Aleke, Nukala Y’etima dia Sadila Nzambi
“Wiyisinsa kak’o vumina Nzambi.”—1 TIMOTEO 4:7.
1, 2. (a) Ekuma Paulu kasanisina Timoteo? (b) Aleke aweyi ‘besongelanga vumi wa Nzambi’?
“KADI kina yankwa ntima mosi nze yandi ko, on’osia kikilu o mambu meno o moyo. . . . E nsadila kesadilanga s’andi o mwana, i kasadìdi yame muna lunungununu lua nsangu zambote.” (Filipi 2:20, 22) Muna nkanda kasonekena Akristu a tandu kiantete kuna Filipi, ntumwa Paulu wasanisina mpe Nkristu mosi. Nani kasanisina? Nleke Timoteo ona wakangalanga yandi kumosi. Yindula una mvovo miami mia Paulu miayangidikila Timoteo!
2 Aleke nze Timoteo ana besianga mambu ma mwanda etima, mfunu bena vana vena nkangu a Yave. (Nkunga 110:3) E nkubika a Yave mu lumbu yeto yazala ye ulolo w’aleke ana besalanga e salu kia kimviti a nzila, missionário, tunga maseka ma kintinu ye ana besadilanga kuna Mavula. Tusanisinanga mpe e ngolo bevanganga awonso bevananga moko mu salu kia nkutakani, ekolo belungisanga e kiyekwa kia nzo zau ye zakaka mpe. Aleke awaya kiese kiayingi bemonanga wau bekuyivananga mu salu kia Yave wa S’eto ezulu. Oyau ‘besinsanga vumina Nzambi.’—1 Timoteo 4:7, 8.
3. Nkia yuvu yibadikwa mun’elongi diadi?
3 Aleke, nga nusianga ngolo mu kota mu salu kia ntangwa ke ntangwa? Akweyi olenda bakila lusadisu ye lukasakeso mu vanga wo? Aweyi olenda vengela kuyivana emvimba mu mavwa ma nza yayi? Nkia nsambu olenda vwa, kele vo uyivene mu salu kikembelelanga Nzambi? Yambula twabaka e mvutu za yuvu yayi muna badika e zingu ye salu kia Timoteo.
Sansuk’a Timoteo
4. Yika mu mvovo miankufi e salu kia Timoteo.
4 Timoteo kuna Luseta kasansukila, evata dia zunga kia Ngalili. Walongoka e ludi tuka kileke kiandi vava Paulu kateleka nsangu zambote kuna Luseta muna mvu wa 47 wa tandu kia Kristu. Ke kolo ko, Timoteo wazayakana kwa Akristu a zunga kiandi vo mpangi ambote. Vioka mvu miole, Paulu wavutuka kuna Luseta. Wamona lunungunuku lwa Timoteo, wansola mu sala yandi mu salu kia kimisionário. (Mavangu 14:5-20; 16:1-3) Ekolo kazikukanga muna mwanda, wavewa kiyekwa kiampwena ye salu kiamfunu kiakasakesa ampangi. Vava Paulu kasonekena Timoteo tuka muna pelezo kuna Roma, muna mvu a 65 wa tandu kia Kristu, Timoteo wakala se nkuluntu muna nkutakani ya Efeso.
5. Nkia mambu mole tutanganga muna 2 Timoteo 3:14, 15, masadisa Timoteo mu kala y’etima dia sadila Nzambi?
5 Timoteo wakivana mu salu kia Nzambi. Adieyi diansadisa mu vanga wo? Muna nkanda wezole kasonekena Timoteo, Paulu wayika mambu mole masadisa Timoteo. Wavova vo: ‘Kala kaka muna mana walongwa yo kwikidiswa, wau ozeye awana balonga mo; yo tuka muna kinsedia, ozeye e sono yavelela.’ (2 Timoteo 3:14, 15) Yambula twateka badika lusadisu lwamfunu bavana Akristu akaka kwa Timoteo mu kala y’etima dia sadila Nzambi.
