Ngano wa wazaba?
Mu bungu dia nti Bibila divulu kârilaka ntelo?
NTANGU zakaka bitsoniki bia Bibila mbo bieri kârilaka ntelo mosi mosi za musamu. Tazonzeleno misamu mitatu kampe mieri saka ti bitsoniki biasila bo:
Ntangu yi batsoneka dio. Ku Israele ya ntama, bantu babingi balembo bâ na mikanda mia Musiku mia bawu beni. Mbo beri vulu wirikilaka bu beri wa tangaka, mu ntangu kanda dia Israele dieri vukanaka ku tabernakle. (Lub. 31:10-12) Ntembe kâni, misamu miakaka ka beri’â tomo mia landaka ko mu bungu dia mwa vwandi dieri ha tizunga tiawu bu beri wirikilaka ba telama tûka heure zazingi ha kati dia bantu babingi. (Neh. 8:2, 3, 7) Mu ntangu za mpila yo, tifu tia kârila misamu mia nguri, mbo tiaketi sa ti wabâ musamu wa fioti kwe bantu mu bambukila Matsonoko na mu sarila mo. Tifu tia kârila ntelo zakaka mbo tiaketi ba bakisa mu bambukila misamu mia fioti-fioti, ntiana misiku mia Nzambi na nzengolo za buderede.—Lev. 18:4-22; Lub. 5:1.
Mpila ya tsonekena. Kampe 10 % ya mikunga ye mu Bibila—mu kati na buku dia Mikunga, Mukunga wa Salomo na Bidilu. Mikunga miakaka mbo mieri bâka na refrain, yeri vulu bambulaka mutu-diambu, mpe mbo yeri bakisaka bantu mu simba misamu. Mu tifwani, tataleno ntelo ze mu Mikunga 115:9-11: ‘Israele, sikirila Yehova.—Lubakusu lwawu na tibabulu tiawu ni Yandi! Nzo ya Arone, sikirileno Yehova—Lubakusu lwawu na tibabulu tiawu ni Yandi! Bô babelokelaka Yehova lwaka, sikirileno Yehova—Lubakusu lwawu na tibabulu tiawu ni Yandi!’ Ngano lendi bakula ka bwe ntelo zita kârila zaketi bakisila bantu beri tangaka mukunga wo mu simba matieleka ma ntalu?
Mu tomo zonzela misamu mia mfunu. Ntangu zakaka, bitsoniki bia Bibila bakârila misamu mia mfunu. Mu tifwani, Yehova bu kalwengesa bala ba Israele mu lembo dia menga, walomba kwe Mose mu kârila mbangululu ya Musiku wo mbala zazingi. Nzambi weri nandi katomo zabikisa ti luzingu lwa nitu mu menga lwena, wuzololo tâ ti menga mbo mamonekesaka luzingu. (Lev. 17:11, 14) Ha manima, mu ntangu bantumwa na bakuluntu ba ku Yerusaleme bu bazonzela misamu mia nguri mi bafweti sila keba mu lembo niongesa Nzambi, bavutu zonzela mfunu ya lembo sarila menga.—Bis. 15:20, 29.
Yehova ka waya ko ti tifu tia kârila misamu tiakota mu nsalulu zeto. Mu tifwani, Yezu watâ: ‘Bu lusambilaka, ka lukârilakandi misamu mimosi.’ (Mat. 6:7) Ha manima, watatamana mu tu hana misamu mia delakana mi tulendi sambirila mikwelanaka na luzolo lwa Nzambi. (Mat. 6:9-13) Buna, ni bu sa ti mbo tusaka keba mu lembo kârilaka ntelo mbala zazingi mu tusambulu tweto, tulendi vulu sambirilaka misamu mbala zazingi.—Mat. 7:7-11.
Mabanza ma mbote masaka ti Zu dia Nzambi diakârilaka ntelo na misamu. Mpila yimosi yena mu mpila Mulongi’eto wa Wunene yi katulongeselaka mu tomo baka ndandu.—Iza. 48:17, 18.