“Anzi wazee”

1. Yova ká dhongʉe ndidzá chembø na mana e bbo ndi dho nari ngbaribbai?

YOVA dhó chembø na mana e bbo ke nyǒ djó. Ri ke dzingʉe Yesu ró ju na ndirigoti ke bbʉngʉe ri kutaniko nǎ wazee dhona ndiro kpa b’o ri ronga d’e. (Mdo. 20:28) Mungu jirieri wazee b’o ndidzá chembø ronga bblo pli. Kristo dhó chutsoddadha tsena, wazee adi chembø tsotso kó ndirigoti kpa adi ri ronga b’o kiroho nǎ hatari ró.​—Isa. 32:1, 2.

2. Bbo pli djo Yova adi ndi thí li nari ka kʉ ie ma? (Ezekieli 34:15, 16)

² Yova adi ndi thí li bbo ndidzá chembø krʉ djo, ro bbo pli djo ke adi ndi thí li nari e nza nzani kiroho nǎ ná ri. Wazee chulu, Yova adi nza nzani ndima njie ná chelo djotsina ná chembø tsotso kó. (Azø Ezekieli 34:15, 16.) Nì mai ri kʉ fø ro, Yova jiri ko di le tsotsokodha ne kodhó lo u ri ná saa na. Ke nzɨ adi riji ko di le tsotsokodha nzǐ ndi tso dhé ri, ro kutaniko nǎ “chembø ronga b’o ndirigoti longaddi ná kpa” tso maddi njati kodhó lo u ri ró.​—Efe. 4:11, 12.

3. Wazee adi nji ná njí djo ko ngaddi nari nǎ ro ká ko krʉ ka ko ba faida ngbaribbai?

³ I lo nǎ, ko si loti ngbaribbai ma Yova adi njínji wazee na ndiro kpa kó nga ma kana kau kʉ bblo ndi na ná ndrŭ tsotso d’e ná lo djo. Ko si i ngadhudha goti ngʉ: Ngbá saa na i ká ringani ko nzi wazee ndima kó ko tsotso d’e? Ri ká ngani ko njiri fø addudho? Ndirigoti kpa ká adi ko tsotso kó ngbaribbai? Njaro, kpadjo ko kana kau kʉ bblo Yova na nari dho nzá kodhó lo u wazee dhó le tsotsokodha ri. Føro mai, i lo si rili ko po mbai bbo ngbaribbai ma Yova adi njínji wazee na nari dho ndirigoti ri si ko tsotso ko ndiro ko chu ko ka ko njí ná lo njati kodhó lo u kpa kó ko tsotso ró.

RI KÁ NGANI KO “NZI WAZEE” NGBÁ SAA NA?

4. Ká addudho ko ripo Yakobo 5:14-16, 19, 20 loti kiroho nǎ dhe djo? (Anja ji maddi.)

⁴ Mwanafunzi Yakobo tu ngbaribbai ma Yova adi njínji wazee na ndiro kpa kó ko tsotso d’e nari nanga ɨ ndi ndingʉeri nari na: “Ni kana ká kʉ dhe nji ná le ddi? Le nzi kutaniko nǎ wazee ndi dhi ngana.” (Azø Yakobo 5:14-16, 19, 20.) I maandiko nǎ, Yakobo loti kiroho nǎ dhe nji ná le djo. Yakobo ripo nari kʉ, dhe nji ná le nzi kutaniko nǎ wazee, ro nga munganga ri. Ndirigoti ke pori ki, dhe nji ná le adi gø ndidhó chenga zø njini ná saa na. Nja chu nǎ, kiroho nǎ dhe le tunza nari e ddiddi kimwili nǎ dhe le tunza nari na. Kimwili nǎ dhe ko nji ná saa na, ko adi ra munganga dhi ngana, ko adi ngbaribbai ma ko ko mbu nari nanga tú ke dho ndirigoti ko adi ke ja ná lo dyø. Føri bbai, ko é dhe na kiroho nǎ ná saa na, ringani ko ra loti wazee na, ko tú kodhó lo nanga kpa dho ndirigoti ko njínjí kpa bbʉ ko dho maandiko nǎ ro ná shauri na.