Nluta mia Mbandu Ambote
6. Nkia lusadisu katambula Timoteo ye adieyi kavanga?
6 Timoteo mu nzo yavambana mu nsambila kasansukila. O s’andi Mungerekia, o ngw’andi Yunike yo Loi wa nkak’andi ankento Ayuda bakala. (Mavangu 16:1) Yunike ye Loi balonga Timoteo e ludi kia Nkand’a Nzambi tuka kileke kiandi. Ka lukatikisu ko, vava bakituka Akristu, basadisa Timoteo mu kwikila malongi ma Kikristu. Kieleka, Timoteo wasadila mpe mana kalongwa. Paulu wavova vo: “Wau ngindulwisu o lukwikilu luakond’o kuvùnina lun’omo ngeye: luna luateka kala muna nkak’aku ankento Loi, yo muna ngw’aku Yunike; y’omo ngeye mpe, ntomene wo zaya.”—2 Timoteo 1:5.
7. Nkia nsambu bebakanga aleke akaka? Ediadi nkia nluta dilenda kubatwasila?
7 O unu kiaki, aleke ayingi besanswanga kwa mase m’Akristu bena nze Yunike ye kw’ankaka nze Loi, ana bezayanga mfunu wasadila Nzambi. Kasikil’owu, Samira wakinu sungamena e moko kakalanga yau ye mase mandi muna kileke. Wavova vo: “O s’ame yo ngw’ame bampovesanga vo yabadikilanga mambu nze una kebadikilanga mo o Yave, yo sia salu kia umbangi va fulu kiantete. Ntangwa zawonso bankasakesanga mu kota mu salu kia ntangwa ke ntangwa. Samira walemvokela malongi ma mase mandi, o unu kiaki una y’elau dia sadila kuna Betele ya nsi au.” Kele vo mase maku bekukasakesanga mu kota mu salu kia ntangwa ke ntangwa, wá malongi mau. Wete diaku bevwanga o mfunu.—Ngana 1:5.
8. O Timoteo aweyi kasadisilwa kwa kikundi kiambote ki’ampangi z’Akristu?
8 Diangangu mpe kwa ngeye mu vava akundi ambote vana vena ampangi z’Akristu. Timoteo watoma zayakana kw’akuluntu Akristu a nkutakani andi, y’akuluntu a esi Ikonio, yakala tezo kia 30 ma kilometa ye Luseta. (Mavangu 16:1, 2) Wavanga kikundi ye Paulu wa nkwa nkuma ye lukasakeso. (Filipi 3:14) Nkanda mia Paulu misonganga vo Timoteo walemvokelanga luludiku yo tanginina mu nzaki e mbandu ya lukwikilu. (1 Korinto 4:17; 1 Timoteo 4:6, 12-16) Paulu wasoneka: “Vo i ngeye, walandang’elongi diame, fu, ekani, lukwikilu, nlandu muna lutantu, zola, luzindalalu.” (2 Timoteo 3:10) Elo, Timoteo watanginina kikilu mbandu a Paulu. Diau adimosi mpe, kele vo ovangidi kikundi ye mpangi zazikuka muna mwanda muna nkutakani, osadiswa mu sia etima mu salu kia Nzambi.—2 Timoteo 2:20-22.
Longoka “Sono Yavelela”
9. Vana ntandu a kala ye akundi ambote, nkia diambu diaka dilenda kutusadisa mu kota mu salu kia ntangwa ke ntangwa?
9 Nga kikundi kiankatu y’ampangi kiafwana mu fila muntu mu kala y’etima muna salu kia ntangwa ke ntangwa? Ve. Ofwete fimpanga e “sono yavelela” nze Timoteo. O longoka nanga ke fu kiaku ko, kansi sungamena vo, Timoteo ‘walongoka vumina Nzambi.’ Abudi a somba mpe ngonde zayingi beteka kubamanga muna lungisa ekani diau. Diau adimosi mpe, mu kota mu salu kia ntangwa ke ntangwa ngolo divavanga. (1 Timoteo 4:7, 8, 10) Nanga olenda yuvula, ‘o longoka Nkand’a Nzambi nga dilenda kunsadisa mu kota mu salu kia ntangwa ke ntangwa?’ Yambula twabadika mpila tatu dilenda kutusadisila.
