Mpangi ya yibakala ya ntwenia​—Bwe lendi sa ngatu bantu bakaka bakusikirila?

1. Ntia musamu wa matieleka Bibila ditêle wutariri bantwenia?

MPANGI za ntwenia, lulendi sarila timvuka mu mpila zazingi. Babingi mu beno bê na ngolo zazingi. (Bin. 20:29) Misamu miamingi luyirikaka mu bakisa mpangi zeno za mu timvuka. Kampe mbo luzoloko mu kwizi bâ bibakisi mu tisalu. Kâ lulendi banza ti, bantu bakaka mbo babanzaka ti beno ntwenia kwa zena, mpe ka luzebi’â misamu miamingi ko ngatu baluhana bisalu bia mfunu. Ni bu sa ti nge ntwenia yena, misamu miamingi lendi yirika ngatu bakusikirila mpe bakuzitisa kwe bantu bê mu timvuka tiaku.

2. Nti tutaluzula mu timoko ti?

² Mu timoko ti, mbo tutaluzula luzingu lwa mutinu Davide. Mbo tuzonzela mpe mu bukufi misamu miaturila mitinu miole mia ku Yuda mu luzingu lwawu​—Aza na Yozafate. Mbo tutaluzula misamu mia mpasi miaturila bantu bo ba batatu, bwe basa mu yirika mio, mpe mpangi za zibakala za ntwenia nti zilendi longoka mu bifwani biawu.

LONGOKA MU TIFWANI TIA DAVIDE

3. Mu ntia mpila mpangi za ntwenia zilendi bakisila mpangi za nuna mu timvuka?

³ Davide bu keri ntwenia wabâ na lenda dia sala bisalu bieri mfunu ha meso ma bantu bakaka. Wa matieleka, wabâ na tindiku tia ngolo na Yehova, wayizi sarila ngolo mu tomo sala tisalu tia mizike. Wasarila tisalu tio mu bakisa Sawule, weri mutinu wa sola Nzambi. (1 Sam. 16:16, 23) Ngano beno bantwenia ba babakala, bisalu bie kô luzebi bilendi bakisa bantu bê mu timvuka? Babingi ha kati dieno bazebi bio. Mu tifwani, lulendi mona ti mpangi ze kô zakaka za nuna zizololo lwabasongela bwe balendi sarila tablette zawu peleko appareils électroniques zakaka mu bungu dia ndongokolo’awu mpe mu bungu dia tukutakanu. Lulendi bakisa mpangi zo za nuna mu bungu ti teknolozi ya luzebi sarila.

4. Ntiana Davide, mpangi za ntwenia za zibakala ntia bifu zifweti kurisa? (Tala tifwani ha tinima tia ntete.)

⁴ Davide muntu weri, weri na bunsungu mpe wu baketi sikirilaka. Mu tifwani, bu keri ntwenia, mbo keri tomo kipaka bimeme bia tata’andi. Tisalu tio tia mpasi tieri. Ha manima, Davide watâ kwe mutinu Sawule ti: “Tisari tiaku wayizi bâ mvungi wa bimeme bia tata’andi, ngo-mbulu na urse biayiza, muna tibulu tianata timeme tia twila. Buna nalanda bio, nawinda bio tima, mpe navukisa bimeme mu munwa’awu. Bu biakumbalukila, nadzaka bio mu mabanga mawu mpe nahonda bio.” (1 Sam. 17:34, 35) Davide wazaba ti wafweti kipa bimeme, mpe wanwana na butindi bwabwansoni mu kengerela bio. Mpangi za ntwenia za zibakala zilendi landa tifwani tia Davide bu zilungisaka bisalu biabiansoni bi babahanaka na bunsungu bwabwansoni.

