‘Zizidila E Kitantu’
“Vo i ntaudi a Yave, yandi katantana, kakal’aka yo lulembamu kw’awonso, . . . nkwa nlandu muna lutantu.”—2 TIMOTEO 2:24.
1. Ekuma ezak’e ntangwa tuwaninanga akwa lutiangu vava tusalanga e salu kia umbangi?
ADIEYI ovanganga vava owanananga yo wantu ana ke bekuzolanga ko yovo zola ndiona osunzulanga? O Paulu wa ntumwa wavova mu kuma kia lumbu yambaninu vo wantu bekala “akwa lutiangu, . . akw’ekumbu, minkondwa-volo, akwa lunzi.” (2 Timoteo 3:1-5, 12) Olenda wanana yo wantu a mpila yayi muna salu kiaku kia umbangi yovo muna salu yakaka.
2. Nkia sono yilenda kutusadisa mu kala nkal’ambote yo wantu bekututiangunanga?
2 Ke awonso ko betiangunanga balembi zolanga unsongi. E mpasi za zingu zilenda fila wantu mu tianguna akaka. (Kimpovi 7:7) Ndonga bevanganga wo kadi bekalanga yovo sadila vana vena akwa lutiangu. O kala yovo sadila vamosi y’akwa lutiangu ke ditumanga Akristu ko bayangalela e mvovo miau, kansi dikutusadisanga mu zaya ekuma o wantu akaka bevangilanga wo. Adieyi tufwete vanga mu kuma kia mvovo mia lutiangu? Muna Ngana 19:11 tutanganga vo: ‘O muntu alungalala ke funganga makasi nzaki ko.’ Muna Roma 12:17, 18 tulongwanga vo: “Ke nuvutula muntu mbi muna mbi ko. . . . Ovo dilendakana, vana dieno’sambu, nukadila kuna ungudi yo wantu awonso.”
3. E nsangu tusamunanga aweyi zinina za ungudi?
3 Avo tukadila kuna ungudi yo wantu awonso, ediadi dimoneka muna fu yeto. Dimoneka mpe muna mambu tuvovanga yo vanga, muna zizi yovo mun’ezú dia ndinga zeto. (Ngana 17:27) Vava Yesu katuma ntumwa zandi benda samuna e nsangu zambote, wabavovesa vo: “Ovo se nukota muna nzo, nusambula yo. E nzo, ovo ifwene, yambula luvuvamu lueno luenda mo: ovo ke ifwene ko, o luvuvamu lueno luanuvutukila.” (Matai 10:12, 13) E nsangu tusamunanga i nsangu zambote. O Nkand’a Nzambi oyikilanga zo vo “nsangu zambote za ungudi,” “nsangu zambote za nsambu za Nzambi” yovo “nsangu zazi zambote za kintinu.” (Efeso 6:15; Mavangu 20:24; Matai 24:14) Ekani dieto, ke veza lukwikilu lwa wantu akaka ko yovo tantana yau, kansi kubasamunwina nsangu zambote zina muna Nkand’a Nzambi.
4. Adieyi olenda vova kwa muntu ovovele vo “kizolanga mo wa ko” una kunzayisi ekani dia nkingul’aku ko?
4 Muna kuma kia lembi toma winikina, o muntu nanga olenda vova vo: “Kizolanga mo wa ko.” E zak’e ntangwa olenda kumvovesa vo: “Sono kimosi kaka kia nkufi kia Nkand’a Nzambi nzolele tanga yaku.” Nanga olenda tonda. Ezak’e ntangwa, dilenda kala diambote mu vova vo: “Nzolele kuzayisa e ntangwa ina e mpasi ke zikala diaka ko, ina o wantu awonso belongoka zola muntu yo nkw’andi.” Avo muntu kasongele luzolo lwa wá ko, olenda vova vo: “Eyayi nanga ke ola mbote ko kwa ngeye.” Kele vo muntu katambulwidi ko, nga tufwete kumbadikila vo ‘kafwene ko’? Konso una ukala e mvutu za muntu, tufwete sungamena luludiku lwa Nkand’a Nzambi lwa kala yo “lulembamu kw’awonso, . . . nkwa nlandu muna lutantu.”—2 Timoteo 2:24.