10, 11. Ekuma Nkand’a Nzambi ulenda kusadisila mu kota mu salu kia ntangwa ke ntangwa? Yika nona.
10 Kosi, o Nkand’a Nzambi ukuvana ekani diasikila. Ukulonga kiwuntu ki’Es’eto ezulu, evangu diandi dia zola muna wete dieto ye nsambu za mvu ya mvu kelundilanga nkangu andi kuna sentu. (Amose 3:7; Yoane 3:16; Roma 15:4) Ekolo kiwokelanga o zayi waku muna Yave, o zola kwaku mpe muna yandi kuwokela, kumosi y’etima dia yekola zingu kiaku kwa yandi.
11 Aleke ayingi Akristu bevovanga vo, elongi dia yau kibeni dia Nkand’a Nzambi diabasadisa mu sikila muna ludi. Muna bonga nona, Adele wasanswa kwa mase m’Akristu, kansi kakala y’etima dia sadila Nzambi ko. “Mase mame mandatanga kun’Eseka dia Kintinu,” u kavova. “Kansi kialongokanga ko ngatu sia sungididi muna lukutakanu.” I bosi, vava mbut’andi kavubwa, Adele wayantika sia sungididi mu mambu ma mwanda. “Yayantik’o tanga Nkand’a Nzambi. Yatanganga yo soneka nkomena vana ndambu. Yakinu ye nkomena zazi yamu unu. Yatanga Nkand’a Nzambi wamvimba mu mvu mosi.” Nkia nluta kabaka? Adele wakasakeswa mu yekola zingu kiandi kwa Yave. Kanele vo kena ye mavimpi mafwana ko, osalanga nze mviti a nzila, i sia vo nteleki a ntangwa ke ntangwa.
12, 13. (a) O longoka Nkand’a Nzambi aweyi kulenda sadisila aleke mu kala y’etima diambote? (b) Yika nona ya ngangu zavimpi zina mu Nkand’a Nzambi.
12 Kole, Nkand’a Nzambi ukusadisa mu soba kiwuntu kiaku. Paulu wavovesa Timoteo vo: “Sono yavelela” ina yo “mfunu mpe muna longa, muna tumba, muna ludika, yo muna nsansa ina ya nsongi: o muntu a Nzambi kakunkuka, katoma kubamena muna salu yawonso yambote.” (2 Timoteo 3:16, 17) Muna badikanga Diambu dia Nzambi yo sadila malongi ma Nkand’a Nzambi, oyambula vo mwand’a Nzambi wasingika kiwuntu kiaku. Dikusa disa mu yima fu yambote nze lulembamu, kala nsadi ambote yo songa zola kwakieleka kw’ampangi zaku z’Akristu. (1 Timoteo 4:15) Timoteo wakala ye fu yayi, ikuma kakadila se lusadisu lwampwena kwa Paulu ye kwa nkutakani.—Filipi 2:20-22.
13 Diatatu, e Diambu dia Nzambi divwidi ngangu zavimpi. (Nkunga 1:1-3; 19:7; 2 Timoteo 2:7; 3:15) Dikusadisa mu kala ye ngangu za sola akundi, sola nsaka zambote ye sunda mambu mayingi mampasi. (Etuku 34:1, 2; Nkunga 119:37; 1 Korinto 7:36) O kala y’etima diasikila dilenda kusadisa mu kota mu salu kia ntangwa ke ntangwa.
“Nwan’e Ndwan’ambote”
14. Ekuma ke dinina diakete ko mu kuyivana mu salu kia Nzambi?
14 Kuyivana mu salu kia Yave i diambu disundidi o mfunu kalenda vanga o muntu, kansi ke diambu diakete ko. Kasikil’owu, vava kifwananga e ntangw’a baka e nzengo mu kota mu sikola zampwena, yitu yaku, alongi ye akundi a sikola ana bekwikilanga vo tanga sikola zampwena i nsabi mu kala ye kiese, nanga balenda kukomekena mu vanga wo. (Roma 12:2) Nze Timoteo, ofwete “nwan’e ndwan’ambote a lukwikilu” mu “simb’o moyo a mvu ya mvu” una kekuvana Yave.—1 Timoteo 6:12; 2 Timoteo 3:12.
