“Mu Ntalu Nwasumbilwa”
“Mu ntalu nwasumbilwa: nukembelà tu Nzambi.”—1 KORINTO 6:20.
1, 2. (a) Mun’owu wa Nsiku a Mose adieyi diavangwanga kwa mbundu wa Nyisaele? (b) Nki’elau diavewanga kwa ntaudi ona wazolanga mfumu andi?
“UBUNDU watoma sadilwanga kuna nz’ankulu.” E kimvwama kia Engipito ye kia Ngerekia ye Roma mu salu kia ubundu kiatukanga. Kuna Ítalia, vana vena wantu atatu, mosi mu yau, mbundu. Muna nsi zakaka vana vena wantu atanu, mosi mu yau mbundu, i uvovele Dicionário Bíblico Ilustrado de Holman.
2 Kana uva vo ubundu wakalanga mpe muna Isaele yankulu, o Nsiku a Mose wataninanga o mbundu wa Nyibere. Kasikil’owu, Nsiku wavovanga vo konso mwisi Isaele, mvu sambanu kaka kafwete sala se mbundu. Muna mvu una wansambwadi “ovaik’e ngovo se mvevoki.” Kansi, Nsiku a Mose wayikanga mpe diambu diakaka diambote mu kuma kia abundu: “Ovo o ntaudi ovov’e mpenza vo, nzolele mfumu ame, yo nkaz’ame yo wana; kivaika mvevoki ko: o mfumu andi okumfinamesa kwa Nzambi, kakumfinamesa mpe kuna kielo, yovo tungwa kia mwelo; o mfumu kantobwel’o kutu muna nsoma; kansadila yakwele mvu.” —Luvaiku 21:2-6; Fuka 25:42, 43; Nsiku 15:12-18.
3. (a) Nkia mpila ubundu bayangalelanga Akristu a tandu kiantete? (b) Nki kikutufilanga mu sadila Nzambi?
3 O ubundu wa luzolo, i kini kia ubundu wa Akristu akieleka. Kasikil’owu, asoneki a Nkand’a Nzambi nze Paulu, Yakobo, Petelo yo Yuda bakiyikilanga vo ntaudi za Nzambi ye Kristu. (Tito 1:1; Yakobo 1:1; 2 Petelo 1:1; Yuda 1) Paulu wasungamesa Akristu kuna Tesalonika “e mpiluka baviluk’oku kwa Nzambi, yo bembola e teke yo kituka se ntaudi a Nzambi amoyo ye ludi.” (1 Tesalonika 1:9) Nki kiafilanga Akristu mu kituka se abundu a Nzambi? Nki kiafilanga abundu a Aneyisaele mu lembi vav’o vaika se mvevoki? Nga ke mu kuma kia nzola bazolanga mfumu zau ko? Ubundu wa Kikristu mu zola mpe ukadilwanga. Vava tuzayanga yo zola Nzambi amoyo ye ludi tufilwanga mu kunsadila ‘yamuna nsi a ntima eto yawonso, yo muna fulumwinu kieto kiawonso.’ (Nsiku 10:12, 13) Ozevo, adieyi divavwanga muna kala mbundu a Nzambi yo Kristu? O ubundu wau nkia diambu uvanganga muna zingu kieto kia lumbu ke lumbu?
‘Nuvanga Mawonso Muna Nkembo a Nzambi’
4. Aweyi tukitukilanga abundu a Nzambi ye Kristu?
4 Kala ntaudi i sia vo “kituka se vwa kwa muntu akaka yo kunlemvokela muna mawonso.” Tukitukanga se vwa kwa Yave vava tuyekolanga zingu kieto kwa yandi yo vubwa. “Ke nwiyivwidi ko; kadi mu ntalu nwasumbilwa,” u kavova Paulu wa ntumwa. (1 Korinto 6:19, 20) Ka lukatikisu ko, e ntalu iyikwanga i kimenga kia lukulu lwa Yesu Kristu, kadi muna kuma kia kimenga kiaki o Nzambi i ketondelanga vo twakala se selo yandi, kana akuswa yovo ana bevwila moyo ova ntoto. (Efeso 1:7; 2:13; Lusengomono 5:9) Ikuma vo tuka muna lumbu kia luvubu lweto ‘tukalanga se twa Yave.’ (Roma 14:8) Wau vo mu menga mantalu ma Yesu Kristu twasumbilwa, tukitukanga mpe se abundu andi ye tufwete lemvokela nkanikinu miandi. —1 Petelo 1:18, 19.