Nkwa Lutiangu Kansi mu Bubu Kakala
5, 6. O Saulu adieyi kavanganga kw’alongoki a Yesu? Ekuma kavangilanga wo?
5 Muna tandu kiantete, muntu mosi wayikilwanga vo Saulu watoma zayakana mu kuma kia lutiangu lwandi yo zola bangika akaka. O Nkand’a Nzambi uvovanga vo ‘wafulumunang’aka nkanikina ye mponda mun’alongoki a Mfumu.’ (Mavangu 9:1, 2) Yandi mosi watambulwila vo wakala se “muntianguna-Nzambi, yo mbangiki, yo ntiakididi.” (1 Timoteo 1:13) Kanele vo yitu yandi yakaka bakituka Akristu, Paulu wayika e fu kasonganga kw’alongoki a Kristu: ‘Wau yabaluakila kikilu, yababangikanga yamuna mavata manzenza.’ (Mavangu 23:16; 26:11; Roma 16:7, 11) Alongoki ke bafilanga mpaka yo Saulu ko vava kababangikanga.
6 Ekuma o Saulu kavangilanga wo? Vioka mvu miayingi, wasoneka vo: “Ku bubu yavangila wo muna luvunisu.” (1 Timoteo 1:13) Saulu Mfarisi kakala, walongelwa ‘muna nonga-nonga kia nsiku a mase mau.’ (Mavangu 22:3) Kana una vo Ngamaliele wa nlongi a Saulu kabangikanga Akristu ko, o Kayafa wa ngang’ambuta ona wasalanga entwadi yo Saulu, mbangiki kakala. Kayafa yandi wakala ntu muna lufwa lwa Yesu Kristu. (Matai 26:3, 4, 63-66; Mavangu 5:34-39) I bosi, Kayafa wavavanga vo antumwa za Yesu bawandwa yo kubakanikina balembi sila e nkumbu a Yesu umbangi. Kayafa yandi mpe wavita ntu vana mbazi a nkanu vava Setefano kavondwa muna matadi. (Mavangu 5:27, 28, 40; 7:1-60) Saulu wamona vava Setefano katubwanga matadi, wavewa o nswa kwa Kayafa wa sia e ngolo za kanga alongoki a Yesu yo kubasia muna pelezo kuna Dameseke. (Mavangu 8:1; 9:1, 2) Saulu wabanzanga vo etima kasonganga muna Nzambi, kansi kakala yo lukwikilu lwakieleka ko. (Mavangu 22:3-5) Muna kuma kiaki, Saulu kazayanga ko vo Yesu kieleka i Masia. Kansi vava o Yesu ona wafuluka kavovana yandi muna nzil’a Dameseke, Saulu wavungukw’o zayi.—Mavangu 9:3-6.
7. Adieyi diabwila Saulu vava kavovana yo Yesu muna nzila a Damaseke?
7 Ke vavioka kolo kiayingi ko, Anania wa nlongoki watumwa mu kwenda sila Saulu umbangi. Ongeye nga wadi zola sila Saulu umbangi? Anania wakala yo wonga, kansi wavova kwa Saulu mu mpov’ambote. Muna kuma kia vovana yo Yesu muna nzil’a Dameseke, Saulu wasoba e kadilu kiandi. (Mavangu 9:10-22) Kuna sentu, wakituka se Nkristu yo zayakana vo Paulu wa ntumwa ona wasala yo vema kwawonso e salu kia kimisionário.
Yesu Nlembami —Kansi Nkwa Unkabu
8. Yesu aweyi katangininanga e fu kia S’andi mu kuma kia wantu bavanganga e mbi?
8 Yesu nteleki a vema a Kintinu kakala, kansi nkwa unkabu muna nkal’andi yo wantu. (Matai 11:29) Watanginina e fu kia S’andi ezulu, ona owondelelanga yimpumbulu bayambula e nzila zau zambi. (Yesaya 55:6, 7) Muna nkal’andi y’asumuki, Yesu wamonanga vava bavilukang’o ntima yo kubakasakesa. (Luka 7:37-50; 19:2-10) Vana fulu kia fundisa akaka, Yesu watanginina o walakazi, luzindalalu ye fu kia yambulwila ki’Es’andi mu kubafila baviluk’o ntima. (Roma 2:4) Yave ozolele vo wantu a mpila zawonso baviluka o ntima yo vuluzwa.—1 Timoteo 2:3, 4.
