Akala—nutanginina Kristu wa ntu eno
“O ntu akal’awonso, i Kristu.”—1 KORINTO 11:3.
1, 2. (a) Nki kikitulanga muntu se yakala diambote? (b) Ekuma dinina o mfunu dia zaya vo Nzambi i tuku dia longo?
NANI obadikilanga vo i yakala diambote? Nga ndiona una ye ngangu zayingi? Nga ndiona una ye ndekwa za sal’e nzimbu? Ovo ndiona osonganga zola yo walakazi kwa nkaz’andi yo wan’andi? Akala ayingi ke besonganga zola yo walakazi ko, kadi befilwanga kwa mwand’a nza ye ngindu za wantu. Ekuma? E kuma kadi ke bazeye ko ngatu landa luludiku lwa ndiona una vo i Tuku dia longo, ona ‘wabonga luvati luna kakatula muna yakala, ovangidi o nkento yo kuntwasa kwa yakala.’—Etuku 2:21-24.
2 O lwalu i lusansu lwa Nkand’a Nzambi kayika o Yesu Kristu lusonganga una Nzambi kasikidisila longo, vava kavovesa Afarisi vo: “Nga ke nwatanga wo ko, ovo, ona wabavanga kuna lubantiku eyakala yo nkento kabavang’e? ovovele mpe vo, muna diambu diadi o yakala kafwete yambwil’o s’andi yo ngw’andi, katatidil’o nkaz’andi; yau ewole bakala se nitu mosi. Ke bekala diaka nwole ko, se nitu mosi kaka. Dianu vo, kina kiayikakeswa kwa Nzambi [muna longo], o muntu kavambanisa ko.” (Matai 19:4-6) E nsabi muna kala yo longo lwasikila i zaya vo Nzambi i tuku dia longo yo sadila malongi mena muna Nkand’a Nzambi.
E Nsabi mu Kala Yakala Diambote
3, 4. (a) Ekuma o Yesu katomene zayila oma ma longo? (b) Nani i nkaz’a Yesu ye aweyi akala bafwete kadila y’akazi au?
3 Muna kala yakala diambote, e nsabi i longoka dina kavova o Yesu yo tanginina mana kavanga. Yesu otomene zaya oma ma longo, kadi wakala vava kiasemwa yakala yo nkento antete ye vava bakazala. Yave wamvovesa vo: “Tuvangila muntu muna mpw’eto, muna fwaniswa kieto.” (Etuku 1:26) Elo, o Nzambi kwa Ndiona kasema una kasemene lekwa yakaka ko kavovanga, ona ‘wakala vana ndambu andi se mbuta mbangu.’ (Ngana 8:22-30) Yesu i “mwan’antete muna nsema wawonso.” Yandi i “lubantiku lu’esemo dia Nzambi,” ona wavitila o semwa.—Kolosai 1:15; Lusengomono 3:14.
4 O Yesu oyikilwanga vo “Mwan’ememe a Nzambi” ona oyikilwanga mpe vo etoko diansompi. Mbasi mosi wavova vo: “Wiza, ikusong’e ndumba, o nkaz’a Mwan’ememe.” (Yoane 1:29; Lusengomono 21:9) Ozevo, nani i ndumba, wa nkaz’andi? “O nkaz’a Mwan’ememe” i alandi akuswa a Kristu, ana beyala yandi kumosi kun’ezulu. (Lusengomono 14:1, 3) Muna kuma kiaki, e mpila ina Yesu kakadila y’alongoki andi ova ntoto isonganga una akala bafwete kadilanga y’akazi au.