5. Wau vo tu abundu a Yave nkia mbebe antete tufwete lungisa?
5 Antaudi bafwete lemvokelanga mfumu zau. O zola kukutufilanga mu sadila Mfumu eto kuna mvevo. Muna 1 Yoane 5:3 tutanganga vo: “I yau yiyi e nzol’a Nzambi, tulunda nkanikinu miandi: e nkanikinu miandi ke miampasi ko.” I kuma vo, o nlemvo weto i sinsu kia zola ye lusakalalu lweto kuna kwa mfumu eto. Tusonganga wo muna mawonso tuvanganga. Paulu wavova vo: “Kana nudia, kana nunua, konso owu nuvanga, wawonso nuvangila wo muna nkembo a Nzambi.” (1 Korinto 10:31) Muna zingu kia lumbu ke lumbu mpe kana nkutu mu mambu makete tuvavang’o songa vo tu ‘ntaudi za Yave.’ —Roma 12:11.
6. Kala se mbundu a Nzambi aweyi difwete vanga muna nzengo zina tubakanga? Yika e nona.
6 Vava tubakanga e nzengo mu mambu ma yeto kibeni tufwete vavang’o zaya luzolo lwa Yave wa Mfumu eto ezulu. (Malaki 1:6) Vava diambu divavanga vo muntu kabaka nzengo zampwena nanga dilenda tonta lemvo wandi kuna kwa Nzambi. Nga olemvokela luludiku lwa Nzambi ovo olanda ngindu za yandi kibeni za ntim’a “tekama” yo ‘yela’? (Yeremiya 17:9) Melisa wa mpangi mosi ampumpa vava kavubwa ke vavioka lumbu yayingi ko wayantik’o zolwa kw’etoko dimosi. Wamonekanga nze muntu ambote, walongokanga nkutu Nkand’a Nzambi ye Mbangi za Yave. Kansi, nkuluntu mosi wasonga kwa Melisa o mfunu wa lemvokela nkanikinu a Nzambi wa sompela kaka “muna Mfumu.” (1 Korinto 7:39; 2 Korinto 6:14) “Diampasi kikilu diakala kwa mono mu lemvokela nkanikinu wau,” u kavova Melisa. “Kansi yabaka nzengo vo wau vo yayiyekwele kwa Nzambi muna vanga luzolo lwandi, ilemvokela nkanikinu andi akia.” Vava kamona mana mabwa wavova vo: “Kiese kikilu dikumpananga wau yalemvokela nkanikinu a Nzambi. Etoko diadina wayambula longoka. Kele vo yasompana yandi, owau nga mu longo ngina ye mundembi kwikila.”
7, 8. (a) Ekuma katufwete tokanenanga ko mu diambu dia vava yangidika wantu? (b) Songa mpila tulenda sundila wonga wa muntu.
7 Wau vo tu ntaudi za Nzambi ke tukituka nkutu ntaudi za wantu ko. (1 Korinto 7:23) Dialudi vo ke vena muntu ko ozolanga vo kavengwanga kwa wantu, kansi tufwete sungamenanga vo Akristu nsiku miaswaswana bena miau ye mia wantu a nza. Paulu wayuvula vo: “Nga nzolele yangidika wantu? Kala vo nkwama yangidika wantu, ki ntaudi a Kristu ko.” (Ngalatia 1:10) Ka tuyambula ko vo ntonta za akundi a sikola yovo a salu zatufila mu vava yangidika wantu. Adieyi tufwete vanga vava tubwilwanga kwa ntonta?