15. O Timoteo nkia ntonta kanwana zau?
15 Vava esi nzo zeto mindembi kwikila balembi yangalelang’e nzengo tubakidi za sadila Nzambi, ediadi dilenda kala diampasi kwa ngeye. Timoteo nanga mpasi zazi mpe kasunda. Disionario dimosi divovanga vo, ese dia Timoteo “sikola zampwena katanga ye mavwa mpe kakala mau.” Nanga edi kavavanga vo Timoteo mpe katanga sikola zampwena yo lunga-lunga mavwa ma nzo au.a Ng’olenda yindula una kamona ese dia Timoteo vava kazaya vo mwan’andi osolele salu kia vonza, kiakondwa nzimbu, kia kimisionário kumosi ye Paulu?
16. Aweyi nleke mosi kasundila lubangamu lwa s’andi?
16 Aleke Akristu unu, mpasi zazi mpe benwananga zau. Mateus, osadilanga kuna vula dia Mbangi za Yave osungamenanga vo: “S’ame wakendalala kikilu vava yayantika salu kia kimviti a nzila. Wavova vo e sikola yatanga ‘mfwilu’ ankantu kwandi, musungula vava kamona mpila salu yasalanga kia komba, mu lenda kilunga-lunga ekolo yasalanga salu kia kimviti a nzila. Wantumbanga yo kumpovesa vo nzimbu zayingi yadi baka kele vo mbakidi salu kiasikila.” Mateus aweyi kasundila e ntonta zazi? “Yazindalala tanga Nkand’a Nzambi yo samba, musungula vava yamonanga vo e volo kiame se kiyoya.” Luzindalalu lwa Mateus lwasambulwa. Kuna kwalanda, o s’andi wavutulwisa e ngwizani yo yandi. Mateus wafinama Yave. Wavova vo: “Imonanga mpila Yave kelungisilanga e nsatu zame, mpila kekunsiamisinanga ye kunsadisa mu lembi baka nzengo zambi. Kiadi tambula lusadisu lwalu lwawonso ko, kele vo kikoti mu salu kia ntangwa ke ntangwa ko.”
Kwamanana Si’etima Muna Mambu ma Mwanda
17. Aweyi akaka beyoyeselanga awana bazolele kota mu salu kia ntangwa ke ntangwa? (Matai 16:22)
17 Mpangi za mwanda mpe balenda yoyesa ekani diaku dia kota mu salu kia ntangwa ke ntangwa. Nanga balenda kuyuvula: ‘Ekuma ozolele kota mu salu kia mviti a nzila? Zinga una ozingilanga ye kwenda mu salu kia umbangi ufwene kwandi. Vava salu kiambote yo sikidisa e zingu kiaku.’ Elongi diadi dilenda moneka vo diambote, kansi nga dilenda kusadisa muna si’etima mu salu kia ntangwa ke ntangwa?
18, 19. (a) Aweyi olenda zindalala sia etima muna mambu ma mwanda? (b) Ngeye nleke, yika ngolo osianga mu kuyivana kuna mvevo muna diambu dia Kintinu.
18 Akristu akaka muna lumbu ya Timoteo i wau mpe bavanganga. (1 Timoteo 6:17) Muna sadisa Timoteo kasi’etima mu salu kia mwanda, Paulu wamvovesa vo: ‘Ke ven’ekesa ona kayikankalakesa muna nkono [yovo yinkita ya] zingu kiaki ko; kimana kayangidika kaka ona wansonekesa ukesa.’ (2 Timoteo 2:4) Ekesa yovo soladi dinwananga vita kalendi yambula ko vo e zingu ki’awana bena kuna mbazi kiamvukumuna. E zingu kiandi ye ki’akaka va moko mandi kina, divavanga vo kalemvokela mfumu andi ntangwa zawonso. Nze soladi dia Kristu, kuyambudi ko vo mavwa ma nza yayi mavukumuna mu lembi kuyivana mu salu kivuluza mioyo.—Matai 6:24; 1 Timoteo 4:16; 2 Timoteo 4:2, 5.