5. Aki nani bafwete landa e mbandu a Yesu?
5 Kieleka, muna Nkand’a Nzambi o Yesu oyikilwanga vo mbandu ina alongoki andi awonso bafwete landa. Tutanganga vo: “Kristu wanumwen’e mpasi, wanusisil’e mbandu, nwalanda muna ntambi zandi.” (1 Petelo 2:21) Kansi, akala yau kikilu bafwete landang’e mbandu a Yesu. Muna Nkand’a Nzambi tutanganga vo: “O ntu akal’awonso, i Kristu: o ntu a nkento, i’yakala; o ntu a Kristu, i Nzambi.” (1 Korinto 11:3) Wau vo Kristu i ntu akala, bafwete tanginina e mbandu andi. Muna kuma kiaki, e nkubika ya sia vo vakala yo ntu ifwete sadilwa kimana e zingu kia nzo kiakala kiasikila ye kiese. Muna diadi, akala bafwete kadilanga y’akazi au nze una Yesu kakadila y’alongoki andi akuswa.
Aweyi Olenda Sundila Mpasi za Longo?
6. Aweyi akala bafwete kadila y’akazi au?
6 Omu nza yayi yazala ye mpasi, akala bafwete tangininang’e mbandu a Yesu ya luzindalalu, zola, yo unkabu wa landa nsiku miansongi mia Nzambi. (2 Timoteo 3:1-5) Muna kuma kia mbandu kasisa Yesu tutanganga muna Nkand’a Nzambi vo: “Yeno akala mpe, diau adimosi, nukadila kuna zayi.” (1 Petelo 3:7) Elo, nze una Yesu kasundila e mpasi, akala bafwete sunda e mpasi za longo kuna zayi. O Yesu mpasi zayingi kamona zina ke zamwene muntu ko, kansi, wazaya wo vo etuku dia mpasi zazi i Satana ye nkwiya miandi ye nza yayi yambi. (Yoane 14:30; Efeso 6:12) Yesu kasivikanga ko vava kamonanga e mpasi. Muna kuma kiaki, akazi ke bafwete sivika ko vava bemonanga e ‘mpasi muna nitu.’ O Nkand’a Nzambi ulukisanga awana besompa vo mpasi bemona.—1 Korinto 7:28.
7, 8. (a) Adieyi divavwanga mu kadila y’akento kuna zayi? (b) Ekuma akento bafwene zitisilwa?
7 O Nkand’a Nzambi uvovanga vo akala bafwete kadila y’akazi au ‘kuna zayi, bazitisanga akento, wau basakalele e ngolo.’ (1 Petelo 3:7) Vana fulu kia bangika o nkaz’andi, nze una wasonama muna Nkand’a Nzambi vo u bevanga akala, o yakala on’ozolele vwa edienga dia Nzambi kafwete zitisanga nkaz’andi. (Etuku 3:16) O yakala ofwete badikilanga nkaz’andi nze vwa diantalu, kafwete sadila nkum’andi ko mu kumbangika. Kansi, kafwete zayanga e tezo kia nkaz’andi yo kumvananga o zitu.
8 Ekuma akala bafwete zitisila akazi au? O Nkand’a Nzambi uvutulanga vo: “Nu avingidi mpe yakw’eno a nsambu za moyo; e sambu yeno ke yavekama.” (1 Petelo 3:7) Akala bafwete zaya vo, vana meso ma Yave, o yakala kasundidi nkento ko. Akento ana bena y’edienga dia Nzambi, nsendo mosi betambula y’akala, wa moyo a mvu ya mvu. Akento akaka nkutu kun’ezulu bevwila moyo, kuna ke ‘kukala diak’eyakala ko, ngatu nkento.’ (Ngalatia 3:28) Muna kuma kiaki, akala bafwete sungamenanga vo edi dikitulanga muntu se wantalu vana meso ma Nzambi i kwikizi, ke mu kuma kia sia ko vo yakala yovo nkento ngatu mwana.—1 Korinto 4:2.
9. (a) Muna dina kavova Petelo, ekuma akala bafwete zitisila akazi au? (b) O Yesu aweyi kasongela o zitu kw’akento?