8 Badika nona kia Elena, ndumba mosi wa Nkristu kuna Espanha. Ndonga muna akundi andi a sikola akubi a menga bakala. Bazaya wo vo Elena Mbangi a Yave, kalendi kuba menga ko ngatu tonda vo kavutulwa menga. Vava kamon’elau dia sasila lukwikilu lwandi kw’akundi awonso a sikola, Elena wavanga wo. “Yayangama kikilu o ntima mu vanga wo,” u kavova. “Kansi yatoma kubama, yasivika kibeni e nluta diatwasa. Akundi ame ayingi a sikola bayantika kunzitisa, o nlongi watoma yangalela e salu kiame. Yatoma yangalala kikilu kadi yatundidika nkumbu a Yave yo lenda songa e kuma kia lukwikilu lwame.” (Etuku 9:3, 4; Mavangu 15:28, 29) Elo, tuzitiswa kwa wantu avo tukubama mu songa e kuma kia lukwikilu lweto kuna lembama kwawonso.—1 Petelo 3:15.
9. Adieyi tulongokele muna mbasi wamoneka kwa Yoane wa ntumwa?
9 Sungamenanga vo tu ntaudi za Nzambi, dilenda kutusadisa mu kala alembami. Lumbu kimosi Yoane wa ntumwa wasivika kikilu mu kuma kia mona-meso kia Yerusaleme ezulu kasongwa kwa mbasi, wafukama vana malu ma mbasi wa nati a nsangu za Nzambi kankunda. Mbasi wamvovesa vo: “Toma tala, kuvangi wo ko: I ntaudi yankw’aku, ye mpangi zaku za ngunza, y’awana belunda mambu ma nkanda wau: kunda Nzambi.” (Lusengomono 22:8, 9) Nkia mbandu ambote kasisa mbasi kwa ntaudi zawonso za Nzambi! O Nkristu nanga olenda kala ye mbebe ampwena ya salu muna nkutakani. Kana una vo i wau, Yesu wavova vo: “Konso on’ozolele kituka se nene vovo nwina, i kala selo kieno: konso ona mpe ozolele kala ntu vovo nwina, i kala selo kieno.” (Matai 20:26, 27) Nze alandi a Yesu, yeto awonso tu ntaudi zandi.
“Tuvangidi Mana Tufwete Vanga”
10. Yika nona ina muna Nkand’a Nzambi isonganga vo ezak’e ntangwa diampasi dikalanga kwa selo yakwikizi ya Nzambi mu vanga luzolo lwandi.
10 Vanga luzolo lwa Nzambi ke diambu diakete ko kwa wantu asumuki. Mose wa ngunza wakala ye lukatikisu vava Yave kamvovesa vo kenda kula Aneyisaele muna ubundu kuna Engipito. (Luvaiku 3:10, 11; 4:1, 10) O Yona vava katumwa kwa Nzambi vo kenda zayisa nsangu za lufundisu kwa nkangu a Nineve ‘watinina vana ndose a Yave kuna Tasisi.’ (Yona 1:2, 3) Baruki wa nsoneki a Yeremiya wa ngunza, wayoya muna sadila Nzambi. (Yeremiya 45:2, 3) Adieyi tuvanga avo zolela ya yeto kibeni isianga kitantu mu vanga luzolo lwa Nzambi? Kingana kata o Yesu kivananga e mvutu za kiuvu kiaki.
11, 12. (a) Yika kingana kia Yesu muna Luka 17:7-10 mu mvovo miakete. (b) Nkia diambu tulongokele muna kingana kia Yesu?
11 Yesu wayika ntaudi wavungulanga mameme ma mfumu andi lumbu kiamvimba. Vava kalwaka kuna nzo, wayoya kikilu mu kuma kia salu kasala, kansi mfumu andi kambokela ko kenda vwanda vana meza yo dia. Kansi, wamvovesa vo: “Nda kubika nlekelo ame, i bosi, ovinda nlele aku wansadila, yavana ndia yanua; oku kukwiziwa, odia wanua.” O ntaudi olungisa e nsatu zandi kele vo omene sadila mfumu andi. Yesu wafokola vova vo: “Diau adimosi mpe oyeno, ovo nuvangidi mawonso nuvoveso, nuvova vo, yeto tu ntaudi akondwa mfunu; tuvangidi mana tufwete vanga.”
12 Muna kingana kiaki o Yesu kasonga ko vo o Yave keyangalelanga ko e salu ina tusalanga. Nkand’a Nzambi utoma vovanga vo: “Kadi Nzambi kakondelo nsongi ko, ovo ovilakanwa salu kieno, yo zola nusongèle nkumbu andi.” (Ayibere 6:10) Kansi, edi tulongokele mu kingana kia Yesu vo o ntaudi kafwete kuyiyangidika ko, yovo lunga-lunga mambu ma yandi kibeni. Vava tukwiyiyekolanga kwa Nzambi yo kituka se ntaudi zandi, tutondanga sia luzolo lwandi va fulu kiantete.