5. Tintwari na Mikunga 25:14, ngano ntia musamu wuyôkele mfunu mpangi za ntwenia za zibakala zilendi yirika?

⁵ Davide bu keri ntwenia, wakurisa tindiku tia ngolo na Yehova. Tindiku tio nkatika mfunu tieri kwe Davide yôka butindi bwandi na lenda diandi dia sika harpe. Yehova weri Nzambi ya Davide, kâ weri mpe ndiku’andi ya mutima, yi beri penepene. (Tanga Mikunga 25:14.) Mpangi za ntwenia za zibakala, musamu wuyôkele mfunu ni mu bâ na tindiku tia ngolo na Tata’eno die ku mazulu. Lwamana sila bo, lulendi baka bweso bwa bâ na madema mu kati dia timvuka.

6. Bantu bakaka ntia mabanza meri nawu mu Davide?

⁶ Musamu wakaka weri na Davide ni wena’eti, bantu bakaka mbo beri banzaka ti yandi ntwenia kwa yena, keri’â na bunsungu ko. Mu tifwani, mu ntangu Davide yi katambula mu nwana na Goliate, mutinu Sawule wamusimina, mpe wamutêla ti: “Nge mwana kwa wena.” (1 Sam. 17:31-33) Yaya dia yandi beni mpe diamukwikisila ti keri’â na bunsungu ko. (1 Sam. 17:26-30) Kâ, Yehova keri’â monaka ko ti Davide ntwenia kwa yeri mpe keri’â na bunsungu ko. Yehova, Davide yandi katomo zaba. Davide wanunga Goliate mu bungu ti Yehova kasikirila weri ndiku’andi.—1 Sam. 17:45, 48-51.

7. Ngano nti lendi longoka mu musamu wumosi waturila Davide?

⁷ Ngano nti lendi longoka mu misamu mia bwabana na Davide? Mbo tuta longoka ti tufweti bâ na luvivululu. Kampe ntangu yifwanakane kwe bantu bakumona tûka buleke bwaku mu bakula ti wakuriri. Kâ lendi bâ na lukwikulu ti Yehova kakumwinaka bo bu ku mwinaka bantu bo ko. Yehova nge katomono zaba, mpe zebi ka ntia lenda die naku. (1 Sam. 16:7) Yika timinu tiaku na Nzambi ngolo. Davide wayika tindiku tiandi na Yehova ngolo mu nzila ya bima bi kasala. Davide mbo keri banzaka ka nti bima bio bieri mu longesaka mu Nzambi. (Mik. 8:3, 4; 139:14; Rom. 1:20) Tima tiakaka ti lendi sa ni mu sikirila Yehova ngatu kakuhana ngolo. Mu tifwani, ngano ndiku zaku zakaka za ku lukolo mbo zikuseheselaka mu bungu ti nge Mbangi ya Yehova yena? Tala ti ni buna, sambila Yehova kakubakisa mu telamana musamu wo wa mpasi. Sarila malongi matûkaka mu Bibila, mu mikanda mieto na mu video zeto zisikamanaka mu Bibila. Ntangu zazansoni zi ku bakisaka Yehova mu telamana misamu mia mpasi, lukwikulu lwaku mu Yandi mbo lukwizi kula. Buna, bantu bakaka bu bamona ti Yehova sikirilaka, mbo bakwizi ku sikirila mpe.

8-9. Nti biabakisa Davide mu kêla na luvivululu lwalwansoni ntete kabatika mu yâla, mpe nti mpangi za zibakala za ntwenia zilendi longoka mu tifwani tiandi?

⁸ Tataleno musamu wakaka wa mpasi wa bwabana na Davide. Bu bamutumba mutinu, ha manima Davide wafweti kêla mvula zazingi ntete kabatika mu yâla ku Yuda. (1 Sam. 16:13; 2 Sam. 2:3, 4) Mu ntangu yo, ngano nti biamubakisa mu kêla na luvivululu lwalwansoni? Kani kalwata bunôkena, Davide watûla mabanza mandi mu misamu mi kaketi lenda mu sa. Mu tifwani, bu kaye swama ku hata dia Bisi-Filisiti, Davide wasarila ntangu yo mu nwanisa mbeni za bala ba Israele. Bu kasila bo, wakengerela teritware ya Yuda.​—1 Sam. 27:1-12.

