakelele yimenga kwa Abale, bayokele ndumbu kwa teke yavalwa. Yayendelesa Eferaime [Aneyisaele] yo kubawonzakana vana nkond’a koko; yau ke bazayi vo omono yabasaswidi. Ibatuntidi muna nsinga mia wuntu, muna kangwa ya zola; yakal’oku bena nze awana batensola vangu muna matolo mau, ibatumbikidi o madia.”
10 Muna mvovo miami, Isaele otezaniswanga yo mwana. Yave walonga Aneyisaele o kangala muna kubasimbanga muna moko mandi. Wabatunta muna “kangwa ya zola.” Nkia mpila fwaniswa! Yindula vo u se on’olonganga mwan’andi kayantika o diata. O moko maku mafwete kala maziuka. Nanga osadila nti una kesimba o mwana kimana kalembi bwa. Diau adimosi ye nzola kesonganga o Yave kwa ngeye. Ozolanga kufila muna “kangwa ya zola.”
11. O Nzambi aweyi ‘kakadila nze muntu ovevolanga o nsinga’?
11 Muna nkal’andi ye Aneyisaele, Yave ‘wakal’oku bena nze awana batensola vangu muna matolo mau, wabatumbikila o madia.’ O Nzambi wabavevola nze una o muntu kekutulwilanga e bulu muna nsinga kimana kiatoma dia. Vava Aneyisaele bakatukanga mun’ekangu diavevoka dia Yave, bayisianga mun’ekangu diampasi dia mbeni zau. (Nsiku 28:45, 48; Yeremiya 28:14) Oyeto mpe ka tufwete bwa mu moko ma Satana wa ntantu eto ko yo bangikwa kw’ekangu diandi. Yambula twakwamanana kangala yo Nzambi eto anzodi.
Bundanga Yave e Vuvu
12. Nze una tutanganga muna Osea 12:6, adieyi divavwanga muna kangala yo Nzambi?
12 Muna kangala yo Nzambi, tufwete kumbundanga e vuvu. Aneyisaele bavoveswa vo: “Viluka kwaku oku kwa Nzambi aku; simbinina walakazi yo unsongi, tadilang’aka Nzambi aku.” (Osea 12:6) Aneyisaele bafwana songa e ziku kia luviluku lwa ntima yo vutuka kwa Yave muna songanga walakazi ye unsongi yo ‘tadilanga kaka Nzambi.’ Kana nkutu se kolo tukangalanga yo Nzambi, tufwete kwamanana songa walakazi yo unsongi yo kumbund’e vuvu.—Nkunga 27:14.
13, 14. Paulu aweyi kasadila e sono kia Osea 13:14? Nkia kuma kikutuvananga tufwete bundila Yave vuvu?
13 Ungunza wa Osea mu kuma kia Aneyisaele ukutuvananga kuma kiamfunu tufwete bundila Nzambi e vuvu. Yave wavova vo: “Ikubakûla muna nkum’a Nsi-a-fwa. Ikubakûla muna fwa. E fwa, e vuku yaku ayeyi? E Nsi-a-fwa, o lufwasu luaku alueyi?” (Osea 13:14) O Yave kakûla Aneyisaele mu lufwa ko, kansi ke kolo ko osukisa mvimba lufwa ye nsundidi andi.
14 Paulu vava kasonekena Akristu akuswa, wayika ungunza wa Osea oku vo: ‘E wolezia kiaki vava kevwa vwat’owu ulembi wola, o mfwe mpe wau vava kevwa vwat’owu ulembi fwa, i bosi dilunga, e diambu diasonama vo, o fwa kusukiswa emvimba. E fwa, e nsundidi aku ayeyi? E fwa, o mang’aku aweyi? Matondo aka kwa Nzambi, ona utuvene nsundidi muna mfumu eto Yesu Kristu.’ (1 Korinto 15:54-57) Yave wafula Yesu muna lufwa mu songa e ziku vo awana bena muna nyindu a Nzambi fuluka befuluka. (Yoane 5:28, 29) Ekwe kiese kia bunda Yave e vuvu! Kansi, vena mpe ye kuma kiakaka kikutufilanga mu kangala yo Nzambi.