19 Vana fulu kia vava e zingu nze kina bavwidi akaka, kala ye fu kia kuyivana kuna mvevo. “Zizila yame, nz’ekesa diambote dia Kristu Yesu.” (2 Timoteo 2:3) Vava kasalanga kumosi ye Paulu, Timoteo walongoka o mfunu wayangalela ina kakala yau. (Filipi 4:11, 12; 1 Timoteo 6:6-8) Ongeye mpe olenda wo vanga. Nga okuyivana kuna mvevo muna diambu dia Kintinu?
Nsambu Owau ye Kusentu
20, 21. (a) Yika nsambu zilenda tuka mu salu kia ntangwa ke ntangwa. (b) Owau nkia nzengo obakidi?
20 Timoteo wasala kumosi ye Paulu mu mvu 15. Timoteo wamona muna meso mandi e nkutakani zakaka zavangama ekolo nsangu zambote zamwangananga mu zunga yayingi. Wakala ye zingu kisundidi e kiese, ke mu konso kiese ko kiadi kumvana e zingu kialembi sadila Nzambi mu salu kia ntangwa ke ntangwa. (2 Korinto 11:26, 27) Ongeye mpe ovwa nsambu zayingi za mwanda kele vo osidi etima mu salu kia mwanda. Ofinama Yave yo zolwa yo zitiswa kwa mpangi z’Akristu. Vana fulu kia mona ntantu ye mpasi zilenda twasa kimvwama, okala ye kiese kiasikila kitukanga muna fu kia kuyivana kuna mvevo. Edi disundidi o mfunu ‘osimba moyo una vo moyo kikilu,’ i sia vo moyo wa mvu ya mvu muna paradiso ova ntoto.—1 Timoteo 6:9, 10, 17-19; Mavangu 20:35.
21 Kele vo yamu wau kwakotele ko mu salu kia ntangwa ke ntangwa, tukasakese wayantika owau, yima e fu kia kuyivana kuna mvevo muna salu kia Nzambi. Vanga e kikundi y’ampangi balenda kusadisa mu kala y’etima mu salu kia ntangwa ke ntangwa yo vava luludiku lwau. Si’elongi dia ngeye kibeni dia Nkand’a Nzambi va fulu kiantete. Bak’e zengo zalembi vukumunwa kwa fu kia nza yayi kia kuyivana mu mavwa. Sungamenanga vo o Nzambi “on’okutuvevolwela lekwa yawonso twamwena yo wete” okutusiang’e nsilu vo tuvwa nsambu zayingi owau ye kuna sentu, avo tuyivene mu salu kiandi.—1 Timoteo 6:17.
[Mvovo Vana Yand’a lukaya]
a Mingerekia sikola zampwena bazitisanga. Plutarch, wakala muna lumbu ya Timoteo, wasoneka vo: “Kota sikola zampwena i tuku dia mawete mawonso. . . . Zifilanga muntu mu kala ye fu yambote ye kiese. . . . Mambu makaka ke mena mfunu ko ye ke tutoma mo tokanenanga ko.”—Moralia, I, “The Education of Children.”
Nga Osungamenanga?
• Aleke akweyi balenda sololwela lusadisu mu kota mu salu kia ntangwa ke ntangwa?
• O longoka Nkand’a Nzambi nkia kuma dinina diamfunu?
• Aweyi aleke balenda sundila e fu kia nza yayi kia kuyivana mu vava mavwa?
• E salu kia ntangwa ke ntangwa nkia nsambu kitwasanga?
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 28]
Timoteo wayivana mu salu kia Nzambi
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 29]
Nkia mbandu ambote ya sadisa Timoteo?
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 31]
Nga osianga ngolo mu kota mu salu kia ntangwa ke ntangwa?