5. Ko kana kau djødjø Yova na nari ká ko ka ko chu ngbaribbai?

⁵ Yakobo sura 5 nǎ kʉ ná lo ko ronga cho ko rá loti wazee na njati ko d’i riutso nari kʉ, kodhó kiroho nga kʉ bblo ri ró. Ro, ri kʉ nyod’yu dhi lo ko nzi le tsotsokodha nzá ko kana kau d’e sani Yova na bbo nari njí! Biblia rija ko dho nari kʉ, njati ko é krr nga ró, ko ka ko di riddi ko kana kau kʉ bblo Yova na nga mai ri kʉ bblo ro. (Yak. 1:22) Fø lo ro njingʉeni b’lo Sardi nǎ nja Wakristo ró. Ro, Yesu pongʉeri kpa dho nari kʉ, Yova nanga ki nzɨ jini kpadhó lo dho ri. (Ufu. 3:1, 2) Kodhó kiroho nǎ afya nanga ko ka ko ne lu ná ddikpa chu kʉ, Yova dhó madha dho ko nanga adi jini njʉ nari ko ddí anziro ko nanga ngʉ adi jini ri dho nari na. (Ufu. 2:4, 5) Ko ka ko dhuri ɨ mai ko tso: ‘Biblia zødha ma, ri nǎ lo djo ma ngaddi bbo nari ma na dhi hwè nanga ka ngʉngʉ ma nǎ ro? Njudha ma tayarisha nari ma, ri dhi ngana ma ra nari ma na ká ma adi nji anziro ma ngʉ adi ri nji nari bbai i nì? Lod’radha dhi njí kana ká madhó klø nanga ngʉngʉ? Madhó saa ma, ngaddidha ma na ká ma adi li hwè ma, le ndí ronga dhi ritsi ma na djo?’ Njati fø ngadhudha kana ddikpa ri dhó jibu ra bani ddio ró, føri ridho nari kʉ, ko kana kau nga kʉ bblo Yova na ri ndirigoti ko thɨ lo thika tse nzá ró, føri ka ndi liri lo sani che bbo. Njati fø lo thika thɨdha é kpakpa ko dho inga ko é b’lo ko nji nzá tho Yova nyǒ ná lo ro ró, ringani ko nzi wazee ko tsotsokodha dho.

6. Bbò chenga nji ná ndrŭ dho ká ringani ndima njiri ngbǎ?

⁶ Nja kʉ ná chenga e bbo nari djotsina le ka le pʉ nzá leni ná le pʉ kutaniko nǎ ro. Rié fø di ná chenga ko nji ri ró, ringani ko ra loti wazee kana ddike na. (1 Ko. 5:11-13) Bbò chenga njie ná le dhó lo u le tsotsokodha ndiro ndima kana nga ki ngʉ bblo Yova na d’e. Yova ka ndi sa kodhó chenga njati ko leni ko thí nǎ ro krʉ ró dhé. (Mdo. 26:20) Ndirigoti ringani ko d’ra ko njie ná bbò chenga wazee dho.

7. Wazee dhó le tsotsokodha ka ndi ne nari ki ka kʉ ie ma?

⁷ Wazee nzɨ adi bbò chenga nji ná ndrŭ tsotso dhé kó ri, ro kpa adi che kʉ ná ù tso bbadha kʉ kpakpa dho ná ndrŭ tsotso ma kó ddi. (Mdo. 20:35) Njaro ni ndí dzá che kʉ ná ù tso bbadha ka ndi é kpakpa njati rié bbʉbbʉlo ni chu nari njí ni ngʉ adi drog ddá, pornografia nja inga uasherati nji ri ró. Nzɨ bbari ni hwini fø lo tso ró ddiro. Ni ka ni vʉri ni tilo bblo ka ndi rr ni, nyod’yu dhi shauri ka ndi bbʉ ni dho ndirigoti ngbà ka ndi nonga ni dho nari kʉ, Yova nanga si jini bbo njati ni ra anzi ke dho ni ngarr nari na ró ná muzee na. (Muh. 4:12) Njaro ni thí bʉni ni ndí dzá che kʉ ná ù tso ró ni hwini nari dho. Ro, wazee ka ndima nonga ni dho nari kʉ, Yova nanga jini bbo ni ni tsotsokodha ne nari dho. Ndirigoti føri ridho nari kʉ, ni ji ni njí Yova nyǒ tho ná lo.​—1 Ko. 10:12.

