LONGANEDHA DHI RI 46
Yova tsoni ndi si dz’ ngʉ Paradiso
“Dz’ djo rine ndi ba ledha ná ke ronga bbʉbbʉlo dhi Mungu si lele.”—ISA. 65:16.
DYI 3 Kodhó kpakpanga, Ngab’odha, Nzɨ djo ko nanga rɨni ná lo ma na
RI NǍ LE SI CHU NÁ LOa
1. Nabi Isaya ká pongʉe ngbá lo ndi lai Waizraeli dho?
NABI Isaya pongʉeri Yova kʉ “bbʉbbʉlo dhi Mungu.” “Bbʉbbʉlo” nǎ mana kʉ “amina.” (Isa. 65:16, maelezo ya chini) “Amina” nǎ mana kʉ “ri é fø,” inga “bbʉbbʉ nganga.” Njati rie Biblia nǎ le njinjí lo “amina” na Yova djo inga Yesu djo le loti ná saa na ró, føri na mana e fø lo kʉ bbʉbbʉ. Føri dho, Isaya ngʉ riji ndi pori ɨ ndi lai Waizraeli dho: Njati Yova tsoni ddikpa lo djo ró, ri adi njini nji dhé. Yova dho fø lo kʉ bbʉbbʉ nari, krʉ ndi tsoni djo ná lo ndi njinji nari chulu.
2. Ko ká ka ko li ko thí gosi ná ddo djo Yova nji ná tsodha djo addudho, ndirigoti ko ká si loti ngbá ngadhudha djo?
2 Nde, Yova nji gosi ná ddo djo ná tsodha ká si njini nji bbʉbbʉ? Cho 800 Isaya dhe nari goti, mutume Paulo tungʉe addudho ma Mungu dhó tsodha e krʉ ddo ró bbʉbbʉ nari nanga. Paulo pongʉeri: “Mungu nzá ka ndi sha kali ro ri.” (Ebr. 6:18) Dda tø ná ddikpa nga nǎ ro dhé nzá bblo dda ma, che kʉ ná dda ma na ka ndi siri nari bbai, Yova kʉ bbʉbbʉlo adi tø ná nga, ke nzá ka ndi sha kali ro ri. Føri dho ko ka ko u Yova po ná lo krʉ u, føri tsu ndi nǎ gosi ná saa djo ke tsoni djo ná lo maddi. I lo nǎ ko si loti i ngadhudha djo: Yova ká tsoni ndi si addu bbʉ ko dho gosi ná saa djo? Ndirigoti Yova ká nji addu ndiro ko u ndi tsoni djo ná lo si njini nji nari d’e?
YOVA KÁ TSONI NGBÁ LO DJO?
3. (a) Bbo Mungu dzá ndrŭ jirie nari ká e ngbá tsodha? (Ufunuo 21:3, 4) (b) Fø tsodha ko d’ra nja ndrŭ dho ná saa na ká ndrŭ adi rinji ngbǎ?
3 Ko si loti djo nari kʉ Mungu dzá njí dhi ndrǔ krʉ jirie bbo ná tsodha. (Azø Ufunuo 21:3, 4.) Yova tsoni, “dhe le dhe nari ma, dzz le dzz nari ma, hø le høni nari ma, ndi le ronga ndi nari ma na ro nga sie ri.” Ko kana bí kʉ ná ndrŭ adi njínji fø verse na lod’radha dhi njí kana ndiri na ndima li ndrǔ kpakpa ndirigoti ndima dhǒ ngbaribbai ma maisha sie Paradiso nǎ nari d’e. Nja kʉ ná ndrǔ ká adi fø tsodha ko d’ra nari nja ngbaribbai? Njaro kpa ka ndima pori, “Fø lo thonga ngbà, ro ri ká si njini bbʉbbʉ nari i nzá ma uri.”
4. (a) Yova njingʉe tsodha Paradiso djo ná saa na ká ke chungʉe ngbá lo kodhó saa na ndi ka ndi njieni ro? (b) Ke nji ná tsodha kina ká ke nji ngbá lo ki maddi?
4 Yova ddangʉe chutso Yohana dho ndi ndi fø lo Paradiso djo ná saa na, ke chungʉeri chu nari kʉ ko ka ko si fø lo d’ra ngbà nja ndrǔ dho Pidhinga dzá hwè lo-i dhi njí kana. Ndirigoti Yova chungʉeri chu nari kʉ, ri sie kpakpa bí kʉ ná ndrǔ u fø lo si njini gosi ná saa na nari. (Isa. 42:9; 60:2; 2 Ko. 4:3, 4) Nde, ko ká ka ko njí addu ndiro ko u ndirigoti ko kó nja ndrǔ tsotso ndima u Ufunuo 21:3, 4 nǎ kʉ ná ledha si njini nji nari d’e? Yova bbʉ bí kʉ ná sababu ndiro ko u addudho ma fø tsodha si njini nji nari d’e. Ke ká bbʉ ngbá sababu?