9 E kuma kina o yakala kafwete zitisila nkaz’andi kina muna mvovo miansuka mia ntumwa Petelo muna 1 Petelo 3:7, oku vo: “E sambu yeno ke yavekama.” Ediadi dia vonza kikilu. Nze dina diabwila selo yakaka ya Nzambi kuna nz’ankulu, e sambu ya yakala ilenda kakilwa. (Maniongo ma Yeremiya 3:43, 44) I kuma vo, akala bena vo Akristu, ana basompa yovo awana bazolele sompa, bafwete longoka una o Yesu kasongelanga zitu kw’akento. Wakalanga mpe y’akento muna buka ki’awana basalanga yandi kumosi muna salu kia umbangi yo kubasonga walakazi yo zitu. Lumbu kimosi, o Yesu kw’akento ntete kazayisa e nsangu yo kubatuma benda zo zayisa kw’akala.—Matai 28:1, 8-10; Luka 8:1-3.
Mbandu Ambote Kw’akala
10, 11. (a) Ekuma akala bafwete longokela e mbandu a Yesu? (b) Aweyi akala bafwete songela zola kw’akazi au?
10 Nze una uyikilu kala, o Nkand’a Nzambi utezanesanga e kintu kia yakala kwa nkaz’andi ye kina kia Kristu ye ‘ndumb’andi,’ i sia vo, nkutakani y’Akristu akuswa. Muna Nkand’a Nzambi tutanganga vo: “O yakala i ntu a nkaz’andi, nze Kristu i ntu a dibundu.” (Efeso 5:23) E mvovo miami mifwete fila akala mu fimpa una Yesu kakadilanga ntu kw’alongoki andi. Mu mpila yayi kaka akala balenda landil’e mbandu a Yesu yo ludika akazi au yo kubasonga o zola nze kuna Yesu kasonga kwa nkutakani andi.
11 Nkand’a Nzambi uwondelelanga Akristu ‘bazola akazi au, waun’o Kristu kazolela dibundu yo kuyekwela dio.’ (Efeso 5:25) Muna kapu kiayá kia nkand’a Efeso, e “dibundu” yovo nkutakani iyikilwanga vo “to kia Kristu.” E to kiaki kivwidi yikwa yayingi, akento y’akala. Yau awonso besadisanga kimana e to kiasikila. O Yesu i “ntu a to, kina vo, i dibundu.”—Efeso 4:12; Kolosai 1:18; 1 Korinto 12:12, 13, 27.
12. O Yesu aweyi kasongela zola kw’alandi andi?
12 Yesu wasonganga zola kwa ‘nkutakani,’ musungula e mpila ina kalungisilanga e nsatu z’awana bakituka se yikwa ya nkutakani. Kasikil’owu, vava alongoki andi bayoya, wabavovesa vo: “Nwiza kweno vana beko, muna makanga, nwavunda fiakete.” (Maku 6:31) Muna yika e salu kia Yesu vava kiafinama lufwa lwandi, mosi muna ntumwa zandi wasoneka vo: “O zola kabazolele owandi [i sia vo, antumwa zandi] . . . , ubazolele yakuna nsuka.” (Yoane 13:1) Ekwe mbandu ambote kasonga o Yesu ya mpila ina akala bafwete kadilanga y’akazi au!
13. Akala aweyi bevoveswanga bafwete zolela akazi au?
13 Paulu wayika diaka mbandu akaka kasonga o Yesu kw’akala. Wabavovesa vo: “Akala bafwete zol’akazi au, nze to ya yau kibeni. Ndion’ozolele owandi nkento, wiyizolele: kadi ke vakedi nkutu muntu wasaula yandi nitu ko; tongonona kaka ketongononanga yo, yo wonzakana, nze Kristu mpe dibundu.” Paulu wakudikila vo: “Oyeno ekulu mpe, konso muntu, mbula kazol’owandi nkento nze i yandi kibeni.”—Efeso 5:28, 29, 33.