8. Ri ká kʉ ngbǎ di ná chenga djotsina i nzá kodhó lo u ko ra loti wazee na ri?

⁸ Kodhó lo nzá uri ko ra loti wazee na krʉ ko nji ná kosa djo ri. Loroji na, njaro ni poe ná lo kaeni ka ddikpa le-djo inga le-ve lu inga ni nzá choe ni nǎ thø tso ri. Muzee dhi ngana ni raé nari rɨngana, ni ka ni njínjí Yesu bbʉngʉe ngoi le nji le-djo inga le-ve na nari djo ná shauri na. (Mt. 5:23, 24) Ni ka ni zø lo djø le le djø nari ma, ngatsovedha na le kʉ nari ma, le ronga tso le cho nari ma na djo kodhó vichapo nǎ ro ndirigoti ni njínjí fø lo na. Føro mai, njati rié nidhó lo thika ni thɨ ni niro nari si ni dho kpakpa ró, ni ka ni nziri ddikpa muzee kó ni tsotso. Filipi nǎ ndrŭ dho Paulo ndingʉe ná barua nǎ, ke nzingʉeri ddikpa le-djo kó Euodia ma, Sintike ma na tsotso ndiro fø ndrŭ thɨ ndima kana kʉ ná lo thika d’e. Føri bbai, nidhó kutaniko nǎ ddikpa muzee ma ka ndi kó ni tsotso ddi.​—Flp. 4:2, 3.

RI KÁ NGANI KO NZI WAZEE ADDUDHO?

9. Ká addudho nzá ringani do njí ko wazee na ko loti nari dho ri? (Mezali 28:13)

⁹ Ko njí bbò chenga inga ko di riddi nari kʉ, ko nzá ka ko si ko ndí dzá che kʉ ná ù djolu ri ná saa na, kodhó lo u ko é udha na ndirigoti nga nǎ do ro ndiro ko ne le tsotsokodha d’e. Ri nzá ngani do njí ko wazee na ko loti nari dho ri. Ká addudho? Dhonalo Yova lirie wazee ndiro kpa di ko tsotso kó ko kana kau é kpakpa ndi na d’e. Føri dho, wazee na ko loti nari na ko ridho nari kʉ, ko li ko thí Yova djó ndirigoti ko ngarr nì ke dho. Ko churi chu nari kʉ, kodhó lo u kedhó le tsotsokodha ndiro ko ra anzi chølo njidha na d’e. (Zb. 94:18) Njati ko njie chenga ró, Mungu si zølo dho ko dho njati ko d’ra ko njie ná chenga wazee dho ndirigoti ko bbá ri njidha tso ró.​—Azø Mezali 28:13.

10. Ko di ri ne ko ru ko nji ná chenga ró ká ngbá lo ka ndi njini?

¹⁰ Ko njie ná chenga ko d’ra wazee dho ná saa na, Yova ka ndi njí ko zø ndirigoti ko kana nga ki ka ndi ngʉ bblo vi ke na. Ro, njati ko ru kodhó chenga wazee ró ró, føri ka ndi liri ko nzani bbo pli. Pi Daudi mbungʉeri ndi ru ndidhó chenga ná saa na, ke nzangʉeni kiroho nǎ, akili nǎ ndirigoti ndi ndí ró maddi. (Zb. 32:3-5) Njati ko di ko ró dhe inga kilonda tunza nzá ró, føri ka ndi liri ri nyani bbo pli. Føri bbai, ko njí bbò chenga nari goti ko d’ra ri wazee dho tse nzá ró, føri ka ndi sa ko kana kau Yova na. Yova nzá jiri fø lo njini ko ró ri nari dho ke rinzi ko tilo ko tsotsokodha dho ndi li ndiro ko kana nga ki ngʉ ndi na bblo d’e ná kpa na.​—Isa. 1:5, 6, 18.

11. Ko nji ná chenga ko ru nari ká ka ndi lø nja ndrŭ ronga ngbaribbai?

¹¹ Njati ko ru kodhó chenga ró, føri ka ndi nzá nja ndrŭ maddi. Ko ka ko liri nzɨ Yova bbʉ ndidhó roho kutaniko djo, ná føri ka ndi sa le-djoi ma, le-vei ma na kana kʉ ná ngoi. (Efe. 4:30) Nde, njati ko rr ri nari kʉ, kutaniko nǎ ddikpa le nji bbò chenga ró, ringani ko cho fø le ronga ndi ra loti wazee na.a Ro, le njiri fø nzá ró, ringani ko ra ri d’ra wazee dho. Njati ko d’ra ri nzá ró, ko maddi nji chenga. (Law. 5:1) Yova ko ji nari djotsina, ringani ko d’ra bbò chenga nji ná le nga wazee dho. Fø ko rinji nari na, ko rili kutaniko má tse ndi tse ro ndirigoti ko chenga nji ná le tsotso kó ndima kana nga ki ngʉ bblo vi Yova na.

WAZEE KÁ ADI KO TSOTSO KÓ NGBARIBBAI?