YOVA DHORI NDI SI NDI TSONI DJO NÁ LO NJINJI
5. Paradiso djo Yova nji ná tsodha ko ka ko uu dho ná lo ká kʉ addu ndirigoti fø lo ká ko adi ba ngbaga?
5 Yova nji Paradiso djo ná tsodha ko ka ko u dho ná sababu ro ko ka ko ba agʉro kʉ ná i verse nǎ. Føga ko rizø ɨ: “Pi dhi kiti djó di ná ke pongʉeri: ‘Anja! Ma krʉ kʉ ná ritsi nji ø.’ Ndirigoti ke pori: ‘Andiri, dhonalo iri kʉ u le ka le u ndirigoti bbʉbbʉ kʉ ná lo.’ Ndirigoti ke pongʉeri ki ma dho: ‘Ri njini nji! Ma kʉ Alfa ndirigoti Omega, ritso ngani ná nga ndirigoti ritso dyani ná nga.’”—Ufu. 21:5, 6a.
6. Ufunuo 21:5, 6 nǎ kʉ ná lo ká ka ndi li kodhó udha kpakpa ngbaribbai Mungu dhó tsodha djo?
6 I andiko ká kodhó udha li kpakpa Mungu dhó tsodha djo addudho? Fø verse nǎ Yova nji ná lo le ka le ddi ddikpa dokima ke sinye nari na, ndiro ndi dhǒ ndi si ndi tsoni djo ko dho ná lo krʉ njinji nari d’e.b Mungu tsoni djo ná lo bani Ufunuo 21:3, 4 nǎ. Ro, verse 5 ndidhi 6 nǎ, ko ba Yova dhó sinyatire inga ke tsoni djo ná lo kʉ bbʉbbʉ nari dhǒ ná lo. Akonja Yova njinjí na ná lo ndiro ndi dhǒ fø lo kʉ bbʉbbʉ nari d’e.
7. Verse 5 nǎ ká ie nga lotidha tso, ndirigoti fø lo ká kʉ pekee addudho?
7 Verse ya 5 tso ngani ɨ: “Pi dhi kiti djó di ná ke pongʉeri.” (Ufu. 21:5a) Fø di ná lo bani gbo ina ufunuo dzá buku nǎ Yova loti maono nǎ ná saa na. Føri nga kʉ ddikpa malaika inga Yesu po ná lo ri, ro ri kʉ Yova ndi ndiro po ná lo! Fø lo ridho ko ka ko u luti ke po ná lo u. Ká addudho? Dhonalo Yova “nzá ka ndi sha kali ro ri.” (Tit. 1:2) Føri dho, Ufunuo 21:5, 6 nǎ ko zø ná lo si njini nji bbʉbbʉ nganga.
“ANJA! MA KRɄ KɄ NÁ RITSI NJI Ø”
8. Yova ká po ngbá lo ndiri na ndi dhǒ ndi tsoni djo ná lo si njini nji nari d’e? (Isaya 46:10)
8 Føri goti Yova pori, “Anja!” (Ufu. 21:5) Kigiriki nǎ le ripo “anja!,” ná fø lo na le njinjí bí ina Ufunuo dzá buku nǎ. Ddikpa buku pori, fø lo na le adi njinjí “ndiro le drr ngazø ná ke dhó nganjadha fø lo goti si ná lo djo d’e.” Fø lo goti ká ke pongʉeri ngbǎ? Ke pongʉeri: “Ma krʉ kʉ ná ritsi nji ø.” Yova si fø lo nji gosi ná saa djo. Ro, ke si ndi tsoni djo gosi ná ddo dho ná fø lo nji lazima nari dho, ke ripo b’lo ndi nji nari bbai.—Azø Isaya 46:10.
9. (a) Le ripo “krʉ kʉ ná ritsi le nji ø” ná fø lo ká Yova si nji ná aro kʉ ná ngbá lo dhǒ? (b) Kpadjo kʉ ná “ra” ma “dz’” ma na dhó lo ká si di ngbǎ?