14. Akala aweyi bebadikilanga e to kia yau kibeni? Ediadi aweyi disonganga muna mpila bafwete kadilanga y’akazi au?
14 Yindula e mvovo mia Paulu. Nga yakala diangangu olenda lweka e to kia yandi kibeni? Vava muntu ketanga sakuba, nga owandanga nlembo andi wau vo untesese sakuba? Kieleka, kevanganga wo ko. Nga yakala olenda kuyiveza vana vena akundi andi yovo vova o vilwa wa yandi kibeni? Ve. Ozevo, ekuma kevezela o nkaz’andi yovo kumbangika kele vo diambu diambi kavangidi? Akala kabafwete vavanga kaka wete wa yau kibeni ko, kansi yo wuna w’akazi au mpe.—1 Korinto 10:24; 13:5.
15. (a) O Yesu nkia mbandu kasonga vava alongoki andi bakala yo lutovoko? (b) Akala adieyi balenda longoka muna mbandu a Yesu?
15 Badika una Yesu kasongela o zola kw’alongoki andi muna fuku una kafwidi ko, vava basonga lutovoko. Kana una vo nkumbu miayingi kabalomba vo basamba, nkumbu ntatu kabawana ku tulu muna mpatu a Ngetesemane. Kuna kinsalukisa, bazungwa kwa makesa. Yesu wayuvula makesa vo: “Nani nuvava?” Vava bavutula vo: “Yesu akwa Nazarete,” wabavovesa vo: “Mono oyu.” Wau kazaya vo ‘e ntangw’a lufwa lwandi ifwene,’ wavova vo: “Ovo mono nuvava, nuyambul’awana benda kwau.” Yesu kasidi yambula nkutu tokanena wete w’alongoki andi ko, wavava e mpila kafwete kubavukisila. Muna longokanga una Yesu kakadila y’alongoki andi, akala bezaya mayingi mu mpila bafwete kadilanga y’akazi au.—Yoane 18:1-9; Maku 14:34-37, 41.
O Zola Kwafilanga Yesu mu Singika Diambu
16. Yesu adieyi kamona mu kuma kia Mareta? Aweyi kansingikila?
16 Muna Nkand’a Nzambi tutanganga vo: “O Yesu ozolele Mareta, yo mbunzi andi, yo Lazaro.” (Yoane 11:5) Kansi o Yesu kayambula singika Mareta ko vava kasia sungididi kiandi muna madia kalambanga yo lembi kala ye ntangwa ya wá malongi mandi. Yesu wavova vo: “E Mareta, e Mareta, muna mambu mengi otelekelele o moyo, ozuwaninini: dimosi kaka dina mfunu.” (Luka 10:41, 42) Ka lukatikisu ko vo o zola kansong’o Yesu, kwafila Mareta mu tambulwila elongi kamvana. Diau adimosi mpe, akala bafwete songanga zola kw’akazi au muna sadilanga e mvovo miangemba. Kansi, kele vo vena ye diambu divavwa o singikwa, bafwete mokena ye sikididi kiawonso.
17, 18. (a) Petelo aweyi katumbila Yesu? Ekuma kavavila o singikwa? (b) O yakala nkia mbebe kena yau?
17 Lumbu kiakaka, Yesu wazayisa ntumwa zandi vo kafwete kwenda kuna Yerusaleme, yo mwesw’e mpasi “kw’akuluntu, ye mbuta za nganga y’asoneki, yo vondwa, yo fuluk’e lumbu kina kietatu.” Kansi, Petelo wabokela Yesu kuna ndambu yo yantika kuntumba, oku vo: “Sabisabi, e Mfumu: e diambu diadi ke dikubwila ko.” Kieleka, Petelo kasonga zola mu mpila yambote ko. Singikwa kavavanga. Muna kuma kiaki, Yesu wamvovesa vo: “Viluk’oku nim’ame, e Satana: se u sakuba kiame; kadi kuyindul’oma ma Nzambi ko, oma ma wantu kaka.”—Matai 16:21-23.