⁹ Mpangi za zibakala za ntwenia, ngano nti lulendi longoka mu tifwani tia Davide? Sarila lenda diaku mu bakisa mpangi zaku. Tazonzeleno tifwani tia mpangi mosi ya yibakala ye na nkumbu Ricardo.b Bu keri ntwenia, weri nandi kasala tisalu tia mupasuri-nzila wa ntangu zazansoni. Kâ, bakuluntu batâ ti keri’â wa kubama ko. Kani kabika, peleko kabaka nkesi, Ricardo wayizi sala bwabwingi mu tisalu tia samuna. Têle ti: “Bu nibanzaka misamu miayôka, mbo nibakulaka ti musamu wa mbote weri kwe meno mu kwenda ku matu. Nayizi tûla mabanza mani mu bantu ba ndieri kwe talaka beri na nsatu ya wâ nsangu za mbote. Nayizi batika ndongokolo ya Bibila mu mbaIa ya ntete na muntu. Bu ndieri kwe samuni bwabwingi ka nayizi’â sâla na bunkuta ko.” Bwawu bu, Ricardo mupasuri-nzila wa ntangu zazansoni wena, mpe tibakisi mu tisalu tiena.

10. Ngano Davide nti katoko sa ntete kabonga nzengolo ya mfunu?

¹⁰ Tavutu’eno zonzela musamu wakaka waturila Davide. Mu ntangu yi keri kwe dioke Sawule ku hata dia Bisi-Filisiti, Davide na bantu bandi basâ sisa makanda mawu ku nzo zawu, mpe baye nwana. Bu balembo kwa bâ, mbeni zawu zakotela makanda mawu ku zinzo mpe banata mo mu ngolo. Mu bungu ti Davide nkatika tinwani tia mbote tieri, mbo kaketi banza ti lenda dieri nandi dia kubika misamu mu kwe bakûla. Kâ, Davide wadinga lutwalusu lwa Yehova. Na lubakusu lwa Nganga-Nzambi yeri na nkumbu Abiatare, Davide wayula kwe Yehova ti: “Ngano mfweti landa timvuka tio tia mivi?” Yehova wasongela kwe Davide ti wafweti ba landa, mpe wamuhana lukwikulu ti mbo kaketi ba nunga. (1 Sam. 30:7-10) Ngano nti lendi longoka mu musamu wo?

11. Ngano nti lendi sa ntete wabonga nzengolo?

¹¹ Dingaka malongi ntete wabonga nzengolo. Lomba malongi kwe bibuti biaku. Lendi baka mpe malongi ma mabote bu zonza na bakuluntu basalaka tûka ntama. Lendi ba sikirila ntiana Yehova bu kabasikirilaka. Yehova mbo kababongelaka ntiana makabu mu timvuka. (Efz. 4:8) Mbo baka ndandu bu landa timinu tiawu na bu wâka malongi mawu ma ndwenga. Bwawu bu, tataluzuleno ka nti tulendi longoka mu tifwani tia mutinu Aza.