9 Yova pori: “Ma krʉ kʉ ná ritsi nji ø.” Fø lo na ká ke riji ndi pori ngbǎ? I sura loti Yova si nji ná aro kʉ ná lo djo. Ya kwanza, Yova si che kʉ ná i dz’ sasa. Ya pili ke si ø dz’ bbʉ. Ufunuo 21:1 nǎ ko rizø: “Anziro e ná ra ma, anziro e ná dz’ ma na tsungʉe nu.” “Anziro e ná ra” kʉ Shetani ma, ndidhó malaiká ma na chutso ddá dho ná pidhinga. (Mt. 4:8, 9; 1 Yoh. 5:19) Ndirigoti Biblia nǎ nja saa na “dz’” nǎ mana e ri djó di ná ndrǔ. (Mwa. 11:1; Zb. 96:1) Føri dzá lo dho, “anziro e ná dz’” kʉ chelo nji ná ndrǔ. Yova nzɨ si njʉ kʉ ná “ra” ma, “dz’” ma na thika thɨthɨ dhé ri, ro ke si ri sasa theinga dho. Føri goti ke si ri thika ø, “ø ra ma, ø dz’ ma na” na, føri na mana kʉ ke si ø kʉ ná pidhinga li ndirigoti ri si kʉ pinyo chølo nji ná ndrǔ djo.
10. Yova ká si addu ngʉ ø?
10 Ufunuo 21:5 nǎ, ko lo zø Yova po ndi si ngʉ ø ná ritsi djo. I verse nǎ nzá Yova pori: Ma “krʉ ø ritsi” nji ri. Ro, ke pori: “Ma krʉ kʉ ná ritsi nji ø.” Yova si dz’ ma, ndrǔ ma na nji ø, ke si rili dz’ ma, ndrǔ ma na kaka nari chulu. Yova si rili dz’ djonga lú si ngʉ bbo d’ani ná nga, Edeni dhi í nanga ngʉe nari bbai. Ndirigoti ke si ko ngʉ ø, ke si ko ró dhe gø krʉ nari chulu. Tsú kó tsu ná ndrǔ ma, nzɨ nyǒ nganja ná ndrǔ ma, nzɨ bɨ ngarr ná ndrǔ ma na krʉ si gøgø, ndirigoti che cheni ná ndrǔ si gaga.—Isa. 25:8; 35:1-7.
“IRI KɄ U LE KA LE U NDIRIGOTI BBɄBBɄ KɄ NÁ LO. . . . RI NJINI NJI!”
11. Yova ká jangʉe ngbá lo Yohana dho ndirigoti addudho?
11 Mungu ká po ngbá lo ki ndiro ko u ndi tsoni djo ná lo si njini nji nari d’e? Yova pongʉeri Yohana dho: “Andiri, dhonalo iri kʉ u le ka le u ndirigoti bbʉbbʉ kʉ ná lo.” (Ufu. 21:5) Yova nzá pori “andiri” kpali ri. Ro, ke bbʉ nja sababu maddi. Ke pongʉeri: “Dhonalo iri kʉ u le ka le u ndirigoti bbʉbbʉ kʉ ná lo,” føri na mana kʉ Mungu dzá lo kʉ li djo le ka le li le thí ná lo. Ko nanga adi jini bbo Mungu pongʉeri Yohana dho “andiri” ná saa na, ke rrngʉe nga rr nari dho. Føri dzá lo dho ko ka ko zø Mungu nji Paradiso djo ná tsodha ndirigoti ko ka ko ddinga ko b’o ná bblo pli kʉ ná ledha djo.
12. Ká addudho Yova pongʉeri: “Ri njini nji!”
12 Føri goti ká Mungu po ngbá lo? Ke pori, “Ri njini nji!” (Ufu. 21:6) Yova ká ripo ndi tsoni djo ná lo njini b’lo addudho? Dhonalo ddikpa ritsi ro ma nzá ddi ka ndi cho ke tso ro ndi ji ná lo ndi nji nari ró ri. Føri goti Yova po u dho ko ka ko u ndi tsoni djo ná lo si njini nji dho ná lo ki. Ke ká pori ngbǎ?
“MA KɄ ALFA NDIRIGOTI OMEGA”
13. Ká addudho Yova pongʉeri: “Ma kʉ Alfa ndirigoti Omega”?
13 Anziro ko njaeri nari bbai, Yova tilo gbo ina Yohana na maono nǎ. (Ufu. 1:8; 21:5, 6; 22:13) Fø nga krʉ nǎ Yova po ddikpa fø lo dhé: “Ma kʉ Alfa ndirigoti Omega.” Alfa kʉ herufi ya kwanza Kigiriki nǎ alfabe nǎ, ndirigoti omega kʉ herufi ya mwisho. Yova pori ndi kʉ “Alfa ndirigoti Omega” nari na ke ko tsotso kó ko famu nari kʉ, njati ke ngá ddikpa ritsi tso ró, ke ka ndi si ri na mwisho djo ngbà.