13, 14. (a) Nkia mambu mevavanga vo twasunda makani meto? (b) Aweyi tulenda yambulwila vo luzolo lwa Nzambi lwasunda?
13 Ngolo zivavwanga muna tangang’o Nkand’a Nzambi ye nkanda kevaikisanga “ntaudi akwikizi yo lulungalalu.” (Matai 24:45) Ediadi dilenda kala diampasi avo ketuzolanga tanga ko, musungula vava tutanganga mambu “masina ma Nzambi.” (1 Korinto 2:10) Nga katufwete vaulanga ntangwa ko mu kalanga y’elongi dia yeto kibeni? Tufwete vaulanga e ntangwa mu longoka diambu dia Nzambi. Avo tulembele dio vanga aweyi tukadila ye luzolo lwa dia ‘madia mangolo mena vo m’awana bazikuka’? —Ayibere 5:14.
14 Adieyi tuvova vava tulwakanga twayoya kuna nzo tuka kuna salu? Tufwete sianga ngolo za kwenda muna tukutakanu twa Akristu. Ezak’e ntangwa nanga ke tuzolanga sila umbangi kwa esi nsi za kinzenza ko. Paulu nkutu wazaya wo vo vekalanga ye ntangwa tusilanga umbangi ‘ke ku zolela kieto ko.’ (1 Korinto 9:17) Kansi, tuvanganga wo ekuma kadi o Yave wa Mfumu eto ezulu, ndiona tuzolanga, okututumanga mu vanga wo. Nga ketuyangalalanga ko yo kumama vava tusianga ngolo mu longoka, lungana kuna lukutakanu ye mu salu kia umbangi? —Nkunga 1:1, 2; 122:1; 145:10-13.
‘Kutala ku Nima’ Ko
15. O Yesu aweyi kasongela mbandu ya sakalela Nzambi?
15 Yesu Kristu wasonga lusakalalu kw’Es’andi ezulu mu mpila isundidi. Wavovesa alongoki andi vo: “Kadi nkulumukini kun’ezulu, ke mu vang’o luame luzolo ko, o luzolo lua ndiona wantuma kaka.” (Yoane 6:38) Vava kakala mu mpasi muna mpatu ya Ngetesemane wasamba vo: “Es’ame, ovo dilendakana, yambula mbungwa yayi yampioka: kansi ke una nzolele ko, un’ozolele kak’ongeye.” —Matai 26:39.
16, 17. (a) Aweyi tufwete badikilanga lekwa twasisa kunima? (b) Songa mpila Paulu kabadikilanga lekwa ya nza vo se “mfwilu.”
16 Yesu Kristu ozolele vo twasonga kwikizi muna kuyiyekola kweto kwa Nzambi nze selo yandi. Wavova vo: “Ke ven’ona wasi’o koko muna nsengo, katal’oku nima, kafwana muna kintinu kia Nzambi ko.” (Luka 9:62) Yindulanga lekwa twasisa kunima ntangwa zawonso ke diambu diambote ko kw’awana bena se ntaudi za Nzambi. Kansi tufwete yangalelanga e nluta tubakanga wau twayisolela o kala se selo ya Nzambi. Paulu wasoneka kwa Akristu kuna Filipi vo: ‘Mbadikidi mambu mawonso vo mfwilu, muna diambu dia nsita za zaya Kristu Yesu wa Mfumu ame: ntondele mfwilu mu mawonso mu kuma kiandi, mbadikilanga yo vo mbole, yabak’aka Kristu.’ —Filipi 3:8.
17 Yindula mawonso kabadikilanga Paulu vo se mfwilu yo bembola mo muna bak’o nsendo wa kala se ntaudi a Nzambi. Kasisa kaka mawete ma nza ko, kansi y’elau dia kala se nyadi wa Ayuda. Kele vo Paulu wakwamanana landa nsiku mia kiyuda, nga wadi kala y’etunda nze dia Simone wa mwan’a Ngamaliele wa nlongi a Paulu. (Mavangu 22:3; Ngalatia 1:14) Simone wakituka se Mfidi wa Afarisi, fulu kiatunda kakala kiau kana una vo Ayuda batelamena Roma muna mvu a 66-70 wa tandu kia Kristu. Wavondwa muna vita yayina vana moko m’Ayuda atantu yovo ma makesa ma Roma.