LONGOKA MU TIFWANI TIA MUTINU AZA

12. Ngano mutinu Aza ntia bifu bieri nandi bu kabatika mu yâla?

¹² Bu keri ntwenia, mutinu Aza wa kuluka weri mpe butindi bweri nandi. Mu tifwani, ha manima ma lufwa lwa tata’andi Abiya, Aza wayizi bâ mutinu mpe wakatula biteki biabiansoni bieri ku nsi ya mukaka. Yandi “watuma bantu ba ku Yuda badinga Yehova, Nzambi ya nkaka zawu mpe bazitisa Musiku na ntumunu.” (2 Nta. 14:1-7) Mu ntangu Zera, Mwisi-Etiopi, kakotela nsi ya Yuda na mukangu wa binwani wa 1 000 000, Aza na ndwenga zazansoni walomba lubakusu lwa Yehova. Watâ ti: “Ô Yehova, nge mu vukisa muntu ka wena mfunu ko kabâ na ngolo peleko kabâ wa nôka. Tu bakisa Yehova Nzambi’eto, mu bungu ti ni nge tusikiriri.” Nzonzolo yo ya toma mbo yita songela ti Aza lukwikulu lweri nandi ti Yehova lenda dieri nandi dia mu vukisa yandi na kanda diandi. Aza wasikirila Tata’andi dia ku mazulu mpe “Yehova wanunga Bisi-Etiopi.”​—2 Nta. 14:8-12.

13. Ngano nti biaturila Aza ha manima, mpe mu bungu dia nti?

¹³ Musamu wa bunkuta weri mu ntangu mukangu wa binwani wa 1 000 000 wayizi nwanisa Aza. Mu bungu ti Yehova keri sikirilaka, Aza wanunga wo. Kâ Aza bu kabwabana na musamu wakaka, ka sikirila Yehova ko. Mu ntangu mutinu wa mbi wa Israele Baasa bu kadinga kamunwanisa, Aza wadinga lubakusu lwa mutinu wa ku Siri. Nzengolo yo yamunata ku mpasi za zinene! Mu nzila ya mbikuri Anani, Yehova watâ kwe Aza ti: “Mu bungu ti lukwikulu tûriri mu mutinu wa ku Siri kani watûla lukwikulu mu Yehova Nzambi’aku, ntiangu mukangu wa binwani wa mutinu wa ku Siri wutionokene ha koko kwaku.” Tûka ntangu yo, Aza wakota mu mizingu. (2 Nta. 16:7, 9; 1 Mit. 15:32) Ntia malongi tulendi baka?

14. Bwe lendi sikirila Yehova, tintwari na 1 Timote 4:12, wamana sila bo nti bikwizi yôka?

¹⁴ Tatamana mu bâ wa kuluka mpe tatamana mu sikirila Yehova. Mu ntangu yi wabatusu wasongela ti timinu na lukwikulu lwalwingi lwe naku mu Yehova. Mpe Yehova wakusila lukwikulu, mpe na nsayi yayansoni wakutambula mu kanda diandi. Musamu wa mfunu, ni mu tatamana mu sikirila Yehova. Lendi banza ti ka wena musamu wa mpasi ko mu sikirila Yehova, mu ntangu yi bonga nzengolo za nkatika mfunu. Kâ mu ntangu zakaka bwe sa? Musamu wa mfunu wena mu sikirila Yehova mu ntangu yi bonga nzengolo, zilendi bâ nzengolo zitariri nsaka, tisalu na makani maku ma luzingu. Kusikirilandi ndwenga za nge beni. Kâ dinga mitieno mia Bibila mpe sarila mio. (Bin. 3:5, 6) Wamana sila bo, mbo tâ Yehova nsayi mpe bantu ba mu timvuka tiaku mbo bakuzitisa.​—Tanga 1 Timote 4:12.