12. Nga dhó kiroho kʉ bblo ná ndrŭ tsotso ká wazee adi kó ngbaribbai?

¹² Biblia ripo wazee dho nari kʉ, ringani kpa kó chøchø ji ndima ngʉ ndima kana kau Yova na ná ndrŭ tsotso. (1 Te. 5:14) Njati rié chenga ni njie ri ró, wazee ka ndima dhunga ni tso ndiro ndima chu nidhó ngaddidha ndirigoti ngbaribbai ma ni ni mbu nari d’e. (Mez. 20:5) Ri ka ndi é kpakpa ni tilo wazee na. Njaro ni kʉ do adi pá djo ná le inga ni do nji, nji njieni ná lo djo ni tilo nari dho. Ro, ni ka ni kó kpa tsotso njati ni tilo kpa na pʉlʉpʉlʉ ni bani na ná kpakpalo djo ró. Ndirigoti nzɨ nji do ni riddi ni si loti d’idhé nari dho. (Yob. 6:3) Wazee nzá ka ndima d’ilo lele ni djo ri. Ro, kpa si ni po ná lo rr li ndima li ndima d’yu ro ndiro ndima famu lo bblo shauri ndima bbʉ ni dho Biblia nǎ ro nari njí d’e. (Mez. 18:13) Wazee churi chu nari kʉ, ri adi saa dzi ndiro le kó ddikpa le tsotso d’e. Føri dho, kpa churi chu nari kʉ, nja saa na ri ka ndi é bblo ndima tilo ni na bí ina ndiro ndima kó ni tsotso bblo d’e.

13. Wazee ká ka ndima kó ko tsotso sala ma, Biblia nǎ kʉ ná shauri ma na chulu ngbaribbai? (Anja ji maddi.)

¹³ Wazee nzá ka ndima liri ni mbu ni che ni njie ná chenga djotsina ri. Ro, kpa ka ndima njí sala ni djotsina. Yova si kpadhó sala rr rr ndirigoti ri sie “kpakpanga na bbo.” Ni si kpakpanga ba ndirigoti ni iso si pɨni nzá djo ni ddienga nari bbai. Ddikpa le nziri wazee kó ndi tsotso ná saa na, kpa ka ndima kó le tsotso “ché ndima d’ri le djo Yova ró dho na” nari chulu. (Yak. 5:14-16) Fø “ché” kʉ Mungu dzá lo nǎ kʉ ná bbʉbbʉlo. Wazee si loti ni na Biblia nǎ maandiko djo, ná føri si rili ni mbu ni bblo ndirigoti ni kana kau ki ngʉ Yova na chøchø. (Isa. 57:18) Biblia nǎ ro kpa si bbʉ ni dho ná shauri si ni tsotso ko ndiro ni di Yova ji ná lo nji d’e. Kpa chulu ni ka ni rr Yova chu ɨ ndi ripo ni dho ro: “Chu kʉ ena. Abbi ri lu.”​—Isa. 30:21.

14. Wagalatia 6:1 ridho nari bbai, wazee ká adi “che kʉ ná chu” løe ná le tsotso kó ngbaribbai? (Anja ji maddi.)

¹⁴ Wagalatia 6:1. Njati ddikpa Mukristo lø “che kʉ ná chu” ró, ke nji nari kʉ nzá Yova ji ke njí ná lo. Che kʉ ná chu na mana ka ndi é, nga dhi nyod’yu ro le vʉ lonanga nari inga bbò chenga le nji nari. Jidha na wazee adi “rimbu ndima ngʉ fø di ná le mbrø nyenyenga dhi le thí na.” Kigiriki nǎ le ripo “mbrø le ritsi ngʉ” nari na le ngʉ adi njínji ndiro le dhǒ ngbaribbai ma ddikpa munganga ka ndi løe ko nanga koni ná kpà ndiro ri ngʉ mbrø inga ri gøgø d’e nari. Bblo munganga ka ndi é krr ko koni ná kpà ndi lø ná saa na ndiro nzɨ ri ndi bbo ró. Føri bbai, wazee shauri bbʉ che kʉ ná chu lø ná le dho ná saa na, kpa nzɨ adi riji fø le mbu ndi che bbo pli ri. Ro, kpa adi kpakpanga nji ndima kó ndima dhi djona inga ndima dhi vena tsotso bblo kʉ ná chu nǎ. Biblia ripo wazee dho, kpa maddi “di ndima nyǒ li [ndima djo].” Ddikpa le tsotso wazee kó ndi njínjí Biblia nǎ shauri na ná saa na, wazee adi ri ngano nari kʉ, nzá ndima kaka nari dho ndima adi chenga nji ddi. Føri dho, kpa ka ndima é krr ndiro nzɨ ndima di riddi nari kʉ, ndima kʉ chi ko tsotso ndima kó ná le djolu ró. Føri rɨngana, ringani kpa é nyenyenga na ndirigoti zølo na.​—1 Pe. 3:8.