9. Adieyi tulenda longoka mu mpila in’o Yesu kalungisila ungunza wa Yesaya 42:1-4?
9 Muna songa e mpila in’o Yave kebadikilanga Yesu, Matai wasoneka e mvovo miami mia ungunza: “Tala nleke ame, ona yasola; o nzolw’ame ona ngyangalelele o moyo: O mwand’ame, muna yandi nsia wo, osamwina zula e mfundisa. Kekala ya ntantani ko ovo kololoka, ngatu muntu kanw’e ndinga muna nzila. Etutu diabosoka, ketolola dio ko, evusu difita, kezima dio ko, yavana keluakisil’o lufundisu muna nsundidi. E zula isia nkumbu andi e vuvu.” (Matai 12:17-21; Yesaya 42:1-4) Muna zingila e ngwizani yo ungunza wau, Yesu kayisianga mu ntantani ko. Kana nkutu vava kabangikwanga, wasamunanga e ludi mu mpila ina yilenda tunta akwa ntima miansongi.—Yoane 7:32, 40, 45, 46.
10, 11. (a) Kana una vo Afarisi atantu andi, ekuma o Yesu kasilanga umbangi kw’akaka mu yau? (b) O Yesu nkia mvutu kavananga kw’atantu? Kansi adieyi kavanga ko?
10 Vava kasalanga e salu kiandi kia umbangi, Yesu wavovanga y’Afarisi ayingi. Kana una vo akaka bavavanga mpilakanu muna mvovo miandi, Yesu kayindula ko vo yau awonso makani mambi bakala mau. Simone wa Mfarisi nanga muna vava e mpilakanu mu mvovo mia Yesu, wambokela kenda dia yandi. Yesu watambulwila yo sila awonso bakala muna nzo andi umbangi. (Luka 7:36-50) Lumbu kiakaka, Nikodemo wa Mfarisi wayiza kwa Yesu kuna sweki muna fuku. Yesu kantumba ko wau kamvava mu fuku. Wasila Nikodemo umbangi mu kuma kia zola kasong’o Nzambi muna fila Mwan’andi kimana kaziula e nzil’a luvuluzu kw’awana bekwikila. Yesu wasonga mpe o mfunu wa lemvokela e nkubik’a Nzambi. (Yoane 3:1-21) Vava Afarisi akaka baveza Yesu, Nikodemo kuna unkabu wavovela Yesu mu mpila yambote.—Yoane 7:46-51.
11 Yesu kazimanga meso ko muna kuvunina kw’awana bavavanga e mbi muna yandi. Kayambulanga ko vo atantu andi bamfila mu ntantani. Kansi ezak’e ntangwa wavananga mvutu zankufi, zasikididi muna sadilanga yingana yovo sono ya Nkand’a Nzambi. (Matai 12:38-42; 15:1-9; 16:1-4) Ezak’e ntangwa, o Yesu kavananga mvutu ko vava kazayanga vo ke zitwasa kwandi nluta ko.—Maku 15:2-5; Luka 22:67-70.
12. O Yesu aweyi kasadisilang’o wantu kana nkutu vava bankazilanga?
12 Ezak’e ntangwa o Yesu wakazilwanga kwa wantu bakala ye mianda miambi. Vava diabwanga, wazizidilanga yo sadila o nkuma kavewa kwa Nzambi mu kubasadisa. (Maku 1:23-28; 5:2-8, 15) Diau adimosi mpe yo yeto, avo wantu akaka batufungidi makasi yo kutukazila vava tukubasilanga umbangi, tufwete kala yo luzindalalu yo kala ye ngangu za singika e diambu mu mpila yambote.—Kolosai 4:6.