18. Yika nona kisonganga vo salu kia mwanda nsendo kitwasanga.
18 Ndonga muna Mbangi za Yave betangininanga mbandu ya Paulu. Tala una kavova Jean: “Vava yafokola tanga sikola ke vavioka mvu miayingi ko yabaka e salu. Yakala se nsoneki wa mfundisi (advogado) ampwena kuna Londres. Yayangalelanga e salu kiame, nzimbu zayingi yafutwanga, kansi yazaya wo vo ndenda vanga mayingi avo nsadidi Yave. Yayambula e salu kiokio yo kota mu salu kia kimviti a nzila. Nyangalalanga kikilu muna dina yavanga se tezo kia 20 ma mvu. Salu kia ntangwa ke ntangwa nsambu zayingi kikuntwasilanga ke mu salu kina yasalanga ko. Ke vena diambu disundidi kiese ko avo ke mu mona ko una Diambu dia Nzambi dilenda sobela zingu kia wantu. Yikama mu salu kiaki kiese kiayingi kutwasanga. Mana tutambulanga kwa Yave masundidi mana tukumvananga.”
19. Nkia nzengo tuvav’o baka? Ekuma?
19 E zingu kieto nanga kilenda soba. Kansi kukiyekola kweto kwa Nzambi ke kusobanga ko. Twakinu tu ntaudi za Yave, yandi oyambulanga vo twayisolela una tulenda sadila mu mpil’ambote e ntangw’eto, ngolo, ngangu ye makaka mpe. Ozevo, e nzengo tubakanga mu kuma kiaki zilenda songa zola kweto muna Nzambi. Zisonganga mpe e tezo kia luzolo lweto lwa kuyivana mu salu kiandi. (Matai 6:33) Kana nkia mpila zingu nkutu tukala kiau, tulenda vana Yave mawonso tulenda. Paulu wasoneka vo: “Kadi ovo mvevo a ntima una vo, watambukakana mun’owu kavwidi o muntu, ke mun’owu kalembi vwa ko.” —2 Korinto 8:12.
‘Mu Tambula Luna e Mbongo Eno’
20, 21. (a) Ntaudi za Nzambi nkia fu beyimanga? (b) O Yave nkia mpila kesendelanga awana bevanganga mana belendanga muna salu kiandi?
20 Kala ntaudi a Nzambi ke diampasi ko. Kansi dikutuvevolanga mu mpila ubundu wa mpasi ukatulanga e kiese kieto. Paulu wasoneka vo: “Owau nwavevoka mun’esumu, yo bundukina Nzambi, nuna ye mbongo eno muna luvauku, e nsuka mpe moyo a mvu ya mvu.” (Roma 6:22) Kala abundu a Nzambi nluta miayingi dikututwasila. Dikutusadisa mu yima fu yambote yo vwa moyo wa mvu ya mvu.
21 Yave nkwa mvevo kuna kw’abundu andi. Vava tusalanga mana tulenda muna salu kiandi ‘okutuziulwila zianela z’ezulu’ yo kutupongolwela “nsambu, yavana ke vekal’ova vafwana zo ko.” (Malaki 3:10) Nkia mpila kiese kikala mu kwamanana sala nze abundu a Yave yamu mvu ya mvu.
Nga Osungamenanga?
• Ekuma tukitukilanga se abundu a Nzambi?
• Aweyi tusongelanga lusakalalu lweto muna luzolo lwa Nzambi?
• Ekuma tufwete kubamena mu sia luzolo lwa Yave va fulu kiantete?
• Ekuma ke tufwete ‘tal’oku nima’ ko?
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 14]
E nkubika ya ubundu wa mvevo kuna Isaele yakala se kini kia ubundu wa Kikristu
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 15]
Tukitukanga se abundu a Nzambi vava tuvubwanga
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 15]
Akristu besianga luzolo lwa Nzambi va fulu kiantete