18 Yesu ke kolo kiayingi ko kayika luzolo lwa Nzambi muna yandi, lwa sia vo, omweswa mpasi zayingi yo vondwa. (Nkunga 16:10; Yesaya 53:12) Ozevo, Petelo diambi kavanga muna tumba Yesu. Elo, Petelo singikwa kavava, nze una yeto mpe tuvavilanga o singikwa ezak’e ntangwa. Wau vo yandi i mfidi a nzo, o yakala una ye wisa ye mbebe ya singika esi nzo andi, kumosi yo nkaz’andi. Kana una vo ezak’e ntangwa divavanga vo yakaka kavova ye sikididi kiawonso, kafwete singikanga mambu muna zola kwawonso. Muna kuma kiaki, nze una Yesu kasadisila Petelo mu kala ye ngindu zasonga, akala diau adimosi bafwete vanganga kw’akazi au. Kasikil’owu, kele vo nkento oyantikidi vengomoka e nkanikinu mia Nkand’a Nzambi muna mpil’andi ya vwata yovo ya sadila e lunga, o yakala olenda kunsonga muna zola kwawonso e kuma kafwete sobela.—1 Petelo 3:3-5.
Akala Bafwete Kalanga yo Luzindalalu
19, 20. (a) Nkia ntantani zavaika vana vakala ntumwa za Yesu? Aweyi o Yesu kasingikila diambu diadi? (b) E ngolo kavanga o Yesu nkia nluta zatwasa?
19 Kele vo vena ye diambu difwete singikwa muna nzo, akala ke bafwete vingila ko vo e ngolo bevanganga mu singika dio zatwasa nluta vana vau. Ngolo diavava kwa Yesu mu singika e ngindu za ntumwa zandi. Kasikil’owu, kuna mfoko a salu kia Yesu ova ntoto, e ntantani zavaika diaka vana bakala. Batantananga kana nani i nene vana bakala. (Maku 9:33-37; 10:35-45) Ke kolo ko vava batantana mu nkumbu una wezole, Yesu wazola vo kadia elambu diansuka dia nduta y’alongoki andi vana va yau kaka. Muna lumbu kiakina, ke mosi ko vana bakala wayivana mu sukula malu m’akw’andi, mun’owu wa fu kia nsi. Ozevo, Yesu wasukula malu mau yo kubavovesa vo: “Inuvene e mbandu.”—Yoane 13:2-15.
20 Akala ana belandanga e mbandu a Yesu ya lusakalalu balenda sadiswa kw’akazi au. Kansi, luzindalalu divavanga. Muna fuku una badia elambu dia nduta, e ntumwa zandi batantana diaka kana nani vana bena i nene. (Luka 22:24) O soba e ngindu yovo fu ya muntu, ntangwa divavanga ye malembe-malembe divangamanga. Kansi, kiese kiayingi ditwasanga vava o muntu kesobanga e ngindu, nze una antumwa basobela e ngindu zau.
21. Vava e mpasi zibwanga muna longo, adieyi akala bafwete sungamenanga yo vanga?
21 O unu, mpasi zayingi zibwanga muna longo ke mu tandu yakaka ko. Ndonga ke bezitisanga diaka nsilu mia longo ko. Muna kuma kiaki, akala nufwete yindulanga etuku dia longo. Nusungamenanga vo Yave wa Nzambi eto anzodi wasikidisa o longo. Wavana Mwan’andi, Yesu, ke mu kala kaka Nkûdi ko yovo Mvuluzi eto, kansi, mu kala mpe se mbandu yina akala bafwete tanginina.—Matai 20:28; Yoane 3:29; 1 Petelo 2:21.
Nkia Mvutu Ovana?
• O zaya etuku dia longo nkia kuma dinina o mfunu?
• Akala aweyi bafwete songelanga o zola kw’akazi au?
• Nkia mbandu kasonga o Yesu isonganga una o yakala kafwete kadila se ntu?
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 11]
O Yesu wasonganga zola vava alongoki andi bayoyanga
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 12]
Akala bafwete sadilanga mvovo miangemba vava besingikanga akazi au