Mfunu a Luzindalalu Muna Nzo
13. Ekuma o wantu ezak’e ntangwa besilanga e kitantu kwa mwisi nzo olongokanga Nkand’a Nzambi ye Mbangi za Yave?
13 Diamfunu alongoki a Yesu bakalanga yo luzindalalu muna nzo. O muntu on’ozeye ludi kia Nkand’a Nzambi ozolanga vo esi nzo andi bakala nze yandi. Kansi nze una Yesu kavova, esi nzo mpe balenda kutusia e kitantu. (Matai 10:32-37; Yoane 15:20, 21) Ediadi divangamanga mu kuma yayingi. Kasikil’owu, malongi ma Nkand’a Nzambi malenda kutusadisa mu kala akwa unsongi ye luzitu. O Nkand’a Nzambi ukutulonganga mpe vo e mbebe antete tuna yau i lemvokela Mvangi eto. (Kimpovi 12:1, 13; Mavangu 5:29) Akaka muna nzo balenda kutusia kitantu yo banza vo e wisa kiau muna yeto kikulukidi mu kuma kia kwikizi kieto kwa Yave. Vava dikutubwilanga ediadi, diamfunu twalanda e mbandu a luzindalalu yasisa Yesu.—1 Petelo 2:21-23; 3:1, 2.
14-16. Nki kiafila awana basianga esi nzo au kitantu mu soba e ngindu zau?
14 Ndonga besadilanga Yave o unu basiwanga kitantu kwa akazi au yovo yitu mu kuma kia luviluku lwau vava bayantik’o longoka Nkand’a Nzambi. Atantu nanga mambu mambi bawá mu kuma kia Mbangi za Yave yo yindula vo mwisi nzo au fu yambi kelongwa. Nki kiabafila mu soba e ngindu zau? Nkumbu miayingi, i mu kuma kia mbandu ambote yasonganga akwikidi. Wau vo belemvokelanga luludiku lwa Nkand’a Nzambi lwa kwendanga mu tukutakanu tw’Akristu, sala salu kia umbangi, lungisa e kiyekwa kiau muna nzo yo zizidila e mvovo mia lutiangu, e kitantu kilenda kuluka.—1 Petelo 2:12.
15 O ntantu olenda mpe lembi zola wá konso mvutu za Nkand’a Nzambi mu kuma kia ngindu zalembi songa yovo lulendo. Ediadi diabwila yakala dimosi kuna Estados Unidos wavovanga vo nsi andi katoma zolanga. Lumbu kimosi vava o nkaz’andi kayenda ku lukutakanu lwampwena, wabonga e mvwatu miandi miawonso yo vaikisa mio muna nzo. Lumbu kiakaka, wabonga o nkele yo vava kuyivonda. Watumba dibundu dia nkaz’andi mu kuma kia vangu diadi. Kansi o nkento wakwamanana sadila malongi ma Nkand’a Nzambi. Vioka mvu 20, o nkento yo yandi mpe bakituka se Mbangi za Yave. Kuna Albânia, nkento mosi wafunga makasi mu kuma kia mwan’andi ankento walongokanga Nkand’a Nzambi ye Mbangi za Yave yo vubwa. O ngudi nkumbu 12 katiazuna o Nkand’a Nzambi wa mwan’andi ankento. Lumbu kimosi, waziula o Nkand’a Nzambi wampa wasisa mwan’andi vana meza. Lembi zaya, waziula muna Matai 10:36 yo mona vo mana masonama muna tini kiaki betela mena ye mana kevanganga. Wau vo watokana kwayingi mu kuma kia mwan’andi, wayenda kumfila kuna nzaza vava kayendanga ye Mbangi zakaka ku lukutakanu kuna Itália. Vava ngudi kamona o zola ye kiese basonganga ampangi ye mpila bambimbakananga, e ngindu zandi zayantika soba. Ke kolo ko wayantika longoka Nkand’a Nzambi. O unu osiang’e ngolo mu sadisa akaka besianga Mbangi za Yave kitantu.
16 Lumbu kimosi, yakala dimosi walanda nkaz’andi ye mbele vana moko. Vava kafinama vana ndambu Eseka dia Kintinu, wayantika kuntianguna. Kansi o nkento kuna luzitu lwawonso, wamvovesa vo: “Kota mun’Eseka dia Kintinu wakimwena kwaku.” Wakota, kuna kwakwiziwa wakituka se nkuluntu a Nkristu.