15. Ko é lo na ró ká ringani ko njiri ngbǎ?

¹⁵ Ko ka ko li ko thí kodhó kutaniko nǎ wazee djo. Yova ddiri kpa dho nari kʉ, ri nzá ngani kpa di kodhó lo d’ra nja ndrŭ dho ri. Føri kina, kpa di shauri bbʉ Biblia nǎ ro nga ndima dhó ngaddidha ró ro ri. Ndirigoti kpa di ko tsotso kó ndiro ko hwini ko bani na ná kpakpalo tso ró d’e. (Mez. 11:13; Gal. 6:2) Wazee krʉ dhó sifa ngae ddiddi ri ndirigoti kpa kana nja kpa nji fø njí cho bí b’lo. Ro, njati ko é lo na ró, ko ka ko tilo kpa kana ddike na. Ri kʉ bblo ko nonga nari kʉ, ri nzá ngani ko ra shauri ko njonjo kʉ ná wazee tso ndiro ko ba ko nyǒ tho ná shauri ka ndi bbʉ ko dho ná muzee d’e ri. Njati ko njiri fø ró, ko ka ko é ddiddi ndima nyǒ tho ná lo ji ndima rr ná ndrŭ bbai, ro nga Yova ddí ndidzá lo nǎ ro ná lo ji ndima rr ná ndrŭ ri. (2 Ti. 4:3) Kodhó lo ko po ddikpa muzee dho ná saa na, njaro ke ka ndi dhunga ko ká tielo b’lo nja wazee na fø lo djo ndirigoti kpa ká bbʉe ngbá shauri ma nari djo. Ndirigoti ke kʉ kiasi na nari dho, ke ka ndi dhu nja muzee dhó ngaddidha shauri ndi bbʉ nari njí.​—Mez. 13:10.

NJA LE DDIRO DHO RINGANI NDI NJÍ NÁ LO

16. Ri ká ngani ko njí ngbá lo?

¹⁶ Wazee adi shauri bbʉ ko dho ndirigoti kpa adi ko tsotso kó kpakpalo na ko bani ná saa na, ro kpa nzá ka ndima vʉ lonanga ko dho ri. Krʉ ddo ró ko kana nja le ddiro dho ringani ndi dhori Yova dho nari kʉ, ndi po ná lo ma, ndi nji ná lo ma na chulu ndi ji ke ndirigoti ndi ji ndi njí ke nyǒ tho ná lo. Yova si ko tsotso ko ndiro ko vʉ lonanga nyod’yu na ndirigoti ko tøni chi ndi dho d’e. (Ro. 14:12) Føri dho, wazee nzɨ adi ko dho ringani ko njí ná lo po ko dho ri, ro kpa adi njínji Biblia na ndiro ndima kó ko tsotso ko famu Yova dhó ngaddidha ddikpa lo djo d’e ndirigoti kpa adi ribba ko vʉ kodhó lonanga ko koro. Njati ko di ngaddi Biblia nǎ ro kpa bbʉ ná shauri djo ndirigoti ko di njínji ri na ró, ko ka ko chu Yova bbai ko ngaddi nari ndirigoti ko ka ko vʉ lonanga nyod’yu na.​—Ebr. 5:14.

17. Ri ká ngani ko njí ngbá lo?

¹⁷ Ko kʉ hwè na bbo Yova adi ko ronga b’o jidha na, bblo rø chembø ró ná ke adi rinji nari bbai nari dho! Yova chongʉe “bblo rø chembø ró ná ke” Yesu, ke bbʉngʉe ndidhó shinga ko djotsina ndiro ko si cho ró nŭnŭ di ná shinga ba d’e. (Yoh. 10:11) Ndirigoti Yova bbʉ wazee ndiro ndima b’o kutaniko ronga ke tsongʉeni nari bbai. Ke tsongʉeni ɨ: “Ma si ni ró rø ná kpa bbʉ ni dho ddiddi ma thí jiri nari bbai ndirigoti kpa si rø ni ró lochudha ma, lo le famu nari ma na na.” (Yer. 3:15) Føri dho, njati ko di ko mbu si ró klø sini inga dhe nji kiroho nǎ nari bbai ná saa na, ri nzá ngani ko njí do wazee dhó le tsotsokodha ko ne nari dho ri. Njati ko njiri fø ró, ko si ngbaribbai ma Yova njínji kpa na ko tsotsokodha dho nari njanja.