E Nzila za Yave Zansongi
15, 16. Adieyi diasonama mu kuma kia Samaria? Ungunza wau aweyi walunganena?
15 O kala ye ziku vo e “nzila za Yave zansongi” dikutusadisa mu kwamanana kangala yo Nzambi. O nkangu a Samaria ke wakangalela mu nzila zansongi za Nzambi ko. Muna kuma kia masumu mau yo lembi kwikila muna Yave, mpasi zababwila. Muna Nkand’a Nzambi tutanganga vo: “Samaria onata ngyelele andi; wau katelamène Nzambi andi, bebwila muna nsosolo, e nsedia miau mikosakana, akento au ana bayimita bebâkwa.” (Osea 13:16) Lusansu lusonganga vo Asuri ana babaka Samaria, babamwesa e mpasi zazi.
16 Samaria, mbanz’a kintinu kia makanda kumi ma Isaele yakala. Kansi omu sono kiaki, nkumbu a Samaria isadilwanga mu yika zunga yawonso ya kintinu kiakina. (1 Ntinu 21:1) Muna mvu wa 742 vitila Kristu, Samanese wa Ntinu a Asuri wazunga e mbanz’a Samaria. Vava Samaria yabakwa muna mvu wa 740 vitila Kristu, ulolo wa mfumu zau banatwa mu kinkole kuna Mesopotamia ye Midia. Katuzeye ko kana vo Samanese wabaka Samaria yovo Sagone wa mvingidi andi. (2 Ntinu 17:1-6, 22, 23; 18:9-12) Kansi, o lusansu lusonganga vo Sagone yandi wanata 27.290 lu’Aneyisaele kuna zunga ya Uferate ye Midia.
17. Vana fulu kia vezanga e nkanikinu mia Nzambi, adieyi tufwete vanga?
17 Muna lembi kangalela muna nzila za Yave, nkangu a Samaria mpasi zayingi bamona. Wau vo tu Akristu, avo tukulwidi e nsiku mia Nzambi muna lukanu yo veza nkanikinu miandi miansongi, mpasi tumona. Katulandi nkutu zingu kiaki kiambi ko. Kansi, tufwete zingila ngwizani ye mvovo mia Petelo wa ntumwa wavova vo: “Ke vakadi muntu vovo nwin’omona mpasi nze mvondi ko, yovo mwivi, yovo mumpanga-mayi, ngatu nyakami a mambu mangani. Kansi, ovo nze Nkristu, kamoni nsoni ko; mbula kakembel’aka Nzambi muna nkumbu yayi.”—1 Petelo 4:15, 16.
18. Aweyi tulenda ‘kembelela Nzambi’?
18 ‘Tukembelela Nzambi’ muna kangalelanga muna nzila zandi zansongi ke mu kangalela mu nzila za yeto kibeni ko. O Kaini wavonda mbunzi andi kadi, kawila lulukisu lwa Yave ko, vo esumu dikunyala. O Bilami watambula mfutu a ntinu a Moabe mu siba Aneyisaele. Kansi kalenda wo vanga ko. (Ntalu 24:10) O Nzambi wavonda Kora ye akaka kadi batelamena wisa kia Mose yo Arone. (Ntalu 16:1-3, 31-33) Oyeto katuzolele kangalela muna ‘nzil’a Kaini ko yo kwend’a vindanina muna ntungianu a Bilami, yovo kukumukina muna mpaka za Kora.’ (Yuda 11) Kele vo tuvolele sumu diampwena, ungunza wa Osea ukutufialwisanga.
Asumuki Balenda Vutuka kwa Yave
19, 20. Aneyisaele ana baviluka o ntima nkia tukau bafwana vana?
19 Kana nkutu awana bevolanga masumu mampwena balenda vutuka kwa Yave. Muna Osea 14:1, 2 tutanganga lulukisu lwalu: “E Isaele, viluka kwa Yave wa Nzambi aku, kadi obwidi muna bi waku. Nunata mvovo yo viluka kwa Yave; numvovesa vo, katula bi wawonso, tambula ina yambote. I mpana tuvana tukau twa befo yeto nga ngombe.”