LONGOKA MU TIFWANI TIA MUTINU YOZAFATE

15. Tintwari na 2 Ntangu 18:1-3; 19:2, ntia misamu mia mbi mutinu Yozafate kayirika?

¹⁵ Wa matieleka mu bungu ti nge mpe muntu wa masumu wena, ntangu zakaka mbo yayasa. Kâ, musamu wo ka wukukabakasandi mu sa miamiansoni mi lenda mu tisalu tia Yehova. Tazonzeleno tifwani tia mutinu Yozafate. Yandi, weri na bifu biabingi bia mbote. Bu keri ntwenia, wadinga Nzambi ya tata’andi mpe wadiatila mu ntumunu zandi. Watambika mpe bamfumu ku mahata mamansoni ma Yuda mu longesa kanda diandi misamu mitariri Yehova. (2 Nta. 17:4, 7) Ni bu sa ti muntu wa bunsungu weri, Yozafate wabonga nzengolo zakaka za mbi. Mu ntangu yi kabonga nzengolo yimosi ya mbi, wabaka malongi ma timonikisi timosi tia Yehova. (Tanga 2 Ntangu 18:1-3; 19:2.) Ntia malongi lendi baka mu tinsamu tio?

16. Ngano nti lendi longoka mu tifwani tia Rajeev?

¹⁶ Tambulaka mpe sarilaka malongi. Kampe ntiana bantwenia babingi ba babakala, musamu wa mpasi wena kwe nge mu tûla tisalu tia Yehova ha tibuka tia ntete mu luzingu lwaku. Kunôkandi. Tala tifwani tia mpangi ya yibakala ya ntwenia yi batêle nkumbu Rajeev. Bu kabambukaka ntangu yi keri ntwenia, têle ti: “Ntangu zakaka ka ndieri’â zabaka ko ka nti nafweti sa mu luzingu lwani. Ntiana kwa ntwenia zakaka, sport zolo kwingi ndieri ya zoloko yôka tukutakanu na tisalu tia samuna.” Ngano nti biabakisa Rajeev? Mukuluntu wumosi weri na nsayi wamuhana malongi. Rajeev têle ti: “Wakumbakisa mu yindula mu nzila ya mutieno we mu 1 Timote 4:8.” Na kuluka kwakwansoni Rajeev watambula malongi mpe watomo taluzula bima biyôkele mfunu mu luzingu lwandi. Vutulu tâ ti: “Nabonga nzengolo ya tûla makani ma timpeve ha tibuka tia ntete mu luzingu lwani.” Ngano ntia ndandu zamoneka? Rajeev vutulu tâ ti: “Ha manima ma mivu mi nabaka malongi mo, nayizi kubama mu bâ tibakisi mu tisalu.”

SA TI TATA’AKU DIA KU MAZULU DIAMONA NSAYI MU NGE

17. Ngano bwe mpangi za nuna zimwinaka mpangi za zibakala za ntwenia zisarila Yehova?

¹⁷ Beno mpangi za zibakala za ntwenia, mpangi za nuna beno batomo zoloko bu lusalaka nawu tintwari mu sarilaka Yehova! (Sof. 3:9) Mbo bazoloko luhemo lweno na ngolo zeno mu mpila yi lusarilaka tisalu ti baluhanaka. Mbo balutambulaka.​—1 Za 2:14.

18. Tintwari na Bingana 27:11, Yehova bwe kamwinaka mpangi za zibakala za ntwenia zimusarilaka?

¹⁸ Mpangi za zibakala za ntwenia, kani kabwe ka luzimbakanakandi ti Yehova beno kazololo mpe beno kasilaka lukwikulu. Wabikula ti mu ntangu ya mansukina mbo ku bâ mukangu wa bantwenia wa babakala batihana mu luzolo lwa mutima. (Mik. 110:1-3) Zebi ti Yandi luzololo mpe luzololo lwamusarila mu mpila yiyôkele bubote yi lulendi lenda. Beno na luvivululu kwe bantu bakaka mpe beno na luvivululu mu beno beni. Mu ntangu yi luyayasaka, tambulakeno sungika ku balusungikaka na nsembolo yi baluhanaka. Mwinakeno bio ntiana bia bitukiri kwe Yehova. (Ebr. 12:6) Salakeno na manzangu mamansoni mu bisalu bi baluhanaka. Musamu wuyôkele mfunu mu miamiansoni mi luyirikaka, tâkeno Tata’eno die ku mazulu nsayi.​—Tanga Bingana 27:11.