Njati Yova nga ddikpa ritsi tso ró, ke adi si fø ritsi na kpø ri dzá mwisho djo (Anja paragrafu 14, 17)
14. (a) Abbʉ ngbá saa na ma Yova pongʉe “Alfa” ná loroji ro ndirigoti ngbá saa na ma ke si “Omega” po nari. (b) Mwanzo 2:1-3 nǎ ká ngbá lo bani?
14 Yova nongʉe Adamu ma, Eva ma na nari goti, ke pongʉe ndidhó kusudi kpa dho. Biblia ripo: “Mungu lengʉe kpa ronga ndirigoti Mungu pongʉeri kpa dho: ‘Anigø, aninyani, anilili dz’ djo ndirigoti aninyo pi ri djo.’” (Mwa. 1:28) Yova dhongʉe ndidhó ya kwanza kusudi ná saa na, ri njingʉeni ɨ ke pori nari bbai, “Alfa.” Adamu ma, Eva ma na dhó kaka ná nzø si dz’ thika thɨ ri ngʉ Paradiso. Yova kpengʉe ná fø lo si njini ná saa na, ri sie ɨ ke ripo nari bbai, “Omega.” Yova nongʉe “ra nǎ ndirigoti dz’ djó krʉ kʉ ná ritsi” nari goti, ke pongʉe ndidhó tsodha si njini nji nari dhǒ ná ddikpa lo. Fø lo bani Mwanzo 2:1-3 nǎ. (Azø.) Yova pongʉeri ddo ya saba kʉ takatifu ddo. Føri ridho nari kʉ, Yova si ndi tsoni ndrǔ dho ndirigoti dz’ djo ná lo nji kaka ná ngatsi ddo ya saba dzá mwisho na.
15. Shetani ká ka ndi ddieri nari kʉ ndi ka ndi cho Mungu pɨngʉe ndrŭ djo ná lo tso cho addudho?
15 Adamu ma, Eva ma na tsangʉe Mungu ro nari goti, kpa ngʉngʉe chenga dhi ndrǔ. Ndirigoti kpadhi nzø bangʉe chenga ma, dhe ma na kpa ró ro. (Ro. 5:12) Føri dho, ri ka ndi njaeni nzá Yova dho ngarr ná kaka ná ndrǔ ka ndima lie dz’ djo nari bbai. Ndirigoti ri ka ndi njaeni Shetani cho Yova tso, “Omega” ndi po nari ró cho nari bbai. Njaro Shetani ngʉ riddi Mungu nzá ka ndi njí ndi tsoni djo ná lo ri. Shetani ka ndi ddieri nari kʉ Mungu ka ndi hwi Adamu ma, Eva ma na hwi ndirigoti ndi no kaka ná nja ndrǔ ndiro ndi tsoeni djo ndrǔ dho ná lo njini d’e. Ro, njati Mungu njieri fø ró, Shetani ka ndi poeri Mungu kʉ kali ba. Ká addudho? Dhonalo Mwanzo 1:28 ridho nari bbai, Yova pongʉeri Adamu ma, Eva ma na dho kpa nǎ gø si lili dz’ djo.
16. Shetani ká ka ndi ddieri ri ka ndi kaka ndi pori Mungu kʉ kali ba addudho?
16 Njaro ká Shetani ka ndi ddieri Mungu si ngbá lo nanga ki vʉ? Njaro Shetani ka ndi ddieri Mungu ka ndi bbae Adamu ma, Eva ma na ba nzø, ro fø nzø nzá ka ndima ngʉe kaka ná ndrǔ ri. (Muh. 7:20; Ro. 3:23) Ndirigoti njati Adamu ma, Eva ma na nǎ gø ée kaka ná ndrǔ nga ró, Shetani ka ndi poeri Mungu tsoni djo ná lo njidha gʉ ke tsori gʉ. Dz’ djonga nzá ka ndi lie kaka ná ndrǔ na ri.
17. Yova ká løngʉe ngbá mupango Shetani ma, ya kwanza ndrŭ ma na tsangʉe ná saa na ndirigoti mwisho ká lo si di ngbǎ? (Anja ji maddi.)