20 Aneyisaele ana baviluka o ntima balenda tambika tukau twa ‘befo yau nga ngombe’ kwa Nzambi, i sia vo, tukau twa lusanisinu. Paulu wasadila ungunza wau vava kawondelela Akristu mu ‘tambik’o lukau lwa lusanisinu kwa Nzambi, i sia vo, e mbongo a nua miau misamunanga nkumbu andi.’ (Ayibere 13:15) Oyeto tuvwidi elau diampwena dia vana tukau twatu o unu.
21, 22. Aneyisaele ana baviluka o ntima, nkia nsambu babaka?
21 Aneyisaele ana bayambula nzila zau zambi yo vutuka kwa Nzambi bantambika tukau twa ‘befo yau nga ngombe.’ Muna kuma kiaki, bavwa nsambu zayingi muna mwanda nze una Yave kakanikina. Muna Osea 14:4-7 tutanganga vo: “Nsasula mputuka zau za manima, ikubazolela kuna mvevo; kadi o makasi mame mamvengomokene. Nkala nze dimè kwa Isaele, ovuma nze lengelenge yo bula nsole miandi nze Lebanone. E tayi yandi iyalangana, o wete wandi ukala nze olive, ye nsunga zandi nze Lebanone. Ana beviluka bekala kunansi a kini kiandi, besakumuka nze masa, yo mena nze nsing’a vinyo: e nsunga zandi zikala nze vinyo a Lebanone.”
22 Aneyisaele baviluka o ntima bawukwa muna mwanda yo zolwa diaka kwa Nzambi. O Yave wabasia kunansi a kini kiandi, disongele vo wabasambula kwayingi. ‘O wete wa nkangu andi wakala nze olive’, yo kangalela muna nzila Nzambi. Wau vo tuna yo luzolo lwa kangala yo Nzambi, adieyi divavwangwa kwa yeto?
Tukwamanana Kangala Muna Nzila Zansongi za Yave
23, 24. Nkia ungunza wa lukasakeso una muna kapu kia nsuka kia nkand’a Osea? Adieyi ufwete vanga kwa yeto?
23 Avo tuzolele kwamanana kangala yo Nzambi, tufwete kala ye “ngangu zina vo za ntandu” yo kangalela muna nzila zandi zansongi. (Yakobo 3:17, 18) Muna tini kia nsuka kia ungunza wa Osea tutanganga vo: ‘Nani i nkwa ngangu kabakula mambu mama? Mbakuzi kazaya mo? Kadi nzila za Yave zansongi, ansongi bediata mo, kansi akuzuki bebwila mo.’—Osea 14:9.
24 Vana fulu kia landa nsiku ye ngangu za nza yayi, tufwete kwamanana kangalela muna nzila zansongi za Nzambi. (Nsiku 32:4) Osea wakangalela muna nzila zansongi za Nzambi mu tezo kia mvu 59. Wasamunanga e nsangu za Nzambi ye kwikizi kiawonso, kadi wazayanga wo vo akwa ngangu bebakula mambu mama. Adieyi tuvova mu kuma kieto? Wau vo Yave okutuvananga elau dia sila umbangi kw’akaka, tufwete kwamanana vava awana betambulwila e nkenda zandi. Tuyangalalanga sala entwadi ye “ntaudi akwikizi yo lulungalalu.”—Matai 24:45-47.
25. O ungunza wa Osea tulongokele adieyi ufwete kutufila mu vanga?
25 Elongi diadi dia ungunza wa Osea tulongekele dikutusadisa mu kangala yo Nzambi ye vuvu kia moyo a mvu ya mvu muna nz’ampa. (2 Petelo 3:13; Yuda 20, 21) Ekwe vuvu kia kiese tuna kiau! E vuvu kiaki kilungana kikilu avo tukwamanana songa muna mvovo ye mavangu meto vo e “nzila za Yave zansongi.”
Nkia Mvutu Ovana?
• Avo tusadila Yave mu mpila yavelela, adieyi kevanga kwa yeto?
• Ekuma tufwete bundilanga Yave vuvu?
• Adieyi dikukwikidisanga vo e nzila za Yave zansongi?
• Aweyi tulenda kwamanena kangalela muna nzila zansongi za Yave?
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 18]
Tambulwilanga luludiku lwa mwanda lw’akuluntu Akristu
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 21]
Tukwamanana kangala yo Nzambi ye vuvu kia moyo a mvu ya mvu