17. Nkia luludiku lwa Nkand’a Nzambi lulenda sadisa avo e ntantani zikotele vana vena esi nzo y’Akristu?
17 Kana nkutu vo esi nzo aku awonso Akristu, e ntantani zilenda kota mu kuma kia usumuki wa wantu. Akristu kuna Efeso yankulu bavoveswa vo: “E ndudi yawonso, yo makasi, y’ekudi, ye miangu, yo kumbaziana, mbula makatulw’omu yeno, y’efwenka diawonso.” (Efeso 4:31) Nanga ekadilu kia wantu bazinganga y’Akristu muna Efeso, usumuki wau ye mpila zingu bakala kiau, kiabafilanga mun’evangu diadi. Nki kikubasadisa mu soba e fu kiaki? Bafwete ‘vanguluka muna mwand’a ntima miau.’ (Efeso 4:23) Muna longokang’o Nkand’a Nzambi yo badika una ulenda vanga muna zingu kiau, muna kala ye kikundi y’Akristu akwau yo samba kwa Nzambi badi yimina mbongo a mwanda muna zingu kiau. Belongok’o ‘kala yo walakazi yo yambuziana, una kabayambulwil’o Nzambi muna Kristu.’ (Efeso 4:32) Kana nkia mpila diambu bekutuvanga o wantu, tufwete kalanga akwa luzindalalu, akwa walakazi, akwa nkenda yo kubalolokanga. Kieleka, katufwete ‘vutula muntu mbi muna mbi ko.’ (Roma 12:17, 18) Tanginina o zola kwa Nzambi i diambu disundidi o wete mu vanga.—1 Yoane 4:8.
Elongi kw’Akristu Awonso
18. Ekuma elongi dina muna 2 Timoteo 2:24 diakadila mfunu kw’akuluntu muna nkutakani a Efeso? Aweyi dilenda sadisila Akristu awonso?
18 ‘Kala nkwa nlandu muna lutantu’ i longi difwete sadilwa kw’Akristu awonso. (2 Timoteo 2:24) Kansi, elongi diadi kwa Timoteo diateka vewa, ona wavwanga dio mfunu vava kakala nkuluntu muna Efeso. Akaka muna nkutakani yayina ngindu za yau kibeni ye malongi mambi balonganga. Wau vo ke batoma bakulanga mfunu a Nsiku a Mose ko, ke bayangalelanga mfunu wakala yo lukwikilu, zola ye ntona zambote ko. O lulendo lwabafila mu filananga e mpaka yo lembi bakula e diambu dia sina dia malongi ma Kristu yo mfunu a vumina Nzambi. Muna singika e diambu diadi, Timoteo kafwete landa e ludi kia Nkand’a Nzambi yo kala nlembami muna nkal’andi y’ampangi zandi Akristu. Nze akuluntu a tandu kiaki, Timoteo wazayanga wo vo e nkutakani ke vwa diandi ko. I kuma vo ofwete kalanga y’akaka mu mpila yisiamisanga o zola yo ungudi kuna kw’Akristu.—Efeso 4:1-3; 1 Timoteo 1:3-11; 5:1, 2; 6:3-5.
19. Ekuma dinin’o mfunu kwa yeto awonso dia “vav’o lembama”?
19 O Nzambi owondelelanga nkangu andi ‘bavav’o lembama.’ (Sefaniya 2:3) E nsas’a mvovo wa Kiyibere wasekolwa vo “lembama,” i luzolo lusadisanga o muntu mu zizidila e kitantu lembi funga makasi yovo land’e kunda. Yambula twalombanga kwa Yave katusadisa twakala yo luzindalalu yo kunsunzula una ufwene kana nkutu mu ntangw’a mpasi.
Adieyi Olongokele?
• Nkia sono ya Nkand’a Nzambi yilenda kusadisa vava otiangunwanga?
• O Saulu nkia kuma kakadila nkwa lutiangu?
• E mbandu a Yesu aweyi yilenda kutusadisila mu kala nkal’ambote yo wantu a mpila zawonso?
• O kala yo luzindalalu muna nzo nkia nluta dilenda kututwasila?
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 15]
Anania wasong’o walakazi kwa Saulu kana una vo fu yambi kakala yau
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 17]
O Nkristu olungisanga e kiyekwa kiandi olenda kulula e kitantu kesiwanga kwa esi nzo