17 Shetani nzá ka ndi chue Yova ka ndi njie ná lo ri. Ngbà mai Shetani ma, Adamu ma, Eva ma na tsangʉe tsa ro, Yova chungue ngbaribbai ma ndi ka ndi njie ndi tsoni djo ná lo bblo pli kʉ ná chu nǎ nari chu. (Zb. 92:5) Yova bbangʉe nga ndiro Adamu ma, Eva ma na ba nzø d’e, føri chulu ke pongʉe ná lo njini nji. Ke nga kʉ kali ba ri. Ndirigoti Yova dhongʉeri nari kʉ, njati ndi pori ndi si ddikpa lo nji ró, ndi tso ka ndi cho ná lo ro nga ka ndi é ri. Ke lingʉeri ndidhó kusudi njini njí, Adamu ma, Eva ma dhi nì ngarr ná nzø dho ndi bbʉ ddikpa “gø” nari chulu. (Mwa. 3:15; 22:18) Fø gø ka ndi bbʉe ndidhó shinga ndi é le ødha dhi be ndiro ndrǔ ba gødha d’e. Shetani nzá ddingʉe nga ro fø lo djo ri! Ká addudho? Dhonalo le ødha dhi be dyʉ ndi nga nǎ dya kʉ ná jidha le dhǒ nja ndrǔ dho nari ró. (Mt. 20:28; Yoh. 3:16) Shetani ro nga kʉ fø sifa na ri. Ke kʉ dya. Nde, le ødha dhi be chulu ká ngbá lo si njini? Cho 1 000 Kristo nyopi nari goti Adamu ma, Eva ma na dhi nì ngarr ná kaka ná nzø si di Paradiso nǎ Mungu kpengʉeri anziro nari bbai. Fø saa na risie ɨ Yova pori nari bbai, “Omega.”
NGBARIBBAI MA KO KA KO LI KODHÓ UDHA KPAKPA YOVA NJI PARADISO DJO NÁ TSODHA DJO NARI
18. Mungu ká d’ra kpakpa ka ndi li ko ná ngbá gbo kʉ ná lo? (Anja kisanduku maddi “Yova dhó tsodha djo le ka le li le thí dho ná gbo kʉ ná sababu.”)
18 I lo nǎ ko nja dz’ si ngʉ Paradiso nari ko ka ko u dho ná lo. Nde, nja ndrǔ dho ká ko ka ko po ngbá lo ndiro ndima u fø lo si njini nji nari d’e? Ya kwanza, Yova tsoni fø lo djo ndi ndiro. Ufunuo dzá buku ripo: “Pi dhi kiti djó ddi ná ke pongʉeri: ‘Anja! Ma krʉ kʉ ná ritsi nji ø.’” Ke kʉ nyodyu na, kpakpanga na, ndirigoti ke jiri ji ndi njí ndi tsoni djo ná lo. Ya pili, Yova churi chu ndi po ná lo si njini ngodhé. Føri dzá lo dho i ke pongʉeri: “Iri kʉ u le ka le u ndirigoti bbʉbbʉ kʉ ná lo . . . Ri njini nji!” Ya tatu, ddikpa ritsi ma nzá ddi ka ndi cho Yova tso ro ndi ngatso ná lo dhi mwisho na ndi si nari ró ri. Føri dzá lo dho i ke pongʉeri: “Ma kʉ Alfa ndirigoti Omega.” Yova si ridho Shetani kʉ kali ba ndirigoti ke nzá ka ndi cho ndi tso ro ndidhó kusudi ndi nji nari ró ri.
19. Ndrŭ dho ri di si kpakpa ndima u Mungu nji Paradiso djo ná tsodha ná saa na ká ni ka ni njiri ngbǎ?
19 Anonga nari kʉ, ni di Mungu tsoni djo ná lo d’ra ni nju na ná ndrŭ dho ró, føri na ni ni nganga dhó udha li kpakpa Yova dhó tsodha djo. Føri dho, luti ni si Ufunuo 21:4 tilo djo ná tsodha zø ddikpa ke dho ná saa na ke pori, “Fø lo thonga ngbà, ro ri ká si njini bbʉbbʉ nari i nzá ma uri” ró ká ni ka ni njiri ngbǎ? Føro ni ka ni zø ndirigoti ni tu verse 5 ndirigoti 6 nanga ke dho. Adho ngbaribbai ma Yova tsoni ndidhó tsodha djo ndi nji ná sinyatire chulu nari, ri kʉ ke nganga dhó sinyatire.—Isa. 65:16.
DYI 145 Mungu Anatoa Ahadi ya Paradiso
a I lo si Yova nji Paradiso djo ná tsodha si njini nji nari ko ka ko u dho ná lo dho ko dho. Krʉ saa ró ko adi kpakpa ka ndi li le ná fø tsodha d’ra nja ndrŭ dho ndirigoti ko adi kodhó udha li kpakpa Yova dhó tsodha djo.